Transcript Çocuk Hukuku

İstanbul Üniversitesi Eğitim Uygulama ve Araştırma
Merkezi
Aile Danışmanlığı Sertifika Programı
Çocuk Hukuku
09 Şubat- 07 Ağustos 2013 Dönemi
1
Sorumlu Olunan Kaynaklar
 Prof. Dr. Rona Serozan, Çocuk Hukuku, Beta Basım
Yayım Dağıtım A.Ş., İstanbul, 2000.
 Derste anlatılan notlar.
 Power Point Dökümanları
2
Ders İçeriği
 Çocuk Hukuku
 Çocuk Kimdir?
 Uluslararası Belgelerde ve Anayasalarda Çocuk Hakları
 Çocuklara ayrımcılık yapma yasağı
 Çocuğun yararının önceliği
 Çocuğun kendisi ile ilgili işlerde söz sahibi olma hakkı
 Kamu Hukukunda Çocuğun Korunması
 Kötü muameleye karşı korunma
 Çocuğun baştan çıkma tehlikesine karşı korunması
 Suçlanan çocuğun sanık ve hükümlü olarak korunması
 Medeni Hukukta Çocuğun Korunması
3
Ders İçeriği
 Çocuğun hak ve fiil ehliyeti
 Çocuğun başkasına zarar verici eylemlerden
sorumluluğu
 Çocuğun kişiliğinin korunması
 Çocuğun hukuki kimliği ve özellikleri: ad,
ikametgah, vatandaşlık, hısımlık, nafaka,
mirasçılık, nüfus kağıtları, cinsiyet.
 Çocuğun nişanlanması ve evlenme
 Evlat Edinme
 Velayet
 Korunmaya Muhtaç Çocuk
 Çocuğun Eğitimi
 Çalışan Çocuğun Korunması
4
 Çocuk İstismarı
ÇOCUK
İSTİSMARI VE
İHMALİ
5
ÇOCUK
TBMM’nin 1994’te onayladığı B.M. Çocuk Hakları Sözleşmesinin
birinci maddesi
0-18 yaş arası insanın çocuk olarak kabul edildiğini söyler.
6
7
ÇOCUK İSTİSMARI
1985 Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapılan tanımda
çocuk istismarı, çocuğa yönelik bir yetişkin, toplum
yada ülkesi tarafından çocuğun sağlığını, fiziksel ve
psikososyal gelişimini olumsuz yönde etkileyen,
bilerek ya da bilmeyerek yapılan davranışlar olarak
kabul edilmiştir
8
ÇOCUK İHMALİ
Çocuğun ruhsal ve bedensel gelişimi için gerekli
olan ihtiyaçların karşılanmamasıdır.
9
İSTİSMAR TÜRLERİ
Fiziksel istismar
Cinsel istismar
Duygusal istismar
İhmal
10
İSTİSMAR TÜRLERİ
Fiziksel İstismar; çocuğun kaza dışı, fiziksel
açıdan zarar görmesi ve bedensel bütünlüğünün
bozulmasıdır
En yaygın ve belirlenmesi en kolay istismar
tipidir
11
fiziksel istismar
ekimoz
yumuşak doku hasarı
yanıklar
haşlanmalar
kemik, eklem, beyin ve göz hasarı
iç organ hasarları
gelişme gerilikleri
12
zehirlenmeler
İşkence gördüğü, hastane raporunda tecavüze uğradığı
haberiyle kamuoyunu ayağa kaldıran, üzüntüye boğan
17 aylık N.N.B.
13
İSTİSMAR TÜRLERİ
Cinsel İstismar; psikolojik gelişimini
tamamlamamış çocuğun cinsel haz amacıyla
zorla yada ikna edilerek cinsel etkileşime maruz
kalması
Saptanması en zor olan ve çoğunlukla gizli
kalan bu istismar tipi kısa ve uzun dönem
etkileri açısından önemlidir.
14
Cinsel İstismar
Temas içermeyen istismar
-cinsel öneri
-seksi konuşma
-seksi yorumlarda bulunma
-teşhircilik
Röntgencilik
Cinsel organlara dokunma
15
Cinsel İstismar
Oral seks
-oral-vajinal
-oral-penil
-oral-anal
İnterfemoral ilşki
Çocuğun bacakları arasına penisin yerleştirilmesi
16
Cinsel İstismar
Cinsel penetrasyon
-anal
-genital
-parmak
-cisim
Cinsel sömürü
-çocuk pornografisi
-çocuk fuhuşu
17
Çocuğumu Cinsel İstismardan Korumak İçin Ne
Yapmalıyım?
Yasaklamayın, bilinçlendirin
Ebeveynler `koruyucu,
bağımlı` ve `otoriter,
reddedici ` tutumlardan
kaçınarak çocuğun
bireyselliğini ve özgüven
gelişimini destekleyici
yaklaşımlarda bulunmalıdır.
Çocuğunuzun kötülükler
karşısında `hayır` diyebilme
refleksini geliştirmeye çalışın
18
8 yaşındaki çocuk dayak ve tecavüzle komaya girdi
Doktorlar vücudunda ütü yanıkları ve darp izleri
bulunan çocuğun işkence gördüğünü, defalarca
tecavüze uğradığını belirledi
19
ensest
Aralarındaki akrabalık ilişkileri nedeniyle yasalar
yada gelenekler tarafından evlenmeleri
yasaklanan kişiler arasındaki cinsel ilişki.
Tüm cinsel istismar olgularının1/6’sı ensest
olgularıdır
20
İSTİSMAR TÜRLERİ
Duygusal İstismar; çocuk ve gençlerin
kendilerini etkileyen tutum ve davranışlara
maruz kalarak veya gereksindikleri ilgi, sevgi
bakımından mahrum bırakılarak toplumsal ve
bilimsel standartlara göre psikolojik hasara
uğratılmaları durumu
21
duygusal istismar
22
sürekli alay etme
yok sayma
aşağılama
tepkisiz kalma
aşırı beklenti
aşırı koruma
yüze şiddet
terk etme
aşırı otorite
İSTİSMAR TÜRLERİ
İhmal; çocuğa bakmakla yükümlü kişinin bu
yükümlülüğünü yerine getirmemesi, çocuğu
fiziksel ve duygusal olarak ihmal etmesi, temel
gereksinimlerini ve bakımını sağlamaması
23
İhmal çeşitleri
fiziksel ihmal; bakımsızlıktan kaynaklanan
pişikler, kirli ve uygunsuz giysiler, beslenme
yetersizlikleri, organik nedeni olmayan gelişme
geriliği
duygusal ihmal; uyarılma, olanak,
özendirme eksikliğinden kaynaklanan gelişim
eksikliği ile davranış bozukluğu ve büyüme
geriliği
24
25
Çocuklar fiziksel ve cinsel saldırı kurbanı
Adli Tıp`a bir yılda yapılan 230 başvuru arasında,
`oynarken düştü`, ya da `zehirlendi` diye getirilen 51
çocuğun, aslında cinsel ve fiziksel istismara uğradığı
ortaya çıktı..
26
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Ana Bilim Dalı
Başkanı ve Adli Bilimciler Derneği Başkanı Prof Dr. Hamit
Hancı, erken yaşta evlendirmek ve başlık parası isteminin
de çocuk istismarı olduğunu söyledi.
27
TEHLİKE ALTINDA OLAN
ÇOCUKLAR
28
1-Bir yetişkinin koruma ve bakımı
altında olmayan çocuklar
—anne babası ölmüş
çocuklar
—anne baba tarafından
terkedilmiş çocuklar
2-İhmal edilen ve toplumsal
tehlikelere, suça ve kötü
alışkanlıklara karşı korumasız
bırakılan çocuklar
—sokak çocukları
—suç örgütlerince kullanılan
ve fuhuşa sürüklenen çocuklar
TEHLİKE ALTINDA OLAN
ÇOCUKLAR
3-İstismar edilen çocuklar
4-Savaş ve terör ortamında bulunan çocuklar
5-Hayatta kalabilmesi için gerekli ihtiyaçların
karşılanmasından yoksun bırakılan çocuklar
(sağlık, eğitim, bakım ve barınma)
6-İşkence, zulüm ve insan onuruna aykırı
davranışlara maruz kalan çocuklar
7-Yaşamakta olduğu ülkede yasal ve idari
engel bulunan azınlıklara mensup çocuklar
8-Mülteci çocuklar
29
İSTİSMAR VE İHMAL
NEDENLERİ
1.Sosyolojik nedenler
ekonomik nedenler
yeterli sosyal desteğin olmaması
çocuk yetiştirme biçimleri
medya
madde bağımlılığı
30
İSTİSMAR VE İHMAL
NEDENLERİ
2-Psikolojik nedenler
bağlanma kuramı; anne çocuk yada
çocuğun bakımını sağlayan kişi çocuk
arasında kurulan ilişki, çocuğun ileriki
yıllarında yada yetişkinlikte diğer
insanlarla kurulan ilişkiler üzerinde çok
derin bir etkiye sahiptir
ailedeki ruh hastalıkları
ailedeki sosyal becerilerin ve eğitimin
zayıf olması
çocuğa ilişkin özellikler
aile özellikleri
31
Çocuğu İstismar Edenlerin Hukuki
Sorumluluğu
Türk Hukuk Sisteminde Çocukların
Korunmasına dair düzenlemeler tek bir
başlık altında toplanmamıştır.
0l.06.2005 tarihinde yürürlüğe giren 5237 sayılı
Türk Ceza Kanunu , 527l sayılı Ceza
Muhakemesi Kanunu, Ceza ve Güvenlik
Tedbirlerinin İnfazı Hakkında kanun ile
l4.07.2005tarihinde yürürlüğe giren 5395 sayılı
‘Çocuk Koruma Kanunu’ nda çocuklara ilişkin
düzenlemeler yer almaktadır
32
Çocuğu İstismar Edenlerin Hukuki
Sorumluluğu
Çocukların korunmasına ilişkin kurallar başta
Anayasa’da yer alan temel ilkelerle düzenlenmiştir.
Çocuğun bir kişi olarak toplum içindeki statüsü ise
Medeni Kanunla belirlenir.Çocuk haklarının ihlali
halinde uygulanacak müeyyideler Türk Ceza
Kanunda yer almaktadır. İhlalin önlenmesi ve
olumsuz sonuçlarının ortadan kaldırılmasına ilişkin
düzenlemeler ise Sosyal Hizmetler Çocuk Esirgeme
kanunu, Çocuk Koruma Kanunu, Ailenin
Korunmasına Dair kanun, Aile Mahkemelerinin
Kuruluş, Görev ve Yargılama Usulleri Hakkında
kanun, İş Kanunu, Basın Kanunu, Çocukları Muzır
Neşriyattan Koruma Yasası, İcra İflas Yasası,
İlköğretim ve Eğitim Kanunu, Milli Eğitim Temel
Kanunu, ve daha pek çok yasa ve yönetmeliklerde
yer almaktadır.
33
Çocuğu İstismar Edenlerin Hukuki
Sorumluluğu
Ayrıca Anayasa’nın 90. maddesine göre,
Usulüne göre yürürlüğe konulmuş
Milletlerarası antlaşmalar kanun
hükmündedir.
Uluslar arası alanda Çocukların Anayasa’sı
olan B.M. Çocuk Haklarına Dair Sözleşme
ve bu sözleşmeye ek protokoller Türkiye
tarafından imzalanmış ve onaylanmıştır.
34
Çocuk Hakları Bildirgesi
1. İlke:
Tüm dünya çocukları bu bildirgedeki haklardan din, dil, ırk, renk,
cinsiyet, milliyet, mülkiyet, siyasi, sosyal sınıf ayırımı yapılmaksızın
yararlanmalıdır.
35
Çocuk Hakları Bildirgesi
2. İlke:
Çocuklar özel olarak korunmalı, yasa ve gerekli kurumların
yardımı ile fiziksel, zihinsel, ahlaki, ruhsal ve toplumsal olarak
sağlıklı normal koşullar altında özgür ve onurunun
zedelenmeyecek şekilde yetişmesi sağlanmalıdır. Bu amaçla
çıkarılacak yasalarda çocuğun en yüksek çıkarları gözetilmelidir
36
Çocuk Hakları Bildirgesi
3. İlke:
Her çocuğun doğduğu anda bir adı ve bir devletin vatandaşı olma
hakkı vardır.
37
Çocuk Hakları Bildirgesi
4. İlke:
Çocuklar sosyal güvenlikten yararlanmalı, sağlıklı bir biçimde
büyümesi için kendisine ve annesine doğum öncesi ve sonrası özel
bakım ve korunma sağlanmalıdır. Çocuklara yeterli beslenme,
barınma, dinlenme, oyun olanakları ile gerekli tıbbi bakım
sağlanmalıdır.
38
Çocuk Hakları Bildirgesi
5. İlke:
Fiziksel, zihinsel ya da sosyal bakımdan özürlü çocuğa gerekli
tedavi, eğitim ve bakım sağlanmalıdır.
39
Çocuk Hakları Bildirgesi
6. İlke:
Çocuğun kişiliğini geliştirmesi için anlayış ve
sevgiye gereksinimi vardır. Anne ve babasının
bakımı ve sorumluluğu altında her durumda
bir sevgi ve güvenlik ortamında yetişmelidir.
Küçük yaşlarda çocuğu annesinden
ayırmamak için bütün olanaklar
kullanılmalıdır. Ailesi ve yeterli maddi desteği
olmayan çocuklara özel bakım sağlamak
toplumun ve kurumların görevidir. Çocuk
sayısı fazla olan ailelere devlet yardımı
yapılmalıdır.
40
Çocuk Hakları Bildirgesi
7. İlke:
Genel kültür ve yeteneklerini, bireysel karar verme gücü, ahlaki ve
toplumsal sorumluluğu geliştirecek ve topluma yararlı bir üye
olmasını sağlayacak eğitim hakkı verilmelidir. Bu eğitimde
sorumluluk önce ailenin olmalıdır. Eğitimin ilk aşamaları parasız ve
zorunlu olmalıdır.
41
Çocuk Hakları Bildirgesi
8. İlke:
Çocuk her koşulda koruma ve kurtarma olanaklarından ilk
yararlananlar arasında olmalıdır.
.
42
Çocuk Hakları Bildirgesi
9. İlke:
Çocuklar her türlü istismar, ihmal, ve sömürüye karşı korunmalı ve
hiçbir şekilde ticaret konusu olmamalıdır. Çocuk uygun bir asgari
yaştan önce çalıştırılmayacak, sağlığını ve eğitimini tehlikeye
sokacak fiziksel, zihinsel ve ahlaki gelişmesini engelleyecek bir işe
girmeye zorlanmayacak ve izin verilmeyecektir
43
Çocuk Hakları Bildirgesi
10. İlke:
Çocuk ırk, din ya da başka bir ayrımcılığı teşvik eden
uygulamalardan korunacaktır. Anlayış, hoşgörü, insanlar
arası dostluk, barış ve evrensel kardeşlik ortamında
enerji ve yeteneklerini diğer insanların hizmetine
sunulması gerektiği bilinciyle yetiştirilmelidir.
44
Türk Ceza Kanunda Çocuklara Karşı
İşlenen Suçların Madde Başlıkları Ve
Numaraları
Çocuklara karşı işlenen suçlar
45
Soykırım, TCK.mad.76/e
İnsanlığa karşı diğer suçlar,
TCK.mad.77/f
İnsan (çocuk ) Ticareti,
TCK.mad.80/3
Çocuk Öldürme, TCK.mad.82/ d-e
Çocuklar üzerinde bilimsel deney,
TCK.mad.90.3
Türk Ceza Kanunda Çocuklara Karşı İşlenen
Suçların Madde Başlıkları ve Numaraları
Çocuğa işkence, TCK.mad.94/2-a
Neticesi sebebi ile ağırlaşmış işkence, TCK mad.95 1e,2-e
Eziyet, Madde.96
Koruma, Gözetim, Yardım, Bildirim Yükümlülüğünü İhlali,
TCK.mad.97
Cinsel Saldırı, TCK. mad.
46
Türk Ceza Kanunda Çocuklara Karşı
İşlenen Suçların Madde Başlıkları Ve
Numaraları
Çocukların Cinsel İstismarı, TCK.mad.103
Reşit Olmayanla Cinsel İlişki.TCK.mad.104
Yardım ve Bildirim Yükümlülüğünün yerine
getirilmemesi, TCK. mad. 98
Hürriyetten yoksun bırakma, TCK. mad. 109
Eğitim ve Öğretimin Engellenmesi, TCK.mad.112
47
Türk Ceza Kanunda Çocuklara Karşı İşlenen
Suçların Madde Başlıkları Ve Numaraları
Çocuğa Yağma, TCK. mad. 149/e
Çocuk Düşürtme, TCK.mad.99/6
Müstehcenlik, TCK.mad.226
Fuhuş, TCK.mad.227
Çocuklara kumar oynatmak, TCK.mad.228
Dilencilik, TCK.mad.229
48
Türk Ceza Kanunda Çocuklara Karşı
İşlenen Suçların Madde Başlıkları Ve
Numaraları
Çocuğun soy bağını değiştirme, TCK.231
Kötü Muamele, TCK. mad. 232
Aile Hukukundan kaynaklanan yükümlülüğün ihlali, TCK.mad.233
Çocuğun kaçırılması ve alıkonması, TCK.mad.234
Kanuna aykırı Eğitim kurumu, TCK.mad.263.
49
Türk Ceza Kanunda Çocuklara
Karşı İşlenen Suçların Madde
Başlıkları Ve Numaraları
Suçu bildirmeme, TCK.mad.278.
İşlenmekte olan bir suçu yetkili makamlara bildirmeyen kişi
1 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. İşlenmiş olmakla
birlikte, sebebiyet verdiği neticelerin sınırlandırılması halen
mümkün bulunan bir suçu yetkili makamlara bildirmeyen
kişi, yukarıdaki fıkra hükmüne göre cezalandırılır. Mağdur
15 yaşını bitirmemiş bir çocuk olması durumunda verilecek
ceza yarı oranında arttırılır.
50
Türk Ceza Kanunda Çocuklara
Karşı İşlenen Suçların Madde
Başlıkları Ve Numaraları
Kamu görevlisinin suçu bildirmemesi, TCK.mad.279
(1) Kamu adına soruşturma ve kovuşturmayı
gerektiren bir suçun işlendiğini görevi ile bağlantılı
olarak öğrenip de yetkili makamlara bildirimde
bulunmayı ihmal eden veya bu hususta gecikme
gösteren kamu görevlisi altı aydan iki yıla kadar
hapis cezası ile cezalandırılır.
(2) Suçun Adli kolluk görevi yapan kişi tarafından
işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranında
arttırılır.
51
Türk Ceza Kanunda Çocuklara Karşı
İşlenen Suçların Madde Başlıkları Ve
Numaraları
Çocuğun AİLE İÇİNDE Korunması, İdaresi
altında kişilerin (bakıcı, eğitici, öğretici,
aile bireyleri) ihmal ve istismarı,
5237 sayılı ve 01.06.2005 tarihinde
yürürlüğe giren Yeni TÜRK CEZA
KANUNDA sekizinci Bölümde “Aile
Düzenine karşı suçlar” başlığı altında
düzenlenmiştir
Sağlık mesleği mensuplarının suçu
bildirmemesi, TCK.mad.280.
52
Madde.280 Sağlık mesleği
mensuplarının suçu
bildirmemesi
(1) Görevini yaptığı sırada bir suçun
işlendiği yönünde bir belirti ile
karşılaşmasına rağmen, durumu yetkili
makamlara bildirmeyen veya bu
hususta gecikme gösteren sağlık
mesleği mensubu 1 yıla kadar
hapis cezası ile cezalandırılır.
(2) Sağlık mesleği mensubu
değiminden tabip, diş tabibi, eczacı,
ebe, hemşire ve sağlık hizmeti veren
diğer kişiler anlaşılır.
53
Türk Ceza Kanunda Çocuklara
Karşı İşlenen Suçların Madde
Başlıkları Ve Numaraları
Devlet eli ile işletilen sağlık kuruluşlarında görev yapan sağlık
mesleği mensupları, kamu görevlisi sıfatını taşımaktadır. Bu
kişilerin suçu bildirme yükümlülüğüne
aykırı davranmaları halinde, madde 279.uygulanacaktır. Bu
düzenlemeler ile, 235.maddeyi karşılayan 279.madde olup,
280.madde ise Yeni bir düzenlemedir.
54
Türk Ceza Kanunda Çocuklara
Karşı İşlenen Suçların Madde
Başlıkları Ve Numaraları
278.madde metninden belli suçlar açısından bildirim
yükümlülüğünün yerine getirilmemesi, 279.ve
280.maddelerde de belli kişiler tarafından bildirim
yükümlülüğünün yerine getirilmemesi suç sayılmıştır.
Tüm bu düzenlemeler, önceki düzenlemelere göre daha
kapsamlı olmakla birlikte, gönüllü bildirim sisteminden
vazgeçilmemiştir.
55