Transcript mgr Piotr Gierek - Rola pracy socjalnej i aktywnej polityki społecznej

ROLA PRACY SOCJALNEJ
I AKTYWNEJ POLITYKI SPOŁECZNEJ
W PRZECIWDZIAŁANIU
BEZROBOCIU
Mgr Piotr Gierek
XII Międzynarodowa konferencja naukowa
„Oświata, nauka i gospodarka - w poszukiwaniu dobrych rozwiązań”
Chrzanów 19 listopada 2011 roku
BEZROBOCIE
to stan bezczynności zawodowej
osób zdolnych do pracy
i zgłaszających gotowość jej podjęcia,
przy czym dochody z pracy są
dla tych osób podstawą egzystencji.
Rozumienie BEZROBOCIA
1. przedmiotowe - kategoria analityczna
rynku pracy;
2. podmiotowe - stanowi poważny problem
społeczny, który jest przedmiotem
zainteresowania m.in. socjologów,
psychologów i pracowników socjalnych.
STOPA BEZROBOCIA
to podstawowy miernik poziomu bezrobocia,
oznacza udział bezrobotnych w liczbie ludności
aktywnej zawodowo, czyli sumy pracujących i
bezrobotnych.
Na podstawie danych PSZ na koniec września 2011
roku stopa bezrobocia w Polsce wyniosła 11,8%
(ogółem liczba bezrobotnych wyniosła 1.861.689
w tym kobiet 1.024.573 - świadczy to o
feminizacji biedy), w granicach województwa
śląskiego 9,6%, a 9,9% w województwie
małopolskim.
PSZ - Publiczne Służby Zatrudnienia (www.psz.praca.gov.pl )
STOPA BEZROBOCIA WEDŁUG WOJEWÓDZTW
STOPA BEZROBOCIA WEDŁUG WOJEWÓDZTW
UNEMPLOYMENT RATE ON VOIVODSHIPS
Stan w dniu 30 września 2011 r.
As of the end of September 2011
Pomorskie
11,7%
WarmińskoMazurskie
Zachodnio
pomorskie
18,7%
16,4%
Podlaskie
KujawskoPomorskie
13,4%
15,9%
Lubus
kie
Mazowieckie
Wielkopolskie
9,5%
8,6%
14,3%
Łódzkie
12,1%
Lubelskie
Dolnośląskie
11,9%
Opolskie
Świętokrzyskie
Śląskie
12,6%
14,5%
9,6%
Podkarpackie
Małopolskie
9,9%
w procentach in percentage
8,6
12,0
14,0
16,0
18,0
12,4%
14,8%
18,7
Źródło: www.psz.praca.gov.pl/ zakładka statystyki rynku pracy/ wrzesień 2011 roku
BEZROBOTNI ZAREJESTROWANI, OSOBY KTÓRE PODJĘŁY PRACĘ
ORAZ STOPA BEZROBOCIA WEDŁUG WOJEWÓDZTW
REGISTERED UNEMPLOYED PERSONS, OUTFLOW FROM UNEMPLOYMENT TO JOBS,
UNEMPLOYMENT RATE ON VOIVODSHIP
Wrzesień 2011 r.
September 2011
Zarejestrowani
Bezrobotni, którzy
podjęli pracę
Zarejestrowani bezrobotni
bezrobotni
Stopa
bezrobocia
Inflow to unemployment
Outflow to jobs
Registered unemployed
wg. stanu
w miesiącu sprawozdawczym
stan w końcu miesiąca
in reporting period
as of the end of month
w końcu m-ca
w %*
Województwa
Voivodships
ogółem
total
POLSKA
w tym
kobiety
of which
females
ogółem
total
w tym
kobiety
of which
females
ogółem
total
w tym
kobiety
of which
females
z prawem do zasiłku
Unemployment
rate as of the end
w tym kobiety of month
in
percentage
of which females
possesing benefit rights
razem
total
246 118
128 412
111 893
63 398
1 861 689
1 024 573
288 817
158 308
11,8
19 648
16 518
12 762
9 212
15 900
18 164
25 400
6 840
15 144
7 365
15 707
26 840
9 157
13 351
19 906
14 204
10 304
8 628
6 414
4 889
8 250
9 665
12 708
3 565
7 549
3 784
8 352
14 570
4 572
6 896
10 894
7 372
9 027
7 340
5 569
3 711
8 338
8 601
11 267
3 069
7 362
3 373
6 490
11 322
4 425
5 849
9 619
6 531
5 154
3 955
3 283
2 101
4 892
4 781
6 493
1 650
3 882
1 954
3 760
6 657
2 473
3 136
5 558
3 669
136 810
130 393
113 414
54 713
131 319
135 241
236 666
45 215
136 404
62 073
99 523
176 737
78 345
98 272
125 791
100 773
74 924
75 859
59 850
30 713
68 893
75 921
119 992
25 298
74 763
31 094
57 929
101 221
42 013
55 343
75 970
54 790
24 870
22 795
9 790
10 355
20 477
19 914
36 821
6 516
17 820
6 986
18 985
24 922
11 896
18 593
20 318
17 759
13 805
12 640
5 122
5 819
11 106
11 158
19 235
3 562
9 021
3 613
10 898
14 675
6 283
9 818
11 942
9 611
11,9
15,9
12,4
14,3
12,1
9,9
9,5
12,6
14,8
13,4
11,7
9,6
14,5
18,7
8,6
16,4
POLAND
Dolnośląskie
Kujawsko-pomorskie
Lubelskie
Lubuskie
Łódzkie
Małopolskie
Mazowieckie
Opolskie
Podkarpackie
Podlaskie
Pomorskie
Śląskie
Świętokrzyskie
Warmińsko-mazurskie
Wielkopolskie
Zachodniopomorskie
Źródło: www.psz.praca.gov.pl/ zakładka statystyki rynku pracy/ wrzesień 2011 roku
Rodzaje BEZROBOCIA
frykcyjne; strukturalne; koniunkturalne;
sezonowe.
Ze względu na czas trwania wyodrębnia się
bezrobocie:
- krótkookresowe;
- średniookresowe;
- długookresowe - jest jednym z najbardziej
istotnych czynników bezrobocia.
Przyczyny BEZROBOCIA długookresowego
- wzrost liczby osób pozostających bez pracy
powyżej 12 miesięcy;
- bezrobocie wśród ludzi młodych;
- niskie wykształcenie - (konieczność
przekwalifikowania);
- różnicowanie przestrzenne lokalnych rynków
pracy.
Skutki BEZROBOCIA
jednostkowe
człowiek
- obniżenie standardu życia;
- rezygnacja z własnych aspiracji;
- zamknięcie dróg awansu społecznego;
- osłabienie więzi społecznych;
- izolacja od środowiska;
- wzrost konfliktów w tym rodzinnych.
społeczne
społeczeństwo
- ubóstwo (zubożenie społ.);
- alkoholizm (uzależnienia);
- przemoc rodzinna;
- przestępczość.
Formy przeciwdziałania BEZROBOCIU
AKTYWNA POLITYKA
SPOŁECZNA
narzędzia
PRACA SOCJALNA
narzędzia
pomoc w powrocie na otwarty rynek pracy
(wyjście z kręgu osób bezrobotnych zależy jednak przede
wszystkim od osoby zainteresowanej, wymagającej
pomocy)
POLITYKA SPOŁECZNA
POMOC SPOŁECZNA
pomoc środowiskowa
pomoc instytucjonalna
PRACA SOCJALNA
PRACA SOCJALNA
jest dyscypliną naukową, która podejmuje działania
zaradcze w wielu dziedzinach życia społecznego.
Wspiera rodziny w trudnościach finansowych czy
problemach emocjonalnych; pomaga społecznościom
lokalnym; interweniuje w różnych sytuacjach natury
edukacyjnej, zdrowotnej i zbiorowej, przeciwdziała
przyczynom przestępczości młodzieży i dorosłych.
Ma na celu usprawnienie społecznego funkcjonowania
jednostek, indywidualnie oraz grupowo poprzez
działania skierowane na ich stosunki społeczne,
rzutując na interakcje między człowiekiem a jego
otoczeniem.
R. A. Skidmore, M. G. Thackeray, Wprowadzenie do pracy socjalnej, Śląsk, Katowice, 1998, s. 18.
PRACA SOCJALNA
według Międzynarodowej Federacji Pracowników
Socjalnych praca socjalna promuje zmianę społeczną,
rozwiązywanie problemów w relacjach między
ludzkich i wzmocnienie oraz wyzwolenie ludzi w celu
poprawy ich dobrostanu. Korzystając z teorii na temat
ludzkiego zachowania i systemów społecznych, praca
socjalna interweniuje tam, gdzie zachodzą interakcje
między ludźmi a ich środowiskiem. Fundamentem
pracy socjalnej są zasady praw człowieka i
sprawiedliwości społecznej.
Za: D. Trawkowska, Portret współczesnego pracownika socjalnego, Śląsk, Katowice 2006, s. 87-88.
PRACA SOCJALNA
może odnosić się także do profesji lub metody
działania (praktyka pracy socjalnej) a jej głównym
celem jest pomoc człowiekowi w poprawie jakości
życia (zmiana). Opiera się na uporządkowanym
procesie pomocy i planowanych wysiłkach na
rzecz zmian. Koncentruje się na skutecznym
interweniowaniu na rzecz jednostek ponieważ
podmiotem pracy socjalnej jest człowiek oraz
grup najsłabszych głównie z powodu bezrobocia.
METODY PRACY SOCJALNEJ
1. indywidualny przypadek (case work)
2. praca z grupą (group work)
3. organizacja społeczności lokalnej (community
work)
Praktyka pracy socjalnej często obejmuje wszystkie
tradycyjne trzy metody jednocześnie, które są
procedurą uporządkowaną diagnostycznie i
interwencyjnie, charakteryzujące się strategiami
planowego wywoływania zmian.
Etapy prowadzenia PRACY SOCJALNEJ
z osobą bezrobotną
DIAGNOZA
OPRACOWANIE PLANU POSTĘPOWANIA
(korygowanie środowiska, postępowanie wychowawcze, kształtowanie
korzystniejszych postaw i zachowań, przewartościowanie celów)
PROWADZENIE PRZYPADKU WEDŁUG
OPRACOWANEGO PLANU
Szczególnie w przypadku osób bezrobotnych
priorytetową zasadą w nowoczesnej pracy
socjalnej jest ZASADA WZMACNIANIA
(empowerment), która ma na celu uświadomienie
zasobów klienta i pomoc w ich rozumieniu oraz na
pracy na tych mocnych stronach, zasada ta
dotyczy każdego etapu pracy z człowiekiem.
PRACOWNIK SOCJALNY
W praktyce pracę socjalną wykonują różni
specjaliści z instytucji publicznych i organizacji
pozarządowych, ale głównie jest to sfera
działalności zawodowej pracowników socjalnych,
zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych
pomocy społecznej. Pracownik socjalny to
specjalista do spraw ludzkich, to zawód nie tylko
wypływający z chęci pomocy drugiemu
człowiekowi, który znalazł się w sytuacji
kryzysowej, ale jest to przede wszystkim profesja.
PRACOWNIK SOCJALNY
Obszary ludzkiej egzystencji, z którymi na co dzień
mają do czynienia pracownicy socjalni zostały
określone w art. 7 ustawy o pomocy społecznej,
który mówi jest, że: pomocy społecznej udziela się
osobom i rodzinom w szczególności z powodu:
- ubóstwa;
- sieroctwa;
- bezdomności;
- niepełnosprawności;
PRACOWNIK SOCJALNY
- długotrwałej choroby;
- przemocy w rodzinie;
- potrzeby ochrony macierzyństwa lub
wielodzietności;
- bezradności w sprawach opiekuńczo –
wychowawczych;
- a przede wszystkim bezrobocia, które jest główną
lub najczęstszą przesłanką do udzielenia pomocy
w formie świadczeń z pomocy społecznej.
Ustawa z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej, Dz. U. 2004 nr 64, poz. 593.
PRACOWNIK SOCJALNY
Problemy i kwestie społeczne to sfery, którymi
zajmują się pracownicy socjalni a przedstawione
obszary ludzkiej egzystencji są niczym innym jak
spisem tychże problemów i kwestii, które
pracownik socjalny w miarę możliwości ma
ograniczać a także nie dopuszczać, aby w ich
granice wchodzili kolejni członkowie
społeczeństwa.
KONTRAKT SOCJALNY
Podstawowym narzędziem aktywizującym w
pracy socjalnej i w aktywnym podejściu do
osób bezrobotnych w pomocy społecznej jest
kontrakt socjalny z warunkowaniem pomocy,
który ściśle powiązany jest działaniami w celu
aktywizacji zawodowej. Stanowi on skuteczne
narzędzie do wspomagania bezrobotnego, który
łączy integrację społeczną z integracją
zawodową.
KONTRAKT SOCJALNY
ma formę umowy pomiędzy klientem a
pracownikiem socjalnym. Polega na określeniu
przyczyn trudnej sytuacji życiowej klienta, jego
ograniczeń i możliwości. Pracownik socjalny
wspólnie z klientem definiuje jego problem,
określa warunki i kierunki zmian oraz planuje
zadania i sposoby jego wdrażania, aż po
ustanowienie systemu zachęt i ukazanie klientowi
korzyści z podjętego działania.
KONTRAKT SOCJALNY
zgodnie z art. 6 ust. 6 ustawy o pomocy społecznej,
jest pisemną umowę zawartą z osobą ubiegającą
się o pomoc, określającą uprawnienia i
zobowiązania stron umowy, w ramach wspólnie
podejmowanych działań zmierzających do
przezwyciężenia trudnej sytuacji osoby lub
rodziny.
Osobą, która w imieniu ośrodka zawiera kontrakt
socjalny jest pracownik socjalny.
KONTRAKT SOCJALNY
jest dla niego z jednej strony narzędziem porządkującym
działania podejmowane w trakcie prowadzenia pracy
socjalnej, a z drugiej pozwala na ustalenie i
wynegocjowanie z osobą korzystającą z pomocy
społecznej działań, które zobowiązuje się podjąć i w
konsekwencji powodując jej usamodzielnienie
poprzez podjęcie stałego zatrudnienia. Aby
zwiększyć skuteczność kontraktu i w większym
stopniu mobilizować osoby do podejmowania
działań ustawa wiąże kontrakt socjalny z
warunkowaniem świadczeń pomocy społecznej.
KONTRAKT SOCJALNY
Art. 4 ustawy o pomocy społecznej wprowadza obowiązek współpracy:
osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej są zobowiązane
do (współpracy) współdziałania w rozwiązywaniu trudnej sytuacji
życiowej.
A w art. 11, ust. 2 ustawa wiąże ten obowiązek z przyznawaniem
świadczeń: brak współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem
socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa
zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymywanie jego postanowień,
nieuzasadniona odmowa podjęcia zatrudnienia, innej pracy
zarobkowej przez osobę bezrobotną lub wykonywania prac społecznie
użytecznych, o których mowa w przepisach o promocji zatrudnienia i
instytucjach rynku pracy (…) mogą stanowić podstawę do odmowy
przyznania świadczenia, uchylenia decyzji o przyznaniu
świadczenia lub wstrzymania świadczeń pieniężnych z pomocy
społecznej.
Reasumując model aktywnej pracy socjalnej
realizowany wobec osób bezrobotnych
szczególnie w pomocy społecznej koncentruje
się na jej funkcjach usamodzielniających,
kosztem funkcji opiekuńczych, ponieważ
świadczeniom finansowym powinny
towarzyszyć działania aktywizujące
beneficjentów.
AKTYWNA POLITYKA SPOŁECZNA
ukierunkowana jest na aktywizację beneficjentów,
nawet kosztem ograniczenia poziomu ich
ochrony socjalnej. Celem tej koncepcji jest
uczestnictwo w życiu społecznym postrzegane
przez pryzmat aktywności na rynku pracy,
w tym w sektorze ekonomii społecznej.
Jest koncepcją alternatywną dla tradycyjnego
państwa opiekuńczego, które przejmowało
odpowiedzialność za swych obywateli.
AKTYWNA POLITYKA SPOŁECZNA
proces stopniowej zmiany priorytetów
od gwarancji bezpieczeństwa
socjalnego (przyznawanie świadczeń
socjalnych) do priorytetu
ukierunkowanego na aktywizowanie
klientów (szczególnie osób
bezrobotnych) i zapewnienie im
partycypacji w życiu społecznym i
ekonomicznym.
AKTYWNA POLITYKA SPOŁECZNA
opiera się na 5 filarach:
1. preferencji dla zasady partycypacji społecznej
kosztem zasady maksymalizowania
bezpieczeństwa socjalnego;
2. promocji zatrudnienia wspieranego w różnych
formach;
3. koncentracji wspierania na osobach bezrobotnych
zdolnych do pracy (lub mogących tę zdolność
odzyskać);
AKTYWNA POLITYKA SPOŁECZNA
4. zmienianiu nie tyle skali redystrybucji w ramach
programów polityki społecznej, ile charakteru
rozdzielanego dobra (redystrybucja pracy w
miejsce świadczeń);
5. tendencji do legitymizowania programów
socjalnych w sposób wychodzący poza
tradycyjne podziały ideologiczne.
M. Rymsza, Druga fala ekonomii społecznej w Polsce a koncepcja aktywnej polityki społecznej, [w:] Kapitał społeczny.
Ekonomia społeczna, Red. T. Kaźmierczak, M. Rymsza, FISP, Warszawa 2007, s. 179.
NARZĘDZIA AKTYWNEJ POLITYKI
SPOŁECZNEJ
Ważną ofertą dla osób bezrobotnych są instrumenty
aktywnej polityki rynku pracy wprowadzone w
ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach
rynku pracy. Aktywne instrumenty polityki rynku
pracy wspierają politykę gospodarczą w obszarze
rynku pracy i skłaniają do pobudzenia aktywizacji
zawodowej. W odniesieniu do grup osób
znajdujących się w szczególnej sytuacji na rynku
pracy, do których można zaliczyć:
NARZĘDZIA AKTYWNEJ POLITYKI
SPOŁECZNEJ
- osoby długotrwale pozbawione zatrudnienia;
- nieposiadające odpowiedniego wykształcenia;
- nieposiadające kwalifikacji zawodowych;
- osoby samotnie wychowujące dzieci;
- osoby niepełnosprawne;
mogą być stosowane następujące instrumenty
aktywnej polityki rynku pracy między innymi:
Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, Dz. U. 2008 nr 69 poz. 415.
NARZĘDZIA AKTYWNEJ POLITYKI
SPOŁECZNEJ
1. ROBOTY PUBLICZNE polegają na
zatrudnieniu bezrobotnego w okresie nie dłuższym
niż 12 miesięcy przy wykonywaniu prac mających
na celu reintegrację zawodową i społeczną,
określoną na podstawie przepisów o zatrudnieniu
socjalnym, organizowane są przez gminy lub
organizacje pozarządowe.
NARZĘDZIA AKTYWNEJ POLITYKI
SPOŁECZNEJ
2. PRACE SPOŁECZNO - UŻYTECZNE są
szczególną formą środowiskowego wsparcia, na
które kierowani są klienci pomocy społecznej.
Prace wykonywane są przez bezrobotnych, bez
prawa do zasiłku.
3. PRACE INTERWENCYJNE charakteryzują się
zatrudnieniem bezrobotnego przez pracodawcę
na podstawie umowy zawartej ze starostą, która
ma na celu wsparcie osób będących w
szczególnej sytuacji na rynku pracy.
NARZĘDZIA AKTYWNEJ POLITYKI
SPOŁECZNEJ
4. STAŻ polega na nabywaniu przez bezrobotnego
umiejętności praktycznych do wykonywania pracy
przez wykonywanie zadań w miejscu pracy bez
nawiązywania stosunku pracy z pracodawcą.
Warunkiem skierowania bezrobotnego do odbycia
stażu jest brak doświadczenia zawodowego w
miejscu pracy.
NARZĘDZIA AKTYWNEJ POLITYKI
SPOŁECZNEJ
5. PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE W
MIEJSCU PRACY to zdobywanie nowych
kwalifikacji lub umiejętności zawodowych
poprzez praktyczne wykonywanie zadań
zawodowych na stanowisku pracy. Jednakże
warunkiem skierowania bezrobotnego do
odbycia przygotowania zawodowego w miejscu
pracy jest brak kwalifikacji dostosowanych do
potrzeb rynku pracy.
Podsumowując aktywna polityka społeczna to
inaczej mówiąc działania, które aktywizują
beneficjentów i bez wątpienia przyczyniają się
do powrotu wielu osób bezrobotnych na otwarty
rynek pracy.
Głównymi celami zarówno pracy socjalnej i
aktywnej polityki społecznej jest
przeciwdziałanie temu, co jest najważniejszym
problemem państwa opiekuńczego: bierności i
wyuczonej bezradności obywateli, uzależnionych
od pomocy państwa.
Jednym natomiast z argumentów działań
aktywizujących jest efektywniejsze
wykorzystanie przyznawanych środków
finansowych, które zamiast być wypłacane w
postaci świadczeń, co w konsekwencji prowadzi
do uzależnienia od pomocy, powinny
przyczyniać się do zmiany sytuacji beneficjenta i
odzyskania przez niego samodzielności
życiowej, czyli do jego reintegracji ze
społeczeństwem.
K. Faliszek, Ekskluzja i inkluzja - dwie strony tego samego problemu?, [w:] Ekskluzja i inkluzja społeczna. Diagnoza,
uwarunkowania, kierunki działań, Red. J. Grotowska-Leder, K. Faliszek, Toruń 2005, s. 48.
Jak mówi łacińskie powiedzenie praca przezwycięża
wszystko, praca ubogaca i przemienia człowieka
jest jego znamieniem i znamieniem
człowieczeństwa. Stąd tak ważne jest jej
„posiadanie” przez tych, którzy są jej
pozbawieni.
Rola pracy socjalnej i aktywnej polityki społecznej
w przeciwdziałaniu bezrobociu jest
niepodważalna. Niemniej jednak rzeczywistość
pokazuje, iż pomimo szerokiego wachlarza
stosowanych narzędzi gdyby teoretycznie
wszystkich bezrobotnych poddać zabiegom
aktywizującym to i tak zawsze pozostanie pewna
liczba ludzi, których nie uda się usamodzielnić w
sposób trwały, tak, by nie wymagali już owego
szczególnego wsparcia.
O sukcesach i porażkach programów reintegracji społecznej, pisze K. Frieske, Utopie inkluzji. Sukcesy i porażki
programów reintegracji społecznej, IPiSS, Warszawa 2004.
DZIĘKUJĘ PAŃSTWU ZA UWAGĘ!
Mgr Piotr Gierek ([email protected])