Transcript Niedopełnienie podstawowych obowiązków informacyjnych przez

Niedopełnienie podstawowych
obowiązków informacyjnych przez
Ubezpieczającego/Ubezpieczonego
i sankcje z tego tytułu
w świetle regulacji prawnych mających
zastosowanie od dnia 10.08.2007r.
Ewa Gryglewska
Obowiązek informacyjny
wynikający z art. 815 par.1k.c.
W oparciu o art.815 § 1 k.c.:
ubezpieczający oraz ubezpieczony (o ile wie o zawarciu
ubezpieczenia) a także przedstawiciel ubezpieczającego
obowiązany jest:
podać do wiadomości ubezpieczyciela wszystkie znane sobie
okoliczności, o które ubezpieczyciel zapytywał pisemnie przed
zawarciem umowy ubezpieczenia (wniosek, inne pisma).
Utrzymano system kontynentalny „ odpowiedzi na pytania”
Ubezpieczyciel więc winien z dużą starannością formułować pytania,
szczególnie pod kątem oceny ryzyka. Ubezpieczający bowiem ma
odpowiedzieć wyłącznie na te zadane przez ubezpieczyciela pytania
( a nie np. podać wszystkie okoliczności związane z zawarciem umowy
ubezpieczenia- jak przyjmuje system anglosaski przewidujący obowiązek
deklaracji spontanicznych ubezpieczającego).
Obowiązek informowania nałożony
na przedstawiciela
Po raz pierwszy w tytule kodeksu dot. umowy ubezpieczenia - pojawia się
pojęcie przedstawiciela ( nie zostało doprecyzowane).
Przyjmuje się, iż może być nim broker, przedstawiciel ustawowy, prokurent
(choć nie jest to takie oczywiste, bo np. przedstawiciel ustawowy będzie z
reguły ubezpieczającym.)
Na przedstawicielu ciąży obowiązek podania wymaganych przez ubezpieczyciela
okoliczności i ponadto obejmuje okoliczności jemu znane czyli np. takie, o których
klient nie powiadomił brokera, a ten wie o nich z innych źródeł.
Takie zrównanie przedmiotowego obowiązku przedstawiciela np. brokera z
obowiązkiem ubezpieczającego ( sankcji za niedopełnienie) winno bezwzględnie skłaniać
brokerów do pobierania od klientów – dla celów dowodowych - pisemnych oświadczeń
o wiadomych ubezpieczonym okolicznościach związanych z zawarciem danego
ubezpieczenia, szczególnie w zakresie danych o szkodowości, zabezpieczeń
mienia itp.( pobieranie oświadczeń zawsze było dobrą praktyką brokerów).
Obowiązek informowania nałożony na
ubezpieczonego w ubezpieczeniu na cudzy
rachunek
Istotną i b. korzystną zmianą w przepisach dot. umowy ubezpieczenia jest wprowadzenie
pojęcia „ubezpieczony” ,które funkcjonowało do czasu zmian jedynie w zakresie
ubezpieczeń osobowych. (Ubezpieczony to przecież podstawowy podmiot stosunku
ubezpieczenia.)
W świetle art. 815 par 2 k.c.ze zn.1, w razie zawarcia ubezpieczenia na cudzy
rachunek obowiązki informacyjne zawarte w art. 815 k.c. spoczywają
zarówno na ubezpieczającym jak i na ubezpieczonym chyba, że nie wiedział
on o zawarciu ubezpieczenia na jego rachunek.
Ubezpieczony nie wykonujący nałożonych na niego obowiązków, na zarzut
ubezpieczyciela z tym związany może tłumaczyć się, że nie wiedział o
zawarciu umowy.
Ze strony ubezpieczyciela istnieje więc problem związany z tym, w jaki sposób
zapewnić sobie w sensie dowodowym potwierdzenie, że ubezpieczony wie o
zawarciu ubezpieczenia na jego rachunek.
Obowiązek notyfikacji
Na podstawie Art. 815 § 2 K.c - ubezpieczający oraz ubezpieczony (o ile wie
o zawarciu ubezpieczenia) obowiązany jest :
zawiadamiać o zmianach okoliczności podanych przed zawarciem umowy
ubezpieczenia niezwłocznie po otrzymaniu o nich wiadomości.
Obowiązek notyfikacji :
a) nie ciąży na przedstawicielu,
b) istnieje wyłącznie wówczas gdy zastrzeżono go w umowie,
c) nie dotyczy ubezpieczeń na życie
Ad b) Umieszczenie tego obowiązku w OWU nie wywołuje zamierzonych skutków
prawnych (wywołuje je dopiero zapis w umowie). Pomimo tego zasadne byłoby gdyby
ubezpieczyciel zawierał zapis o obowiązku zgłaszania zmian w OWU i dodatkowo- jak
wymaga przepis – w umowie ubezpieczenia.
Zapis nakładający obowiązek informowania o zmianach jest dodatkowym ciężarem
nałożonym na ubezpieczającego/ ubezpieczonego czyli z istoty swej jest dla niego
niekorzystnym.
Umieszczenie obowiązku notyfikacji wyłącznie w umowie ubezpieczenia może
narażać ubezpieczyciela na powołanie się przez ubezpieczającego / ubezpieczonego czy
np. jego brokera na zastosowanie art. 812 par 8k.c.
Brak spełnienia obowiązku informacyjnego
w świetle par. 1 i 3 art. 815 k.c.
Na podstawie art. 815 § 1 K.c – w razie zawarcia przez
ubezpieczyciela umowy ubezpieczenia pomimo braku odpowiedzi na
poszczególne pytania ( zadane przez ubezpieczyciela przed zawarciem
umowy ) pominięte okoliczności uważa się za nieistotne.
Z przedmiotowego sformułowania można wnioskować, iż niepodanie
okoliczności nie rodzi dla ubezpieczającego / ubezpieczonego
żadnych negatywnych skutków.
Art. 815 patr 3 nakłada zaś sankcję za niepodanie ubezpieczycielowi
wymaganych okoliczności :Ubezpieczyciel nie ponosi odpowiedzialności za
skutki okoliczności, które nie zostały podane do jego wiadomości.
Niespójność!!!
W odniesieniu do okoliczności podawanych przed zawarciem umowy
ubezpieczenia, ubezpieczyciel może nie ponosić odpowiedzialności
w sytuacji braku podania okoliczności, o którą ubezpieczyciel zapytywał
zgodnie z art. 815 § 3k.c.,ale może ponosić odpowiedzialność, w oparciu o
815 par1k.c.
Sankcje za niespełnienie obowiązku
informacyjnego z art. 815 par 3 k.c.
Aby móc uwolnić się od odpowiedzialności w oparciu o art.
815par3k.c.ubezpieczyciel musi wykazać, że dany wypadek jest
skutkiem konkretnej, nie podanej mu okoliczności (ciężar dowodu
spoczywa na ubezpieczycielu ).
Dowód trudny do przeprowadzenia, a w większości wypadków
niewykonalny, szczególnie w odniesieniu do zatajenia ( braku
podania) przez ubezpieczającego/ubezpieczonego uprzednich
szkód. (Raczej nierealne jest udowodnienie, że dana szkoda wynika z
niepodania informacji o szkodowości.)
Z uwagi na to, iż szkodowość jest dla ubezpieczyciela podstawowym
elementem oceny ryzyka ubezpieczeniowego i tym samym ustalania składki,
a najczęściej ewentualne zatajenia dotyczą właśnie szkód z poprzednich
okresów, obecne uregulowanie powodujące brak sankcji z tytułu takiego
zatajenia wydaje się nieetyczne i skłaniające ubezpieczających do
zachowań amoralnych.
Podanie nieprawdy
a sankcje z art. 815 par 3 k.c.
Art. 815 par 3 określający sankcje za naruszenie obowiązku informacyjnego
przewiduje je wyłącznie w razie braku podania do wiadomości
ubezpieczyciela wymaganych okoliczności (pomija zaś podanie okoliczności
niezgodnie z prawdą).
Przed zmianami: brak odpowiedzialności ubezpieczyciela następował w
sytuacji podania przez ubezpieczającego okoliczności niezgodnie z prawdą.
Ubezpieczyciel wtedy miał co najwyżej wykazać, że ubezpieczający podał
okoliczności niezgodnie z prawdą ( bez udowodnienia, że dany wypadek był
skutkiem konkretnej podanej niezgodnie z prawdą okoliczności) i był wówczas wolny od
odpowiedzialności, chyba że okoliczności te nie miały wpływu na zwiększenie
prawdopodobieństwa wypadku objętego umową.
Niezrozumiałym jest obecne wykreślenie sankcji za podanie ”niezgodnie z
prawdą”.Pojęcie to nie jest tożsame z „ niepodaniem ”.(Sąd nie chcąc stosować
rozwiązań mniej korzystnych dla ubezpieczającego niż wynikające wprost z przepisu
może wyjść z założenia, że gdyby ustawodawca chciał nałożyć sankcje za podanie
niezgodnie z prawdą, to o tym by napisał, tak jak np.o podniesieniu zarzutu wiadomości
nieprawdziwych w art. 834 k.c. czy o wyjaśnieniach niezgodnych z prawdą i zatajaniu
dowodów w art.103 par2 k.p.c.) Rozwiązanie to skłania do zachowań nieetycznych.
Informacja o wypadku i sankcje w razie
niepowiadomienia o nim w terminie
Art. 818k.c.- umowa ubezpieczenia lub ogólne warunki
ubezpieczenia mogą przewidywać, że Ubezpieczający (oraz
Ubezpieczony , chyba że nie wie o zawarciu umowy na jego
rachunek), ma obowiązek w określonym terminie powiadomić
ubezpieczyciela o wypadku.
(Do czasu zmian ubezpieczyciele także bez tego zapisu ,zwyczajowo regulowali
obowiązek powiadomienia w OWU.)
W razie naruszenia z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa
powyższego obowiązku ubezpieczyciel może odpowiednio
zmniejszyć świadczenie jeżeli naruszenie :
-przyczyniło się do zwiększenia szkody lub
-uniemożliwiło ubezpieczycielowi ustalenie okoliczności i
skutków wypadku.
Skutki braku zawiadomienia nie następują jeśli ubezpieczyciel w
wyznaczonym terminie otrzymał wiadomość, którą należało podać
do jego wiadomości.
Informacja o wypadku i sankcje w razie
niepowiadomienia o nim w terminie c.d.
Na ubezpieczycielu spoczywa ciężar dowodu co do:
a) winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa ubezpieczającego/ubezpieczonego
b) wykazania zwiększenia szkody na skutek niepowiadomienia ubezpieczyciela
w terminie
c) uniemożliwienia ubezpieczycielowi (w wyniku jego niepowiadomienia w
terminie) ustalenia okoliczności i skutków wypadku.
Ad a) udowodnienie winy umyślnej, o ile ubezpieczający /ubezpieczony sam jej
nie przyzna, jest wyjątkowo trudne, niemal niemożliwe, zaś rażące
niedbalstwo jest pojęciem nieostrym, poddawanym w ostateczności ocenie
sądu ( z pewnością półroczne spóźnienie w zawiadomieniu o wypadku
można uznać za niedbalstwo w stopniu rażącym, ale już trudno ocenić czy
np. trzy tygodnie opóźnienia będzie uznane za niedbalstwo w stopniu
rażącym czy zwykłym).
Ad b) wydaje się, że zwiększenie szkody na skutek zawinionego przez
ubezpieczającego/ubezpieczonego niepowiadomienia o niej w
wyznaczonym terminie, nawet jeśli nastąpiło ono w wyniku niedbalstwa
zwykłego ( a nie z innych przyczyn) winno skutkować możliwością co
najmniej zmniejszenia odszkodowania wypłacanego przez ubezpieczyciela.
Ad c) brak możliwości ustalenia okoliczności i skutków wypadku winno
skutkować brakiem odpowiedzialności ubezpieczyciela.
Sugestia zmian lub doprecyzowania niektórych
przepisów w zakresie umowy ubezpieczenia.
Art. 812 ust 5 k.c. należy przeformułować bowiem sugeruje on, że umowy na czas
nieokreślony można wypowiedzieć bez ważnych przyczyn, czemu ( w odniesieniu do
konsumentów) przeczy art. 385 ze zn.3 punkt 15 )
Art. 813 k.c. doprecyzowanie zwrotu składki.
Art. 814 par. 2k.c. dodanie na końcu zapisu „lub jej rata”
Art. 814 par 3k.c. ( kwestia formalna) dodanie na końcu zapisu „a ubezpieczający
pomimo wezwania do zapłaty raty składki nie opłacił jej w wymaganym terminie”.
Art. 815 par 1 i 3 k.c. ( zlikwidowanie niespójności par 1 i 3 , sankcje za podanie
niezgodnie z prawdą – więcej -jak w w/w omówieniu)
Art. 816 k.c. przynajmniej zapewnienie stronom możliwości negocjacji a nie tylko
wypowiedzenia umowy ze skutkiem natychmiastowym w terminie 14 dni (co w
sytuacji gdy istnieje ewidentna dysproporcja pomiędzy zwiększeniem lub
zmiejszeniem ryzyka a proponowaną składką).
Art. 818 k.c. jak podano w omówieniu zastosowanie możliwości odmowy wypłaty
odszkodowania i co najmniej sankcja zmniejszenia odszkodowania w razie
jakiejkolwiek postaci winy w tym nieumyślnej w postaci niedbalstwa zwykłego
ubezpieczającego / ubezpieczonego.
Art. 822 par 1k.c. sugestia zakończenia zdania „ wobec których odpowiedzialność za
szkodę ponosi ubezpieczony”. ( wykreślić „ubezpieczający albo”)
Sugestia zmian lub doprecyzowania niektórych
przepisów w zakresie umowy ubezpieczenia c.d.
Art. 818 k.c. jak podano w omówieniu zastosowanie możliwości odmowy
wypłaty odszkodowania i co najmniej sankcja zmniejszenia odszkodowania
w razie jakiejkolwiek postaci winy w tym nieumyślnej w postaci niedbalstwa
zwykłego ubezpieczającego / ubezpieczonego.
Art. 822 par 1k.c. sugestia zakończenia zdania „ wobec których
odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczony”. ( wykreślić
„ubezpieczający albo”)
Art. 826 par 4k.c. sugestia doprecyzowania jak daleko sięga zwrot kosztów
wynikłych z zastosowania środków w celu ratowania, zapobieżenia
szkodzie lub jej zmniejszenia (kwestia ponoszenia kosztów za akcje
ratowniczą).
Art. 827 k.c. rozważenie kwestii dotyczącej uwolnienia ubezpieczyciela od
odpowiedzialności w sytuacji winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa
osoby, za którą ponosi odpowiedzialność. (np. powrót w tym zakresie do
dawnego uregulowania, lub danie możliwości ubezpieczycielom uznania za
reprezentantów podmiotu także jego pracowników).