Transcript Spostrzeganie - mbialek.com.pl

Uwaga
Michał Białek
Uwaga
Uwaga umożliwia wykonywanie
Jednej czynności pomimo przeszkód
Kilku czynności na raz
Pozwala określić, na którym zadaniu należy się
bardziej skoncentrować
Wśród docierających do człowieka bodźców
oprócz tych poszukiwanych wyróżnić można:
Szum
Dystraktory
Szum – to wszystkie działające równocześnie na
człowieka bodźce
Dystraktor, to taka forma szumu, która jest
szczególnie podobna do bodźca oczekiwanego.
Co na tym obrazku jest szumem, a co
dystraktorem?
Jak nazywa się czynność, którą realizuje
człowiek wykonując zadania „Gdzie jest Wally?”
Podczas przeszukiwania obrazka nie
obserwujemy na raz całego, ale tylko jego
fragmenty. Mamy tu do czynienia z podziałem
pola uwagi na część centralna i peryferyczną.
Uwzględniamy większość bodźców z części
centralnej. Możemy analizować także te z części
peryferycznej, aczkolwiek nie rejestrujemy
wszystkich właściwości tych bodźców.
Uwaga pełni trzy podstawowe funkcje:
1. Selekcjonowanie bodźców docierających do
jednostki
2. Ukierunkowanie procesów poznawczych
3. Określenie wielkości wykorzystywanych
zasobów poznawczych poświęcanych na
realizację różnych zadań.
Selekcja informacji:
Aby skutecznie wykonywać działania musimy
ograniczać ilość analizowanych informacji. Aby
skutecznie słuchać wykładu należy zignorować
wiele czynników: rozmawiających
współsłuchaczy, zmiany oświetlenia, kolor
ławek, strój koleżanki z ławki obok itp.
Docierające informacje są selekcjonowane na
trzech etapach, dlatego mówimy o selekcji
pierwszego, drugiego i trzeciego rzędu.
Selekcja pierwszego rzędu:
Selekcja bodźców docierających przez narządy
zmysłowe. Np. w oku znajduje się 126mln
receptorów (czopków i pręcików). Z oka
wychodzi jednak tylko około 1mln włókien
transportujących informacje do płata
potylicznego. Tak więc nie ma możliwości, aby
wszystkie zarejestrowane bodźce zostały
przetworzone w dalszych etapach
Selekcja drugiego rzędu:
Zachodzi między pamięcią krótkotrwałą
(warsztatem, w którym zachodzą procesy myślowe)
a pamięcią trwałą (magazynem z narzędziami).
Możliwości kodowania są mniejsze niż ilość
informacji w pamięci krótkotrwałej. Dotyczy tylko
informacji nowych lub częściowo związanych z
dotychczasową wiedzą.
Selekcja drugiego rzędu polega na osłabianiu
informacji mało istotnych na tyle, że zapamiętane są
fragmentarycznie lub w ogóle.
Selekcja trzeciego rzędu
Polega na świadomym ukierunkowywaniu uwagi.
Wyznaczana jest odgórnie przez informacje
przesłane z pamięci trwałej, które to kierują
jakimś działaniem.
Selekcja trzeciego rzędu
Jesteśmy zdolni świadomie koncentrować się na
pewnych aspektach pola percepcyjnego, śledząc
tylko wybrane jego aspekty.
Podstawowe rodzaje selekcji w
procesach uwagi
bodźce
Rejestracja
sensoryczna
--------Selekcja
pierwotna
---------kodowanie
Przygotowan
ie programu
reakcji
Pamięć
krótkotrwa
ła
zacho
wanie
Selekcja III
rzędu
Selekcja
wtórna
Pamię
ć
trwała
Ukierunkowanie procesów uwagi
Uwaga nie tylko biernie selekcjonuje docierające
informacje, ale także celowo poszukuje
interesujących nas w danym momencie
informacji.
Ukierunkowanie procesów uwagi
Metafora reflektora
Uwaga w zależności od tego, jak duża część pola
obejmuje, działa i przetwarza w różny sposób:
Uwaga intensywna – skupiony reflektor. Oświetla małą
przestrzeń ale bardzo dokładnie
Uwaga ekstensywna – światło rozlane, oświetla wiele,
ale mało wyraźnie.
Uwaga ekstensywna może sprzyjać zachowaniom
twórczym!
Określenie wielkości wykorzystywanych zasobów
poznawczych poświęcanych na realizację różnych
zadań.
Możemy wykonywać różne czynności z większym
lub mniejszym zaangażowaniem, poświęcając na to
więcej lub mniej „paliwa” umysłowego. Określenie,
które zadanie jest ważniejsze i ile energii można na
nie poświęcić to także funkcja uwagi.
Określenie wielkości wykorzystywanych zasobów
poznawczych poświęcanych na realizację różnych
zadań.
Człowiek oceniając wagę zadania bierze pod uwagę:
Ocenę własnego napięcia emocjonalnego (im
większe tym ważniejsza czynność)
Wielkość zasobów poznawczych, jakimi dysponuje
jednostka (nie gadaj, bo nie mogę oglądać meczu!)
Stopień automatyzacji zadania.
Określenie wielkości wykorzystywanych zasobów
poznawczych poświęcanych na realizację różnych zadań.
W celu zwiększenia zasobów poświęcanych danemu
zadaniu ludzie stosują dwa mechanizmy:
Ogniskowanie – przejście z uwagi intensywnej do
ekstensywnej
Zwiększanie zaangażowania bez zmiany puli zasobów.
W przypadku ogniskowania zabieramy zasoby z innych
czynności, w drugim nadal możemy wykonywać inne
czynności, ale możemy osiągnąć kres możliwości
zwiększania zaangażowania.
W związku z specyficznie działającymi
procesami uwagi, a szczególności selekcji
informacji mamy do czynienia z fenomenem
uwagi: gotowością i obronnością percepcyjną.
Gotowość percepcyjna
Łatwość spostrzegania informacji związanych z
naszym obecnym stanem, odnoszących się do
analizowanych ostatnio informacji itp.
Gotowość percepcyjna
Przejawem tego jest między innymi:
Łatwiejsze zauważanie osób tak samo ubranych
(głównie Panie)
Zauważanie licznych wypadków na ulicach zaraz
po swojej stłuczce
Zauważanie kobiet w ciąży na ulicach samemu
planując (bądź nie) dziecko
Od czego zależy gotowość
percepcyjna?
– Czynniki zewnętrzne
• Częstość uprzednich doświadczeń
• Konsekwencje społeczne
– Wewnętrzne
• Ilość kategorii wykorzystywanych przez jednostkę
• Siła powiązań miedzy kategoriami
• Konsekwencje motywacyjne
Obronność percepcyjna
Podwyższenie progu rozpoznawania materiału
zagrażającego jednostce.
Chcemy uniknąć kontaktu z informacjami
nieprzyjemnymi, ale nie dośc istotnymi. Dlatego
nie zauważamy pewnych informacji.
Obronność percepcyjna
Eksperyment Bruner i Postman – wykazano, że
spostrzeganie słów nieprzyzwoitych zajmuje
znacznie więcej czasu, niż słów neutralnych
emocjonalnie.
Obronność percepcyjna
Eksperyment Zajonca – wykazał on, że zjawisko
to jest na poziomie spostrzegania a nie na
poziomie relacji o tym, co spostrzegane.