Transcript HASTA HAKLARI ve YASAL YÜKÜMLÜLÜĞÜN

HASTA HAKLARI ve YASAL
YÜKÜMLÜLÜĞÜN
BOZULDUĞU DURUMLAR.
Hatice OLTULUOĞLU
• Hak, yasal ya da ahlaki uygulamalarda
kullanılan bir kavramdır.
• Yasam hakkı, özgürlük, eşitlik, mutluluk,
mülkiyet, mahremiyet gibi ahlaki hakların
yanısıra bireyin yaşam standardına ilişkin
insan hakları da büyük önem taşır.
• Bireyin sağlıklı ve esenlikle yaşamında
üretken, mutlu olması bir üstünlük değil,
insanlık onuruna, eşitlik. kardeşlik
ilkelerine yakışır bir haktır
Ülkelerin vatandaşlarını koruyan bazı yasal
düzenlemelerinde kurallar olarak yer alırken, diğer
yandan insan Hakları Komisyonu (1966), insanın
bu temel hakkına olan inancı ile "sağlık hakkı" ve
bununla ilgili ana hedederi saptamıştır.
Bunlar;
• Modern çevrenin yarattığı tüm tehlikelerden
insanın korunması,
• Ekonomik, sosyal, coğrafi tüm sınırlılıklara
karşın herkesin bakım ve tedavi hizmeti alması,
• Her insanın yaşamını ve üretkenliğini güvencede
sürdürmesini sağlayan yeteneklerini geliştirme
fırsatlarına sahip olması,
• Tüm girişimlerin insan bulunluğu ve saygınlığına,
onuruna uygun olması hakları şeklinde
belirtilmiştir.
• Hemşire, bireyin ve topIumun gereksindiği
türde. zamanda, nitelikte "yardım" hizmetini
gerçekleştirirken, tüm teknik beceri ve
mesleki bilgilerinin yanısıra kişisel ve
mesleki (hemsirelik) felsefesinden de
yararlanır.
HASTA HAKLARI
Hasta hakları kavramsal olarak değerlendirildiğinde
2 kavramdan oluştuğu görülmektedir.
•Hak
•Hasta
Hak
Kişinin korunmaya değer çıkarlarını koruyabilmesi için
hukuk sisteminin verdiği yetkidir.
Kişiye hukuk sisteminin tanıdığı özgürlüklerdir.
Hak özgürlüktür.
Özgürlük yapabilmektir.
• Hasta
• Maddi ve manevi kayıpları olan ve sağlık hizmeti alma
ihtiyacında olan kişidir.
•
•
•
•
• Hastanın maddi kayıpları vardır.
▪ Hastanın fiziksel kayıpları vardır.
▪ Hasta teşhis ve tedavi işlemleri için para ödemektedir.
▪ Hasta teşhis ve tedavi işlemleri için zaman
kaybetmektedir.
▪ Hastanın teşhis ve tedavi işlemleri için iş kaybı vardır.
•
•
•
•
•
•
Hastanın manevi kayıpları vardır.
▪ Hasta sevgi beklemektedir.
▪ Hasta şefkat beklemektedir.
▪ Hasta ilgi beklemektedir.
▪ Hasta güvenmek istemektedir.
▪ Hasta inanmak istemektedir.
•
•
•
•
Hasta sağlık hizmeti alma gereksinimi olan kişidir.
▪ Hasta sağlık hizmetini satın alan kişidir.
▪ Hasta hizmet edilen kişidir.
▪ Hasta müşteridir.
• Hasta Hakları
• Maddi ve manevi kayıpları olan ve sağlık
hizmeti alma ihtiyacında olan kişilerin
ulusal ve uluslar arası mevzuat ile teminat
altına alınmış haklarıdır.
• Hasta hakları uluslararası mevzuat ile teminat altına alınmış
haklardır.
• ▪ Lizbon Hasta Hakları Bildirgesi
• ▪ Amsterdam Hasta Hakları Bildirgesi
• ▪ Bali Hasta Hakları Bildirgesi
• Hasta hakları ulusal mevzuat ile teminat altına alınmış haklardır.
• ▪ Hasta Hakları Yönetmeliği
• ▪ Hasta Hakları Yönergesi
• ▪ Hekim Seçme Yönergesi
HASTA HAKLARI
• Hipokrattan bu yana söz edilen "hasta
hakları", belirqin olarak 19. yüzyılın
ortalarında ele alınmıştır. Bu haklardan bir
kısmı,temel insan haklarının ele alındığı
etik kurallardan
• Bir kısmı da yasal düzenlemelerlede yer
alan haklardan olmuştur
• Hasta haklarının gelişimi yıllar almıştır.
• Hasta haklarının gelişimi aşamalar şeklinde gerçekleşmiştir.
• Hasta hakları hekimler tarafından savunulmuştur.
•
•
Hasta hakları ihlalleri tarih boyunca olmuştur.
Hasta haklarını tanımlayan ulusal hasta hakları bildirgeleri
yayınlanmıştır.
• Hasta haklarını tanımlayan uluslararası hasta hakları bildirgeleri
yayınlanmıştır.
•
Hasta hakları ulusal anayasa ve yasalara girmiştir.
• 1950'li yıllarda ABD'de hemşireleri hasta
haklarının, hasta bakımı açısından önemini
anlamışlar.
• 1959 yıllarında, "Modern hemşirelik
hizmetlerinden kişilerin beklentileri“ isimli
yayın çıkalrılmış.
• Böylece "Hasta Hakları''na hemşirelik
yaklaşımı ilk olarak gelişmiştir.
Hasta haklarını tanımlayan hasta hakları bildirgeleri bulunmaktadır.
•
1972 Amerika Hastaneler Birliği Hasta Hakları Bildirgesi
• ‘’Hasta Hakları" çizelgesi oluşturulmuş.
•
•
Sağlık disiplinlerinde yeni roller oluşmuştur.
Özellikle hemşirelik disiplini, hasta haklarını savunma rolü
yüklenen bir disiplin olmuştur.
• 1981 Dünya Tabipler Birliği Lizbon
Hasta Hakları Bildirgesi
• 1994 Dünya Tabipler Birliği Amsterdam
Hasta Hakları Bildirgesi
• 1995 Dünya Tabipler Birliği Bali Hasta
Hakları Bildirgesi
• Tarihte hakları için savaşan hasta
bulunmamaktadır.
• Hastalar haklarını savaşarak
kazanmamıştır.
• Hasta haklarını savunan tarih boyunca
hekimler olmuştur.
İKİNCİ BÖLÜM
• Sağlık Hizmetlerinden
Faydalanma Hakkı
• Adalet ve Hakkaniyete Uygun
Olarak Faydalanma
• Bilgi İsteme
• Sağlık Kuruluşunu Seçme ve
Değiştirme
• Personeli Tanıma, Seçme ve
Değiştirme
• Öncelik Sırasının Belirlenmesini
İsteme
• Tıbbi Gereklere Uygun Teşhis,
Tedavi ve Bakım
• Tıbbi Gereklilikler Dışında
Müdahale Yasağı
•
•
•
•
Ötenazi Yasağı
Tıbbi Özen Gösterilmesi
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Sağlık Durumu İle İlgili Bilgi
Alma Hakkı
• Genel Olarak Bilgi İsteme
• Kayıtları İnceleme
• Kayıtların Düzeltilmesini İsteme
• Bilgi Vermenin Usulü
• Bilgi Verilmesi Caiz Olmayan ve
Tedbir Alınması Gereken Haller
• Bilgi Verilmesini Yasaklama
•
•
Madde 20- İlgili mevzuat hükümlerine ve hastalığın mahiyetine
göre yetkili mercilerce alınacak tedbirlerin gerektirdiği haller
dışında; hasta, sağlık durumu hakkında kendisine veya ailesine
veya yakınlarına bilgi verilmemesini isteyebilir.
•
•
•
•
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Hasta Haklarının Korunması
Mahremiyete Saygı Gösterilmesi
Rıza Olmaksızın Tıbbi Ameliyeye
Tabi Tutulmama
• Bilgilerin Gizli Tutulması
• BEŞİNCİ BÖLÜM
•
•
•
•
Tıbbi Müdahalede Hastanın Rızası
Hastanın Rızası ve İzin
Tedaviyi Reddetme ve Durdurma
Küçüğün veya Mahcurun Tıbbi
Müdahaleye İştiraki
• Alışılmış Olmayan Tedavi Usullerinin
Uygulanması
• Rızanın Şekli ve Geçerliliği
•
Bu maddede rızanın herhangi bir şekle bağlı olmadığı ifade edilmektedir.
•
Kanuna aykırı rızanın geçerliliği söz konusu değildir.
•
Ahlaka aykırı rızanın geçerliliği söz konusu değildir.
• Organ ve Doku Alınmasında Rıza
• Aile Planlanması Hizmetleri ve
Gebeliğin Sona Erdirilmesi
•
•
•
•
ALTINCI BÖLÜM
Tıbbi Araştırmalar
Tıbbi Araştırmalarda Rıza
Gönüllünün Korunması ve
Bilgilendirilmesi
•
•
•
•
YEDİNCİ BÖLÜM
Diğer Haklar
Güvenliğin Sağlanması
Dini Vecibeleri Yerine
Getirebilme ve Dini
Hizmetlerden Faydalanma
• İnsani Değerlere Saygı
Gösterilmesi ve Ziyaret
• Refakatçi Bulundurma
• Hizmetin Sağlık Kurum ve
Kuruluşu Dışında Verilmesi
• SEKİZİNCİ BÖLÜM
• Sorumluluk ve Hukuki Korunma
Yolları
• Müracaat, Şikayet ve Dava
Hakkı
KUSURSUZ HiZMET
• Etkin bir bakım hizmeti, hemşirenin yetkisi
çerçevesinde. çok yönlü sorumluluklarını
üstlendiği ölçüde ve sürede gerçekleşebilir.
• Hemşirenin hizmet ve görev alanı değişse
de, hasta/sağlıklı bireye ve ailesine olan
sorumllukları her alanda sürecektir.
• Sunulan bakım hizmetinin kusursuz
ulaştırılacağı ilk hedef, İNSAN’dır
• kusursuz bir hizmet için, kurum koşulları,
olanakları ve politikası ile uzman, eksper
kişilerin mesleki literatür ve işlemsel
kitaplarından yararlanılarak saptanan
bakım standardı, yasal bir ölçüttür.
• kişinin bireyselliğine, bütünlüğüne, onur ve
gizlilik duygusuna saygı ve onyargısız bir
yaklaşımı sağlar.
• Belki bir gün
• En sevdiğimiz hasta olacak
• Belki bir gün
• En sevdiğimiz can çekişirken
• Yanında olamayacağız
• Belki bir gün
• Şehrin izbe sokağına
• Kaza ile yere yığılacağız
•
•
Belki bir gün
• Tatil beldesinde
Krizle toprağı avuçlayacağız
• Belki bir gün
• Kanser saracak içimizi
• Sevgi şefkat bekleyeceğiz
•
Haklarımız olmalı
YASAL SORUMLULUK VE
YÜKÜMLÜLÜĞÜN BOZULDUĞU
DURUMLAR
• Hizmet Kusuru; kusur, tasvip edilmeyen
onaylanmayan hareket ve davranışlardır.
Hukuki kusur ise; yasaya uygun
davranabilecek durumda olduğu halde,
davranmayan, yükümlülüklere aykırı
hareket eden kilişinin eylemi için verilen
yargıdır
• Yasal açıdan hizmet kusuru iki biçimde ele alınır.
Bunlar;
• Kasdi/istentili kusur; bilerek yasal hukuki
kurallara aykırı hareket etmek yani bilinçli ve
istekli olarak haksız bir sonucun doğmasına neden
olma, kasıt olarak nitelenir.
• Kasıtlı olmayan bir kusur. Yani ihmaldir. Ihmal
durumunda özen gösterme ve önlem alma eksikliği
söz konusudur.
• Ihmal ve Ihmal Unsuru ;
islev/faaliyetlerden birinin belirgin bir
gerekçe ve kanıt olmaksıznı yapılmaması bir
ihmaldir ve hukuki sorun yaratır
• Zarar ve Türleri ; Hukuki açıdan zarar,
bakım ve tedavi hizmetini yüklenen kişiler
dışında, kurum/bakım birimi üstlendiği
hizmeti yerine getirmedikçe de hasta ve
ailesi zarar iddiasında bulunabilir
Sağlık hizmetini yüklenen kurum/kuruluşda,
kusurlu araç/gereç, aygıt ve donanımla da
"zarar"a neden olur.
• Kişinin bedensel bütünlüğünün bozulması;
onun
• Çalışma gücünün tümünü veya bir
bölümünü yitirmesi,
• Oluşan zarar nedeni ile ekonomik açıdan
yoksullukla karşılaşması
• Doğan zarar nedeni ile, yapılan tedavinin
giderlerini üstlenebilir.
Bedensel bütünlüğün bozulması,
• Sürekli
• • Gegicidir.
Ancak Giderin ölçüsünü belirlemede kusurun ağırlığı
yargı ile saptanır. Bunlar;
• • Ağır kusur,
• • Hafif kusur,
•
Orta kusur olarak derecelendirilir.
Hemşirenin bakım görevine ilişkin tutum, davranış
ve eylemleri ile bireyin bütünlüğüne zarar
verebilecek kusurlar olmak üzere,
• • Kusurlu işlem/ hatalı uygulama
• • Ihmal kusuru
• • Asılsız ifade /iftira
• • Geçersiz / asılsız nedenlerle hastayı tutma
• Hastayı tesbit etme
• Kurumda alıkoyma
• Onuruna, bireyselliğine, mahremiyetine
saygısızlık,
• Hile
• Saldırı ve şiddet
• -Bireyi/ailesini protesto etmek
• -Bireyin izin/onayı alınmaksızın, bakım ve
tedavi girişimlerini uygulama (kan alma,
alkol testi) veya dokunma.
• - Bireyin isteği dışıda tanı, tedavi ve bakım
işlemleri için zorlama
• Sahtekarlık
• Yasal nitelik taşıyan kayıt/evraklarda
tahribat
•
•
•
•
Cinsiyet
-Kasti
- Kaza olarak
- Cinsiyete suç ortaklığı
durumları olarak gruplanabilir.
HEMŞİRENiN YASAL
SORUMLULUKLARINI KORUYAN
ÖNLEMLER
• Sorumluluk tanımında da belirtildigi gibi,
bu kavram,
• Yasal ve ahlaki kurallara uyumda
• Olumlu ve yasal ve ahlaki kurallara
aykırılıktan olumsuz sorumlulukların her
ikisini birlikte içerir
• Hemşire, mesleki eğitim düzeyi ve
deneyimleri, yapılan "iŞ tanımlarına bakım
slandartlarına", uygun profesyonel tutum,
davranışları ve birey, ailesi ve
disiplinlerarası olumlu ilişkileri ile kurumla
birlikte kusursuz bir hizmet sunabilir.
•
•
•
•
•
•
•
•
Yazılı izin/Onay; Planlı tüm işlemler ve girisimlerin;
•
Hastanın anlayacağı bir dille.
•
Yararları
•
Alternatifleri ve
•
Tüm riskieri ile
« Katılım/kabulün bireyin istemine bağlı olarak,
•
Reddetme hakkı olduğu ve gerektiğinde
•
Heklmi ile ilişki kurma yolları açıklanarak
gerçekleştirilir
• Hemşirelik hizmetinde yasal sorumluluklardan bir diğeri
de Tibbi direktiflerle ilgilidir.
• Hemşire;
• Yeterince açık olmayan ve soruna neden olan direktifler,
hekimin yazılı açıklamasından/doğrulamasından sonra
kayıt ve uygulamaya geçmelidlr.
• • Sakıncalı görülen direklifleri, supervisörlere rapor
etmelidir.
• • Sözel/telefonla aldığı direklifleri, istem veren hekime
imzalatmalıdır.
• Direktif günlük olarak değişmedikçe,
verilen son tarihe uygun olarak tedavi
uygulamayı sürdürmelidir.
• Narkolik, analjezik ve antibiyotik preparat
direktiflerini sıklıkla kontrol etmelidir.
• Olağan dışı bir durumla karşılaştığında
durumu yetkili üste rapor etmeli ve tutanak
tutmalıdır.
• Kayıt tutma ve raporla ilgili yasal önlemler
kapsamında Hemşire;
• • Kayıt/rapor konusuna ilişkin tarih ve saatler,
isim ve bilgiler, doğru ve tam olarak okunaklı,
objektif ve kisisel belgelere dayalı, dürüst ve
savunabilir, imzalı kayıtlar tutmalıdır.
• • lyi ve doğru karar/yargılarını belgelemeli,
gerekli gördüğünde yalnızca kendisi için kayıt
tutmalı ve saklamalıdır.
KUSURUN SAPTANMASI VE
GIDERlM
• Bakımla ilgili beklenen davranışla, kusurlu
eylemde görulen davranış ve tutum
arasındaki farklılık, kusurun saptanmasını
sağlar.