Transcript ZASADY RACHUNKOWOŚCI

Rachunkowość finansowa
ZASADY RACHUNKOWOŚCI
I
POLITYKA
RACHUNKOWOŚCI
Rachunkowość według Ustawy o rachunkowości
Zgodnie z ustawą o rachunkowości, zakres przedmiotowy rachunkowości finansowej obejmuje:

opis stosowanych zasad rachunkowości, na który składa się zakładowy plan kont, wykaz
prowadzonych ksiąg rachunkowych oraz dokumentację systemu przetwarzania danych przy
użyciu komputera i jej zmiany,

prowadzenie ksiąg rachunkowych, do których zalicza się dziennik, konta księgi głównej, w
której obowiązuje ujęcie każdej operacji zgodnie z zasadą podwójnego zapisu, konta ksiąg
pomocniczych służące uszczegółowieniu i uzupełnieniu zapisów kont ksiąg pomocniczych,

okresowe ustalenie i sprawdzenie drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i
pasywów,

wycenę aktywów i pasywów oraz ustalenie wyniku finansowego,

sporządzanie sprawozdań finansowych i innych, których dane wynikają z ksiąg
rachunkowych,

gromadzenie i przechowywanie opisu przyjętych zasad rachunkowości, ksiąg
rachunkowych, dokumentów inwentaryzacyjnych i sprawozdań finansowych,

poddanie badaniu i ogłaszanie sprawozdań finansowych.
Zapotrzebowanie użytkowników
na informacje z rachunkowości
Użytkownicy
informacji
Inwestorzy
Przykładowe potrzeby informacyjne użytkowników
Podmioty inwestujące kapitał obarczony ryzykiem są zainteresowane
rozmiarami tego ryzyka i stopą zwrotu z tych inwestycji. Informacje są im
potrzebne w celu ustalenia nabycia lub sprzedaży albo utrzymania określonych
i ich doradcy
inwestycji. Są ponadto zainteresowani oceną zdolności jednostki do
wypłacenia dywidend.
Kredytodawcy
Zainteresowani są informacjami umożliwiającymi ocenę spłaty kredytów wraz
z odsetkami w ustalonym terminie.
Dostawcy i inni Koncentrują swoją uwagę na terminowym pozyskaniu należnych im kwot.
wierzyciele
Rządy i agendy Ważne dla nich informacje o alokacji zasobów i osiąganych wynikach
rządowe
działalności jednostki w celu określania polityki podatkowej, obliczania
dochodu narodowego
i innych opracowań statystycznych.
Klienci
Ważne są dla nich informacje o kontynuacji działalności jednostki,
szczególnie gdy są oni od niej zależni.
Społeczeństwo
lokalne
Pracownicy
Zarząd, dyrekcja
i kierownicy
różnych szczebli
Jednostki gospodarcze mogą mieć wpływ na gospodarkę lokalną poprzez
liczbę zatrudnionych pracowników i wspieranie lokalnych dostawców.
Ponadto mogą pomagać społeczeństwu w pozyskiwaniu informacji o zakresie
działalności jednostki lub o zmianach jej zasobności.
Potrzebują informacji o stabilności i rentowności pracodawców. Są oni
dodatkowo zainteresowani informacjami o ocenie zdolności jednostki do
wypłacania wynagrodzeń, świadczeń emerytalnych i tworzenia miejsc pracy.
Wykorzystują informacje dotyczące sytuacji finansowej, wyników działalności
i zmian sytuacji finansowej jednostki. Pozyskują inne informacje
umożliwiające im wypełnienie obowiązków w zakresie planowania,
podejmowania decyzji i nadzoru. Zarząd ma możliwość określania formy i
treści takich informacji.
Rachunkowość finansowa
System rachunkowości finansowej – „zewnętrznie zorientowanej” stanowi podstawę do badania i weryfikacji przez biegłych
rewidentów. Udokumentowana rachunkowość finansowa ma moc
dowodową. Rachunkowość finansowa jest ściśle regulowana
przepisami prawnymi obowiązującymi w danym kraju. W Polsce
regulacje te zawiera Ustawa o rachunkowości, Krajowe Standardy
Rachunkowości, Dyrektywy Komisji Europejskiej, Międzynarodowe
Standardy Sprawozdawczości Finansowej i inne
Rachunkowość zarządcza
Rachunkowość zarządcza nie podlega
regulacjom prawnym, a jedynie
wewnętrznym, jej kształt zależy od
potrzeb kadry zarządzającej
przedsiębiorstwem.
Schemat 4. Rachunkowość zarządcza, a rachunkowość finansowa
RACHUNKOWOŚĆ
ZARZĄDCZA
RACHUNKOWOŚĆ
FINANSOWA
Użytkownicy
Menedżerowie różnego
stopnia zarządzania
Zewnętrzni partnerzy,
inwestorzy, rząd,
organizacje menedżerów
Dowolność
rozwiązań
Nie ograniczona przepisami.
Kryteria kosztów i cen dla
polepszenia decyzji
Standardy,
Dyrektywy,
Ustawa o rachunkowości
Zastosowanie
użytkowe
Informacje relewantne.
Tylko pomiary i raporty
przydatne przy
podejmowaniu decyzji.
Mierzy i obserwuje
zjawiska ekonomiczne
kompletnie i kompleksowo.
Użyteczność drugorzędna
Główny przedział
czasowy
Przyszłość:
Używane są plany
na równi z przeszłością
Orientacja na przeszłość –
porównanie stanów
rzeczywistych.
Częstotliwość
Zmienna:
lata, godziny
Mniej zmienna:
Rok, kwartał
Sprawozdania
Szczegółowe
Sumarycznie
Przedmiot
metody
Nie ostro określone.
Ekonomia decyzje,
zastosowanie.
Ostro zakreślone.
Mniej wykorzystuje się
uboczne metody
Polityka rachunkowości wg UoR
Ustawa o rachunkowości definiuje przyjętą
politykę rachunkowości jako wybrane i
stosowane przez jednostkę rozwiązania
dopuszczone ustawą, w tym także określone
w MSR, zapewniające wymaganą jakość
sprawozdań finansowych.
Podstawowe funkcje
rachunkowości
Polityka rachunkowości według MSR/MSSF
Zgodnie z Międzynarodowym
Standardem Rachunkowości nr 8 zasady
(polityka) rachunkowości są to konkretne
prawidła, metody, konwencje, reguły
i praktyki przyjęte przez jednostkę przy
sporządzaniu i prezentacji sprawozdań
finansowych.
Wymiary rachunkowości
Współcześnie wyróżnia się trzy główne wymiary
rachunkowości:
1) naukę,
2) praktykę,
3) politykę.
Teoria rachunkowości
Teoria rachunkowości to dziedzina naukowa, która
zajmuje się badaniem i formułowaniem zasad
rachunkowości, dostarczając polityce i praktyce
gotowych rozwiązań.
Nauka rachunkowości
Nauka rachunkowości to dziedzina naukowa, to
zasady i szczegółowe rozwiązania, które to są
porządkowane i normowane przez politykę
rachunkowości.
Polityka rachunkowości
Sama polityka rachunkowości stara się dopasować
zasady rachunkowości do wymagań i oczekiwań
użytkowników. Polityka rachunkowości to zakres
czynności normalizujący, znajdujący się pomiędzy
nauką (teorią) rachunkowości a praktyką.
Nauka, praktyka i polityka rachunkowości
Nauka
Praktyka
Polityka
rachunkowości
rachunkowości
rachunkowości
Wytwory:
systematyzacja
wiedzy, generalizacje
historyczne i
epistemologiczne,
teorie, modele
opisowe, wyjaśniające
-
-
-
projektowanie
systemów
rachunkowych
doskonalenie
systemów
rachunkowości
„produkcja”
informacji do
celów zarządzania
Wytwory: kodyfikacja i
opracowanie norm z
zakresu
rachunkowości o
zasięgu krajowym i
międzynarodowym
Źródło: W. Brzezin „Ogólna teoria rachunkowości”, Wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa
1998, s. 23
Polityka rachunkowości
W gospodarce rynkowej polityka rachunkowości jest
ważnym narzędziem zarządzania, dlatego też
kierownik jednostki w sposób indywidualny określa
rozwiązania przyjęte przez rachunkowość.
Warunkiem osiągnięcia postawionych przez firmę
celów jest umiejętne wykorzystanie instrumentów
polityki rachunkowości w celu ograniczenia ryzyka i
niepewności wywołanego dużą zmiennością
otoczenia
Zasięg polityki rachunkowości
Polityka rachunkowości swym zasięgiem obejmuje w szczególności:
-
definicje kategorii finansowych,
-
grupowanie kategorii ekonomicznych,
-
zasady wyceny wstępnej,
-
sposób ustalenia wyniku finansowego,
-
zasady wyceny na dzień bilansowy,
-
zasady ujmowania i prezentacji pozycji w sprawozdaniu finansowym oraz
w informacji dodatkowej.
Zasada jasnego i rzetelnego
obrazu
Jednostki obowiązane są stosować
określone ustawą zasady
rachunkowości, rzetelnie i jasno
przedstawiając sytuację majątkową i
finansową oraz wynik finansowy.
Zasada jasnego i rzetelnego
obrazu
Rzetelna i jasna prezentacja
rzeczywistości gospodarczej jednostki
jest w ustawie zasadą nadrzędną.
Stanowi jednocześnie podstawowy
obowiązek kierownika jednostki w
zakresie rachunkowości.
Zasada przewagi treści nad formą
Zdarzenia, w tym operacje gospodarcze,
ujmuje się w księgach rachunkowych i
wykazuje w sprawozdaniu finansowym
zgodnie z ich treścią ekonomiczną.
Zasada przewagi treści nad
formą
W razie niezgodności między istotą
ekonomiczną transakcji i zdarzeń
gospodarczych (przede wszystkim ich
skutkami ekonomicznymi) a ich formą
prawną, ustawa (podobnie jak MSR)
wyraźnie przesądza o wyższości treści
ekonomicznej.
Zasada istotności
Jednostka może w ramach przyjętych
zasad (polityki) rachunkowości
stosować uproszczenia, jeżeli nie
wywiera to istotnie ujemnego wpływu na
realizację obowiązku przedstawiania
jasnego i rzetelnego obrazu jednostki.
.
Zasada istotności
Ważne jest zatem dozwolone w ustawie
dokonywanie uproszczeń w ramach przyjętej
polityki rachunkowości, o ile nie wpłynie to
negatywnie na realizację podstawowego
obowiązku przedstawiania jasnego i
rzetelnego obrazu jednostki gospodarczej, tj.
nie zmniejszy rzetelności obrazu sytuacji
finansowej i majątkowej oraz wyniku
finansowego jednostki.
Zasad ciągłości i kontynuacji
działania
ZASADA CIĄGŁOŚCI
Przyjęte zasady (politykę) rachunkowości
należy stosować w sposób ciągły, dokonując
w kolejnych latach obrotowych jednakowego
grupowania operacji gospodarczych, wyceny
aktywów i pasywów, w tym także
dokonywania odpisów amortyzacyjnych lub
umorzeniowych, ustalania wyniku
finansowego i sporządzania sprawozdań
finansowych tak, aby za kolejne lata
informacje z nich wynikające były
porównywalne.

Zasad ciągłości i kontynuacji
działania
Wskazane w księgach rachunkowych na
dzień ich zamknięcia stany aktywów i
pasywów należy ująć w tej samej
wysokości, w otwartych na następny rok
obrotowy księgach rachunkowych.
Zasad ciągłości i kontynuacji
działania
Użytkownicy sprawozdań finansowych
muszą mieć możliwość porównania
sprawozdań finansowych tego samego
przedsiębiorstwa za kolejne okresy
sprawozdawcze po to, by
zidentyfikować trendy zmian pozycji
finansowej i dokonań finansowych.
Zasad ciągłości i kontynuacji
działania
Warunkiem porównywalności informacji
za kolejne okresy sprawozdawcze jest
ciągłość stosowanych zasad (polityki)
rachunkowości.
Zasad ciągłości i kontynuacji
działania
 ZASADA
KONTYNUACJI DZIAŁANIA
Przy stosowaniu przyjętych zasad
(polityki) rachunkowości przyjmuje się
założenie, że jednostka będzie
kontynuowała w dającej się przewidzieć
przyszłości działalność w nie
zmniejszonym istotnie zakresie, bez
postawienia jej w stan likwidacji lub
upadłości, chyba że jest to niezgodne
ze stanem faktycznym lub prawnym.
Zasad ciągłości i kontynuacji
działania
Ustalając zdolność jednostki do
kontynuowania działalności kierownik
jednostki uwzględnia wszystkie
informacje dostępne na dzień
sporządzenia sprawozdania
finansowego, dotyczące dającej się
przewidzieć przyszłości, obejmującej
okres nie krótszy niż jeden rok od dnia
bilansowego.
Zasada memoriału i
współmierności
ZASADA MEMORIAŁU
W księgach rachunkowych jednostki
należy ująć wszystkie osiągnięte,
przypadające na jej rzecz przychody i
obciążające ją koszty związane z tymi
przychodami dotyczące danego roku
obrotowego, niezależnie od terminu ich
zapłaty.

Zasada memoriału i
współmierności
Koncepcja memoriałowa oznacza, że
efekty transakcji i innych zdarzeń
uznawane są w momencie ich
wystąpienia, a nie w momencie wpływu
bądź wydatku gotówki lub jej
ekwiwalentów i są wykazywane w
sprawozdaniach finansowych okresu,
którego dotyczą.
Zasada kasowa i zasada
memoriałowa
L
p.
Treść zdarzenia gospodarczego
Zasada kasowa
Zasada
memoriałowa
1.
Wysłanie towarów do odbiorcy
Nie księguje się
Księguje się
2.
Wysłanie faktury za sprzedane towary do
odbiorcy
Nie księguje się
Księguje się
3.
Otrzymanie zapłaty za sprzedane towary
Księguje się
Księguje się
Zasada memoriału i
współmierności
ZASADA WSPÓŁMIERNOŚCI
Dla zapewnienia współmierności przychodów i
związanych z nimi kosztów do aktywów lub
pasywów danego kresu sprawozdawczego
zaliczane będą koszty lub przychody
dotyczące przyszłych okresów oraz
przypadające na ten okres sprawozdawczy
koszty, które jeszcze nie zostały poniesione.

Zasada współmierności
a wynik finansowy
Lp.
Treść operacji gospodarczej
Brak zasady
współmierności
Zasada współmierności
1.
Cena wyrobów sprzedanych w danym okresie
1.000
Przychód danego okresu
Przychód danego okresu
2.
Otrzymana zaliczka na poczet sprzedaży
wyrobów w następnym okresie
Przychód danego okresu
Przychody przyszłych
okresów
3.
Koszty wytworzenia wyrobów w danym okresie
780
Koszty danego okresu
Przyrost aktywów w
danym okresie
4.
Opłacony z góry za następny rok czynsz
dzierżawny 20
Koszty danego okresu
Przyrost aktywów w
danym okresie
5.
Koszty wytworzenia sprzedanych wyrobów
Koszty danego okresu
Zasada ostrożnej wyceny

Poszczególne składniki aktywów i
pasywów wycenia się stosując
rzeczywiście poniesione na ich
nabycie (wytworzenie) ceny (koszty), z
zachowaniem zasady ostrożności. W
szczególności należy w tym celu w
wyniku finansowym, bez względu na
jego wysokość, uwzględnić:
Zasada ostrożnej wyceny
a) zmniejszenia wartości użytkowej lub
handlowej składników aktywów, w tym
również dokonywane w postaci odpisów
amortyzacyjnych lub umorzeniowych,
b) wyłącznie niewątpliwe pozostałe
przychody operacyjne i zyski
nadzwyczajne,
c) wszystkie poniesione pozostałe koszty
operacyjne i straty nadzwyczajne,
d) rezerwy na znane jednostce ryzyko,
grożące straty oraz skutki innych
zdarzeń.
Zasada ostrożnej wyceny
 Zdarzenia,
o których mowa w ust.1,
należy uwzględnić także wtedy, gdy
zostaną one ujawnione między dniem
bilansowym a dniem, w którym
rzeczywiście następuje zamknięcie
ksiąg rachunkowych.
Zasada indywidualnej wyceny
Wartość poszczególnych składników aktywów i
pasywów, przychodów i związanych z nimi
kosztów, jak też zysków i strat
nadzwyczajnych ustala się oddzielnie. Nie
można kompensować ze sobą wartości
różnych co do rodzaju aktywów i pasywów,
przychodów i kosztów związanych z nimi oraz
zysków i strat nadzwyczajnych.
Polityka rachunkowości
Dokonując wyboru rozwiązań
dopuszczonych ustawą i dostosowując
je do potrzeb jednostki, należy
zapewnić wyodrębnienie w
rachunkowości wszystkich zdarzeń
istotnych do oceny sytuacji majątkowej i
finansowej oraz wyniku finansowego
jednostki, przy zachowaniu zasady
ostrożności.
Ogólne zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych
Każdy podmiot w swej polityce rachunkowości powinien
określić rok obrotowy oraz wchodzące w jego skład okresy
sprawozdawcze. Za rok obrotowy zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 9
należy rozumieć rok kalendarzowy lub inny okres trwający
12 kolejnych pełnych miesięcy kalendarzowych, stosowany
również do celów podatkowych. Określenie roku obrotowego
lub jego zmianę określa statut lub umowa, na podstawie
której powstała jednostka gospodarcza
Ogólne zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych
Rok obrotowy dzieli się na krótsze okresy
sprawozdawcze, przez które należy rozumieć okresy,
za który sporządza się sprawozdanie finansowe
przewidziane w ustawie lub inne sprawozdanie
finansowe sporządzone na postawie ksiąg up.
deklaracje podatkowe. Za okresy sprawozdawcze
najczęściej przyjmuje się rok, kwartał czy również
miesiąc
Ogólne zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych
Zgodnie z ustawą o rachunkowości art. 11 ust. 1
księgi rachunkowe co do zasady prowadzi się w
siedzibie jednostki, na terenie Polski. Natomiast
przez siedzibę osoby prawnej należy rozumieć
miejscowość, w której ma siedzibę organ
zarządzający. Jeżeli siedziba podmiotu i jej organu
zarządzającego jest różna, to księgi rachunkowe
prowadzi się w jej siedzibie
Ogólne zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych
W przypadku gdy księgi rachunkowe są prowadzone poza siedzibą jednostki
lub miejscem sprawowania zarządu, kierownik jednostki jest obowiązany:
- powiadomić właściwy urząd skarbowy o miejscu prowadzenia ksiąg
rachunkowych w terminie 15 dni od dnia ich wydania,
- zapewnić dostępność ksiąg rachunkowych wraz z dowodami księgowymi
uprawnionym organom zewnętrznej kontroli lub nadzoru w siedzibie
jednostki lub w miejscu sprawowania zarządu albo w innym miejscu za
zgodą organu kontroli lub nadzoru.
Elementy składowe ksiąg rachunkowych
Na elementy składowe ksiąg rachunkowych składa
się:
-dziennik,
-księga
główna,
-księgi
pomocnicze,
-zestawienia
obrotów i sald kont księgi głównej,
-zestawienie
sald kont księgi pomocniczej,
-wykaz
składników aktywów i pasywów (inwentarz).
Dziennik
Dziennik to chronologiczny zapis zdarzeń,
jakie miały miejsce w danym okresie
sprawozdawczym. Prawidłowo prowadzony
dziennik, bez znaczenia na technikę jego
prowadzenia powinien umożliwić szybko i
łatwo uzgodnić jego obroty z obrotami
zestawienia obrotów i sald kont księgi
głównej.
Księga główna
Księga główna to podstawowa księga
rachunkowa lub inaczej konta syntetyczne,
funkcjonujące zgodnie z zasadą podwójnego
zapisu. Wykaz kont księgi głównej ujęty jest
w planie kont, który za zadanie ma
usystematyzowanie i klasyfikację ewidencji
zdarzeń gospodarczych
Konta ksiąg pomocniczych
Konta ksiąg pomocniczych są uzupełnieniem
i uszczegółowieniem kont księgi głównej, są
to tak zwane konta analityczne, które
funkcjonują zgodnie z zasadą powtórzonego
zapisu.
Zestawienie obrotów i sald kont księgi głównej
Zestawienie obrotów i sald kont księgi głównej sporządza się na koniec każdego
okresu sprawozdawczego, ale nie rzadziej niż na koniec miesiąca. Zestawienie
powinno zawierać:
-nazwy
kont i ich symbole,
-salda
kont na dzień otwarcia ksiąg rachunkowych, obroty za okres
sprawozdawczy i narastająco od początku roku obrotowego oraz salda na koniec
okresu sprawozdawczego,
-sumę
sald na dzień otwarcia ksiąg rachunkowych, obrotów oraz sald na koniec
okresu sprawozdawczego.
Zestawienie sald kont księgi pomocniczej
Zestawienie sald kont księgi pomocniczej
sporządza się co najmniej na dzień
zamknięcia ksiąg rachunkowych.
Wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarz)
Wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarz),
potwierdzony poprzez ich inwentaryzację, zobligowane są
sporządzić podmioty, które wcześniej nie prowadziły ksiąg
handlowych zgodnie z wymogami Ustawy o rachunkowości.
Natomiast rolę inwentarza w pozostałych podmiotach spełnia
zestawienie obrotów i sald kont księgi głównej oraz
zestawienie sald kont sald księgi pomocniczej sporządzone na
dzień bilansowy jednostki.
Wybór roku obrotowego
Wybory jakimi jednostka dysponuje w zakresie ustalenia roku obrotowego są następujące:

przyjęcie za rok obrotowy roku kalendarzowego,

przyjęcie za rok obrotowy okresu innego niż rok kalendarzowy,

jeżeli jednostka rozpoczęła działalność w drugiej połowie przyjętego roku obrotowego,
to może księgi rachunkowe za ten okres połączyć z księgami za rok następny,

w przypadku zmiany roku obrotowego, pierwszy po zmianie rok obrotowy powinien być
dłuższy niż 12 kolejnych miesięcy.
Główne modele rachunkowości - różnice
Obszary różnic
Kraje należące do
danej grupy
Model kontynentalny
Model anglosaski
(kredytowo-podatkowy)
(rynku kapitałowego)
Francja, Belgia, Niemcy, Grecja, Włochy,
Hiszpania, Szwajcaria, Japonia, także
Polska, Węgry, Czechy
Stany Zjednoczone, Wielka
Brytania, Australia, Kanada,
Irlandia, Nowa Zelandia,
Południowa Afryka, Holandia
Struktura własności Duże znaczenie kredytodawców, małe
inwestorów prywatnych
Dominacja akcjonariuszy indywidualnych,
rozproszenie kapitału
Orientacja
Stabilny rozwój, bezpieczeństwo obrotu Otwarcie na rynek kapitałowy, postawa otwarta na
gospodarczego , postawa konserwatywna, ryzyko, podejście ekonomiczne
unikanie ryzyka
Unormowania
prawne
Zasady rachunkowości zawarte
w kodeksach, ustawach, standardowych
planach kont
i zasadach
ewidencji
Cele sprawozdań
Ochrona interesów wierzycieli
i Dostarczanie informacji posiadaczom akcji i
inwestorów, potrzeby informacyjne rządu rynkom giełdowym
System fiskalny
Prawo bilansowe i podatkowe ściśle ze
sobą powiązane, znacząca rola urzędów
skarbowych
Oddzielenie prawa podatkowego od przepisów
rachunkowości
Zakres ujawnień
Dążenie do zmniejszania zakresu
ujawniania
Dążenie do zwiększania zakresu ujawniania
Najważniejsze
zasady
rachunkowości
Zasada ostrożności, wycena według
kosztu historycznego
Rzetelna prezentacja, przewaga treści nad formą,
wycena według wartości godziwej
Zasady rachunkowości zawarte
w
standardach, nie ma wzorca planów kont, zasad
ewidencji czy dokumentów księgowych