Transcript Hemofili ve Egzersiz

Hemofili ve Egzersiz
Doç. Dr. Metin ERGÜN
Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi
Spor Hekimliği Anabilim Dalı
Aktivite
Fiziksel aktivite, egzersiz, spor
• Fiziksel aktivite
– İstirahattaki harcama dışında, iskelet kasınca enerji
harcanarak gerçekleştirilen herhangi bir hareket
Griera JL. Public Health Nutr 10:1194-9, 2007.
Fiziksel aktivite
• Serbest zaman aktivitesi
(LTPA)
– Egzersiz
– Spor
– Ev işleri
– Günlük işler
• Günlük yaşam aktivitesi
– İş, okul...
Griera JL. Public Health Nutr 10:1194-9, 2007.
Egzersiz
• Egzersiz
– Fiziksel uygunluğu geliştirmek veya korumak amaçlı yapılan
planlı, yapılandırılmış, tekrarlanan fiziksel aktivite
Griera JL. Public Health Nutr 10:1194-9, 2007.
Spor
• Spor
►Önceden belirlenmiş kurallara göre, kişisel veya takım
halinde yapılan rekabet amaçlı yarışma ve kişisel eğlence
veya mükemmelliğe ulaşmak için yapılan fiziksel
aktivitelerdir.
Hemofili
•
•
•
•
•
•
Kronik
Progresif
Sakat bırakıcı
Ciddi
Ciddiye alınması gereken
Maliyetli bir hastalıktır.
Hemofili
Hemartroz, sinovit ve kas içi kanama
(en sık karşılaşılan karşılaşılan problemler)
Sekonder kas erimesi (atrofi)
↓
Hemofilik artropati
Hemofili
• Ağır : < %1 (%38-44)
– Spontan hemorajiler
• Orta : %1-4 (%17-19)
– Travma ile kanamalar
• Hafif: ≥ %5 (%36-44)
– Yaralanma veya
cerrahilerde kanama
̴ 1/ hafta
̴ 4-6/ yıl
Nadir
Hedef eklem
• Aynı eklemde 6 ay içerisinde >3 kanama olması
• 72 saatlik tedavi kesiminden sonra eklemde
tekrar kanama olması veya eklemin
• önceki durumundan daha kötü olması
*Aynı eklem 1 yıl içerisinde tekrar kanamaz ise
Hedef Eklem tanımından çıkar.
“Tanımdan çıkar, ‘Kanamaz’ anlamı taşımaz”
Centers for Disease Control and Prevention. The Universal Data Collection Program. July 2005/Vol 7/No.1. Available at:
http://www.cdc.gov/ncbddd/hbd/documents/UDC7(1). pdf. Accessed December 7, 2009
• Kanama alanları
Eklem (%65-80)
– En sık (%80)
• Diz
• Ayak bileği
• Dirsek
– 2 neden?
• Menteşe tipi eklem
– Tek yönlü hareket
– Gerilme daha fazla
• Daha az kas ile çevrili
– Daha yüzeysel
• Kanama alanları
Kaslar
– Stabilizör
– Mobilizör
Yaralanmaya cevapları farklıdır!!
↓
Egzersiz programı için yol gösterici
Kaslar
Stabilizör kaslar
•
•
•
•
•
•
Gövde ve uzuv stabilizasyonu sağlarlar.
Yerçekimine karşı duruşu belirlerler.
Geç yorulurlar.
Derin kaslardır ve ekleme yakındırlar.
Yaralanmaya cevabı  zayıflama
Quadriceps, triceps, kalça ekstensör kasları
Mobilizör kaslar
•
•
•
•
•
Hareket ile ilgilidirler.
Görev beklendiğinde aktive olurlar.
Çabuk yorulurlar.
Yaralanmaya cevabı  sertleşme, kısalma ve ağrı
El bileği ve parmak fleksörleri, calf, hamstring ve kalça fleksör kasları
(iliopsoas)
Deformite (Şekil bozuklukları)
Eklem hareket açıklığı, kassal esneklik ve kuvvet tekrar
sağlanmadıkça;
- tipik postür gelişir.
- zayıf kaslar daha da zayıflar.
- sertleşmiş kaslar daha da sertleşir.
Egzersizin faydaları
• Kas ve eklemlerin güçlenmesi
– Yük ve zorlanmalara karşı direnci arttırır. Yaralanma riski
azalır.
• Esneklik artışı
– Eklem hareket açıklığı korunur ve gelişir. Kanamaya neden
olacak sınırlarda zorlanmalar daha az olur.
• Dayanıklılık artışı
– Yorgunluk gecikir. Yaralanma riski azalır.
• Kalp-damar hastalığı riskinde azalma, ölüm
oranlarında azalma
• Gerginlik ve streste azalma
Egzersizin faydaları
• Kilo kontrolünün sağlanması
– Kas ve eklemlere binen yük ve zorlanma derecesi
azalır.
• Özgüven ve başarı duygusunda gelişme
• Sosyalizasyon
• Kemik yoğunluğunun korunması veya
gelişmesi
• Koordinasyon artışı
– Denge gelişir ve kasların birlikte aktivasyonu
sağlanır.
Egzersiz programı
İki basit soru:
• Hemofili hastasıyım. Ne tür egzersizler
yapmam gerekir?
• Hemofilili hastalarıma hangi egzersizleri
önermeliyim?
Egzersiz programı
Cevap da basit:
• Duruma göre değişir
Neden?
• Farklı egzersizler farklı amaçlar için verilir.
• Her bireyin durumu farklıdır.
• Egzersiz, tıbbi değerlendirme önceden iyi
yapıldığında, spesifik olarak bireysel hedef ve
beceriye göre planlandığında çok iyi sonuçlar
verebilir.
Egzersiz programı
Her birey için doğru egzersiz birçok faktöre bağlıdır!!!
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Egzersiz programının hedefi?
Yakın zamanda kanama?
Hedeflenen bir eklem?
Uzun süren bir deformite ve eklem hasarı?
İstirahatta ağrı?
Hareket ile ağrı veya eklemde sürtünme sesi?
Zorlukla yapılan veya ağrılı aktiviteler? (çömelme, diz çökme, merdiven
çıkma, sandalyeden kalkma vb.)
Daha önceki egzersiz tecrübesi?
Egzersize ihtiyaç var mı? Yoksa bu durum bir başkasının fikri mi?
Kişi programı anlayabilecek ve uygulayabilecek durumda mı?
Yaralanma olursa koruma amaçlı Faktör mevcut mu?
Egzersiz programı
• Her bireye uyabilecek bir standart program
yok!!!
• Yanlış egzersiz
Daha çok hasar!!!
• Doğru egzersiz
– Yanlış teknik
– Yanlış zaman
– Yanlış sıklık
– Yanlış şiddet
}
Egzersiz programı
İdeal egzersiz programı?
• Bilgi sahibi ve tecrübeli bir sağlık profesyoneli
tarafından hazırlanan, detaylarıyla takip edilen
ve gözetim altında yapılan ve geliştirilen
programdır.
Egzersiz programı
Dikkat edilmesi gerekenler
• Egzersizlere yavaş başlanmalı, kademeli olarak
arttırılmalı.
• Çok zayıf kaslar veya ağrılı harekete sahip eklemler
için  İzometrik egzersizler
• Ağrı rehber olmalı!!!
– Yeni hissedilen ağrı kassal yorgunluk nedeniyle mi, yoksa
yeni bir kanama nedeniyle mi olmaktadır?
• Her durum farklı
– Kanamadan hemen sonra birkaç tekrarlı egzersiz belki
tolere edilebilirken eklem hareket açıklığını geri kazanmak
için çok tekrar gerekebilir.
– Stabilizör kaslar için düşük yük, çok tekrar gerekir.
Egzersiz programı
Dikkat edilmesi gerekenler
• Egzersizler basit  zor
• Diğer eklemler de dikkate alınmalı.
– Dizi çalıştırırken ayak bileğine hasar verilmemeli.
• Fonksiyonel gerekler dikkate alınmalı.
– Sandalyeye oturma-kalkmada zorluk yaşayan bir hasta ile
koşuda zorluk yaşayan hastanın egzersizleri farklı olacaktır.
Egzersiz programı
Dikkat edilmesi gerekenler
• Propriosepsiyon unutulmamalı!!
– Kanama ile eklem kapsülündeki gerilmelere bağlı olarak
kapsüldeki reseptörler zarar görür. Yeniden yaralanma riski
artar.
• Normal eklem hareket açıklığı ve kas uzunluğu
sağlanmalıdır.
– Karşı eklem ve kas değerlendirilmeli veya önceki durumu
bilinmeli.
• Günlük aktiviteler de önemli!!
– Yürüyüş, bisiklet, merdiven inip-çıkma ve hatta kar küreme
de faydalıdır.
Egzersizler
• Diz
– Eklem hareket açıklığı
Egzersizler
• Diz
– Kuvvet
Egzersizler
• Diz
– Kuvvet
Egzersizler
• Propriosepsiyon
Egzersizler
• Ayak bileği
– Eklem hareket açıklığı
Egzersizler
• Ayak bileği
– Kuvvet
Egzersizler
• Dirsek
– Eklem hareket açıklığı
Egzersizler
• Dirsek
– Ön kol rotasyonu
Egzersizler
• Dirsek
– Ekstensiyon
Egzersizler
• Dirsek
– Ekstensiyon
Egzersizler
• Propriosepsiyon
Egzersizler
• İliopsoas kası
– Fleksibilite
Egzersizler
• İliopsoas kası
– Fleksibilite
Egzersizler
• İliopsoas kası
– Kuvvet
Egzersizler
• Calf (Alt baldır)
– Fleksibilite
Egzersizler
• Calf (Alt baldır)
– Fleksibilite
Egzersizler
• Hamstring (Uyluk arka yüz)
– Fleksibilite
Egzersizler
• Hamstring (Uyluk arka yüz)
– Kuvvet
Egzersizler
• Ön kol kasları (Fleksörler)
– Fleksibilite
Egzersizler
• Quadriceps (Uyluk ön yüz)
– Fleksibilite
Egzersizler
• Quadriceps (Uyluk ön yüz)
– Kuvvet
Egzersizler
• Quadriceps (Uyluk ön yüz)
– Kuvvet
Egzersizler
Egzersizler
Hemofili ve Spor
• %100 güvenli bir spor türü yok!!
Hemofili ve Spor
• Hemofilisi olanların büyük bir çoğunluğu için
yapılması tavsiye edilen aktiviteler:
• Güvenli (1)
– Okçuluk
– Golf
– Yelken
– Yüzme
– Yürüyüş
– Tai-Chi
Hemofili ve Spor
• Güvenli <-> Orta Risk (1.5)
Bisiklet
Pilates
Ağırlık kaldırma (hafif)
Treadmill
Hemofili ve Spor
• Çoğu Hemofili Hastası İçin Yarar>Zarar Olan
• Orta risk (2)
Aerobik
Bowling
Dans
Tenis
Kürek
Jogging/Running
Hemofili ve Spor
• Orta <-> Tehlikeli (2.5)
Beyzbol
Basketbol
Kano
Cimnastik
Buz pateni
Karate
Dağ bisikleti
Kayak
Sörf
Futbol
Su kayağı
Voleybol
Hemofili ve Spor
• Tavsiye Edilmeyen - Zarar>Yarar
• Tehlikeli (3)
Boks
Kaya tırmanışı
Amerikan futbolu
Güreş
Binicilik
Hokey (buz, çim)
Motor sporları
Rugby
Trambolin
Teşekkür ederim!