Transcript higiena_i_choroby_ukladu_pokarmowego

1. Zasady racjonalnego żywienia:
•
•
•
•
•
•
•
•
spożywanie odpowiedniej ilości pokarmów,
spożywanie pokarmów zawierających wszystkie
składniki odżywcze,
właściwe zestawianie posiłków pod względem
proporcji składników odżywczych,
regularne spożywanie posiłków – 5 posiłków
dziennie,
zjadanie większej ilości świeżych warzyw i owoców,
spożywanie pokarmów zawierających dużo błonnika
– kasze, pieczywo razowe, rośliny strączkowe,
ograniczanie spożycia tłuszczów zwierzęcych i
zastępowanie ich roślinnymi,
zmniejszenie ilości spożywanych słodyczy,
Piramida
pokarmowa
ilustruje dobowe
zapotrzebowanie
człowieka na
składniki
odżywcze z
różnych grup
pokarmowych.
W ciągu doby człowiek powinien przeciętnie zjadać:
 6-11 porcji produktów zbożowych: pieczywo, ryż, makaron
 3-5 porcji warzyw
 2-4 porcji owoców
 2-3 porcji produktów białkowych w postaci: mięsa, drobiu,
ryb, jaj, roślin strączkowych, orzechów
 2-3 porcji nabiału: mleko, sery, jogurty
 rzadko: tłuszcze, oleje, słodycze
Właściwa dieta, czyli dobór pokarmów, uzależniona jest od wielu
czynników:
• wieku,
• płci,
• rodzaju wykonywanej pracy,
• klimatu,
• stanu zdrowia.
2. Przykładowe dzienne racje pokarmowe dla wybranych
grup ludzi:
PRODUKTY SPOŻYWCZE
[W GRAMACH]
DZIECI W WIEKU
SZOLNYM
DZIEWCZĘTA
CHŁOPCY
MĘŻCZYŹNI
KOBIETY
13 -15 LAT
13-15 LAT
(PRACA
UMIARKOWAN
A
(PRACA
UMIARKOW
ANA)
7-9 LAT
10-12 LAT
Produkty zbożowe
275
345
380
480
470
385
Mleko i produkty mleczne
800
820
1000
1000
650
650
Jaja
½
½
½
½
1/3
1/3
Mięso, wędliny, ryby
75
95
155
170
150
150
Masło
30
30
30
30
30
30
Inne tłuszcze
15
30
25
30
40
35
Ziemniaki
320
450
500
650
550
450
Warzywa i owoce z wit. C
200
200
220
220
210
200
Warzywa i owoce z
karotenem
130
130
140
140
130
130
Inne warzywa i owoce
300
310
330
330
310
280
Strączkowe suche
6
8
10
12
12
10
Cukier i słodycze
40
55
55
60
80
65
3. Zawartość składników odżywczych w pokarmach.
ZAWARTOŚĆ BIAŁKA
W 100 GRAMACH PRODUKTU
Ser żółty tłusty
28,1
Ser twarogowy chudy
21,2
Kura
18,0
Wołowina
17,5
Karp
16,0
Jaja
12,8
Mleko
3,0
Masło
0,6
Groch
23,8
Orzechy laskowe
14,4
Mąka
13,0
Kasza gryczana
12,5
Chleb razowy
7,2
Kapusta biała
1,7
Ziemniaki
1,7
ZAWARTOŚĆ WĘGLOWODANÓW
W 100 GRAMACH PRODUKTU
ZAWARTOŚĆ TŁUSZCZÓW
W 100 GRAMACH PRODUKTÓW
Cukier
100
Smalec
100
Słodycze
50-90
Masło
82
Miód
84
Boczek
52
Owoce
10-15
Wieprzowina
45
Marchew
8,7
Kura
25
Mleko
5
Śmietana
18
Mąka
75-79
Olej
100
Makaron
72-76
Margaryna
82
Kasza jęczmienna
73
Orzechy laskowe
65
Fasola
61
Czekolada
33
Chleb
49-53
Ziemniaki
19
4. Zapotrzebowanie
energetyczne.
Układając dzienny jadłospis
należy brać pod uwagę przede
wszystkim zasady racjonalnego
żywienia. Do proporcjonalnego
zbilansowania składników
odżywczych niezbędna jest
wiedza o ich zawartości w
poszczególnych pokarmach
(wcześniejsze tabele).
Jadłospis musi być dostosowany
do wieku, płci i rodzaju pracy.
Dlatego ważna jest znajomość
zapotrzebowania energetycznego
ludzi w różnym wieku.
GRUPA LUDNOŚCI
[WIEK W LATACH]
ZAPOTRZEBO
WANIE
ENERGET.
[W KCAL]
Dzieci 1-3
1300
Dzieci 4-6
1700
Dzieci 7-9
2100
Dziewczęta 13-15
2800
Dziewczęta 16-20
2700
Chłopcy 13-15
3300
Chłopcy 16-20
3700
Mężczyźni –praca siedząca
2600
Mężczyźni – praca ciężka
4000
Mężczyźni – praca bardzo
ciężka
4500
Kobiety – praca siedząca
2300
Kobiety – praca ciężka
3200
Kobiety ciężarne
2800
Ludzie ponad 65 lat
2300
5. Dieta
Dietetyka - jest to dział nauki zajmujący się
układaniem jadłospisów zgodnych z zasadami
racjonalnego żywienia.
Jest to ważne szczególnie u ludzi chorych, których dieta
musi być dostosowana do stanu zdrowia. Nie należy
samodzielnie stosować żadnych diet np. odchudzających
, bo może to być szkodliwe dla zdrowia. Należy prowadzić
kurację odchudzającą pod kontrolą lekarza.
Wegetarianie - nie spożywają produktów
mięsnych.
Weganie - jedzą tylko produkty roślinne;
w ich diecie nie ma jaj ani mleka.
6. Higiena przygotowywania i
spożywania posiłków.
Aby uniknąć zatruć i wielu innych chorób
związanych z układem pokarmowym należy
przestrzegać zasad higieny:
 myć ręce przed przygotowywaniem i spożywaniem posiłków,
 myć owoce i warzywa spożywane na surowo,
 sprawdzać datę ważności na opakowaniach produktów
żywnościowych; nie spożywać produktów przeterminowanych,
 surowe mięso i jaja przechowywać z daleka od innych
produktów spożywczych,
 nie używać produktów z nieszczelnych opakowań,
 posiłki należy spożywać regularnie i bez pośpiechu,
 zjadać potrawy zaraz po ich przygotowaniu; nie
przechowywać zbyt długo w lodówce,
 nie smażyć produktów kilkakrotnie na tym samym tłuszczu,
 produkty spożywcze przechowywać w odpowiednich
temperaturach.
7. Choroby układu pokarmowego.
Próchnica zębów: jest to choroba polegająca na uszkodzeniu
szkliwa, a następnie tkanki zęba przez kwasy produkowane przez
bakterie znajdujące się na płytce nazębnej. Postępująca próchnica
może objąć miazgę zęba. Należy leczyć jak najmniejsze ubytki, aby
zapobiec rozwojowi choroby.
Próchnica może powodować zmiany chorobowe w całym
organizmie np.: reumatyzm, choroby żołądka, nerek, zapalenia
stawów.
Profilaktyka próchnicy zębów:
• Myć zęby po każdym posiłku. Kwasy zaczynają uszkadzać
szkliwo zębów już w godzinę po zjedzeniu posiłku. Zęby
należy szczotkować dokładnie, wykonując ruchy poziome,
pionowe i koliste.
• Do mycia zębów stosować pasty z fluorem, który
dodatkowo chroni powierzchnię zębów.
• Ograniczyć spożycie słodyczy.
• Systematycznie, co najmniej dwa razy do roku, kontrolować
stan uzębienia.
• Spożywać pokarmy bogate
w wapń, fosfor, magnez, fluor,
witaminę C i D.
Zatrucia pokarmowe: choroby wywołane różnorodnymi
drobnoustrojami, które mogą znajdować się w wodzie i pokarmach.
Objawami są najczęściej bóle brzucha, wymioty, biegunki.
Zatrucie może wywołać np. laseczka
jadu kiełbasianego występująca w
popsutych konserwach. Może uszkodzić
układ nerwowy.
W przetworach mlecznych, jajach i
drobiu może występować salmonella.
Podczas przygotowywania produktów
spożywczych może dojść do zakażenia
gronkowcem złocistym.
Drogą pokarmową szerzy się wiele
chorób zakaźnych np.: dur brzuszny,
czerwonka, żółtaczka.
bakteria salmonelli
Aby zapobiegać zakażeniom należy:
• często i dokładnie myć ręce mydłem i ciepłą wodą,
• myć ręce po korzystaniu z toalety,
• pić przegotowaną wodę i mleko,
• zwalczać zwierzęta przenoszące zarazki np.: muchy, szczury,
• spożywać pokarmy pochodzące z pewnych źródeł.
Choroba wrzodowa żołądka
i dwunastnicy wywoływana
jest przez bakterie
Helicobacter pylori.
W ścianie żołądka i
dwunastnicy tworzą się
krwawiące rany. Rozwojowi
choroby sprzyja stres,
nieregularne, spożywane w
pośpiechu posiłki,
nadużywanie alkoholu i
palenie papierosów.
wrzód dwunastnicy
Glistnica: choroba wywołana pasożytem – glistą ludzką.
Zakażenie następuje najczęściej poprzez zjedzenie niemytych
owoców i warzyw. Nosicielem pośrednim tego pasożyta jest trzoda
chlewna. Poprzez odchody tych zwierząt (jako nawóz) jajeczka
glisty ludzkiej mogą skazić żywność. Dlatego należy dokładnie myć
owoce i warzywa spożywane na surowo.
Tasiemczyca: choroba wywołana pasożytem – tasiemcem
uzbrojonym lub nieuzbrojonym. Zakażenie następuje poprzez
zjedzenie zarażonego larwami – wągrami mięsa wieprzowego lub
wołowego. Aby uniknąć zakażenia należy spożywać tylko mięso
badane przez weterynarza.
główka tasiemca uzbrojonego
tasiemiec nieuzbrojony
Owsica: choroba wywołana przez pasożyta –
owsika. Bardzo częsta choroba wśród małych
dzieci. Łatwo dochodzi do zakażenia, przede
wszystkim z powodu nie przestrzegania higieny
osobistej.
Włośnica: bardzo ciężka
choroba wywołana przez
pasożyta – włośnia krętego. Do
zakażenia dochodzi przez
zjedzenie zarażonego mięsa
wieprzowego zawierającego
larwy pasożyta.
Pasożytami przewodu pokarmowego mogą też być pierwotniaki np.
lamblia czy pełzak czerwonki.
Anoreksja: inaczej jadłowstręt jest to groźna
choroba psychiczna. Polega ona na
nieprzyjmowaniu pokarmów, obniżeniu apetytu,
drastycznym spadku masy ciała. Chora osoba ma
zaburzone wyobrażenie o własnym wyglądzie.
Choroba dotyka szczególnie młodych dziewcząt.
Wymaga leczenia i wsparcia psychologicznego.
Bulimia: objawia się nadmiernym
łaknieniem prowadzącym do
szybkiego objadania się.
Po spożyciu dużej ilości jedzenia
chora osoba wywołuje u siebie
wymioty. Cały proces powtarza się
od nowa. Choroba ma podłoże
psychiczne; najczęściej jest to
stres, zaburzenia emocjonalne.
Leczenie polega na psychoterapii.
8. Skażenie żywności.
Przyczyną wielu chorób jest skażenie żywności substancjami
chemicznymi. Do najczęstszych zanieczyszczeń żywności należą:
 azotany i azotyny,
 pestycydy,
 metale ciężkie.
Związki azotu dostają się do pokarmów głownie
z powodu przenawożenia pól nawozami sztucznymi.
Nadmiar tych związków magazynują w szczególności takie
rośliny jak: szpinak, sałata, buraki, rzodkiewka, marchew.
Skażone warzywa mogą wywoływać bóle brzucha, nudności,
wymioty i biegunki.
Metale ciężkie dostają się do roślin na terenach położonych w pobliżu zakładów
przemysłowych, dróg szybkiego ruchu. Są to przede wszystkim: kadm, ołów, rtęć,
arsen, miedź i cynk. Metale ciężkie znajdziemy też w mięsie i mleku krów
pasących się na takich terenach. Metale ciężkie wywołują wiele chorób, zwłaszcza
układu krążenia, nerek, choroby nowotworowe.
9. Zdrowa żywność.
Mianem zdrowej żywności określa się
produkty pokarmowe pochodzące z
ekologicznych upraw. Bez nawozów
sztucznych, pestycydów, konserwantów
i środków chemicznych poprawiających
smak i wygląd produktów.
Najzdrowsza jest żywność jak najmniej przetworzona
np.: ciemne pieczywo, gruba kasza, świeże warzywa i
owoce.
Najmniej zdrowe dla organizmu są produkty typu
fast food.
Produkty żywnościowe zawierają ponad 2000 różnych
substancji dodawanych w celu konserwacji, polepszenia
smaku czy wyglądu produktów.
10. Bibliografia i netografia:
• Gołda W., Kłyś M., Wardas J.: Biologia dla gimnazjum część druga,
Wydawnictwo Nowa Era,
• Gulewicz B., Wierbiłowicz E.: Biologia dla klasy I gimnazjum,
Wydawnictwo ABC,
• Michajlik A., Ramotowski W.: Anatomia i fizjologia człowieka,
Wydawnictwo Lekarskie PZWL,
• Sylwanowicz W.: Mały atlas anatomiczny, PZWL,
• Szlachetko A., Szlachetko D., Rutkowski P.: Biologia gimnazjum II,
Wydawnictwo M. Rożak,
• Villee C. A.:Biologia, PWRiL,
• www.wikipedia.pl,
• www.encyklopedia.interia.pl
•www.wiem.onet.pl