Transcript SZTUKA STAROŻYTNEJ GRECJI

SZTUKA STAROŻYTNEJ
GRECJI
autor: Katarzyna Jarkiewicz
SPIS TREŚCI





etapy rozwoju sztuki
okres archaiczny
style architektoniczne
okres klasyczny
sztuka hellenistyczna
ETAPY ROZWOJU SZTUKI

okres archaiczny (XI-VI w. p.n.e.):
 okres ciemny (sztuka protogeometryczna; XI-X w.
p.n.e.),
 okres dojrzałego archaizmu (sztuka geometryczna: XVIII w. p.n.e.),
 okres schyłkowego archaizmu (szkoła dorycka i
jońska: VII – VI w. p.n.e.).
ETAPY ROZWOJU SZTUKI

okres klasyczny (V-IV w. p.n.e.):
 okres wczesnoklasyczny (od bitwy pod Salaminą w
480 r. p.n.e. do pokoju Kalliasa kończącego wojny z
Persją w 448 r. p.n.e.),
 okres klasyczny za rządów Peryklesa w Atenach,
 okres
schyłkowy
(od
zakończenia
wojny
peloponeskiej w 404 r. p.n.e. do bitwy pod Cheroneą
338 r. p.n.e.).
ETAPY ROZWOJU SZTUKI

okres
hellenistyczny
(od
śmierci
Aleksandra
Macedońskiego w 323 r. p.n.e. do podboju Egiptu
Ptolemeuszy przez Rzym w 30 r. p.n.e.):
 styl helleński (od czasów panowania Aleksandra
Macedońskiego do podboju Grecji przez Rzym w 146
r. p.n.e.),
 styl orientalizujący (146-30 p.n.e.).
OKRES ARCHAICZNY
Malarstwo tego okresu związane jest przede wszystkim
z ceramiką – dominujący do VIII w. p.n.e. styl
geometryczny (ozdabianie amfor i waz wzorami
geometrycznymi i ornamentyką) został zastąpiony w VII
w. p.n.e. malarstwem czarnofigurowym, a w VI w. p.n.e.
malarstwem czerwonofigurowym.
Najczęściej spotykane tematy to sceny z życia bogów i
ludzi wkomponowane w pasy pokrywające naczynia lub
w zamknięte pole prostokąta albo koła (w przypadku dna
naczynia).
OKRES ARCHAICZNY
Najbardziej znane przykłady zdobienia ceramiki w stylu
malarstwa czarnofigurowego to sceny gry w kości
pomiędzy Achillesem i Ajaksem.
W malarstwie czerwonofigurowym częstsze stają się
malowidła ukazujące akcję – sceny tańca, zawodów
sportowych, itp.
Postacie ludzkie ukazywane były coraz częściej przy
zastosowaniu skrótów perspektywistycznych, dbałość o
detale przyczyniała się do coraz większego realizmu
ukazywanych scen.
STYL GEOMETRYCZNY
http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Miniature_hydria_Thebes_Louvre_A566.jpg
MALARSTWO
CZARNOFIGUROWE
http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Achilles_and_Ajax_%28amphora%29.jpg
MALARSTWO
CZERWONOFIGUROWE
http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:NAMA_Courtisane_%26_client.jpg
OKRES ARCHAICZNY
W okresie dojrzałego archaizmu kształtuje się rzeźba –
postać ludzka ujmowana jest w formie zwartej bryły.
Najczęściej spotykane są rzeźby kurosa (nagiego
młodzieńca) i kory (przyodzianej w luźne szaty
dziewczyny).
Postacie ukazywane są w postawie stojącej, siedzącej,
czasem kroczącej (z jedną nogą lekko wysuniętą),
zazwyczaj z uśmiechem na twarzy, gdyż ówcześni
artyści nie potrafili wyrzeźbić poważnego wyrazu twarzy.
Kuros z Luwru
http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Kouros_Asclepeion_Paros_Louvre.jpg
Kora Antenora
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Antenor_Kore.jpg
OKRES ARCHAICZNY
W
okresie
schyłkowym
pojawiła
się
rzeźba
monumentalna; oprócz figur ludzi i zwierząt ukazywano
postacie herosów i bóstw wyróżniające się swoimi
atrybutami.
Rzeźby związane z Peloponezem (styl dorycki) i Attyką
(styl joński) różnią się podejściem artysty do
modelowania ciała - rzeźby jońskie cechuje bardziej
miękka, wytworna linia, natomiast styl dorycki wyraźniej
podkreśla muskulaturę ciała.
STYLE
ARCHITEKTONICZNE
Grecy w schyłkowym okresie archaizmu stali się
twórcami
oryginalnych
systemów
konstrukcyjnodekoracyjnych, których elementy, o określonym kształcie
i sposobie dekoracji, są powiązane określonymi
proporcjami obliczanymi za pomocą modułów.
Te porządki architektoniczne obejmuje podporę
(kolumna z bazą, trzonem i głowicą) oraz belkowanie najbardziej
wyróżniającym
elementem
każdego
porządku jest głowica.
STYLE
ARCHITEKTONICZNE
W końcu VII wieku p.n.e. ustaliły się w Grecji zasady
porządku doryckiego i jońskiego (wywodzą się z Azji
Mniejszej); trzecim wynalezionym po doryckim i jońskim
klasycznym porządkiem greckim jest styl koryncki,
rozwijający się w Atenach w V wieku p.n.e.
PORZĄDEK DORYCKI
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Fryz_dorycki.jpg
PORZĄDEK JOŃSKI
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Fryz_jo%C5%84ski.JPG
PORZĄDEK KORYNCKI
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Porz%C4%85dek_koryncki_popr.JPG
OKRES KLASYCZNY
Po bitwie pod Salaminą duże znaczenie dla rozwoju
sztuki zaczęły odgrywać Ateny, zwłaszcza w za czasów
Peryklesa, który zapoczątkował rozbudowę miasta, a
przede wszystkim Akropolu.
Odbudową
kierował
Fidiasz,
projektantami
i
wykonawcami budynków byli m.in. Iktinos i Kallikrates
W okresie wczesnego klasycyzmu (do 445 p.n.e.) w
sztuce greckiej udoskonalono dwa podstawowe
porządki: dorycki i joński - do najlepiej zachowanych
zabytków z V w. p.n.e. należy dorycka świątynia Ateny w
Syrakuzach, świątynia Zeusa w Akragas na Sycylii,
skarbiec Ateńczyków w Delfach, świątynia Zeusa w
Olimpii.
PARTENON
http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Ac_parthenon2.jpg
ERECHTEJON
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Acropolis_of_Athens_01359.JPG
OLIMPIA
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Olympia_palestra.jpg
OKRES KLASYCZNY
W rzeźbie okresu klasycznego dominował marmur,
doskonaliła
się
technika
odlewnicza.
Postacie
przedstawiane były w sposób dynamiczny, ekspresyjny,
w chwili poprzedzającej zdarzenie lub bezpośrednio po
nim; posągi wykonywane były z dużą precyzją, miękką
linią w opracowaniu detali, starannym oddaniem układu
ciała, muskulatury, wyrazu twarzy czy układu szat.
Pojawiło się zapotrzebowanie na portret grecki powstawały syntetyczne i idealizujące wizerunki
myślicieli, filozofów, polityków.
OKRES KLASYCZNY

Upowszechniła się, udoskonalona przez Fidiasza,
technika chryzelefantynowa, która polegała na okładaniu
drewnianych posągów płytkami ze złota.
Do wybitnych rzeźbiarzy tego okresu należą:
Fidiasz, autor monumentalnych rzeźb („Zeus Olimpijski”,
„Atena Partenon”), potrafił posługiwać się różnymi
technikami; jego dzieła są statyczne, pełne majestatu,
cechuje je znakomite wyczucie proporcji i mistrzostwo
wykonania
ZEUS OLIMPIJSKI
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Posag_zeusa.jpg
ATENA PARTENON
http://de.wikipedia.org/wiki/Bild:NAMA_Ath%C3%A9na_Varvakeion.jpg
OKRES KLASYCZNY

Myron z Eleuterai (twórca rzeźby "Dyskobol", grupy
"Atena i Marsjasz") uważany za jednego z prekursorów
realizmu w sztuce greckiej; w jego dziełach jest
widoczna znakomita znajomość anatomii; rzeźbiarz,
przełamując
statyczność
archaicznych
posągów,
podkreślał muskulaturę ciała właściwą dla uchwyconego
ruchu, zachowywał proporcje.
DYSKOBOL
http://fr.wikipedia.org/wiki/Image:Discobole.jpg
OKRES KLASYCZNY

Poliklet z Argos, twórca posągów atletów z brązu,
opracował matematycznie kanon ciała ludzkiego, jego
rzeźby ukazują postacie w pozycji tzw. kontrapostu cechuje je oparcie ciężaru ciała na jednej, wysuniętej do
przodu nodze, noga druga, wsparta na palcach,
pozostaje nieobciążona; podobnie ręce – przy
obciążeniu nogi prawej, obciążona jest lewa ręka, a
prawa opuszczona swobodnie; linia kręgosłupa tworzy
lekko skrzywioną esowatą linię. W posągach kobiecych
Poliklet skrócił szaty do wysokości kolan oraz w
posągach Amazonek obnażył piersi.
DORYFOROS
http://en.wikipedia.org/wiki/Image:Doryphoros.jpg
OKRES KLASYCZNY

Praksyteles - jego rzeźby to wizerunki "pięknych bogów”,
młodych osób o trochę sennym, zamyślonym spojrzeniu;
stosowane przez niego proporcje wysmuklały sylwetkę;
uczłowieczonym wizerunkom nie była obca zabawa,
zmęczenie, codzienne czynności (np. "Afrodyta
Knidyjska" ukazana została w chwili poprzedzającej
kąpiel lub wychodzenie z niej - rzeźba ta była pierwszym
w sztuce greckiej aktem bogini, dlatego po jej wykonaniu
artysta został oskarżony o świętokradztwo.
APOLLO SAUROKTONOS
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Apollo_Sauroktonosa.jpeg
HERMES I DIONIZOS
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Hermes_by_Praxiteles.jpg
OKRES KLASYCZNY

Lizyp był nadwornym portrecistą Aleksandra Wielkiego i
działał również w okresie hellenistycznym; mistrz
techniki brązownictwa, twórca nowego kanonu ciała
ludzkiego o proporcjach smuklejszych niż kanon
Polikleta,
autor
posągów
atletów
(np.
"Apoksyomenosa"), herosów, bogów i ludzi wprowadził
wieloplanową kompozycję w rzeźbie - twarze
rzeźbionych postaci ukazują ich stany psychiczne i
fizyczne („Portret młodego Aleksandra”, „Pomnik
poległych dowódców” (25 żołnierzy, którzy zginęli w
bitwie pod Granikiem), „Scena polowania na lwa”).
HERMES
ZAWIĄZUJĄCY SANDAŁ
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Hermes_zawi%C4%85zuje_sanda%C5%82.jpeg
Herakles Farnese
http://en.wikipedia.org/wiki/Image:Heracles_Farnese.jpg
OKRES KLASYCZNY


Skopias - twórca najbardziej ekspresyjnych w wyrazie
postaci, do jego ulubionych tematów należały
dramatyczne chwile z życia bohaterów greckiej mitologii,
gdyż pozwalało to na ukazanie silnych doznań i
gwałtowności ruchu („Menada”, „Walka Greków z
Amazonkami”).
Leochares - autor znany z rzymskich kopii dzieł „Apollo
Belwederski” i „Diana Wersalska”.
APOLLO BELWEDERSKI
http://de.wikipedia.org/wiki/Bild:Belvedere_Apollo_Pio-Clementino_Inv1015.jpg
DIANA WERSALSKA
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Artemida_z_Luwru.jpeg
OKRES KLASYCZNY
Malarstwo w okresie późnego klasycyzmu osiągnęło
swój szczytowy rozwój – pojawiła się technika
enkaustyczna,
opracowana
przez
Pauzjasza
i
polegająca na zastosowaniu gorącego wosku do
sporządzania farb; farby te nakładano na gorąco, a
następnie polerowano; pozwalało to na osiągnięcie
bogatszych efektów malarskich.
OKRES KLASYCZNY
Najsławniejszym malarzem epoki aleksandryjskiej był
Apelles z Kolofonu – specjalizował się w portretach
znanych osób o pogłębionym studium psychologicznym
postaci, był malarzem realistycznym, twórcą licznych
personifikacji pojęć (np. szczęście, potwarzy); mimo
stosowania czterech kolorów dążył do uzyskania
pośrednich odcieni (słynne były jego odcienie bieli i
różu); najsłynniejszym jego dziełem była „Afrodyta
Anadyomene” (wynurzająca się z morza), inaczej zwana
„Dianą z Kos”.
SZTUKA
HELLENISTYCZNA
Podboje Aleksandra Wielkiego rozszerzyły zasięg
oddziaływania sztuki greckiej, z drugiej strony otworzyły
ją na wpływy orientalne, a w dalszej kolejności italskie.
Wraz z ekspansją terytorialną powstały nowe ośrodki
kulturalne (Aleksandria, Pergamon). Zainteresowanie
człowiekiem i jego rozwojem osobowym zaowocowało w
sztuce licznymi portretami przedstawicieli wszystkich
ras, warstw społecznych, zdrowych, kalekich i starców;
przedstawienia na reliefach i obrazach zamiast
neutralnego tła otrzymały bogate pejzaże, idealizacja
została zastąpiona tendencjami naturalistycznymi a
klasyczna harmonia ustąpiła miejsca ekspresji i
kontrastowi piękna i brzydoty.
SZTUKA
HELLENISTYCZNA
Architektura tego okresu związana jest w dużej mierze z
zakładaniem nowych miast i przebudowywaniem
istniejących ośrodków – miasta otrzymały nowe obiekty:
gimnazjony,
biblioteki,
teatry,
do
mieszkań
doprowadzano wodę i sieć kanalizacyjną.
Do najbardziej oryginalnych budowli tego okresu
zaliczamy: obserwatorium astronomiczne (Wieżę
Wiatrów) w Atenach, latarnię morską na wyspie Faros w
Aleksandrii.
SZTUKA
HELLENISTYCZNA
Zmiany zachodziły w budownictwie rezydencji –
wznoszono budynki piętrowe o bogatym wystroju
malarskim, marmurowych wykładzinach, mozaikach
zdobiących posadzki. W architekturze sakralnej królował
porządek koryncki, oprócz świątyń na planie prostokąta
wznoszono budowle na planie centralnym; świątynie
posiadały podwójne kolumnady, a kolumny ozdabiano
reliefami.
SZTUKA
HELLENISTYCZNA
Rzeźby okresu hellenistycznego tworzone były jako
wolnostojące, często spotykane są tematy znane z
wcześniejszych przedstawień w reliefie, kompozycje
grupowe i pojedyncze posągi o kompozycji zbliżonej do
stożka.
Do najbardziej znanych rzeźb zaliczamy posąg Heliosa,
zwany „Kolosem Rodyjskim”, „Nike z Samotraki”,
„Afrodytę z Milo”, „Grupę Laokoona” oraz przedstawienie
„Byka Farnese”.
SZTUKA
HELLENISTYCZNA
W ośrodku pergamońskim powstała dekoracja
rzeźbiarska wolnostojącego ołtarza poświęconego
Zeusowi i Atenie (ołtarz pergamoński) oraz zachowane
w rzymskich kopiach rzeźby „Gal zabijający żonę” i
„Umierający trębacz”, które cechuje pełen szacunku
stosunek do pokonanych i realistyczne oddanie pełnej
patosu sceny.
SZTUKA
HELLENISTYCZNA
W Aleksandrii artyści specjalizowali się w tematyce
sielankowej (rzeźby związane z wyobrażeniami Erosa i
Psyche, śpiących hermafrodytów) oraz naturalistycznej
(portrety ludzi starych i kalekich), przemieszanie
etniczne ludności widoczne jest w rysach rzeźbionych
osób (postacie Greków, Persów, Nubijczyków czy
Syryjczyków); realistycznie oddawane są różnice
strojów, fryzur czy uzbrojenia.
NIKE Z SAMOTRAKI
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Ac.nike.jpeg
WENUS Z MILO
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Wenus_z_Milo.jpeg
GRUPA LAOKOONA
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Ac.laocoon.jpeg
OŁTARZ PERGAMOŃSKI
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Detail_des_Pergamon_Altars.jpg
ŚPIĄCA HERMAFRODYTA
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Hermaphroditus_Louvre_face.jpg
SZTUKA
HELLENISTYCZNA
Malarstwo monumentalne poruszało tematy historyczne,
rodzajowe dotyczące życia codziennego i mitologii oraz
pejzaże i martwą naturę, dodatkowo w Aleksandrii
rozwinęła się karykatura. Malarstwo ścienne oparte było
na technice temperowej (o spoiwie organicznym), a
sztalugowe na enkaustycznej.
SZTUKA
HELLENISTYCZNA
Styl inkrustacyjny, polegający na naśladowaniu okładzin
z marmuru, znalazł zastosowanie nie tylko przy
zdobieniu pomieszczeń mieszkalnych, ale również do
dekoracji bogatych grobowców, wnętrza zdobiono także
mozaiką układaną na posadzkach i ścianach.
Po upadku ostatniej monarchii hellenistycznej sztuka
grecka stała się jednym z elementów leżących u
podstaw rozwoju sztuki rzymskiej, oddziaływała również
na sztukę bizantyjską .
BIBLIOGRAFIA
Prezentację przygotowano w oparciu o prace:
M. L. Bernhard, Historia starożytnej sztuki greckiej, t.1-4,
PWN, Warszawa 1980,
K. Michałowski, Jak Grecy tworzyli sztukę, „Wiedza
Powszechna”, Warszawa 1970,
Sztuka świata, t. 2, Wydawnictwo Arkady, Warszawa
1999.