Transcript Patologie społeczne

Bezpieczeństwo społeczne
Wykład 2:
CHARAKTERYSTYKA WYBRANYCH ZAGROŻEŃ
SPOŁECZNYCH:
1. Patologie społeczne
2015-04-13
Definicja patologii społecznej/społecznych
• Patologie społeczne (pathos – choroba, cierpienie,
logos - nauka) to zachowania/zjawiska, które
zakłócają równowagę/porządek społeczny. To
nieprzestrzeganie ogólnie przyjętych norm i wartości
/Marek Borowski, Romuald Dobrzaniecki (red.), Patologie społeczne, Płock – Wyszków 2009/
• To „ten rodzaj zachowania, ten typ instytucji, ten typ
funkcjonowania jakiegoś systemu społecznego, który
pozostaje w zasadniczej nie dającej się pogodzić
sprzeczności ze światopoglądowymi wartościami,
które w danej społeczności są akceptowane”
/Adam Podgórecki, Patologia życia społecznego, Warszawa 1969/
2015-04-13
Definicja patologii społecznej/społecznych
• Patologia społeczna to „ogół przypadków śmierci, obniżenia
poziomu moralnego, pogorszenia samopoczucia i strat
materialnych spowodowanych naruszeniem reguł
prakseologicznych, moralnych, prawnych oraz postępowaniem
destruktywnym”
/Jan Malec, Patologia społeczna jako zjawisko. Projekt definicji, „Państwo i Prawo” 1986, nr 4/
• Aby określić zachowanie/zjawisko jako patologiczne
(dewiacyjne) muszą występować dwa elementy:
 działania podmiotu zachowania - np. przestępcy
 działania jego otoczenia (w tym instytucji zajmujących się
patologią) - w kierunku uznania jego zachowania za dewiacyjne.
Pytanie – dlaczego konieczny jest ten drugi czynnik?
2015-04-13
 Klasyfikacja zjawisk o charakterze patologii społecznej
według Antoniego Rajkiewicza
• zjawiska negatywne związane z fizycznym bytem jednostki
• zjawiska negatywne związane z życiem rodziny
• ujemne zjawiska, które powstają lub utrzymują się na tle
zorganizowanej działalności gospodarczej lub w
określonych grupach społecznych
 Klasyfikacja zjawisk o charakterze patologii społecznej
według Stanisława Kozaka
• patologie indywidualne
• patologie rodziny
• patologie struktur społecznych
2015-04-13
 Wyróżnia się następujące grupy zjawisk patologii społecznej:
• uzależnienia
•
•
•
•
•
•
• alkoholizm
• narkomania i lekomania
• elektroniczne środki przekazu
zachowania autodestrukcyjne
przemoc
zaburzenia nerwowe i psychiczne
dewiacyjne zachowania seksualne
przestępczość
inne zachowania dysfunkcyjne wobec istniejącego systemu
społecznego, powodujące np. wzrost liczby rodzin rozbitych,
rozwodów, skali sieroctwa społecznego…
2015-04-13
ZESPÓŁ OBJAWÓW UZALEŻNIENIOWYCH:
• zachowania realizujące potrzebę uzależnieniową stają się
najważniejsze
• optymalizacja nastroju tylko w czasie zachowania nałogowego
• znieczulenie na poprzednio wystarczające „dawki”, potrzeba
zwiększenia „dawkowania” (to tzw. tolerancja dodatnia: odczuwane
działanie środka jest słabsze przy tej samej dawce; występuje potrzeba jej zwiększenia (kokaina,
opiaty, amfetamina, także alkohol); UJEMNA – aby uzyskać ten sam efekt wystarczy mniejsza dawka
(np. w późniejszych fazach alkoholizmu); ESKALACJA – używanie coraz mocniejszych środków
• objawy abstynenckie – psychiczne wszędzie takie same, fizyczne
w dużym stopniu podobne
• potrzeby uzależnieniowe zawsze wchodzą w kolizję
z najbliższym otoczeniem uzależnionego,
burzą jego więzi z innymi
• każda osoba uzależniona podejmowała nieudane
próby zerwania z nałogiem
2015-04-13
UZALEŻNIENIA - ALKOHOLIZM
Alkohol jest substancją
psychoaktywną, która w sposób
istotny oddziałuje na sprawność
psychofizyczną człowieka.
2015-04-13
UZALEŻNIENIA - ALKOHOLIZM
• Objawy spożycia alkoholu mierzone w promilach godzinę
po spożyciu (średnie statystyczne):
• 0,3 – 0,5 upośledzenie koordynacji wzrokowo-ruchowej,
euforia, zaniżenie krytycyzmu
• 0,5 – 0,7 zaburzenia sprawności ruchowej, nadmierna
pobudliwość i gadatliwość, obniżenie samokontroli, błędna
ocena własnych możliwości
• 0,7 – 2,0 zaburzenia równowagi, obniżenie progu bólu, spadek
sprawności intelektualnej, wyraźna drażliwość, zachowania
agresywne, przyspieszenie akcji serca
• 2 – 3 zaburzenia mowy, wyraźne spowolnienie i zaburzenia
równowagi, wzmożona senność, obniżona zdolność do kontroli
własnych zachowań
2015-04-13
UZALEŻNIENIA - ALKOHOLIZM
• 3 – 4: spadek ciśnienia krwi,
obniżenie ciepłoty ciała, zanik
czynności fizjologicznych
• powyżej 4 – głęboka śpiączka,
zaburzenia czynności ośrodka
naczyniowo-ruchowego i
oddechowego, możliwość
podrażnienia tych ośrodków.
Stan zagrożenia życia…
2015-04-13
UZALEŻNIENIA - ALKOHOLIZM
Fazy rozwoju uzależnienia od alkoholu:
• faza wstępna – powodem do picia są okoliczności zewnętrzne,
jednak niektórym alkohol przynosi wyraźną ulgę. Neutralizuje ich
wewnętrzne napięcia. Po pewnym czasie wybierają towarzystwo
osób z którymi mogliby pić. Piją coraz więcej.
• faza zwiastunów – zaczyna się od luk w pamięci już po spożyciu
niewielkiej ilości alkoholu. Jednostka zdaje sobie sprawę z
problemu, więc zaczyna pić w ukryciu. Dołączają się poczucie
winy, napady irytacji. Osoba staje się nieprzewidywalna.
• faza krytyczna – utrata kontroli nad piciem, efekty zatrucia,
obniżenie popędu seksualnego, stany zapalne narządów
wewnętrznych, halucynoza alkoholowa.
• faza przewlekła – drżenie rąk, psychozy alkoholowe, obniżenie
sprawności intelektualnej, degradacja moralna, czyny naganne.
2015-04-13
UZALEŻNIENIA - ALKOHOLIZM
Osoby, u których występują różne kategorie problemów
alkoholowych (Polska)
W mieście z ok.
100 tys.
mieszkańców
Liczba osób
Ok.
uzależnionych od alkoholu 800 tys.
W mieście z ok. W gminie z ok.
25 tys.
10 tys.
mieszkańców
mieszkańców
Ok. 2000
Ok. 500
Ok. 200
Ok.
1,5 mln
Ok. 4000
Ok. 1000
Ok. 400
Dzieci wychowujące się w
Ok.
rodzinach alkoholików
1,5 mln
Ok. 4000
Ok. 1000
Ok. 400
5000-7000
1250-1750
Ok. 500-700
Dorośli żyjący w
otoczeniu alkoholika
Osoby pijące szkodliwie
2015-04-13
2 - 2,5
mln
UZALEŻNIENIA - ALKOHOLIZM
• Powszechnymi konsekwencjami
nadużywania alkoholu są zapalenia
narządów, przechodzące w zapalenia
chroniczne jamy ustnej, przełyku, żołądka,
dwunastnicy, wątroby, trzustki.
Stany zapalne prowadzą do wyłączenia
funkcji poszczególnych organów.
• Podrażniona wątroba reaguje najpierw
stłuszczeniem, następnie zapaleniem,
zwłóknieniem i marskością.
• Najpoważniejsze zmiany dotyczą jednak mózgu,
prowadząc do ciężkich zaburzeń psychicznych.
2015-04-13
UZALEŻNIENIA - ALKOHOLIZM
Podejrzani o popełnienie przestępstwa pod wpływem
alkoholu (odsetek nietrzeźwych w stosunku do
podejrzanych) - dane dla losowo wybranego roku (chodzi o
świadomość kryminogenności alkoholu…)
• zabójstwo – 54%
• zgwałcenie – 45%
• rabunek, wymuszenie rozbójnicze – 32%
• udział w bójce i pobiciu – 30%
• uszkodzenie ciała – 28%
• kradzież z włamaniem – 21%
2015-04-13
UZALEŻNIENIA - NARKOMANIA
Podział narkotyków:
• grupa morfinowa – opium, kodeina, morfina, heroina
• grupa kokainowa – kokaina, crack
• grupa amfetaminowa – amfetamina i metamfetamina
• grupa kanabinalowa (canabis) – marihuana, haszysz, olej
haszyszowy
• grupa halucynogenów – LSD, meskalina
• grupa khat (czuwaliczka jadalna) – o działaniu podobnym do
efedryny
• grupa rozpuszczalników i innych substancji lotnych – azotan
amylu, podtlenek azotu
2015-04-13
NARKOMANIA – FAZY ROZWOJU UZALEŻNIENIA:
• faza eksperymentowania – od pierwszego kontaktu z
narkotykiem do szukania kontaktu z używką. Skłonność do
izolowania się, nadpobudliwość, ospałość , rozszerzone źrenice.
• faza fascynacji – nauka dawkowania narkotyku,
eksperymentowania. Z czasem jednostka oswaja się i zwiększa
dawki narkotyku
• faza przymusu brania – uzależnienie psychiczne i fizyczne.
Bezmyślne łączenie różnych środków aby zwiększyć działanie
narkotyku. Często mają miejsce zachowania nielegalne.
• faza przyjmowania, by zachować sprawność – uzależnienie jest
tak głębokie, że jednostka nie potrafi funkcjonować bez odurzenia.
Organizm jest wycieńczony. Pojawiają się zwidy, psychozy i
amnezja. Przyjmowanie narkotyku już nie sprawia przyjemności.
2015-04-13
UZALEŻNIENIA – ELEKTRONICZNE
ŚRODKI PRZEKAZU
• Komputer (gry, przetwarzanie plików)
• Internet (poszukiwanie informacji, tworzenie informacji, gry
interaktywne, fora dyskusyjne, nawiązywanie kontaktów
interpersonalnych, hazard, zakupy)
• automaty do gier
• telewizja
• telefony komórkowe
2015-04-13
Przemoc i jej rodzaje
• Przemoc - wywieranie wpływu
na proces myślowy, zachowanie
lub stan fizyczny osoby
bez jej przyzwolenia.
• Przemoc fizyczna – działania
z użyciem siły, których rezultatem
jest nieprzypadkowe zranienie
– bicie, popychanie, potrząsanie, kopanie, itp.;
• Przemoc psychiczna/emocjonalna –
krzywdzenie ofiary odbywa się przy pomoc
oddziaływań psychologicznych – poniżanie,
wyśmiewanie, zawstydzanie, upokorzenie, itp.;
2015-04-13
Przemoc i jej rodzaje
• Przemoc seksualna – działania
w obszarze zachowań seksualnych
– zmuszanie do seksu,
do nieakceptowanych form współżycia itp.;
• Przemoc ekonomiczna – prowadzi do
uzależnienia finansowego od partnera
- ograniczanie dostępu do pieniędzy, odbieranie
zarobionych pieniędzy, zmuszanie do pożyczania
itp.;
• Zaniedbanie – niezaspokajanie potrzeb fizycznych i
emocjonalnych - niedożywianie, brud, brak opieki
medycznej, chłód emocjonalny, obojętność.
2015-04-13
Zachowania autodestrukcyjne
 Do tego rodzaju zachowań można zaliczyć:
• używanie substancji psychoaktywnych (nikotyna, alkohol,
leki, narkotyki, kleje, rozpuszczalniki itp.),
• zachowania suicydalne, czyli takie, które bezpośrednio
zagrażają życiu (gesty i próby samobójcze oraz dokonane i
niedokonane samobójstwa),
• http://statystyka.policja.pl/st/wybranestatystyki/samobojstwa/100065,Samobojstwa-2013.html
• samouszkodzenia (samookaleczenia,
zaniechanie dbałości o zdrowie,
odmowa przyjmowania leków,
anoreksja i bulimia)...
2015-04-13
Samobójstwo i jego przyczyny
 Samobójstwo (łac. suicidium) – akt celowego, świadomego
odebrania sobie życia.
 Przyczyny:
• choroba psychiczna;
• nieporozumienia rodzinne;
• przewlekła choroba;
• zawód miłosny;
• warunki ekonomiczne;
• nagła utrata źródeł utrzymania;
• śmierć bliskiej osoby;
• popełnienie przestępstwa, wykroczenia.
• problemy szkolne;
• trwałe kalectwo;
• niepożądana ciąża
2015-04-13
ROK
2013
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
1991
OGÓŁEM
6.097*
4.177
3.839
4.087
4.384
3.964
3.530
4.090
4.621
4.893
4.634
5.100
4.971
4.947
4.695
5.502
5.614
5.334
5.485
5.538
5.569
5.453
4.159
MĘŻCZYŹNI
5.193
3.569
3.294
3.517
3.739
3.333
2.924
3.444
3.885
4.104
3.890
4.215
4.184
4.090
3.967
4.591
4.622
4.392
4.465
4.541
4.519
4.426
3.388
KOBIETY
903
508
545
570
645
631
606
646
736
789
744
885
787
857
728
911
992
942
1.020
997
1.050
1.027
771
Autoagresja
 Autoagresja to destrukcyjne działanie
podejmowane wobec siebie samego,
służące zadawaniu sobie bólu i fizycznego
cierpienia, a także każde postępowanie,
świadome lub nieświadome, prowadzące do
szkodliwych konsekwencji zdrowotnych,
emocjonalnych lub związanych z relacjami
z innymi ludźmi.
 Najbardziej widoczna forma autoagresji to
samookaleczenia, dokonywane poprzez nacinanie
skóry kończyn ostrymi przedmiotami, a także
okaleczenia klatki piersiowej, brzucha i pleców…
2015-04-13
Autoagresja
 Inne działania, mające podobne konsekwencje, to:
• uszkadzanie ciała za pomocą czynnika cieplnego (np.
przypalanie żarzącym się papierosem).
• rozdrapywanie lub rozgryzanie drobnych okaleczeń.
• wbijanie przedmiotów w ciało.
• połykanie szkodliwych substancji
lub niejadalnych przedmiotów.
• uderzanie głową lub całym ciałem
w twarde powierzchnie
(zderzenia ze ścianą, podłogą,
rozbijanie o głowę twardych przedmiotów, np. talerzy, szyb,
itp.).
2015-04-13
Zaburzenia odżywiania:
• Schorzenia, które powstają wówczas, gdy jednostka
nadmiernie koncentruje się na jedzeniu. Pożywienie staje
się dla niej elementem, któremu podporządkowuje swoje
życie, źródłem obsesji, środkiem
prowadzącym do patologicznego zaspokojenia
własnych potrzeb emocjonalnych.
• Anoreksja - wstręt do jedzenia, do
przyjmowania/konsumowania pokarmów
• Bulimia - skłonność do objadania się
aż do mdłości i wymiotów
2015-04-13
Zaburzenia psychiczne
 Zaburzenia psychiczne to
utrudnienia funkcjonowania
społecznego i/lub
psychicznego jednostki,
noszące znamiona cierpienia.
 Dlaczego mówimy o takich
kwestiach na
bezpieczeństwie społecznym?
2015-04-13
Zaburzenie
Przykład
psychoza
schizofrenia
psychozy afektywne
depresja
zaburzenia
psychoorganiczne
padaczka
zaburzenia
nerwicowe
fobia
zaburzenia rozwoju
psychicznego
ADHD
Dewiacje seksualne
• Dewiacja seksualna, parafilia, trudne do precyzyjnego
zdefiniowania i różnie opisywane zaburzenie potrzeby
seksualnej (popędu płciowego).
• Cechą charakterystyczną dewiacji jest wg niektórych
autorów swoista dziwaczność potrzeby seksualnej, stałe, bądź
okresowo i długotrwale występujące seksualne uzależnienie od
czynników niezwykłych albo nie do przyjęcia, np. popęd do
dzieci (pedofilia), do zwierząt (zoofilia, sodomia), do rzeczy
(fetyszyzm), do obnażania się przed obcymi (ekshibicjonizm),
do doznawania cierpienia (masochizm) lub jego zadawania
(sadyzm) itd.
2015-04-13
PEDOFILIA
Badania pokazują, że co najmniej 25% kobiet i 10% mężczyzn było
wykorzystywanych seksualnie przed 16. rokiem życia. Seksuolodzy
szacują, że jedynie ok. 1 na 100 przypadków wykorzystywania
seksualnego dzieci zostaje ujawniony.
KAZIRODZTWO
Statystyki sądowe ujawniają jedynie 20-40 wyroków skazujących
rocznie, problem jest jednak znacznie większy.
Wg badań prof. Lwa-Starowicza, 10-12% dorosłych kobiet i 7-10%
mężczyzn ma doświadczenia kazirodcze.
Kazirodztwo w ok. 75% dokonywane jest w diadzie ojciec-córka.
2015-04-13
Prostytucja
Aktualnie prostytucja w Polsce nie jest karalna, ale karalne są
wszelkie formy nacisku na uprawianie prostytucji lub czerpanie
z niej korzyści przez osoby trzecie…
2015-04-13
Poziom wykształcenia prostytutek w Polsce
Wykształcenie podstawowe
23%
Wykształcenie zawodowe
30%
Wykształcenie średnie
37%
Wykształcenie wyższe
8%
Narodowość prostytutek w Polsce
Polska
72%
Ukraina
19%
Rosja
4%
Białoruś
4%
PYTANIA?
2015-04-13