Spostrzeganie

Michał Białek

Definicja

 Recepcja sensoryczna (sencepcja) polega na odzwierciedlaniu bodźców w receptorach, czyli narządach zmysłu. Stanowi konieczny warunek i pierwszy etap procesu spostrzegania

Definicja

 Percepcja (spostrzeganie) to proces aktywnej interpretacji danych zmysłowych z wykorzystaniem wskazówek kontekstualnych, nastawienia oraz wcześniejszej nabytej wiedzy. W jej wyniku dochodzi do rozpoznania obiektu

Percepcja

 Bruner: konfrontacja danych zmysłowych z danymi umysłowymi, do którego dochodzi wtedy, gdy narząd zmysłu rozpoczyna gromadzenie informacji, które w procesie interpretacji służą włączeniu poznawanych obiektów do kategorii nadrzędnej

Percepcja

 Sekuler i Blake: jest to proces przekładu informacji zmysłowych na język kodu, który może być zrozumiały dla złożonych struktur nerwowych systemu poznawczego  Roth: proces transformacji informacji pochodzących ze środowiska w indywidualne doświadczenie obiektów, wydarzeń czy zjawisk, wskazujący na narządy zmysłów jako stacje przekaźnikowe tej przemiany

Podstawowe pojęcia

  Bodziec: forma energii zdolna zapoczątkować proces spostrzegania Dystalny (poza systemem poznawczym) Proksymalny (np. obraz na siatkówce) Wrażenie: najprostsze procesy psychiczne, w wyniku których dochodzi do odzwierciedlenia w umyśle pojedynczych właściwości rejestrowanych obiektów

Podstawowe pojęcia

 Spostrzeżenie: całościowe odzwierciedlenie obiektów, składających się na ten obiekt bodźców dystalnych i wywołanych przez nie wrażeń.

Problematykę ta pomijają naiwne teorie spostrzegania

Schemat procesu percepcji

Inne procesy umysłowe Procesy odgórne (sterowane pojęciowo) oczekiwania, przekonania wiedza, pamięć, język motywacja Identyfikacja i rozpoznanie analiza części Spostrzeżenia organizacja głębia stałość Procesy oddolne (sterowane danymi) Wrażenia procesy sensoryczne Bodźce środowiskowe Przykład „obrazek”

Detekcja sygnałów

detekcja sygnału tak nie ominięcie tak trafienie czy jest sygnał fałszywy alarm prawidłowe odrzucenie nie

Detekcja sygnałów

  Aby spostrzec bodziec jego wielkość musi być odpowiednia, tzn. przekroczyć próg absolutny Próg absolutny to minimalna wartość bodźca, aby został on zauważony

Detekcja sygnałów

  Prawo Webera Aby zauważyć różnice między dwoma bodźcami różnica musi przekroczyć próg

Detekcja sygnałów

 Upsizing – takie zwiększanie bodźca aby był on zauważalny  Downsizing – takie zmniejszanie bodźca, aby nie było widać różnicy

Optymalna ilość spostrzeżeń

 Deprywacja sensoryczna (Siegel)  Redundancja sensoryczna (selekcja uwagi)

Bottom-up

    Uwaga pozwala wychwycić bodziec Odbiór i kodowanie wrażeń zmysłowych dzięki detektorom cech Przechowywanie efektów recepcji w pamięci ultrakrótkotrwałej (USTM) Identyfikacja bodźców dzięki wiedzy zgromadzonej w pamięci trwałej (LTM)

Top-down

 Identyfikacja obiektów w polu percepcyjnym jest możliwa dzięki temu, że reprezentację percepcyjną konfrontuje się z danymi umysłowymi.

Top-down

-

Stałość spostrzegania:

- stałość wielkości (pomimo odległości) Stałość kształtu (okno gdy kucamy) Stałośc jasności i barwy (śnieg nocą)

Top-down

Nastawienie:

Rysunki dwuznaczne - Siła nastawienia (prymowanie vs. stereotypy)

Top-down



Złudzenia i błędy percepcji:

Figury niemożliwe (stałość spostrzeżeń)

Top-down

-

Wpływ kontekstu na spostrzeganie:

Koła białe i czarne Eksperyment Palmera (skrzynka na list a kuchnia)

Teorie percepcji

Teoria asocjacjonistyczna

Na percepcję składają się wrażenie wielu modalności Prawa kojarzenia: Styczności w czasie Styczności w przestrzeni Przez podobieństwo Wzajemny kontrast Koncentracja na bottom-up

Teoria postaciowa (Gestalt)

Zasady organizacji w polu percepcyjnym: Bliskość Podobieństwo Wspólnej drogi Pregnancji (Dobra figura)

Teoria wzorców

Identyfikacja polega na porównaniu z umysłowym wzorcem Wymagana jest idealna zgodność pomiędzy obiektami spostrzeganymi a reprezentacjami, by zaszło rozpoznanie

Teoria cech

Porównanie nie całościowe, ale cech dystynktywnych Cecha musi przyjmować różne wartości dla różnych wzorców Wartość cechy musi pozostawać niezmienna niezależnie od punktu i właściwości obserwacji Wszystkie cechy układają się w unikalny wzorzec Ilość cech musi być relatywnie mała

Podejście współczesne

-

Teoria obliczeniowa Marra

2D (pierwotne reprezentacje): zjawisko przechodzenia przez krawędź 2 1/2 D: percepcja dystansu, charakterystyka powierzchni 3D: obraz niezależny od kąta widzenia, zawiera też części niewidoczne dla oka

Podejście współczesne

-

Teoria ekologiczna Gibsona:

Obraz spostrzegany jest dynamicznie, w ruchu.

Niezmienniki i zmienniki (wyuczone) Spostrzeganie także afordancji