Transcript DEMİR

Önemli cevher mineralleri ve cevher kalitesi (yüzeyden derine doğru)
Adı
Formülü
Fe yüzdesi yoğunluğu
MANYETİT
Fe3O4
71,5
5,2
MAGHEMİT
Fe2O3
70
4,8
HEMATİT(spekülarit) Fe2O3
70
5,2
LİMONİT
FeOOH
60-63
3,8-4
GÖTİT
FeOOH
SİDERİT
FeCO3
48
3,8
3FeO.Al2O3.2SiO2.3H2O
ŞAMOZİT
30
3,2
TURİNGİT
Formülü çok benzer
40
3,2
PİRİT
FeS2
KALKOPİRİT
CuFeS2
Oksit
hidroksit
karbonat
Sülfür-silikat

MANYETİT, HEMATİT TEK BAŞLARINA
BULUNABİLİRLER

MANYETİT +MAGHEMİT +HEMATİT

HEMATİT + LİMONİT

ŞAMOZİT +TURİNGİT + SİDERİT

SİDERİT + HEMATİT
...OLUŞUM ORTAMLARI
YAKIN OLDUĞU İÇİN BERABER BULUNABİLİRLER

EN DÜŞÜK İŞLETME TENÖRÜ %32 DİR. ŞARTLARA GÖRE
DEĞİŞEBİLİR.
ARZU EDİLEN VE EDİLMEYENLER

% 12 DEN FAZLA SİO2 ARZU EDİLMEZ

MAX BİNDE 4 P İÇEREN CEVHERLER ARZU EDİLİR.

% 0.5 E KADAR Cu ARZU EDİLEBİLİR

% 1 E KADAR Ti ARZU EDİLEBİLİR. ZATEN % 6’ YI
GEÇERSE Tİ CEVHERİDİR.

% 1 DEN FAZLA Cr ZARARLIDIR.

% 3 DEN FAZLA S ARZU EDİLMEZ, As HİÇ
ARZULANMAZ
1. Mağmatojen Demir Yatakları

Ti ; NE KADAR KALIN LAMELLER OLUŞTURUSA O
KADAR KOLAY Fe’ den AYRILIR.

ANCAK SOĞUMA ANİ OLMUŞ İSE Tİ AYRIŞIMI
GÖRÜLMEZ.

HEMATİTLERDEN İLMENİTLERİN (FeTİO3) AYRILMASI
600C DE OLUR.

AYRIŞMIŞ İLMENİT-HEMATİT KARIŞIMINA
“TİTANOHEMATİT” DENİR

TİTANOMANYETİTDE +2 VE +3
DEĞERLİKLİ Fe’ NİN YERİ Ti TARAFINDAN
ALINIR VE İLMENİT VE ULVOSPİNEL
OLUŞUR

Fe+2 NİN YERİNİ Mn, Mg, Zn VE Ni ALABİLİR

Fe+3 ÜN YERİ İSE Al, V VE Cr TARAFINDAN
ALINABİLİR.

MnTiO3 (Pirofanit), (Mg-Fe) TiO3 Gaykielit,
[Fe(Fe,V)O3 kulsanit

TİTANOMANYETİTLER
GABRO VE NORİTLER İÇİNDE
(OLİVİNLİ GABRO-ZENGİNDİR)

TİTANOHEMATİTLER
ANORTOZİTLERİN İÇİNDE
GÖRÜLÜRLER

ANORTOZİTLERDEKİ CEVHERİN TANE BÜYÜKLÜĞÜ VE
TENÖRÜ DAHA FAZLADIR. CEVHERLE OLAN SINIR DAHA
KESKİNDİR

BU TİP YATAKLAR LİKİT AYRIŞIM VE LİKİT
ENJEKSİYONLARA GEÇİŞ GÖSTERİR.

ULTRABAZİK VE ASİDİK KAYAÇLARDA BU TİP
CEVHERLEŞMELER YOK GİBİDİR.

CEVHERLER MERCEK, ŞİLİR, BANT, TABAKA ŞEKLİNDEDİR

ÖNCELERİ SİLİKAT MİNERALLERİ ARASI MATRİKS DOLGU
ŞEKLİNDE GÖRÜLEN VE DAHA SONRA BÜYÜYEN
CEVHERLERDEN DİSKORDAN OLANLAR, KONKORDAN
OLANLARA ORANLA DAHA ZENGİN CEVHER İÇERİRLER.
DAMARLAR DAHA ZENGİN.

ESKİ KALKANLARDA BULUNANLAR, TEKTONİK
HAREKETLERDEN PEK ETKİLENMEMİŞLERDİR.

GENÇ OROJENİK KUŞAKTAKİLER İSE ÇOK FAZLA
TEKTONİK ETKİ ALTINDA KALMIŞLAR VE PRİMER ŞEKİLLERİNİ
KAYBETMİŞLERDİR.

GENÇ KUŞAKTA BULUNAN MADENLERİN YAN KAYAÇLARI
DA ALTERASYONA UĞRAMIŞ O SP, PRX HB DÖNÜŞMÜŞ
YEŞİL RENK HAKİM OLMUŞTUR
ERZBERG- NORVEÇ
 CEVHER PREKAMBRİYEN YAŞLI GABRO VE
ANORTOZİTLER İÇERİSİNDEDİR.
DÜZENSİZ MERCEKLER, KÜTLELER HALİNDE GABROANORTOZİT KONTAĞINDADIR.
 % 50-80 TİTANOMANTETİT İÇERİR. BURADA %53-28 Fe,
%17-24 TiO2 , %0.46- 0.13 V2O3 BULUNMAKTADIR.
 ANORTOZİTLERDE YERYER SKAPOLİTLERE (NaCl.ALSiO3)
DE RASTLANMAKTADIR.
AYRICA ANORTOZİT- GABRO GEÇİSİ DE ÇOK BELİRGİNDİR.
BUSHWELD-TRANSVAAL-G.AFRİKA

YAN KAYAÇ OLARAK GABRO VE NORİTLERİN YANISIRA
ANORTOZİT BULUNMAKTADIR. BUNLARDAKİ CEVHER KALİTESİ
FARKLI DEĞİLDİR.

CEVHER KALINLIĞI GENELDE 1,3-3,6 m ARASINDA DEĞİŞEN
BANTLARIN ARDALANMASIYLA OLUŞMUŞTUR. BANT KALINLIĞI YER
YER 6m’YE ÇIKABİLMEKTEDİR.

CEVHER ORTALAMA 1,2m. KALINLIKTA 300 Km DEVAM
ETMEKTEDİR.

%51-60 Fe, %12-20 Tİ, %0,4-3,3 SİO2 , %0,1 P, %0-1 S VE %1 V2O5
CEVHERİN ORTALAMA DEĞERLERİDİR.
ÖTANMOKİ- FİNLANDİYA

BÖLGEDE BÜYÜK BİR DEĞİŞİKLİK VE ETKİLERE UĞRAMIŞ
AMFİBOLİTDEN BİR ANTİKLİNAL VE BU ANTİKLİNALİN İÇİNDE
ANORTOZİT MERCEKLERİ. CEVHER AMFİBOLİT-ANORTOZİT
SINIRINDADIR.

ESAS CEVHER MİNERALİ TİTANOMANYETİTTİR. SPİNEL VE KLORİT
BULUNMAKTADIR

ORTALAMA OLARAK %32 MANYETİT VE %27 İLMENİT VE %1 CO’LU
PİRİT.
2. Likit enjeksiyon yatakları

ÖNEMLİ MİNERALLERİ: MANYETİT, HEMATİT VE APATİTTİR.
HEMATİT KISMEN BİRİNCİL, KISMEN DE İKİNCİL OLARAK
MANYETİTTEN OLUŞMUŞTUR.

BURADAKİ MANYETİTLERİN KRİS.DİF.MANYETİTLERDEN FARKI
YÜKSEK ORANDA Tİ İÇERMEMELERİDİR.

İTİCİ MOTOR VAZİFESİNİ GÖREN APATİT, F-APATİTTİR.
BAZEN KLOR-APATİTTİR.

BU TİP CEVHERLERİN UÇUCULARCA ZENGİN OLDUĞUNUN BİR
DELİLİ İSE NİOBYUM ELEMENTİDİR

BU YATAKLARDA NEFELİN, REE (RARE EARTH ELEMENT-NADİR
TOPRAK ELEMENTLERİ), YAN KAYAÇTAN CEVHER İÇİNE
GİREBİLEN, ORTOKLAZ, TURMALİN, SKAPOLİT, BİYOTİT VE
BAKIRSÜLFÜR MİNERALLERİ BULUNABİLİR
YAN KAYAÇLARI

BU TİP YATAKLAR, KÖKENİ OLAN KAYAÇ İÇİNDE
BULUNMAZLAR. KOLAY UÇUCU ELEMANLAR SEBEBİYLE
BAŞKA KAYAÇLAR İÇİNE ENJEKTE OLURLAR.

CEVHERİN YAN KAYAÇLARLA OLAN KONTAĞI ÇOK
KESKİNDİR. (LİKİT AYRIŞIMDA TAM TERSİ). YAN KAYAÇLA
OLAN SINIRLARDA SKAPOLİTLEŞME(NaCl. AlSiO3) VE
ALBİTLEŞME YAYGINDIR.

CEVHER KÜTLELERİ; PLAKA , İNCE UZUN MERCEK,
DAMARCIK ŞEKLİNDEDİR.

BAZI CEVHERLERDE PNÖMATOLİTİK EVREYE
GEÇİŞLER DE GÖRÜLEBİLİR.
KİRUNA- KUZEY İSVEÇ

KİRUNADA 3 AYRI TİP YATAK VARDIR. 1-HAKİKİ KİRUNA 2-REKTOR
3- HİDROTERMAL DEĞİŞİM CEVHERİ
1.
HAKİKİ KİRUNA TİPİ: ESAS CEVHERLEŞME LİKİT ENJEKSİYON
TİPLERİDİR.
2.
REKTOR: HAKİKİ KİRUNA TİPİNE BENZER ANCAK DAHA ÇOK
PNÖMATOLİTİK OLUŞUMA RASTLANIR.
3.
HİDROTERMAL DEĞİŞİM CEVHERİ: SİLİSLEŞMİŞ –SERİSİTLEŞMİŞ YÜZEY
KAYAÇLARI İÇİNDE HEMATİT CEVHERİ ŞEKLİNDE BULUNUR. BARİT
GANG MİNERALİDİR.

HEM PNÖMATOLİTİK HEM DE HİDROTERMAL PARAJENEZLER
BULUNUŞU, MAĞMANIN BU SEVİYELERE KADAR ULAŞTIĞINI
GÖSTERMEKTEDİR.

BU YATAKLARI OLUŞTURAN ESAS MAĞMANIN ESSEKSİT MAĞMASI
OLDUĞU BELİRLENMİŞTİR. OLİVİNLER AYRILARAK, PERİDOTİTLERİ,
PLAJİOKLAZLAR AYRILARAK ANORTOZİTLERİ OLUŞTURMUŞ, GERİYE “ARTIK
MAĞMA” KALMIŞTIR.

GERİYE KALAN “ARTIK MAĞMA” OKSİT-APATİT MAĞMASI VE
NA –SİYENİT MAĞMASINA AYRILMIŞTIR.

OKSİT –APATİT MAĞMASININ AYNI KAYAÇ İÇİNE ENJEKSİYONUYLA
KİRUNA TİPİ CEVHER OLUŞURKEN,
NA-SİYENİT MAĞMASINDAN
DA BÖLGEDEKİ NA-SİYENİTİK KAYAÇLAR OLUŞMUŞTUR.

%68 FE , %2 P2O5, %0,05 S, %0,7 MN, %0,7 MGO, %3 CAO, %0,3 TİO2 .
REZERV-2 MİLYAR TON

CEVHER 34-152M. KALINLIĞINDA 1000M DERİNLİKTE 15 KM
UZUNLUKTA.

DERİNE DOĞRU FE ARTMAKTA P AZALMAKTADIR.

TÜRKİYE’ DE AVNİK, SİLVAN, BİNGÖL DE, BU TİP YATAKLAR
MEVCUTTUR.
AVNİK: %60Fe, %0,3 P, %0,5 S, %7,4 SiO2 %0,92 TiO2 , %3,5 CaO.
REZERV 3 MİLYON TON.
3. Kontak Pnömatolitik Yataklar:
S.A.P (Mg artıyor)
Kontak
pnömatolitik
yataklardaki
skarn
mineralleri
T azalıyor
Tº
MİNERALLERİ:

MANYETİT, HEMATİT VE MARTİTLEŞMİŞ HEMATİT BULUNUR.



AYRICA SÜLFÜR MİNERALLERİNDEN KUBANİT LAMELLERİ İÇEREN
KALKOPİRİT, KALKOPİRİT VE PİROTİN AYRIŞIMLARI İÇEREN
SFALERİT BULUNUR. YÜKSEK SICAKLIK İŞARETİDİR.

ARSENOPİRİT, PİROTİN, PİRİT, GALENİT, FAHL CEVHERİNE DE
RASTLANILIR.

ÇOK SAYIDA MİNERAL İŞLETMEYİ ZORLAŞTIRIR.

Tİ MİKTARI AZ VEYA YOKTUR.


CA-GRANAT, VEZÜVİYAN, EPİDOT,TREMOLİT, WOLLASTONİT GİBİ
SKARN MİNERALLERİ YAYGINDIR.
 CL VEYA F- APATİT BU EVREDE PEK GÖRÜLMEZ
oCEVHERLER
* YÜKSEK SICAKLIKLARDA
* WOLFRAMİT, ŞELİT, MOLİBDENİT, KASSİTERİT + MANYETİT
* DÜŞÜK SICAKLIKLARDA
* KALKOPİRİT, PİRİT , GALENİT, + MANYETİT
•BU OLUŞUMLAR
KONTAK PNÖMATOLİTİKTENHİDROTERMALLERE GEÇİŞ
GÖSTERİR.
YAN KAYAÇ VE CEVHER ŞEKİLLERİ
• BU CEVHER KÜTLELERİNİN ŞEKİLLERİ, GELEN ÇÖZELTİLERİN
DURUMUNA, KİMYASAL BİLEŞİMİNE, ÇATLAKLI OLUP
OLMAMASINA BAĞLIDIR.
•TABAKA, MERCEK, DÜZENSİZ ŞEKİLLER (KÇT ÇOK FAZLA
YIPRANABİLDİĞİ İÇİN), VE FAY VARSA BORU ŞEKİLLİ
OLABİLİR.
*
*
*
BU YATAKLAR BOYUT İTİBARİYLE ÇOK BÜYÜK OLMAZLAR.
ANCAK YAYGINDIRLAR
DÜNYA ÜRETİMİNİN %7 Sİ BU TİP CEVHERLERDEN
KARŞILANMAKTADIR.
TÜRKİYE’DE SİVAS DİVRİĞİ, ANKARA KESİKKÖPRÜ,
HASANÇELEBİ -MALATYA YATAKLARI BU TİP YATAKLARDANDIR.
SİVAS –DİVRİĞİ
*
BÖLGEDEKİ YAŞLI KALKERLER ARASINA PERİDOTİTLER
GİRMİŞ SERPANTİNLEŞMİŞTİR.
*
TEKTONİK HAREKETLENME BUNLARI BİRBİRİNE İYİCE
KARIŞTIRMIŞTIR. DAHA SONRA SİYENİTİK- MONZONİTİK BİR
KAYAÇ BUNLARI KESMİŞTİR. CEVHERLEŞMENİN BU KAYAÇLA
BAĞLANTILI OLDUĞU DÜŞÜNÜLMEKTEDİR.
A-KAFAMİNERALİ MANYETİT –HEMATİT, AYRICA
ÇEŞİTLİ SKARN VE SÜLFÜR MİNERALLERİ
REZERVİ ~40 MİLYON TON , MUHTEMELEN
PNÖMATOLİTİK
B-KAFAMİNERALİ MANYETİT-HEMATİT , TURMALİN
ÇOK, SKARN MİN.ÇOK
REZERVİ~45 MİLYON TON,
HİDROTERMAL
MUHTEMELEN
C-KAFAB KAFADAN TAŞINAN PARÇALAR OLDUĞU
DÜŞÜNÜLMEKTEDİR.
4. Plütonik hidrotermal yataklar
MİNERALLERİ:
SİDERİT (DİĞER EVRELERDE GANG İKEN BU EVREDE ANA CEVHER
MİNERALİDİR), HEMATİT, SPEKÜLARİT, YANISIRA SFALERİT,
KALKOPİRİT, GÜMÜŞ, PİRİT BULUNUR.
GANG MİNERALLERİ: KUVARS, RODOKROZİT, ANKERİT (Ca Mg Fe)CO3
KALSİT, FLORİT, BARİT .MİNERALLER DÜŞÜNÜLDÜĞÜNDE
MEZOTERMAL YATAKLARDIR.
PNÖMATOLİTİK YATAKLAR YOK DENECEK KADAR AZDIR.
YAN KAYAÇ VE CEVHER ŞEKİLLERİ
R Cevherleşmenin kendini getiren intrüzonla ilişkisi kolay
bulunamaz.
R Damar cinsi olanlarda yan kayaca bağlı olarak kloritleşme,
silisleşme ve karbonatlaşma izlenir. Kaolinleşmeye pek
rastlanmaz.
R Metasomatizma kalkerlere bağlıdır. Dolomit, Ankerit,
Manyezit, oluşumlarına rastlanır.
R Cevher şekilleri genelde düzensizdir.
ÖNEMLİ YATAKLAR
 Damar tipi siderit yatakları çok yaygındır. Almanya,
Çekoslovakya ve Yugoslavyada bol miktardadır. En önemli
yatak Avusturyadaki Erzberg yatağıdır.
 ERZBERG: Devonien kalkerleri içindeki faylar
arasındadır. %38 Fe, %2,5 Mn, Ankerit, dolomit, zinnober
görülmüştür.
5. Mağmatojen Sedimanter
Demir Yatakları
 MİNERALLERİ : ANA MİNERAL HEMATİTDİR. ÇOK İNCE
TANELİDİR. TANE BÜYÜKLÜĞÜ ARTARAK SPEKÜLARİTE
GEÇİŞ GÖSTERİR.
 FE KLORÜR VEYA DEMİR HİDROKSİ KARBONAT
ŞEKLİNDE GELMEKTEDİR. Fe YANINDA SiO2 DE
GELMEKTEDİR.
 Fe FAZLA İSE
TIKIZ DEMİR CEVHERİ,
SiO2 FAZLA İSE
JASPİS TÜRÜ BİR SiO2 KAYACI OLUŞUR.
EŞ MİKTARDA GELİRLER İSE DEMİRLİ KUVARSLAR OLUŞUR.
 ORTAM OKSİTLEYİCİ İSE HEMATİT YANISIRA
MANYETİT DE OLUŞUR.
 BU CEVHERLEŞMELERE YARI DENİZEL
EKSOLÜSYONLAR VE MAĞMATİK KAYAÇLAR SEBEP
OLMAKTADIR.
 ŞAMOZİTLERİN OLUŞUMUNUN MAĞ. SEDİMANTER Mİ,
SEDİMANTER Mİ OLDUĞU HALA TARTIŞMALIDIR.
YAN KAYAÇ VE CEVHER ŞEKİLLERİ

BU MADENLER İNİSİYAL SİMİK MAĞMATİZMAYA
BAĞLIDIRLAR VE GENELDE DİYABAZ, KERATOFİR
(TRAKİTİK, RİYOLİTİK SPİLİT) VE YARI DENİZEL TÜFLERE
BAĞLIDIR .

ÇOK UZUN TABAKALAR, MERCEKLER VE BANTLAR
ŞEKLİNDEDİRLER.

SİLİSLİ Fe YATAKLARI METAMORFİZMA GEÇİRMİŞLER
İSE İTABİRİTİK DEMİR YATAKLARINI OLUŞTURURLAR.
ÖNEMLİ YATAKLAR:
ALMANYA’ DAKİ LAHN- DİLL BÖLGESİNDE İKİ
FARKLI CEVHERLEŞME BELİRLENMİŞTİR.

% 50-53 Fe, % 17 SiO2 ZENGİN CEVHER BÖLGESİ

% 30-35 Fe, % 10-15 SiO2 KALKERLİ, FAKİR
CEVHER BÖLGESİ
* TÜRKİYE’ DE BU TİP YATAKLARIN EN ÖNEMLİSİ
BÜYÜK VE KÜÇÜK EYMÜR GÖLLERİNDEDİR
*MİNERALLERİ LİMONİT VE HEMATİTTİR.
LATERİTİK DE DENİLMEKTEDİR.
6. Bozunma Yatakları
1-OKSİDASYON ZONU OLUŞUMLARI
 OKSİDASYON ZONUNDA FE- SÜLFİT VE FE –KARBONAT YATAKLARININ
BOZUNMASIYLA KLORİTLİ- SÜLFATLI BİLEŞİKLER UZAKLAŞIR. GERİYE
DEMİRLİ VE SİLİSLİ BİLEŞİKLER KALIR.

ANA CEVHER MİNERALİ LİMONİTTİR. KIRMIZI DEMİR VE HEMATİT
2-SİLİKAT KAYAÇLARINDAN OLUŞAN BOZUNMA ARTIĞI OLARAK
 BU GRUP LATERİTİK DEMİR YATAKLARI OLARAK DA
ADLANDIRILIRLAR.
 LATERİTLER, A) BAZİK-ULTRABAZİKLERDEN, B) İTABİRİTLERDEN
OLUŞABİLİR.
 ANA MİNERALLERİ: LİMONİT VE HEMATİTTİR.MANYETİT VE
MAGHEMİT DE BULUNUR. AYRICA TABAN KISIMLARDA MONTMORİLLONİT,
KLORİT VE KAOLİN OLUR. LATERİTİK YATAKLAR TROPİK HÜMİD
İKLİMLERDE OLUŞMAKTADIR
Kaolin
SiO2
Al2O3 +Fe2O3
Montmorillonit
klorit
Bazalt yukarıdan aşağıya su
sirkülasyonuyla şekilde görülen hale
gelir.
Silikatça minerallerince zengin
kayaçlarda görülen cevherleşme
modeli böyledir.
 İTABİRİTLER: HEMATİT VE KIRMIZI DEMİRİN
KUVARS İÇİNDE DAĞILMIŞ OLDUĞU KAYAÇLARDIR.
 FE TENÖRÜ %30-40 CİVARINDADIR. TROPİK
İKLİMLERDE SİO2 ÇÖZÜNÜP GİDERSE TENÖRÜ %60
SEVİYELERİNE ÇIKABİLİR.
 BU TİP YATAKLARA GENELDE ESKİ KALKANLARDA
RASTLANILIR.
FE –MN BOZUNMA YATAKLARI
 FE HİDROKSİ SOLLER (+); MN HİDROKSİ SOLLER (-)
YÜKLÜDÜR. ŞARTLAR UYGUNSA BİRBİRLERİNİ
ÇÖKERTİRLER.
 MANGANIN ZENGİN OLDUĞU KAYAÇLAR, MAĞMATİK
KAYAÇLARDIR.
 METAMORFİK ŞİSTLER VE JEOSENKLİNALLERDEKİ SED.
KAYAÇLAR AZDIR.
 KARSTİK BİR ARAZİYE GELEN SOLLERİN
BUHARLAŞMASIYLA OOLİTİK OLUŞUMLAR MEYDANA
GELİR.
 BU SOLLER V, P, As İÇERDİKLERİNDEN BU FE- MN
YATAKLARINDA V, P, As ZENGİNLEŞMESİ DE OLUR.


As İŞLETİM İÇİN ZARARLIDIR.
Cu VE Co ZENGİNLEŞMESİ DE OLUR.
Desendant damar ve metasomatik
değişimler

BU TİP MİNERALLEŞMELERİN ANA MİNERALİ
SİDERİT TİR. KİLLER VE BİTÜMLÜ MALZEME İLE DE
BİRLİKTE BULUNURLAR. BİTÜM VARSA PİRİT DE
OLUŞUR.

SİDERİT KONKRESYONLARI KÖMÜR YATAKLARI İLE
İLİŞKİLİ İSE “BEYAZ FE CEVHERİ” ,

SİDERİTLER KİLLİ SEVİYELERDE OLUŞMUŞLARSA
“KİL-FE CEVHERİ” DENİLİR.
.

KÖMÜRLE BAĞLANTILI BÜTÜN CEVHERLERE
“KÖMÜR-FE CEVHERİ” DENİLİR.

BU YATAKLARIN HEPSİNİN OLUŞUMUNDA YER
ALTI VE SIZMA SULARININ ÇEVRİMİNİN ÖNEMLİ ETKİSİ
VARDIR. BU ÇEVRİM KARBONATLI KAYAÇLAR İÇİNDE
İSE DESENDANT METASOMATİK YATAKLAR OLUŞUR
BU YATAKLARIN TEMEL ÖZELLİĞİ YÜZEYE YAKIN VE
YAYGIN OLMALARIDIR
7. Sedimanter yataklar (plaser)
 GENELDE SAHİLLERDE SİYAH ŞERİTLER HALİNDE
ULTRABAZİK KAYAÇLARA YAKIN OLARAK BULUNUR.
 EKONOMİK AÇIDAN ÖNEMLİ DEĞİLLEDİR. Ti BULUNMASI
SIKINTI OLUŞTURUR.
 KARADENİZDEKİ BURGAZ PLASERLERİ % 28 MANYETİT,
% 8-10 Ti İÇERİR.
8. Döküntü Fe yatakları
 KARASAL FE YATAKLARININ PARÇALANIP, İRİ TANELER
HALİNDE DENİZLERE TAŞINMASIYLA OLUŞUR.
 “TRÜMMER CEVHERLERİ” DE DENİR. BUNLAR LİMONİT,
OOLİTİK LİMONİT VE BUNLAR ARASIDA DOLGU MADDESİ OLAN
KİLLİ-KUMLU ÇİMENTODAN İBARETTİR.
9. Kimyasal denizel yataklar
Eh yüksek
Limonit (kil-kum-çakıl)
OH
Eh Azalır
Siderit (kil ve ince sedimanlar)
karbonat
Şamozit -türingit (çok ince kil ve sedimanlar)
SilikatSülfür

LİMONİT-ŞAMOZİT (FE –SİLİKAT) KISMEN PRİMER, KISMEN
DE FE SİLİKAT JELİ OLARAK ÇÖKELİR.

FE SİLİKAT JELİNDEN OLUŞAN ŞAMOZİT ÇOK DAYANIKLI
DEĞİLDİR. DİYAJENEZ SIRASINDA MANYETİT
VE SİDERİTE DÖNÜŞÜR.

PRİMER OLARAK OLUŞAN ŞAMOZİT İSE MANYETİT VE
SİDERİTE DÖNÜŞMEZ.
* BÖLGEDE BİTÜMLÜ MADDE VARSA PİRİT OLUŞABİLİR.
(İNDİRGEYİCİ ORTAMDA)

BAZI DURUMLARDA ŞAMOZİT, TURİNGİTE DÖNÜŞEBİLİR.

TÜRKİYE’DE ÇAMDAĞ BU TİPDİR. ŞAMOZİT, LİMONİT, HEMATİT
BULUNUR. % 39 Fe, % 12-13 SiO2 , % 2-29 CaO İÇERİR.
10. Metamorf yataklar

En önemlileri Rejyonal (bölgesel) metamorfik yataklardır.
Dünya demir istihsalinin ~% 40-50 kadarı bu tip yataklardan
sağlanmaktadır.

Sedimanter Fe yataklarında olduğu gibi bunların da sülfit,
sülfat, karbonat, oksit fasiyesleri vardır. Cevher genellikle 1mm1cm kalınlığındadır.

Ana mineral manyetit ve hematittir.

Bu yataklar genelde prekambrien yaşlıdır.
Tenörleri %35-40 kadardır. Bazen % 60’ a kadar çıkabilir.

Bazen hidrotermal alterasyon SiO2yi uzaklaştırırsa ikincil
zenginleşme de oluşabilir.

Bu tip yataklara itabirik yataklar (Fe li kuvars) da
denilmektedir. (aynı sınıfa sokulmaktadır.)