ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

“ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ THINK GREEN”

Περιβαλλοντική διαχείριση και επιχειρήσεις Χονδρικό εμπόριο (2) 5 η συνάντηση 11.4.2011

1

Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις • • Κάθε χρόνο, σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, οι δαπάνες του δημόσιου τομέα σε αγαθά, υπηρεσίες και έργα αποτελούν περίπου το 17% του Ευρωπαϊκού ΑΕΠ. Οι δαπάνες αυτές αφορούν, μεταξύ άλλων, τις προμήθειες ηλεκτρονικού και ηλεκτρολογικού υλικού, συσκευών πληροφορικής, κατασκευές, κλωστοϋφαντουργία, τρόφιμα, ενέργεια, χαρτί, έπιπλα, μεταφορές και υλικά καθαρισμού.

2

Τι είναι οι Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις; • • Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις είναι οι διαδικασίες με τις οποίες ο δημόσιος τομέας προμηθεύεται προϊόντα, υπηρεσίες ή εργασίες, χρησιμοποιώντας πράσινα κριτήρια κατά την αξιολόγηση προσφορών.

Με βάση το κοινοτικό θεσμικό πλαίσιο, οι δημόσιες υπηρεσίες προμηθειών μπορούν να χρησιμοποιούν περιβαλλοντικά κριτήρια κατά την προκήρυξη διαγωνισμών και την αξιολόγηση των προσφορών, δεδομένου ότι ταυτόχρονα ικανοποιούνται οι βασικές αρχές της διαφάνειας, της ισότιμης μεταχείρισης και της μη διάκρισης.

3

Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις – Υφιστάμενα κριτήρια για ομάδες προϊόντων και υπηρεσιών • • • • • • • • • • Χαρτί για γραφή και για αντίγραφα Προϊόντα και υπηρεσίες καθαρισμού Γραφειακός εξοπλισμός πληροφορικής Κατασκευές Μεταφορές Επίπλωση Ηλεκτρικό ρεύμα Υπηρεσίες επισιτισμού και τροφοδοσίας Κλωστοϋφαντουργία Προϊόντα και υπηρεσίες κηπουρικής 4

Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις – Υφιστάμενα κριτήρια για ομάδες προϊόντων και υπηρεσιών • • • • • • • • Υαλοπίνακες Θερμομόνωση Υλικά σκληρού δαπέδου Πάνελ τοίχου Συμπαραγωγή θερμικής και ηλεκτρικής ενέργειας Κατασκευή οδικού δικτύου και σήμανση Φωτισμός οδών και σηματοδότηση Κινητά τηλέφωνα 5

Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις • • Στην ΕΕ, η σημασία των ΠΔΣ επισημάνθηκε για πρώτη φορά στην ανακοίνωση που εξέδωσε η Επιτροπή το 2003 με θέμα την Ολοκληρωμένη Πολιτική Προϊόντων, όπου διατυπώθηκε σύσταση προς τα κράτη μέλη να θεσπίσουν εθνικά σχέδια δράσης για τις ΠΔΣ μέχρι τα τέλη του 2006.

Μέχρι τον Ιούνιο του 2010, 21 κράτη μέλη είχαν θεσπίσει εθνικά σχέδια δράσης και 6 κράτη μέλη (συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας) βρίσκοντας στο στάδιο προετοιμασίας των εθνικών σχεδίων δράσης τους 6

Πράσινες Δημόσιες Προμήθειες - Θεσμικό πλαίσιο και χρηματοδοτικά εργαλεία (1) • • • Οδηγίες για Δημόσιες Προμήθειες (2004/18/ΕΚ και 2004/17/ΕΚ) Οδηγία 2006/32/ΕΚ για την ενεργειακή απόδοση κατά την τελική χρήση και τις ενεργειακές υπηρεσίες Κανονισμός (ΕΚ) 106/2008 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 15ης Ιανουαρίου 2008 σχετικά με το κοινοτικό πρόγραμμα επισήμανσης της ενεργειακής απόδοσης του εξοπλισμού γραφείου (Energy Star) 7

Πράσινες Δημόσιες Προμήθειες - Θεσμικό πλαίσιο και χρηματοδοτικά εργαλεία (2) • • • Οδηγία 2009/33/ΕΚ σχετικά με την προώθηση καθαρών και ενεργειακά αποδοτικών οχημάτων οδικών μεταφορών Επικοινωνία (2008) 778 τελικό – Πρόταση οδηγίας για την ένδειξη της κατανάλωσης ενέργειας και λοιπών πόρων από τα συνδεόμενα με την ενέργεια προϊόντα μέσω επισήμανσης και της παροχής ομοιόμορφων πληροφοριών σχετικά με τα προϊόντα Οδηγία 2002/91/ΕΚ για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων 8

Πράσινες Δημόσιες Προμήθειες - Θεσμικό πλαίσιο και χρηματοδοτικά εργαλεία (3) • Επικοινωνία (2008) 400 τελικό:

Οι δημόσιες συμβάσεις στην υπηρεσία του περιβάλλοντος

. Η ανακοίνωση αυτή, έχει ως γενικό στόχο την παροχή κατευθύνσεων για τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τις καταναλωτικές συνήθειες του δημοσίου τομέα και για τη χρήση ΠΔΣ, προκειμένου να προωθηθεί η καινοτομία στον τομέα των περιβαλλοντικών τεχνολογιών, προϊόντων και υπηρεσιών.

9

Οδηγία 2006/32/ΕΚ για την ενεργειακή απόδοση κατά την τελική χρήση και τις ενεργειακές υπηρεσίες • • Εθνικός στόχος εξοικονόμησης ενέργειας 9% ως το 2016. Ο στόχος αυτός θα επιτευχθεί με την εφαρμογή εθνικών Σχεδίων Δράσης Ενεργειακής Απόδοσης (Σ.Δ.Ε.Α.), μέσω παρεχόμενων ενεργειακών υπηρεσιών και άλλων μέτρων βελτίωσης Το Δημόσιο σε ρόλο υποδείγματος (άρθρο 5): Το Δημόσιο και οι φορείς του πρωταγωνιστούν στη λήψη μέτρων βελτίωσης ενεργειακής απόδοσης. Τίθενται, ελάχιστες απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης για τις προμήθειες του Δημοσίου και προβλέπεται η αντικατάσταση ή αναβάθμιση μη ενεργειακά αποδοτικού εξοπλισμού με βάση τα αντίστοιχα Ευρωπαϊκά πρότυπα.

10

Ελληνικό Σχέδιο Δράσης Ενεργειακής Απόδοσης στο πλαίσιο της Οδηγίας 2006/32/ΕΚ • “Ο δηµόσιος τοµέας θα αποτελέσει το υπόδειγµα στην εφαρµογή µέτρων για την βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης όπως προβλέπεται και από την Οδηγία. Για τον λόγο αυτό προτείνεται η εφαρµογή τεχνολογιών ενεργειακά αποδοτικών και συστηµάτων ΑΠΕ. Παράλληλα, η χρήση κριτηρίων ενεργειακής απόδοσης στις διαδικασίες προκηρύξεων και διαγωνισµών για της δηµόσιες προµήθειες κρίνεται αναγκαία” 11

Ελληνικό Σχέδιο Δράσης Ενεργειακής Απόδοσης στο πλαίσιο της Οδηγίας 2006/32/ΕΚ • • • • • Υποχρεωτική εγκατάσταση κεντρικών θερμικών ηλιακών συστημάτων για την κάλυψη ζεστού νερού χρήσης Υποχρεωτικές διαδικασίες προμηθειών (για ενεργειακά αποδοτικές τεχνολογίες και τεχνολογίες ΑΠΕ – green procurement) στα δημόσια κτίρια Ολοκληρωμένος ενεργειακός σχεδιασμός Δήμων Υποχρεωτική αντικατάσταση όλων των φωτιστικών σωμάτων χαμηλής ενεργειακής απόδοσης στο δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα Υποχρεωτική ποσόστωση με ενεργειακά αποδοτικότερα οχήματα στις δημόσιες υπηρεσίες ή οργανισμούς 12

Ελληνικό θεσμικό πλαίσιο και χρηματοδοτικά εργαλεία για Δημόσιες Προμήθειες • • • ΠΔ60/2007, ΠΔ118/2007, Ν3463/2006 ΚΥΑ Δ6/Β/14826/2008 “Μέτρα για την βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και την εξοικονόμηση ενέργειας στο δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα” Χρηματοδοτικά εργαλεία: Πρόγραμμα ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ (Υπ. Αποφ. ΥΠΑΝ Δ6 6716. 27/3/2009 και Δ6 12377, 4/4/2009) 13

ΚΥΑ Δ6/Β/14826/2008 “Μέτρα για την βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και την εξοικονόμηση ενέργειας στο δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα” (1) • • • • Υποχρέωση σύνδεσης (όπου υπάρχει ήδη δίκτυο) ή αίτησης σύνδεσης (όπου αναμένεται να υπάρξει δίκτυο) με το δίκτυο φυσικού αερίου Μείωση αέργου ισχύος (συνημίτονο φ) Προληπτική, τακτική και λεπτομερής συντήρηση κλιματιστικών εγκαταστάσεων Τήρηση των διαφόρων προτύπων CEN για καθορισμό των επιθυμητών και επιτρεπόμενων θερμοκρασιών, της απαιτούμενης ποσότητας φρέσκου αέρα, καθώς και των επιπέδων φωτισμού ανάλογα με το χώρο 14

ΚΥΑ Δ6/Β/14826/2008 “Μέτρα για την βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και την εξοικονόμηση ενέργειας στο δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα” (2) • • • Αντικατάσταση λαμπτήρων με ενεργειακά αποδοτικότερους (κλάσης Α). Εγκατάσταση διατάξεων αυτοματισμού (όπου δεν υπάρχουν) Πρόσθετα μέτρα, όπως χρήση κατάλληλων ψυχρών βαφών, τοποθέτηση ανεμιστήρων οροφής για φυσικό αερισμό, σκίαση του κελύφους των κτιρίων 15

ΚΥΑ Δ6/Β/14826/2008 “Μέτρα για την βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και την εξοικονόμηση ενέργειας στο δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα” (3) • • Υιοθετεί τις ρυθμίσεις της κοινοτικής νομοθεσίας που επιτρέπουν την εισαγωγή περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών και οικολογικών σημάτων μεταξύ των τεχνικών προδιαγραφών Ορίζει ότι, από την έναρξη ισχύος της, Δημόσιο και οι φορείς του ευρύτερου δημόσιου τομέα οφείλουν να λαμβάνουν όλα τα κατάλληλα μέτρα και να προμηθεύονται τον κατάλληλο τεχνικό εξοπλισμό, που πρέπει να διαθέτει τα προβλεπόμενα

τεχνικά χαρακτηριστικά

και να συνάδει με τις

ενεργειακές απαιτήσεις, προδιαγραφές και πρότυπα

που εξειδικεύονται ανωτέρω, ώστε να εξασφαλίζεται εξοικονόμηση ενέργειας 16

Σύμφωνο των Δημάρχων • • • Επίσημη δέσμευση των πόλεων που προσχωρούν σε αυτό να επιτύχουν αποτελέσματα πέραν των στόχων της ΕΕ για τη μείωση των εκπομπών CO αποτελέσματα 2 μέσω δράσεων υπέρ της ενεργειακής απόδοσης και των ΑΠΕ, με έμφαση σε συγκεκριμένα έργα και μετρήσιμα Οι πόλεις που προσχωρούν σε αυτό, δεσμεύονται να μειώσουν τις εκπομπές τους σε CO Δράσης για την Αειφόρο Ενέργεια 2 σε ποσοστό άνω του 20% μέχρι το έτος 2020 αναπτύσσοντας Σχέδια Μέχρι στιγμής 57 Ελληνικοί δήμοι και κοινότητες είναι μέλη του «Συμφώνου των Δημάρχων» 17

Σύμφωνο των Δημάρχων • Οι ΠΔΠ αποτελούν ουσιαστικό εργαλείο για τις πόλεις που εντάσσονται στο «Σύμφωνο των Δημάρχων» καθώς η υιοθέτηση των αρχών και της συγκεκριμένης μεθοδολογίας για την αξιολόγηση των προσφορών, μειώνει τις εκπομπές αέριων ρύπων που οφείλονται στις δραστηριότητες των Δήμων, επιτυγχάνει εξοικονόμηση ενέργειας ενώ προσφέρει και ουσιαστικά εργαλεία αναβάθμισης των διοικητικών υπηρεσιών (σύστημα παρακολούθησης των ενεργειακών καταναλώσεων και των εκπομπών αέριων ρύπων) που ασχολούνται με τον ενεργειακό προγραμματισμό και παρακολούθηση των δράσεων του Δήμου.

18

Επιλέξιμες κατηγορίες προϊόντων για Πράσινες Δημόσιες Προμήθειες • • • • • • • •

Κατηγορίες προϊόντων με υψηλή ενεργειακή κατανάλωση

Φωτιστικά συστήματα κτιρίων Οδικός / δημοτικός φωτισμός Ηλεκτρονικός εξοπλισμός γραφείου Συστήματα κλιματισμού Οχήματα ειδικού σκοπού και γενικής χρήσης Θερμικά ηλιακά συστήματα Δομικά υλικά Υαλοπίνακες 19

Ενδεικτικές δράσεις για Πράσινες Δημόσιες Προμήθειες Δημοτική Επιχείρηση Ανάπτυξης Δήμου Αμαρουσίου Αειφορία Μη Κερδοσκοπική Δημοτική Επιχείρηση Καλλιθέας Ρόδου Δημοτικό ΚΕΚ Χολαργού Δήμος Αρχαίας Ολυμπίας Δημοτική Επιχείρηση Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης Δήμου Νέου Ψυχικού Δημοτική Επιχείρηση Καθαριότητας Δήμου Ρόδου Μαραθώνιος Αναπτυξιακή Α.Ε.

• • Διοργάνωσαν μια κοινή προμήθεια ανακυκλωμένου χαρτιού.

Μειωμένο κόστος αγοράς προϊόντος κατά 19% 20

Περιβαλλοντικός Κύκλος Ζωής Προϊόντων Τί είναι ; Είναι η διαδικασία καταγραφής και ανάλυσης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που συνδέονται με κάποιο προϊόν, μια διεργασία ή δραστηριότητα δηλ. της χρήσης ενέργειας και πρώτων υλών, της ρύπανσης ατμόσφαιρας, νερού, εδάφους κ.ο.κ. αναγνωρίζοντας τις δυνατότητες περιβαλλοντικών βελτιώσεων 21

Περιβαλλοντικός Κύκλος Ζωής Προϊόντων • Η ανάλυση περιλαμβάνει ολόκληρο τον κύκλο ζωής του προϊόντος, της διεργασίας ή της δραστηριότητας δηλ. εξαγωγή και επεξεργασία α’ υλών, κατασκευή, μεταφορά, διανομή, χρήση, συντήρηση και διαχείριση των αποβλήτων.

•Είναι ένα εργαλείο που σκοπό έχει να αποτιμήσει τις επιδράσεις από τη χρήση ενέργειας και την επεξεργασία υλικών, συμπεριλαμβανομένης της απόρριψης αποβλήτων στο περιβάλλον και να εκτιμήσει δυνατότητες περιβαλλοντικών βελτιώσεων με ορθολογική χρήση α΄ υλών και ενέργειας σε κάθε στάδιο του κύκλου ζωής ενός προϊόντος 22

Περιβαλλοντική αξιολόγηση του κύκλου ζωής ( LCA) 23 Παραδείγματα για την εφαρμογή του LCA στη λήψη επιχειρηματικών αποφάσεων Ανάπτυξη νέων προϊόντων, με οδηγό την εμπειρία από LCA προηγούμενων προίόντων Ενεργειακή ανάλυση (υπάρχει έντονος προβληματισμός για την καταναλώμενη ενέργεια και τις εκπομπές CO2, Διαχείριση προμηθευτών (παρακολούθηση της ασκούμενης πολιτικής τους) Διαχείριση κρίσιμων διαθέσιμων πόρων (αποτροπή χρήσης αγαθών σε ανεπάρκεια) Στρατηγική ανάλυση αγοράς (η LCA δίνει κρίσμες πληροφορίες για εξάρτηση από οικοσυστήματα ( νερό, ξύλο, γης κλπ.) Τεκμηρίωση οικο-πλεονεκτημάτων (η LCA δίνει απαντήσεις στην αναπτυσσόμενη οικολογική συνείδηση των καταναλωτών

Περιβαλλοντικός Κύκλος Ζωής προϊόντων 24

Αποτύπωμα άνθρακα Το αποτύπωμα άνθρακα (Carbon Footprint) μιας επιχείρησης είναι η ποσότητα των αερίων του θερμοκηπίου που εκπέμπονται από το σύνολο των άμεσων και έμμεσων λειτουργιών της, όπως η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας και νερού, οι μετακινισεις του προσωπικού, η μεταφορά προμηθειών και εμπορευμάτων. Το αποτέλεσμα εκφράζεται σε ισοδύναμους τόνους διοξειδίου του άνθρακα (CO2e). Το ισοδύναμο διοξειδίου του άνθρακα CO2 (CO2e) είναι μια μονάδα μέτρησης όλων των αερίων θερμοκηπίου που έχει δημιουργηθεί με βάση το Δυναμικό Παγκόσμιας Θέρμανσης του πλανήτη (GWP) κάθε αερίου. Ο συντελεστής ισοδυναμίας ως προς το CO2 με ένα αέριο προκύπτει μάζας επί το GWP του αερίου.

από τον πολλαπλασιασμό της 25

Εντοπισμός δραστηριοτήτων που εκπέμπουν αέρια του θερμοκηπίου α. Άμεσες εκπομπές από λέβητες, φούρνους, οχήματα κλπ β Έμμεσες εκπομπές από : κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας, φυσικού αερίου, μετακινήσεις με μέσα που δεν ανήκουν στην επιχείρηση διάθεση αποβλήτων προμήθεια α’ υλών, καυσίμων 26

Αποτύπωμα άνθρακα • Πόσο διοξείδιο του άνθρακα (CO 2 ) εκλύουν στην ατμόσφαιρα οι καθημερινές σας δραστηριότητες – Άμεσες (π.χ. θέρμανση) – Έμμεσες (π.χ. διαχείριση απορριμμάτων) • ISO 14067 & 69: αποτυπώματος http://www.carbonfootprint.com/calculator1.html

πρότυπο υπολογισμού http://www.climateneutralgroup.com/ http://www.carbonuk.co.uk/carbonemission.asp

http://www.carbonme.org/carbonmebus_calculator.php

27

28 Περιβαλλοντική αυτο-αξιολόγηση

1. Πώς πάτε συνήθως στη δουλειά;

Α. με τα πόδια ή με το ποδήλατο Β. με ΜΜΜ Γ. με υβριδικό ή ηλεκτρικό αυτοκίνητο Δ. με συμβατικό αυτοκίνητο Ε. με αεροπλάνο και λιμουζίνες Ζ. δουλεύω στο σπίτι

2.Ποια περιγραφή ταιριάζει καλύτερα στην κατοικία σας;

Α. Πολυτελής πολυκατοικία, με όλες τις μοντέρνες συσκευές, parking για 4-10 αυτοκίνητα Β. Μονοκατοικία (μέσου μεγέθους), με όλες τις σύγχρονες συσκευές, parking για 2-3 αυτοκίνητα Γ. Κατοικία μεσαίου μεγέθους, με κάποιες συσκευές, χωρίς parking Δ. Διαμέρισμα, μερικές ενεργειακά αποδοτικές συσκευές, ενεργειακά αποδοτικός φωτισμός,χωρίς parking Ε. Περιβαλλοντικά σχεδιασμένη κατοικία

Περιβαλλοντική αυτο-αξιολόγηση (συν.)

3. Ποια περιγραφή ταιριάζει καλύτερα στις τροφικές σας συνήθειες

; Α. 5 γεύματα, κρέας, λαχανικά, γλυκά, αλκοόλ, τσιγάρο Β. Βοδινό κρέας, κοτόπουλο ή ψάρι, λαχανικά, φρούτα, γλυκά, καφές ή τσαι Γ. Κρέας ή ψάρι, τοπικά ή βιολογικά λαχανικά, φρούτα, καφές ή τσάι Δ. Τοπικά παραγόμενα φρούτα, λαχανικά και ποτά Ε. Τοπικά βιολογικά φρούτα, λαχανικά και ποτά

4. Ανακυκλώνετε ή επαναχρησιμοποιείτε υλικά, όπως χαρτί, μέταλλα και πλαστικό;

Α. Ποτέ Β. Που και που Γ. Τις περισσότερες φορές Δ. Ναι, πάντα 29

Περιβαλλοντική αυτο-αξιολόγηση (συν.) 1 2 3 4 α 0,58 25,36 19,41 6,44 β 5,81 10,14 7,76 2,57 γ 11,62 5,07 3,88 1,28 δ 23,23 2,54 2,91 ε 58,08 1,27 1,94 ζ 0,5 0,5 •

Παγκόσμιος μέσος όρος

– 21 global hectares •

Βιώσιμη τιμή αναφοράς

– 15 global hectares 1 global hectare = 2.4 acre 1 acre=4047 m2 Πηγή: http://www.ecologicalfootprint.org/Global%20Footprint%20Calculator/GFPCalc.html

30

Περιβαλλοντικό ισοζύγιο ECO BALANCE Ένας οικονομικός ισολογισμός αποτυπώνει σε αξίες το ενεργητικό και το παθητικό μιας επιχείρησης ΕΙΣΡΟΕΣ ΕΚΡΟΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΥΛΙΚΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΕΚΠΟΜΠΕΣ Ένας περιβαλλοντικός ισολογισμός συγκρίνει ποσοτικά τις εισροές ( υλικά και ενέργεια) και τις εκροές (προϊόντα, εκπομπές) για τη δημιουργία του εξεταζόμενου προϊόντος 31

Περιβαλλοντικό ισοζύγιο Υλικά, Ενέργεια, Νερό και Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις για Περιέκτες Θερμών Ποτών 32

Κλιματική Ουδετερότητα (Carbon Neutrality) • • Ενας ολοένα αυξανόμενος αριθμός επιχειρήσεων επενδύει σε έργα εθελοντικής μείωσης των παγκόσμιων εκπομπών αερίων θερμοκηπίου (Verified Emission Reductions VERs) στο πλαίσιο της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης τους, επιδιώκοντας να γίνουν Κλιματικά Ουδέτερες (Carbon Neutral). Τα έργα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα είτε την περαιτέρω μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου είτε την αύξηση του ρυθμού μείωσης / δέσμευσης των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου από την ατμόσφαιρα.

33

Αντιστάθμιση Εκπομπών (Carbon Offsets) 34

Εκπομπές άνθρακα ανά άτομο 35

Αντιστάθμιση Εκπομπών (Carbon Offsets) • • • Τα έργα VER είναι συχνά μικρά ή σε επίπεδο κοινότητας και μπορεί να περιλαμβάνουν δράσεις διαχείρισης χρήσεων γης, όπως η δενδροφύτευση.

Τέτοια προγράμματα είναι δημοφιλή διότι οδηγούν σε μειώσεις κόστους ενώ παράλληλα αυξάνουν την αποδοτικότητα και συνεπώς τα περιθώρια κέρδους.

Τα έργα VER υλοποιούνται σε χώρες του κόσμου όπου δεν ισχύουν συστήματα εμπορίας εκπομπών (Πρωτόκολλο Κυότο), καθώς έχουν νόημα μόνο ως πρωτοβουλίες μείωσης των εκπομπών πέραν των ήδη αναλαμβανόμενων από τα κράτη 36

Τύποι πιστοποιημένων προγραμμάτων αντιστάθμισης εκπομπών • • • Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας: μικρά υδροηλεκτρικά, αιολικά πάρκα, ηλιακή ενέργεια, παλιρροϊκή ενέργεια, γεωθερμία Δέσμευση μεθανίου: χρήση αερίων που προκύπτουν από την υγειονομική ταφή και την γεωργική δραστηριότητα για την παραγωγή ενέργειας Δασοκομία: Αναδάσωση και διατήρηση / προστασία δασών 37

Το Ευρωπαϊκό οικολογικό σήμα ECOLABEL 38 EU Ecolabel introduction

Το Ευρωπαϊκό οικολογικό σήμα ECOLABEL • • • • • • Επιτραπέζιοι και φορητοί υπολογιστές Τηλεοράσεις Λαμπτήρες Αντλίες θερμότητας Χαρτί (φωτοαντιγραφικό) Χαρτί υγείας • • • • • Απορρυπαντικά πλυντηρίων πιάτων Απορρυπαντικά πιάτων για πλύσιμο στο χέρι Σαπούνια, σαμπουάν και κρέμες μαλλιών Καθαριστικά πλυσίματος Καθαριστικά γενικής χρήσης 39

Το Ευρωπαϊκό οικολογικό σήμα ECOLABEL • • • • • Ξύλινα έπιπλα Ξύλινα πατώματα Είδη υπόδησης Κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα Κλινοστρώματα • • • Εδαφοβελτιωτικά Λιπαντικά Χρώματα και βερνίκια 40

Το Ευρωπαϊκό οικολογικό σήμα ECOLABEL στην Ελλάδα • Στην Ελλάδα το Ευρωπαϊκό οικολογικό σήμα ECOLABEL απονέμεται από το Ανώτατο Συμβούλιο Απονομής Οικολογικού Σήματος (ΑΣΑΟΣ), το υπάγεται στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ) και είναι αρμόδιο για την εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Συστήματος Απονομής Οικολογικού Σήματος βάσει του Κανονισμού 880/92.

41

Το Ευρωπαϊκό οικολογικό σήμα ECOLABEL – Διαδικασία απονομής 1.

Υποβολή σχετικής αίτησης στο ΑΣΑΟΣ, συνοδευόμενης από το φάκελο υποψηφιότητας, στον οποίο τεκμηριώνεται η ικανοποίηση των κριτηρίων και επισυνάπτονται τα κατά περίπτωση ζητούμενα αποδεικτικά στοιχεία. 2.

Το ΑΣΑΟΣ αξιολογεί την αίτηση και αποφασίζει εάν θα απονείμει ή όχι το σήμα. Για την αξιολόγηση της αίτησης μπορεί να απαιτηθεί επιτόπου επίσκεψη αξιολογητών του ΑΣΑΟΣ στην επιχείρηση. 3.

Εάν αποφασίσει ότι μπορεί να απονεμηθεί σήμα, κοινοποιεί την απόφασή του στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μαζί με τα πλήρη αποτελέσματα της αξιολόγησης, καθώς και σχετική περίληψη. 42

Το Ευρωπαϊκό οικολογικό σήμα ECOLABEL – Διαδικασία απονομής 4.

Εντός πέντε (5) ημερών από την κοινοποίηση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαβιβάζει στους αρμόδιους φορείς των άλλων Κρατών Μελών αντίγραφο αυτής της απόφασης και της περίληψης αυτής. 5.

Μετά από προθεσμία τριάντα (30) ημερών από την αποστολή της κοινοποίησης στην Επιτροπή, το ΑΣΑΟΣ μπορεί να απονείμει το σήμα, εκτός εάν η Επιτροπή γνωρίσει, στο μεταξύ, στο ΑΣΑΟΣ αιτιολογημένες αντιρρήσεις. 6.

Το ΑΣΑΟΣ και η επιχείρηση της οποίας η αίτηση για απονομή Οικολογικού Σήματος έγινε δεκτή, συνυπογράφουν μία τυποποιημένη σύμβαση για τους όρους χρήσης του Οικολογικού Σήματος 43

Συστήματα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης (ΣΠΔ) Τι είναι; • • Ένα Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης (ΣΠΔ) είναι ένα δομημένο πλαίσιο διαχείρισης το οποίο σχεδιάζεται για να βοηθήσει μια επιχείρηση ώστε να μειώσει την επίδρασή της στο περιβάλλον χρησιμοποιώντας διάφορες επιχειρηματικές πρακτικές. Τα δύο σημαντικότερα παγκοσμίως πρότυπα περιβαλλοντικής διαχείρισης με τα οποία κάθε επιχείρηση μπορεί να εναρμονίσει το Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισής της είναι το διεθνές πρότυπο

ISO14001

και το Ευρωπαικό Σχήμα Οικολογικής Διαχείρισης και Ελέγχου

EMAS

(Eco-Management and Audit Scheme).

44

Οφέλη από την εφαρμογή πιστοποιημένου Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης (ΣΠΔ) • • • • Μειώνονται σημαντικά τα λειτουργικά κόστη της μονάδας καθώς ελέγχονται οι σπατάλες, όσον αφορά την κατανάλωση φυσικών πόρων (π.χ. ηλεκτρική ενέργεια, νερό). Βελτιώνεται η εικόνα της επιχείρησης στην τοπική και διεθνή αγορά Η επιχείρηση προσελκύει περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένους πελάτες Βελτιώνεται η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών και κατά συνέπεια, η “εμπειρία” που αποκομίζουν οι πελάτες της επιχείρησης 45

Οφέλη από την εφαρμογή πιστοποιημένου Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης (ΣΠΔ) • • • • Μειώνεται ο επιχειρηματικός κίνδυνος της επιχείρησης λόγω της συμμόρφωσης με την περιβαλλοντική νομοθεσία και η διοίκηση της εταιρείας έχει τη βεβαιότητα ότι τηρείται η περιβαλλοντική νομοθεσία Οι ασφαλιστικές εταιρείες μειώνουν τα ασφάλιστρα διότι οι μονάδες οι οποίες διαθέτουν ΣΠΔ έχουν μικρότερη πιθανότητα να εμπλακούν σε ατύχημα Η επιχείρηση συμβάλλει στην αναβάθμιση του τοπικού φυσικού περιβάλλοντος Η επιχείρηση υποστηρίζει την τοπική οικονομία 46

ISO 14001:2004 Τι είναι; ISO 14001 Standards - It is time to implement Environment Management System (EMS) 47

Εμπορικό κέντρο PANTHEON PLAZΑ (Λάρισα) 48 • Το Pantheon Plaza εφαρμόζει πιστοποιημένο Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης σύμφωνα με το πρότυπο ISO 14001. Οι περιβαλλοντικοί στόχοι του αναφέρονται στη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας, τη μείωση της κατανάλωσης νερού και την αύξηση του ποσοστού ανακύκλωσης των απορριμμάτων

Βασικές διαφοροποιήσεις του EMAS από το ISO14001 • • • • Απαιτείται η διεξαγωγή αρχικής περιβαλλοντικής επισκόπησης Απαιτείται (και ελέγχεται πριν την πιστοποίηση) η πλήρης συμμόρφωση με τις εφαρμοστέες νομικές και άλλες περιβαλλοντικές απαιτήσεις, συμπεριλαμβανομένης της τακτικής ανασκόπησής τους Απαιτείται η εκπόνηση μιας Περιβαλλοντικής Δήλωσης από την επιχείρηση, η οποία να περιγράφει τις περιβαλλοντικές πτυχές και επιπτώσεις των δραστηριοτήτων της καθώς και τις περιβαλλοντικές επιδόσεις της και η οποία τίθεται στην διάθεση του κοινού, αφού προηγουμένως επαληθευτεί από ένα αναγνωρισμένο για τον σκοπό αυτό φορέα. Απαιτείται η συνεχής ετήσια βελτίωση της περιβαλλοντικής επίδοσης της επιχείρησης 49

EN 16001:2009 Τι είναι; • • To ΕΝ 16001:2009 είναι ένα Ευρωπαϊκό Πρότυπο που καθορίζει τις απαιτήσεις ενώ παράλληλα καθοδηγεί για την ανάπτυξη ενός συστήματος

ενεργειακής διαχείρισης

για επιχειρήσεις που επιδιώκουν τον έλεγχο και τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας.

Το ΕΝ 16001:2009 βασίζεται στη συμμόρφωση με τις νομοθετικές απαιτήσεις και αναμένεται να βοηθήσει τις επιχειρήσεις να συμμορφωθούν με ισχύοντες και μελλοντικές νομοθετικές ρυθμίσεις σχετικά με την κατανάλωση ενέργειας και την εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα.

50

EN 16001:2009 Σε ποιους απευθύνεται; • • Το ΕΝ 16001:2009 απευθύνεται σε όλες τις επιχειρήσεις και οργανισμούς (ιδιωτικού και δημοσίου χαρακτήρα) ανεξαρτήτου μεγέθους και δραστηριότητας αλλά ταιριάζει περισσότερο στις επιχειρήσεις που έχουν σημαντική κατανάλωση ενέργειας ή εκπομπές αερίων που εμπλέκονται στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Το πρότυπο μπορεί να εφαρμοσθεί ανεξάρτητα ή και ενσωματωμένο σε άλλα Συστήματα Διαχείρισης. Η δομή του είναι όμοια με αυτή του Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης ISO 14001, έτσι ώστε να προαχθεί η εφαρμογή του.

51

EN 16001:2009 Τι οφέλη έχει; • Οι κύριοι λόγοι οι οποίοι ωθούν τις επιχειρήσεις στην εφαρμογή και πιστοποίηση ενός συστήματος ΕΝ 16001:2009 είναι: – Η συμμόρφωση με τις απαιτήσεις της νομοθεσίας – Ο αυτοπροσδιορισμός της ενεργειακής τους κατανάλωσης και της επιρροής τους στο φαινόμενο του θερμοκηπίου – Η συμβολή της επιχείρησης στην παγκόσμια προσπάθεια για την μείωση της επιβάρυνσης του πλανήτη 52

EN 16001:2009 Τι οφέλη έχει; – Η ανάπτυξη βιομηχανικής πολιτικής για τη μείωση της άσκοπης κατανάλωσης των διαθέσιμων πόρων και τη βελτίωση των παραγωγικών διαδικασιών – Η ικανοποίηση μερίδας πελατών τους με περιβαλλοντική συνείδηση – Η ενίσχυση της συνείδησης του προσωπικού της επιχείρησης σχετικά με την άσκοπη κατανάλωση της ενέργειας και τις επιδράσεις της στο περιβάλλον – Η απόδειξη πως η επιχείρηση λαμβάνει όλα τα απαραίτητα μέτρα για τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης και του φαινόμενου του θερμοκηπίου 53

EN 16001:2009 – Η μεθοδολογία του • Το πρότυπο EN 16001:2009, είναι βασισμένο στην γνωστή μεθοδολογία ''Σχεδιάζω - Εκτελώ Ελέγχω - Βελτιώνω'' που σύντομα περιγράφεται ως εξής: –

Σχεδιάζω

: Καθιέρωση των στόχων και των διεργασιών που είναι απαραίτητες για την επίτευξη αποτελεσμάτων, σε συμφωνία με την Ενεργειακή Πολιτική του οργανισμού –

Εκτελώ

: Εφαρμογή των διεργασιών –

Ελέγχω

: Παρακολούθηση και μέτρηση των διεργασιών ως προς την Ενεργειακή Πολιτική, τους στόχους και τις Νομικές απαιτήσεις και υποχρεώσεις που αφορούν τον οργανισμό.

–

Βελτιώνω

: Ανάληψη δράσης για τη συνεχή βελτίωση της επίδοσης του Συστήματος Διαχείρισης Ενέργειας.

54

EN 16001:2009 – Η μεθοδολογία ''Σχεδιάζω Εκτελώ - Ελέγχω - Βελτιώνω'' •

Συλλογή δεδομένων

•

Επεξεργασία και τεκμηρίωση

•

Νομικές υποχρεώσεις

•

Σκοποί και στόχοι

•

Προγράμματα ενεργειών Σχεδιάζω

•

Ανασκόπηση από την διοίκηση

•

Ενέργειες βελτίωσης Βελτιώνω

•

Πόροι

•

Εκπαίδευση -ευαισθητοποίηση

•

Επικοινωνία

•

Τεκμηρίωση

•

Λειτουργικός έλεγχος Εκτελώ

•

Παρακολούθηση και μέτρηση

•

Συμμόρφωση με νομικές υποχρεώσεις

•

Εσωτερικές επιθεωρήσεις

•

Μη συμμορφώσεις, διορθωτικές και προληπτικές ενέργειες Ελέγχω

55

Δυνατότητες χρηματοδότησης

Α. Εθνικοί πόροι

1.

Αναπτυξιακός Ν. 3908/2011 Για τις ΜΕ και ΠΜΕ της Αττικής προβλέπεται ενίσχυση 25 % Στα Γενικά Επιχειρηματικά Σχέδια και στην κατηγορία Τεχνολογικής Ανάπτυξης περιλαμβάνονται : επενδυτικά σχέδια για τεχνολογικό εκσυγχρονισμό, πιστοποίηση, συστήματα διασφάλισης ποιότητος και

τεχνολογίες εξοικονόμησης ενέργειας

57

Δυνατότητες χρηματοδότησης

Α. Εθνικοί πόροι

1.

Αναπτυξιακός Ν. 3908/2011 Ετήσιος προγραμματισμός ενισχύσεων Όροι υπαγωγής στα επενδυτικά σχέδια Προϋποθέσεις, κριτήρια, διαδικασία αξιολόγησης επενδυτικών σχεδίων 58

Δυνατότητες χρηματοδότησης

Α. Εθνικοί πόροι

2.

Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς (ΕΣΠΑ) 2007 – 2013 Αποτελείται από 8 Τομεακά και 5 Περιφερεικά Προγράμματα Για την ενίσχυση της πράσινης επιχειρηματικότητας μπορούν να αντληθούν πόροι απο τα παρακάτω προγράμματα : 59

Δυνατότητες χρηματοδότησης 2α. Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα (ΠΕΠ) Μπορούν να ενισχυθούν δράσεις όπως : (i) έργα διαχείρισης στερεών / υγρών αποβλήτων (ii) έργα εγκατάστασης ΑΠΕ (iii) έργα πρόληψης και διαχείρισης περιβαλλοντικών κινδύνων 60

Δυνατότητες χρηματοδότησης 2β. Τομεακό επιχειρησιακό πρόγραμμα «Περιβάλλον και αειφόρος ανάπτυξη» 2007 – 2013 Μπορούν να ενισχυθούν δράσεις όπως : (i) ανάκτηση προϊόντων και ενέργειας από απόβλητα (ii) ενδυνάμωση της λειτουργίας φορέων άσκησης περιβαλλοντικής πολιτικής 61

Δυνατότητες χρηματοδότησης 2γ. Τομεακό επιχειρησιακό πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα και επιχειρηματικότητα» 2007 – 2013 Μπορούν να ενισχυθούν έργα όπως : (i) εξοικονόμηση ενέργειας και ΑΠΕ (ii) ενίσχυση κλάδου ανακύκλωσης και παραγωγής περιβαλλοντικά φιλικών προϊόντων (iii) ανάπτυξη και εφαρμογή Σ.Π.Δ. (iv) πιστοποίηση με το σήμα ECOLABEL 62

Δυνατότητες χρηματοδότησης 2δ. Επιχειρησιακό πρόγραμμα «Ανάπτυξη ανθρώπινου δυναμικού» 2007 – 2013 Δράσεις των ΜΜΕ που μπορούν να χρηματοδοτηθούν : (i) απασχόληση σε δραστηριότητες σχετικές με το περιβάλλον και την αειφόρο ανάπτυξη (ii) πιστοποίηση γνώσεων και δεξιοτήτων των εργαζομένων σε τομείς σχετικούς με αειφόρο διαχείριση και παραγωγή ήπιων μορφών ενέργειας 63

Δυνατότητες χρηματοδότησης 2ε. Ταμείο Eγγυοδοσίας Μικρών και Πολύ Μικρών Επιχειρήσεων (ΤΕΜΠΜΕ) Το Ταμείο μπορεί να καλύψει την χαμηλότοκη δανειοδότηση ΜΜΕ που επενδύουν με οποιαδήποτε μορφή στην πράσινη επιχειρηματικότητα 64

Δυνατότητες χρηματοδότησης

Β. Ευρωπαϊκοί πόροι

1. Πρόγραμμα LIFE + (2007 – 2013) Ενισχύει : (i) έργα βελτίωσης της περιβαλλοντικής επίδοσης των ΜΜΕ (ii) την ανάπτυξη και εφαρμογή ΣΠΔ και την πιστοποίηση ECOLABEL (iii) τη διαχείριση στερεών αποβλήτων και φυσικών πόρων (iv) έργα ανάπτυξης και επίδειξης καινοτόμων προσεγγίσεων, τεχνολογιών και μεθόδων 65

Δυνατότητες χρηματοδότησης

Β. Ευρωπαϊκοί πόροι

2. Πρόγραμμα MARCO POLO II 2007 – 2013 Στηρίζει ενέργειες των ΜΜΕ στον τομέα μεταφοράς εμπορευμάτων που : (i) βελτιώνουν τις περιβαλλοντικές επιδόσεις του συστήματος μεταφοράς (ii) ωθούν τη μετατροπή των οδικών μεταφορών σε θαλάσσιες ή / και σιδηροδρομικές 66

Δυνατότητες χρηματοδότησης

Γ. ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΑ ΤΑΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΑΜΕΙΑ ΣΥΝΟΧΗΣ

1. Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (2007-2013 ) Οι ενισχύσεις του ΕΤΠΑ για το περιβάλλον αφορούν : (i) στην επιχειρηματικότητα, καινοτομία, έρευνα και τεχνολογική ανάπτυξη των ΜΜΕ (ii) ενθάρρυνση της ενεργειακής αποδοτικότητος (iii) ενίσχυση της ενεργειακής απόδοσης και χρήσης ΑΠΕ 67

Δυνατότητες χρηματοδότησης

Γ. ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΑ ΤΑΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΑΜΕΙΑ ΣΥΝΟΧΗΣ

2 .

Πρωτοβουλία JEREMIE Κοινή πρωτοβουλία της ΕΕ, της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και του Ευρωπαϊκού Ταμείου μέσω της οποίας οι ΜΜΕ μπορούν να ενισχυθούν για δραστηριότητες στους τομείς του περιβάλλοντος και της παροχής πράσινων υπηρεσιών 68

Δυνατότητες χρηματοδότησης

Γ. ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΑ ΤΑΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΑΜΕΙΑ ΣΥΝΟΧΗΣ

3 . Πρόγραμμα Πλαίσιο για την Ανταγωνιστικότητα και την Καινοτομία Ενισχύονται περιβαλλοντικές δράσεις όπως : (i) οικολογική καινοτομία (ii) καινοτόμες περιβαλλοντικές τεχνολογίες (iii) αποτελεσματικά ΣΠΔ (iv) προώθηση των ΑΠΕ και της ενεργειακής διαφοροποίησης (v) ενσωμάτωση καθαρών τεχνολογιών (vi) προώθηση φιλικών προς το περιβάλλον προίόντων 69

Δυνατότητες χρηματοδότησης

Γ. ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΑ ΤΑΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΑΜΕΙΑ ΣΥΝΟΧΗΣ

4 . Εβδομο Πρόγραμμα Πλαίσιο για την έρευνα και την τεχνολογική ανάπτυξη (2007-2013 ) Είναι συμπληρωματικό πρόγραμμα του προηγούμενου και δίνει ιδιαίτερο βάρος σε δράσεις που αφορούν : (i) τεχνολογίες χρήσης ανανεώσιμων καυσίμων (ii) τη χρήση ΑΠΕ για θέρμανση και ψύξη (iii) τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των ΜΜΕ 70

Επιχειρήσεις Ενεργειακών Υπηρεσιών (ΕΕΥ) • • – – – – – – – Ιδιωτικές εταιρείες ειδικευμένες στην παροχή συνόλου ενεργειακών υπηρεσιών σε πελάτες – χρήστες που κατέχουν ή λειτουργούν εγκαταστάσεις, όπως κτίρια, βιομηχανίες, εργοστάσια, κλπ.

Οι προσφερόμενες υπηρεσίες μπορεί να είναι Μελέτες σκοπιμότητας Εξασφάλιση χρηματοδότησης Μελέτες μηχανικού (πχ. μελέτη διόρθωσης συνφ) Επίβλεψη κατασκευής Προμήθεια και εγκατάσταση εξοπλισμού Εκπαίδευση Λειτουργία εξοπλισμού 71

Επιχειρήσεις Ενεργειακών Υπηρεσιών (ΕΕΥ) • • Προβλέπεται συμφωνία ΕΕΥ – πελάτη, πολυετούς διάρκειας (5-15 έτη) με σύναψη Σύμβασης Ενεργειακής Απόδοσης (ΣΕΑ), που εγγυάται το όφελος για τον πελάτη από τις υπηρεσίες της ΕΕΥ.

Η πληρωμή της ΕΕΥ είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το ενεργειακό αποτέλεσμα που επιτεύχθηκε 72

Συμβάσεις Ενεργειακής Απόδοσης (ΣΕΑ) ΑΡΧΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΕΛΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΠΑΤΑΛΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΟΣΟ ΔΙΑΡΚΕΙ Η ΣΕΑ ΚΕΡΔΟΣ ΠΕΛΑΤΗ ΚΕΡΔΟΣ ΕΕΥ ΑΠΟΠΛΗΡΩΜΗ ΕΠΕΝΔΥΣΗΣ ΚΕΡΔΟΣ ΠΕΛΑΤΗ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ ΕΞΟΔΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ ΕΞΟΔΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ ΕΞΟΔΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ 73

ΤΙΤΛΟΙ ΤΕΛΟΥΣ

Σας ευχαριστούμε για την υ

π

ομονή σας

74