Transcript Francuska revolucija 1848. i promjena sistema ravnoteže snaga

Francuska revolucija
1848. i promjena
sistema ravnoteže
snaga - Bizmarkova
"Real politika“-Velika
istočna kriza
 Sistem koji je uspostavljen u Evropi na Bečkom
kongresu funkcionisao je do izbijanja Februarske
revolucije u Francuskoj 1848. On se održao i neko
vrijeme poslije revolucije ali sa krizama i
drugačijim odnosom snaga između država.
 Uticaj revolucije na međunarodni poredak u Evropi
bio je višestruk. Ona je u evropskim zemljama
izazavala niz pokreta socijalnog, političkog i
nacionalnooslobodilačkog karaktera, sa zahtjevima
za korjenitom promjenom sistema odnosa.
 Uzroci revolucije i njeni rezultati
 Industrijska i finansijska kriza - uzroci koji su prethodili
revoluciji u Francuskoj;
 Takođe su ostvareni zahtjevi za izbornim reformama;
 Neuspjeh vanparlamentarnih metoda borbe liberalne
buržoazije;
 Kriza u zemlji dovela je do krize vlade i smjene predsjednika
Gizoa;
 Razvoj revolucije doveo je abdikacije kralja Luja Filipa
Orleanskog i proglašenja Republike;
 U Junskom ustanku 1848. došlo je do sukoba između
buržoazije i proletarijata i zavođenja bijelog terora u kome je
našlo smrt 11.000 ustanika i građana;
 Ustavom iz 1848. Francuska je proglašena jedinstvenom i
nedjeljivom Republikom;
 Na predsjedničkim izborima pobijedio je Luj Napoleon
Bonaparta koji je 2. decembra 1851. izvršio državni udar a
1852. se proglasio za cara Napoleona III.
 Nemiri su se iz Francuske proširili na Evropu i
odrazili na politički život drugih evropskih država.
Revolucionarni nemiri trajali su tri godine.
 Revolucija 1848. u Italiji – Pokrenula je borbu za
oslobođenje od austrijske vlasti i ujedinjenje zemlje.
Započela je na Siciliji, dovela do ustavnih promjena
u Napuljskoj kraljevini, zatim do stvaranja Rimske
republike na čelu sa Macinijem i Garibaldijem i do
rata sardinskog kralja Karla Alberta protiv Austrije.
 Nemiri su ugušeni pobjedom austrijske vojske i
intervencijom francuskih i španskih trupa, u Rimu
1849. Rizorđimento tada ulazi u novu fazu u skladu
sa izmijenjenim uslovima u evropskoj politici.
 Revolucija 1848. u Austriji započela je velikim
demonstracijama u kojima su demonstranti tražili
uspostavljanje ustavne monarhije i da kancelar
Meternih podnese ostavku. Obrazovana je nova
vlada,
a u maju 1848. donijet novi Ustav.
Garantovane su građanske slobode, opšte pravo
glasa i saziv parlamenta.
 Slomom otpora, ugušena je revolucija u Austriji, car
Ferdinand se odrekao prijestola u korist svog sinovca Franca
Jozefa, i izvršena je restauracija apsolutizma.
 U septembru vlada je poslala vojsku da uguši revoluciju koja
se proširila na Mađarsku.
 Nastavak revolucije u Mađarskoj doveo je do proklamovanja
nezavisne mađarske države u aprilu 1849. i svrgavanja
Harzburgovaca. Njen prvi predsjednik vlade bio je Lajoš
Košut. Mađarsku revoluciju je na poziv austrijskog cara
ugušila ruska vojska koju je na mađarsku teritoriju u broju
od 100.000 hiljada vojnika uputio Nikola I.
 Revolucija 1848. u Njemačkoj
 Prvo je došlo je do revolucionarnih vrenja u Berlinu. U
bavarskoj prijestonici Minhenu demonstranti su prisilili
kralja Ludviga da se odrekne prijestola u korist sina
Maksimilijana.
 Radi uklanjanja njemačke rascjepkanosti 18. maja 1848.
sazvan je Frankfurtski parlament koji je u martu 1849.
donio ustav i izabrao pruskog kralja Fridriha Vilhelma IV
za cara ujedinjene Njemačke, ali je on odbio krunu.
 Njemačka revolucija je poražena 1849.
 Revolucija 1848.u Pruskoj - započela je nemirima koji su
imali agrarni karakter jer su seljaci Istočne Pruske prestali da
rade na imanjima veleposjednika.
 Poslije trogodišnjih revolucionarnih nemira i
restauracije apsolutizma situacija u Evropi se
stabilizovala i evropske sile su obratile pažnju na
ranije probleme.
 Revolucija iz 1848. kao i poslije Bečkog kongresa
u prvi plan je izbacila Rusiju kao centralnu zemlju
u političkom životu Evrope. Zbog svojih vojničkih i
diplomatskih zasluga ruski car Nikola I stekao je
epitet "žandarma Evrope".
 Meternihov sistem uspostavljen poslije Bečkog
kongresa ozbiljno je počeo da se kruni.
 Vješta Meternihova politika i diskretna diplomatija oslonjeni na značaj
evropskog jedinstva, laskanje Rusima i ulagivanje Britancima
omogućavali su do tada Austriji da očuva podršku Rusije, dok je
suzbijanje ruskog ekspanzionizma prepuštala drugim zemljama.
 Meternihov odlazak sa političke scene 1848. predstavljao je početak
kraja sistema koji je počivao na jedinstvu konzervativnih vrijednosti kao
načinu očuvanja sistema zasnovanog na odlukama Bečkog kongresa.
 Za razliku od Meterniha koji je vješto koristio istočno pitanje, njegovi
nasljednici su svoju nesposobnost da osavremene domaće institucije
pokušali da nadoknade politikom sile, koja je ne obazirući se na
legitimitet vremenom dovela do narušavanja međunarodnog poretka.
 Evropski koncert se slomio na Istočnom pitanju
marta 1854. ulaskom Francuske i Velike Britanije u
Krimski rat.
 Rat je izazvala Francuska a ne zemlje u čije
interese je istočno pitanje zadiralo - Rusija, Velika
Britanija i Austrija.
 Povod je bio taj što je francuski car Napoleon III
dobio titulu zaštitnika hrišćana u Osmanskom
carstvu, što je po tradiciji pripadalo ruskom caru.
 Stvarni uzroci rata bili su mnogo dublji i ticali su se
dugoročnih istorijskih interesa sukobljenih strana.
 U ratu, koji je Turska objavila Rusiji, Velika Britanija i
Francuska su podržale Tursku.
 Austrija je u početku objavila neutralnost a potom, dok su
britanska i francuska vojska opsijedale Sevastopolj,
austrijska vlada je ruskom caru poslala ultimativan zahtjev
za povlačenjem iz Moldavije i Vlaške.
 Politika Austrije odlučila je ishod Krimskog rata.
 Pariski kongres
 Pregovori u miru počeli su u Parizu 1856. kongresom velikih
sila: Rusije, Velike Britanije, Francuske, Turske, Sardinije,
Austrije i Pruske.
 Engleska je postavljala maksimalne zahtjeve prema Rusiji.
 Francuski interes je bio da Rusija mirovnim ugovorom ne
bude mnogo oslabljena.
 Kongres u Parizu trajao je nešto više od mjesec dana i
završio se zaključivanjem mirovnog ugovora.
 Pariski kongres nije promijenio kartu Evrope. On je postao
simbol rascjepa Svete alijanse ali ne i teritorijalnog
prekrajanja.
 Odluke:
 Od Rusije je oduzet Kars, koji je pripojen Turskoj.
 Donijeta je odluka o neutralizaciji Crnog mora i zabrani
podizanja utvrđenja duž crnomorske obale.
 Data je sloboda plovidbe Dunavom pod kontrolom dvije
međunarodne komisije.
 Potvrđena je Londonska konvencija o moreuzima iz 1841.
kojom je zabranjen prolaz vojnih brodova evropskih država
kroz Bosfor i Dardanele;
 Date su garancije unutrašnje autonomije Vlaškoj, Moldaviji
i Srbiji u okviru Osmanske imperije.
 Promjene u odnosima Rusije i Austrije i njihov značaj za
dalji sistem odnosa u Evropi
 Pozicija Austrije i Francuske poslije Krimskog rata
 Politika Velike Britanije poslije raspada Svete alijanse
 Ratni sukobi u Evropi poslije 1856. i uspostavljanje novog
sistema ravnoteže snaga (rat Pijemonta i Francuske protiv
Austrije 1859; rat zbog Šlezviga i Holštajna 1864; austropruski rat 1866; francusko-pruski rat 1870).
 Novi metod u vođenju vođenja politike zasnovan na ideji da odnose
među državama određuje gola sila i da jači pobjeđuje.
 Uloga Ota Bizmarka i Napoleona III u konstituisanju
spoljnjopolitičkog koncepta nazvanog real-politika.
 Karakteristike evropskog poretka zasnovanog na real-politici.
 Sporazum Napoleona III sa Kamilom Kavurom 1858.
 Značaj rata Francuske sa Austrijom (1859) zbog Italije i postizanje
rezultata suprotnih od očekivanih: Napoleon je omogućio ujedinjenje
Italije i podstakao ujedinjenje Njemačke.
 Francuske pobjede kod Mađente i Solferina i separatno primirje u
Vilafranki 1859. između Francuske i Austrije (bez znanja Sardinije).
Lombardija je data Sardiniji a Venecija ostala pod austrijskom upravom.
 Rat Austrije i Pruske 1864, bio je prvi rat u ime njemačke ideje, protiv
Danske, za Šlezvig i Holštajn. One su pobijedile, ali će dvije godine
kasnije doći do rata između pobjednica oko osvojenih teritorija.
 Rat je vođen za teritorije Šlezviga i Holštajna, ali je u stvari značio borbu
za prevlast u njemačkim zemljama.
 Napoleon je pogrešno procijenio šanse Austrije u ratu.
 Austro-pruski rat definitivno je promijenio evropsku ravnotežu.
 Mirovnim sporazumom u Pragu 1866. Austrija je bila primorana da se
povuče iz njemačkih zemalja, države koje su se za vrijeme rata svrstale
uz Austriju: Hese – Kasel, i Hanover pripojene su Pruskoj, isto kao i
Šlezvig, Holštajn i slobodni grad Frankfurt.
 Sjevernonjemački savez su činile sjeverne njemačke države
koje su sačuvale nezavisnost u kojima je Pruska vodila
glavnu riječ.
 Južnim njemačkim državama Bavarskoj, Badenu,
Virtenbergu, bilo je dozvoljeno da sačuvaju nezavisnost pod
uslovom da sa Pruskom sklope sporazume koji su predviđali
da se u slučaju rata s nekom spoljnom silom njihove oružane
snage stave pod prusku komandu.
 Nova pozicija Austrije poslije poraza u ratu sa Pruskom bila
je u formiranju dvojne monarhije 1867.
 Francusko-pruski rat 1870.
 Nakon poraza Francuza kod Sedana i Meca i svrgavanja
Napoleona III uslijedilo je proglašenje republike u
Francuskoj 4. septembra 1870. a zatim proglašenje
ujedinjenja Njemačke 18. januara 1871. u Dvorani ogledala
u Versaju.
 Frankfurtskim mirom 10. maja 1871. okončan je francuskopruski rat. Francuska je ustupila Njemačkoj Alzas i Loren
sa kotribucijom od 5.000.000 franaka.
 Poslije ujedinjenja Njemačke evropski koncert razdirale su
dvije vrste suprotnosti: neprijateljstvo između Francuske i
Njemačke i neprijateljstvo između Rusije i Austro-Ugarske.
 Osnovna karakteristika Bizmarkove politike poslije
ujedinjenja Njemačke bila je umjerenost: real - politika u
korist mira.
 Glavna osobenost njemačke politike prema Balkanu,
poslije ujedinjenja bilo je odsustvo neposrednih nacionalnih
interesa ali i neophodnost očuvanja Austro-Ugarske.
 Promjene međunarodnog položaja Velike Britanije nakon
ujedinjenja Njemačke, koja se našla u poziciji da dominira
Evropom.
 Nastojeći da izbjegne konfrontaciju sa drugim zemljama
Bizmark je nastojao da usklađuje odnose između Rusije i
Austrije, da Austriju drži podalje od Francuske, održava
dobre odnose sa Rusijom a da time ne izazove podozrenje
Velike Britanije.
 Njemačkoj je bio potreban savez sa Rusijom i Austrijom , i
upravo 1873. Bizmark je postigao baš to, stvaranjem
Trojecarskog saveza.
 Bez obzira na postojanje formalnog saveza između
njemačkog cara, Rusije i Austrije odnosi među njima bili su
više nego zategnuti.
 Ipak, Trojecarski savez iz 1873. zasnovan na
jedinstvu konzervativnih monarha više nije mogao
da se održi.
 Njemačka je osamdesetih godina postala suviše
jaka da bi sebi dozvolila izolaciju, ujedinjenjem
preostalog dijela Evrope, dok istorijska podrška
Rusije više nije postojala.
 Njemačka je postala div kome su bili potrebni
prijatelji.
 Bosansko- hercegovački ustanak 1875 - početak Velike istočne krize i
oslobodilačkih ratova Srbije i Crne Gore.
 Ustanak u Bugarskoj 1876. bio je nastavak izražavanja nezadovoljstva
slovenskih naroda na Balkanu turskom vlašću.
 Planovi Austro-Ugarske oko načina rješavanja južnoslovenskog pitanja i
obaveze prema Trojecarskom savezu;
 Planovi Rusije o stvaranju velike južnoslovenske države na Balkanu.
 Prijedlog Rusije da se kriza riješi davanjem autonomije ustaničkim
pokrajinama;
 Projekat Austro - Ugarske o administrativnim reformama u Turskoj;
 »Berlinski memorandum« pokušaj velikih sila da zaustave eskalaciju
krize;
 Politika Njemačke prema Velikoj istočnoj krizi - usmjerena ka
izbjegavanju rata Rusije sa Austro-Ugarskom ali ne i Turskom;
 Sastanak u Rajhštatu predstavnika Rusije i Austro-Ugarske (8. jula
1876) – pokušaj sporazumnog rješavanja balkanskih pitanja.
 Budipeštanska konvencija od 15. januara 1877. o neutralnosti AustroUgarske u slučaju izbijanja sukoba između Rusije i Turske i dogovor o
kompezacijama.
 Negativan stav Londona prema politici Rusije nakon izbijanja




krize;
Spremnost Velike Britanije da se angažuje na očuvanju
Osmanskog carstva po cijenu rata sa Rusijom;
Slanje britanske ratne flote u istočno Sredozemlje-otvoreno
izražavanje protivruskog stava Londona;
Naslaganje Velike Britanije sa politikom teritorijalnog
širenja Rusije u pravcu Carigrada i ka Indiji preko Srednje
Azije i osvajanjima Samarkanda (današnji Uzbekistan) 1868.
Kivskog kanata 1875. i Kokanda.
Londonski protokol 1877. i njegovo odbacivanje od strane
Turske.
 Spoljnopolitički položaj Rusije na početku rata i kasnije
 Primirje u Jedrenu 19. januara 1878. i preliminarni uslovi mira koje je
Rusija nametnula Turskoj u San-Stefanu 1878.
 Glavne odredbe mira u San Stefanu :
 Ustanovljena je Velika Bugarska od Dunava do Egejskog mora i od
Crnog mora do Ohridskog jezera, kao autonomno knjaževstvo s pravom
izbora knjaza, pod nominalnom vlašću sultana.
 Turske oružane snage povučene su iz Bugarske dok je ruska vojska tamo
ostajala još dvije godine;
 Ustanovljena je potpuna nezavisnost Crne Gore, Srbije i Rumunije, uz
teritorijalna proširenja (Rumunija je dobila Sjevernu Dobrudžu).
 Bosna i Hercegovina su dobile autonomiju;
 Rusiji su vraćene teritorije izgubljene 1856. - Besarabija (osim ušća
Dunava), Ardagan, Kars, Batum, Bajazet.
 Turska je bila dužna da isplati Rusiji 310 miliona rubalja na ime ratne
odštete.
 Reforme su morale biti izvedene na Kritu, Epiru i Tesaliji;
 Negativan stav Velike Britanije i Austro–Ugarske
prema mirovnim uslovima Rusije;
 Nemoć Trojecarskog saveza da utiče na dalje
zaoštravanje odnosa;
 Sazivanje Berlinskog kongresa uz prethodni
dogovor Rusije i Velike Britanije o ključnim
pitanjima revizije odredaba iz San Stefana Sporazum Solzberi - Šuvalov, 30. maja 1878.
 Kongres u Berlinu (od 13.VI do 13. VII 1878)
 Umjesto Velike Bugarske stvorena je kneževina Bugarska, sjeverno od
planine Balkana, pod vrhovnom vlašću sultana s pravom izbora knjaza
koga je potvrđivao sultan uz saglasnost velikih sila;
 Južna Bugarska, takozvana Istočna Rumelija, dobila je autonomiju u
okviru Turske;
 Makedonija i Trakija ostale su Turskoj, s tim da se izvrše nužne reforme;
 Crna Gora, Srbija i Rumunija dobile su nezavisnost. Teritorijalno
proširenje Crne Gore je umanjeno a pravo izlaska na more ograničeno,
Srbija je dobila gradove Niš, Pirot, Vranje, Leskovac i Prokuplje, a
Rumunija Sjevernu Dobrudžu.
 Austro- Ugarska je dobila pravo da okupira Bosnu i Hercegovinu, koje
su formalno ostale pod sultanovim suverenitetom.
 Podunavski dio Besarabije vraćen je Rusiji;
 Kars, Ardagan i Batum prisajedinjeni su Rusiji a Bajazed je ostao u
Turskoj.
 Završnim odredbama Ugovora potvrđene su sve odluke Pariskog
kongresa 1856, i Londonske konferencije o moreuzima 1871. koje nijesu
izmijenjene u Berlinu.
 Radi garancije turskih posjeda u Aziji od strane Velike Britanije i AustroUgarske, sultan je Engleskoj dao ostrvo Kipar, da na njemu izgradi vojno
pomorsku bazu.
 Zbog odsustva njemačkih interesa na
Balkanu, Bizmark je na Kongresu težio
sprječavanju rata između Rusije i Austrije.
 Ruski političari su smatrali da im je na
kongresu pobjeda ukradena i krivicu za to
pripisivali su Bizmarku.
 Poslije Berlinskog kongresa Bizmark je izmijenio pristup spoljnoj
politici, koji je karakterisalo izbjegavanje savezništava.
 Počeo da stvara sistem vješto isprepletanih saveza, kao bi predupredio
udruživanje potencijalnih neprijatelja i ograničio djelovanje njemačkih
partnera.
 Novu politiku Bizmark je inaugurisao 1879. kada je sklopio tajni savez s
Austro-Ugarskom.
 Smatrajući Veliku Britaniju glavnim neprijateljem Rusije, a Francusku
suviše slabu da bi mu bila saveznik, založio se za obnavljanje
Trojecarskog saveza na principima realpolitike.
Drugi Trojecarski savez 1881.
 Savez je obavezivao na dobrovoljnu neutralnost
članica u slučaju da jedna od njih stupi u rat sa
nekom četvrtom zemljom, na primjer ukoliko bi
Britanija zaratila sa Rusijom a Francuska sa
Njemačkom.
 Njemačka bi time bila zaštićena od rata na dva
fronta a Rusija od obnavljanja koalicije iz vremena
Krimskog rata (Velika Britanija, Francuska,
Austrija), dok bi Njemačka obaveza da brani Austro
-Ugarsku ostala i dalje na snazi.
 Time je uspostavljena ravnoteža između savezništava koja su
se uzajamno neutralisala.
 Tako je Bizmark mogao da dozvoli slobodu djelovanja
kakvu je uživao tokom svoje prethodne faze kada se klonio
svih koalicija.
 Godinu dana poslije osnivanja drugog Trojecarskog saveza
Bizmark je ubijedio Italiju da priđe savezu Austro-Ugarske i
Njemačke. Tako je nastao Trojni savez.
 Njemačka i Italija su se obavezale na uzajamnu pomoć u
slučaju francuskog napada, dok se Italija obavezala na
neutralnost u slučaju da Austro-Ugarska zarati sa Rusijom.
 Konačno, Bizmark je 1887. podstakao svoja dva saveznika
Austro-Ugarsku i Italiju da sa Velikom Britanijom
zaključe tzv. Sredozemni ugovor, koji je zemlje potpisnice
obavezivao na zajedničko očuvanje stanja u Sredozemnom
moru.
 Bizmarkova diplomatija stvorila je niz izukrštanih saveza od
kojih su se neki preklapali a neki bili međusobno
protivurječni, ali su svi zajedno uspjeli da zaštite Austriju od
ruske agresije, Rusiju od austrijskog avanturizma, Njemačku
od zaokruživanja, a V. Britaniju naveli da na sebe preuzme
sprječavanje ruskog prodora prema Sredozemlju.
 Gledstonov drugi mandat (1880-1885) lišio je
bezbjednosne mreže Bizmarka, jer je svojom
politikom sprječavao V. Britaniju da se
uključi u balkansku politiku i evropsku
ravnotežu.
 U takvim okolnostima Bizmarku je postalo
sve teže da podešava ravnotežu snaga u
Evropi.
 Godine 1881. u Peterburgu je na prijesto
stupio novi ruski car Aleksandar III koga za
razliku od njegovog djeda Nikole I i
Aleksandra II nijesu sputavale konzervativna
ideologija ni lične simpatije prema kajzeru.
Aleksandar III nije imao povjerenja u
Bizmarka a njegova politiku je bila isuviše
složena da bi je shvatio.
 Nakon krize u Bugarskoj stvorena je bugarska država 1885. ujedinjena
pod jednim njemačkim knezom, a Aleksandar III je odbio da obnovi
Trojecarski savez.
 Bizmark se i dalje zalagao za rusku opciju, jer se plašio da ona može
skliznuti u savezništvo s Francuskom. Rusko-njemačke veze iako su
postajale sve slabije, još su odražavale podudarnost nacionalnih interesa.
 Posljednja velika inicijativa Bizmarka bio je Ugovor o međusobnom
osiguranju 18. juma 1887. Njemačka i Rusija su jedna drugoj obećale
da će ostati neutralne u slučaju rata sa trećom zemljom, izuzev ukoliko
Njemačka napadne Francusku ili Rusija Austriju. Time su se jedna i
druga osigurale od vođenja rata na dva fronta, pod uslovom da se same
uzdrže od ofanzivnih akcija.
 U okviru Ugovora o međusobnom osiguranju postojala su i dva tajna
aneksa. Posebno povjerljiv bio je drugi. Bizmark se obavezao da neće
spriječiti ruske pokušaje zaposjedanja Carigrada i da će podržati
Rusiju u cilju širenja njenog uticaja ka Bugarskoj. Date garancije
nijesu odgovarale Austriji sa kojom je Njemačka bila u savezu a još
manje Britaniji, mada je Bizmarku odgovaralo da se Velika Britanija i
Rusija sukobe zbog budućnosti Bosfora i Dardanela.

Ugovor o međusobnom osiguranju očuvao je neophodnu vezu između
Petrograda i Berlina. Rusi su dobili uvjeravanje da Njemačka, mada
spremna da brani integritet Austro-Ugarske, neće pomagati njeno širenje
na račun Rusije. Njemačka je, ako ništa drugo, postigla odlaganje
francusko-ruskog saveza.
 Pod pritiskom njemačkih militarističkih krugova Trojecarski
savez se raspao 1887. Ravnoteža snaga je bila osuđena na
propast bez obzira na Bizmarkovu vještinu, s obzirom da je
za njeno održavanje veliko opterećenje predstavljala
ujedinjena Njemačka.
 Njemačko carstvo izazivalo je nespokojstvo još dok je
Bizmark bio na njegovom kormilu. No, on je skoro deset
godina uspjevao da očuva mir i da smanji međunarodnu
zategnutost.
 Bizmarkovi nasljednici će se okrenuti nagomilavanju snaga i
pokretanju rata koji će dovesti do sunovrata evropske
civilizacije.