Transcript KARAPINAR

TÜRKİYEDE ÇÖLLEŞME DURUMU
VE
KARAPINAR ÇÖLLEŞME VE EROZYON
ARAŞTIRMA MERKEZİ
(YEŞEREN ÇÖL KARAPINAR )
Necati ŞİMŞEKLİ
KONYA TOPRAKSU VE ÇÖLLEŞME İLE
MÜCADELE ARAŞTIRMA İSTASYON MÜDÜRLÜĞÜ
•
TÜRKİYEDE ÇÖLLEŞME
DURUMU
• Problemli alanların dağılımı
Problem Tipi
– Su Erozyonu
– Rüzgar Erozyonu
– Çorak ve Alkalin
– Hidromorfik Topraklar
– Taş ve Kayalık
– Diğer
Alan ( ha )
66.576.042
486.000
1.518.749
2.775.115
2.930.331
894.153
TÜRKİYE DE RÜZGAR EROZYON PROBLEMİ
• Rüzgar erozyonu, özellikle ülkenin en kurak zonu olan
İç-Anadolu’nun güney kesimlerinde (Karapınar-Konya)
ve Doğu Anadolu’da Kars ilinde önemli bir problemdir.
Sahil bölgelerinde de az da olsa görülmektedir.
• İllere Göre Rüzgar erozyon sahaları:
» İl
Alan (ha)
» Konya
322.474 ( % 66 )
» Niğde
122.740
» Kayseri
13.894
» Kars
13.510
» Diğer Şehirler
13.372
» TOPLAM
485.990
KONYA’DA RÜZGAR EROZYON DURUMU
• Erozyonun şiddetine göre Konya’da Rüzgar
erozyon dereceleri
• Erozyon derecesi
(ha)
%
• Hafif
124.521
39.61
• Orta
138.794
43.04
• Şiddetli
56.678
17.58
• Çok Şiddetli
2.481
0.78
Toplam
322.474
100.00
• Karapınar’ın 300.000 ha olan toplam işlenebilir
alanının 103.000 ha’lık kısmı değişik tip ve
derecede rüzgar erozyonuna maruzdur.
1960’ LARDA KARAPINAR
• 1960’larda rüzgar erozyon problemi patlamıştı
• Felaket gün be gün genişlemiş ve diğer bölgeleri
tehdit etmeye başlamıştı.
• İlçeden göçler başlamış, Karapınar ilçesinin başka
bir yere taşınması gündeme gelmişti.
• Konya-Adana karayolunda kazalar olağan hale
gelmişti.
• Kum fırtınaları nedeniyle koyun sürülerinde
ölümler meydana gelmiş, erozyon insan sağlığını
tehdit etmeye başlamıştı.
KARAPINAR’ IN YERİ
1960’ LARDA KARAPINAR’ DAN
GÖRÜNTÜLER
TERKEDİLEN KÖYLER
KARAPINARDA RÜZGAR EROZYONUNUN
SEBEBLERİ
• İklim
• Vejatatif Örtü
• Toprak
• Jeolojik Oluşum
• İnsan Faktörleri :
– Yanlış Tarım Sistemleri
– Bitki Rotasyonu
– Yanlış Arazi Kullanımı
– Uygun Olmayan Tarım Alet ve Makinaları
– Aşırı Otlatma
– Bazı Bitki Çeşitlerinin Yakıt Olarak Kullanımı
KARAPINAR’IN İKLİMİ
Ortalama
rüzgar
hızı
3,5
m/sn,
o
•• Bölgenin
iklimi
yarı-kurak
• Ortalama Sıcaklık 11 C, karasal
tanımlanır
yazları
kurak ve
• olarak
Ortalama
rüzgarveyönü
kuzeydoğuo
• Yazın
Sıcaklık
30
- yağışlıdır.
35 C arasında
sıcak,
kışları
soğuk
ve
Güneybatı oyönlerinden olup güneyden
bazen
35 Cbüyük
nin üzerindedir.
• Kar
yağışının
bir
kısnı ocak ve
esen
rüzgarlar
fırtına
şeklindedir.
şubat
aylarında
düşer.
o C veya daha
•
Kışın,
sıcaklık
-20
Fırtınalı yağış
günler
olağan veolup
•• Ortalama
285 mm’dir
bununbu
düşüktür.
durumda
hızıdüşmektedir.
20-25 m/sn ye
%
40 ‘ ı kışrüzgar
aylarında
kadar ulaşmaktadır.
• Temmuz
dan Eylül ayına kadar olan
yağış, ortalama 10 mm’dir.
KARAPINAR’IN VEJATATİF ÖRTÜSÜ
• Araştırmalar, daha önce çok iyi bir mera ve
otlak arazisi olan bölgede aşırı otlatma,
bazı bitki çeşitlerinin yakıt olarak
kullanılması ve meranın bozulması sonucu
bitki örtüsünün neredeyse tamamen yok
edildiğini göstermiştir.
• Proje sahasında rüzgar tarafından taşınan
materyali tutarak küçük kum barkanları
oluşturan ve kurağa dayanıklı 140 çeşit
flora vardır. Bunlardan bazıları; speedwell,
milkvetch, ground-ivy, wheat grass ve
thistle’dir.
KARAPINAR’ IN TOPRAK YAPISI
• Proje sahası üst katmanda hafif kumlu tın ve
alt katmanlarda ağır killi tekstürden oluşan
allüviyal, kollüviyal , sieorezm ve regosol
topraklardan oluşmaktadır. Potasyum ve
kireç bakımından zengin , organik madde ve
fosforca fakirdir.
• Kum miktarı üst kısımda % 90 civarında
olup derine inildikçe azalmakta buna karşın
kil miktarı artmaktadır.
KARAPINAR’ IN BAZI TOPRAK
ÖZELLİKLERİ
•
•
•
•
•
•
Derinlik
0-15
15-30
30-60
60-90
90-120
% kum
68,1
57,2
31,0
16,0
12,5
% silt % kil
15,1
16,6
22,7
20,1
28,0
43,0
24,4
59,6
42,3 45,2
bünye
SL
SCL
C
C
SİC
KARAPINAR’ IN BAZI TOPRAK
ÖZELLİKLERİ
•
•
•
•
•
•
Derinlik
(cm ) pH
0-15
8,1
15-30
8,1
30-60 8,2
60-90
8,3
90-120 8,0
kireç
%
44,7
48,6
53,5
54,6
53,3
org.mad P2O5
%
(kg/da)
1,9
1,145
1,6
1,5
1,3
1,2
K2O
(kg/da)
90
PROJE SAHASININ JEOLOJIK
FORMASYONU
• Gözlemler ve araştırmalar sonucunda
proje sahasının büyük kısmının eski bir
göl yatağının üzerinde bulunduğu
anlaşılmıştır.
• Göl yatağının kuruması sonucu arta kalan
kum ve diğer materyal rüzgar tarafından
sürüklenerek biriktirilmiştir.
PROJE SAHASI
Proje sahası 13.000 ha.dır ve Problemin tipine göre alt
bölümlerine ayrılmıştır.
– Kum tepecikleri
(4.300 ha) –Ağaçlandırma Çalışması
– Hareketli Kumullar
(4.000 ha) - Mer’a çalışması
– Bazaltik Saha
(1.500 ha) – Ağaçlandırma çalışması
– Erozyona Duyarlı Düz Saha (3.200 ha)
- Kuru Tarım Alanı
- 1.000 ha Şerit-Vari Ekim
- 1.000 ha . Çiftçi sahası
- Sulu Tarım Alanı
- 200 ha . Bağ-Bahçe ve Üretim Sahası
KUM TEPECİKLERİ (4300 ha )
• Kum tepecikleri sahası Karapınar’ın 7 km. güneybatısındadır.
• Arazi tam bir çöl durumundadır.
• Tamamen bireysel yada zincirleme kum
tepeciklerinden oluşan bu saha üzerinde herhangi
bir bitki örtüsü kalmamıştır.
• Tepecikler yarım ay (Hilal) şeklinde oluşum
göstermektedir.
• Bu tepeciklerin genişlikleri bazı yerlerde 150 m,
uzunlukları 240 m. ve yükseklikleri de 41 m.ye
kadar ulaşmaktadır.
KUM TEPECİKLERİ ÜZERİNDE YAPILAN
EROZYON ÖNLEME ÇALIŞMALARI
• Birinci aşama
– Kamış perdelerin Yapımı ve Araziye
Yerleştirilmesi
• İkinci aşama
– Otlandırma
• Üçüncü aşama
– Ağaçlandırma
4300 ha SAHADA RÜZGAR ÖNLEME
ÇALIŞMASININ BİRİNCİ AŞAMASI
• Kamış perdelerin tesisi ve
yerleştirilmesi
– Kamış perdelerle rüzgar hızını
kum hareketini stabil hale
amaçlanmıştır.
– 1-2 m yükseklikteki kamış
araziye rüzgar istikametine dik
aralıkları 8-10 m olacak
yerleştirilmiştir.
araziye
azaltarak
getirmek
perdeler
ve perde
şekilde
KAMIŞ PERDELERİN YAPIMI
KAMIŞ PERDELERİN ARAZİYE
YERLEŞTİRİLMESİ
BAZI BİTKİ ÇEŞİTLERİNİN PERDE OLARAK
EKİMİ
4300 ha SAHADA RÜZGAR ÖNLEME
ÇALIŞMASININ İKİNCİ AŞAMASI
• OTLANDIRMA
– Rüzgar hızı azaltıldıktan sonra toprak
yüzeyini kaplayıcı otlandırma çalışmaları
başlamıştır.
– Otlandırma
çalışmalarında
grassing,
Çavdar (Scale sp.), Agropyron Cristatum,
Agropyron Elongatum gibi otlak ayrıkları
ve değişik yabancı ot tohumları
kullanılmıştır.
4300 ha SAHADA ÖNLEME ÇALIŞMASININ
ÜÇÜNCÜ AŞAMASI
•• AĞAÇLANDIRMA
AĞAÇLANDIRMA
– Kamış
perdelerin
arasının
• Ağaçlandırma için seçilen ağaç türleri
otlandırılmasından
sonra
daimi
bir
örtü
– İğde
-Russian Olive ( Eleagnus sp.L)
temini için -Locust
bu(Robinia
perde
aralarının
– Akasya
pseudeaccacia )
çalışmalarına
başlandı.
– ağaçlandırma
Dişbudak
-Ash
tree- ( Fraxinus
sp.L )
Karaağaçolarak -Elm
(Ulmus adapte
sp.L )
–– Lokal
kolayca
olabilen
– geniş
Akçaağaçve iğne
-Maple
( Acer sp.Lağaç
)
yapraklı
türleri
– tercih
Gladiçyaedildi -Gladicia
ve Proje sahasında tesis
edilen fidan üretim parsellerden ve
diğer kuruluşlardan temin edilmiştir.
KUM BARKANLARI( 4000 ha)
• Yaklaşık 4000 ha. olan bu saha küçük kumul
• Mer’a ların bozulması sonucunda, sadece şu 4 bitki
tepeciklerinden oluşmaktadır.
kalabilmiştir.
• çeşidi
Daha hayatta
önce çok
iyi bir mera ve otlak arazisi olan
– Tapir
( Marrubium parviflarum )
bölgede;
– Geven
(Astragalus micracophalus )
– Aşırı otlatma,
– Yandak
( Alhagi camalorum )
Bitki çeşitlerinin
yakıt olarak
–– Püren
( Artemisia
sp. ) kullanılması,
– Yanlış
arazietrafında
kullanımı,rüzgar tarafından taşınan
• Bu
bitkilerin
– Uygun olmayan
tarım 30
sistemi,
materyalin
birikmesiyle
cm. yüksekliğinde ve
– Yanlışmaletgenişliğinde
ve ekipman kullanımı
ve tepecikleri
0,25-2,0
küçük kum
– Mer’a ların tarıma açılması
oluşmuştur.
nedeniyle bitki örtüsü neredeyse tamamen yok
edilmiştir
Tapir-Marrubium parviflarum
Geven- Astragalus
micracophalus
Yandak-Alhagi camalorum
Püren ( Artemisia sp. )
4000 ha. lık KUM BARKANLARI ÜZERİNDE
YAPILAN EROZYON ÖNLEME ÇALIŞMALARI
• Proje
sahasının
etrafı
tellerle
çevrildikten
sonra
Bunlara ek olarak
kum
hareketini
durduracak
çalışmalara
– İnsan müdahalesi ve hayvan otlatılması
başlanmıştır.
• Mer’ayasaklanmış
ıslahı iki yolla yapılmıştır:
– 1.– Hayatta
Mer’a ıslahı
için küçük
kum barkanları
kalabilen
4 bitki
çeşidinin
arasındaki
alanlar
tabi
mer’a
ya
zarar
tohumları toplanıp üretilerek çoğaltılmış
vermeden ekilebilen bitkilerle kaplanmıştır.
ve mer’a ya ekilmiştir.
– 2. Tabi mer’a nın tamamen ortadan kalktığı
alanlara mibzerle karışık çayır tohumları
ekilmiştir.
BAZALTIK SAHA (1500 ha.)
• Bazaltik kayalardan oluşan bu saha, ilçenin
çok yakınından başlayıp kum tepeciklerine
kadar uzanmaktadır.
• Karapınar da erozyon önleme çalışmalarına
başlanılmasından 20-30 yıl önce ilçenin
odun ihtiyacını karşılayabilecek kadar
ormanla kaplı olan bu sahada çalışmanın
başladığı tarihlerde bir tek ağaç bile
kalmamıştı.
1500 ha. BAZALTİK SAHA
KURU TARIM SAHASI ( 3200 ha)
–Kuru Tarım Sahası
• 2000 ha. Şeritvari Ekim
• 1000 ha. Çiftçi Arazisi
• 200 ha. Sulu Tarım Alanı (BağBahçe ve Fidan Üretim Sahası)
KURU TARIM SAHASI (2000 ha. )
• Kontrol çalışmalarına başlamadan
önce hiçbir bitki örtüsü bulunmayan ve
erozyon yüzünden köylülerin terk
ettiği 3200 ha.lık sahada kuru tarım
sistemine başlanmıştır.
• 2000 ha.lık sahada şeritvari ekim
sistemi uygulanarak 1000 ha.lık kısmı
şeritler, rüzgar istikametine dik ve
şerit genişlikleri 40-60 m. olacak
şekilde işlenmiş, 1000 ha.lık kısmı
nadasa bırakılmıştır .
ÇİFTCİ ARAZİSİ (1000 ha)
• 3200 ha. sahada kontrol çalışmaları
tamamlandıktan sonra burayı terk eden
köylüler arazilerine dönmüşlerdir.
• Çiftçiler 1000 ha.lık sahada kontrol
altında tarım yapmaktadırlar.
SULU TARIM SAHASI (200 ha)
• Bu sahada sulama amaçlı 35 derin kuyu açılmış ve
bağ ve bahçe tesisleri kurulmuştur.
• Bu sahada ;
– Erozyonu önlemeye yönelik bir dizi araştırma
projesi yürütülmüştür. Halen yeni araştırma
projelerinin uygulanmasına devam edilmektedir.
– Erozyon çalışmalarında kullanılacak değişik bitki
çeşitleri yetiştirilmiştir.
– Şeftali ,armut, elma, kayısı, kiraz, vişne ve erik
gibi
meyve
fidanları
yanında
erozyon
çalışmalarında kullanılmak üzere çam, iğde,
akasya,
dişbudak
gibi
orman
fidanları
yetiştirilmektedir.
BAĞ – BAHÇE VE FİDAN ÜRETİM
SAHALARI
BAĞ-BAHÇE VE FİDAN ÜRETİM SAHASI
BAĞ-BAKÇE VE FİDAN ÜRETİM SAHASI
BUGÜNKÜ DURUM
TEKNİK GEZİLER
Proje sahası, yerli ve yabancı
üniversitelerden, kamu ve özel sektör
kuruluşlarından gelen heyetler tarafından
ziyaret edilmektedir.
TEKNİK GEZİLER
EROZYON FESTIVALİ
• Erozyon
felaketini
gündemde
tutmak amacıyla her yıl bir festival
düzenlenmekte ve Karapınar insanı
erozyondan
kurtularak
kötü
koşulları
geride
bırakmanın
çoşkusunu yaşamaktadır.
SONUÇLAR
•
Proje sahasında ortaya konulan
• Projenin
tamamlanmasıyla
elde
edilen
sonuçlar
ve
kısa
sürede
bir
çölü
yeşil
bir
•
Bu
saha
günümüzde
ilçede
yaşayan
• Bu korkunç kabus bugün yeşil bir rüyaya
aşağıda cennete
başlıklar
halinde
belirtilmiştir
çeviren
yöntem,
rüzgar
insanların
tatil,
eğlence
gibi
dönüşmüştür
ve
bu
mucizeyi
– Karapınar
ilçesinin birönleme
başka yere taşınması
önlenmiştir.
erozyonu
çalışmalarının
gerçekleştiren
insanlar
görevlerini
ihtiyaçlarının karşılandığı bir milli
sürdürüldüğü
birçok
– Arazilerin
tarımsal ve mali
yöndenülke
değeritarafından
artmıştır.
yapmanın
mutluluğu
içindedirler.
park durumundadır..
taktir
edilmekte
ve burada yapılan
– Karayolu
ulaşımı
rahatlamıştır.
• Bu çalışmalar
olay yeşeren
çöl
Karapınar’ın
örnek
alınmaktadır.
– İnsan ve hayvan sağlığı
garanti
altına alınmıştır.
efsanesidir.
– Tarımsal
yapı yeni
bir çehreye
kavuşmuş
ve yeni tarım
• Proje
sahası
rüzgar
erozyonu
teknikleri
bölgeye adapte
konusunda
bir olmuştur.
eğitim yeri olarak ta
görevini sürdürmektedir.
KRATER GÖLÜ
•SON.