BELEGGEN, VERTROUWEN, ONDERZOEK

De zin en onzin van de media

Vraag   Wie van u belegt er?

Dit kan zijn:    Zelf beleggen Beleggingshypotheek Lijfrente 21 februari 2011 2

Waarom beleggen pensioenfondsen    Pensioenfondsen hebben een zeer lange horizon Op lange termijn geven aandelen een hoger rendement dan vastrentende waarden    In de 20 e eeuw zou een gulden belegd in aandelen 314 gulden waard zijn geworden, rekening houdend met inflatie Een obligatiebelegging zou maar 2 gulden waard zijn geworden Als pensioenfondsen alleen maar gespaard hadden, dan was de gemiddelde dekkingsgraad nu ruim 40% lager Maar let op: alle cijfers zijn afhankelijk van de meetperiode !

21 februari 2011 3

   Waarom beleggen pensioenfondsen Hoe langer de horizon hoe lager het risico van aandelenbeleggingen:  Over een horizon van 30 jaar, zou het risico (in termen van standaarddeviatie) van aandelen 2,47% zijn geweest tegenover 2,37% voor obligaties Geld inleggen in diverse beleggingscategorieën is nodig om risico’s te spreiden.

Hogere beleggingsopbrengsten verlagen de pensioenpremie  1% hoger rendement op lange termijn is 25%-30% meer pensioen  3% lager rendement betekent halvering van het pensioen of een verdubbeling van de premie om op hetzelfde pensioen uit te komen!

21 februari 2011 4

Gangbare beleggingscategorieën     Aandelen Vastrente waarden (obligaties) Vastgoed Absoluut rendement producten:   Private Equity Hedgefunds Asset mix gemiddeld Nederlands pensioenfonds

Beleggingsmix Strategisch weging

Aandelen Vastrentende waarden Overig: - Vastgoed (direct en indirect) - Hedgefunds - Commodities - Cash 60% 18% 8% 14% 30% 50% 20% 21 februari 2011 5

Risico versus rendement   Risico: toekomstige onzekerheid die kan leiden tot ongewenste resultaten Gebaseerd op informatie uit het verleden 21 februari 2011 6

Rendementen      Aandelen hebben een hoger verwacht rendement dan obligaties Rendement vastgoed zit tussen obligaties en aandelen in Langere looptijd betekent meestal hogere rente Hoger verwacht rendement gaat bijna altijd gepaard met hoger risico Lage correlatie (samenhang) tussen asset classes verlaagt risico op portefeuille niveau 21 februari 2011 7

  Correlatie diversificatie Door het combineren van verschillende beleggingen met een 

lage onderlinge samenhang

van de verschillende beleggingen (correlatie), is het mogelijk om een portefeuille samen te stellen waarvoor geldt dat: Het verwachte rendement gelijk is aan het gemiddelde van de rendementen  Het risico kleiner is dan de optelsom van de risico’s van de verschillende beleggingen Door het het risico/rendementsprofiel van de portefeuille worden verbeterd

risico te spreiden

over meerdere beleggingen, kan 21 februari 2011 8

Verdelen kapitaal versus risico

70 60 50 40 30 20 10 0 aa nd el en va str en te nd on ro er en d go ed ab so lu ut re tu rn kapitaal allocatie risico allocatie

21 februari 2011 9

Geen extra rendement zonder risico       Extra rendement betekent ook extra risico Aandelen leveren meer op maar zijn risicovoller dan obligaties Lange beleggingshorizon: meer aandelen in portefeuille Risicoreductie door combinatie van beleggingscategorieën, maar niet oneindig Risicoreductie door spreiden in de tijd Diversificatie werkt niet altijd!

21 februari 2011 10

De Zembla uitzending  Enkele hoogte- en dieptepunten 21 februari 2011 11

De Zembla uitzending  Dat klinkt toch allemaal wel redelijk 21 februari 2011 12

Conclusies/suggesties Zembla?

   U kunt beter zelf voor uw pensioen sparen Pensioenfondsen communiceren slecht Vertrouwt u de pensioenfondsen nog?

21 februari 2011 13

Onderzoek GfK Panel Services en Montae     Jaarlijks pensioenonderzoek (pensioenbarometer) Onder werknemers en werkgevers Pensioenbarometer 2011 verschijnt volgende week Een aantal conclusies 21 februari 2011 14

Behoefte werknemer zelf uitvoerder kiezen Totaal 76 19 5 Pensioenfonds 76 Verzekeraar 0% 21 februari 2011 69 25 20% 40% Niet/nauwelijks behoefte 60% Enigszins behoefte 80% Sterke behoefte 18 6 6 100% 15

Communicatie afgelopen 3 jaar verbeterd Totaal 1 4 62 16 2 16 Pensioenfonds 3 62 20 2 12 Verzekeraar 2 5 61 14 3 14 0% Sterk verslechterd 20% Verslechterd 40% Gelijk gebleven Verbeterd 60% Sterk verbeterd 80% 100% Weet ik niet/geen mening 21 februari 2011 16

Communicatie ABP het best beoordeeld 7.2

7.0

6.8

6.6

6.4

6.2

6.0

5.8

5.6

6.8

Totaal 7.1

7.0

6.8

6.7

6.6

21 februari 2011 6.2

ABP Pensioenfonds Zorg & Welzijn Pensioenfonds Metaal & Techniek Zwitserleven Nationale Nederlanden Aegon 17

Vertrouwen in fondsen is gestegen 2011: Banken Augustus 2010: Banken Januari 2010: Banken 2011: Pensioenfondsen Augustus 2010: Pensioenfondsen Januari 2010: Pensioenfondsen 2011: Verzekeringsmaatschappijen Augustus 2010: Verzekeringsmaatschappijen Januari 2010: Verzekeringsmaatschappijen 2011: Assurantietussenpersonen Januari 2010: Assurantietussenpersonen (Best wel) veel vertrouwen 26 26 27 23 27 26 33 35 36 33 40 35 37 32 36 33 32 32 32 33 36 34 34 28 24 36 19 30 37 33 30 31 25 0% 10% 20% Een beetje vertrouwen 30% 40% 50% Geen/weinig vertrouwen 60% 70% 80% 90% Weet niet / geen mening 10 7 9 7 7 7 2 7 6 3 3 100% 21 februari 2011 18

Vertrouwen in de politiek blijft minst groot 2011: Toezichthouders Augustus 2010: Toezichthouders Januari 2010: Toezichthouders 2011: Werkgeversorganisaties Augustus 2010: Werkgeversorganisaties Januari 2010: Werkgeversorganisaties 2011: Vakbonden Augustus 2010: Vakbonden Januari 2010: Vakbonden 2011: Politiek Augustus 2010: Politiek Januari 2010: Politiek 2011: Europa Januari 2010: Europa 19 11 16 22 34 22 26 23 25 31 43 40 44 23 26 0% (Best wel) veel vertrouwen 20% Een beetje vertrouwen 29 29 35 32 21 35 36 40% 34 30 30 28 28 28 60% Geen/weinig vertrouwen 60 35 22 40 25 22 33 40 49 35 33 20 26 20 80% Weet niet / geen mening 14 9 14 17 9 6 10 6 11 8 7 6 3 10 100% 21 februari 2011 19

Het nieuwe pensioencontract   Na de lunch gaat Pieter Oudenaarden in op het nieuwe pensioenakkoord Wij hebben 1000 werknemers gevraagd naar hun wensen 21 februari 2011 20

Eigen bijdrage daling ipv garanties: nee!

25% wordt verminderd 50% wordt verminderd 75% wordt verminderd 100% wordt verminderd (een premievrij pensioen) Geen van bovenstaande antwoorden, ik wil dat mijn pensioenbedrag gegarandeerd blijft 0 11 13 12 9 7 8 9 12 2 3 3 4 6 7 7 10 11 13 10 Totaal 20 Tot 35 jaar 30 40 35-44 jaar 50 45-54 jaar 58 65 66 69 70 60 70 55 jaar of ouder 80 21 februari 2011 21

Eigen bijdrage verhoging met garantie: ja!

25% 60 60 62 63 50% 75% 100% (verdubbeld) 1 1 2 0 0 0 0 1 1 1 3 4 4 6 5 Geen van bovenstaande antwoorden, ik wil niet dat mijn eigen bijdrage wordt verhoogd 0 10 27 30 32 31 36 Totaal 20 30 Tot 35 jaar 40 35-44 jaar 50 45-54 jaar 60 55 jaar of ouder 70 72 21 februari 2011 22 80

Minder zeker pensioen maar wel indexatie Een gegarandeerd pensioenbedrag Een minder zeker pensioenbedrag, maar wel aangepast aan inflatie of loonstijging Ik heb geen voorkeur voor één van beiden 21 februari 2011 0 35 33 35 38 33 42 42 47 24 24 29 18 5 Totaal 10 15 20 Inkomensniveau: Laag 25 30 Inkomensniveau: Midden 35 40 45 Inkomensniveau: Hoog 50 23

Grote weerstand korten pensioen Pensioenen mogen in de opbouwfase niet worden gekort 1 7 25 35 26 7 In de uitkeringsfase zouden pensioenen niet gekort mogen worden 2 3 12 41 35 6 0% Helemaal mee oneens 10% Mee oneens 20% 30% Neutraal 40% Mee eens 50% 60% Helemaal mee eens 70% 80% 90% Weet niet/geen mening 100% 21 februari 2011 24

Langer doorwerken of korten pensioen?

Ik werk langer door en ga op een latere leeftijd met pensioen Ik accepteer een lager maandelijks pensioenbedrag, maar ga wel op de leeftijd die ik me voorgenomen had met pensioen 0 21 februari 2011 44 47 48 50 57 43 10 Totaal 20 Tot 35 jaar 30 35-44 jaar 45-54 jaar 40 50 55 jaar of ouder 50 52 53 56 60 25

Pensioen betaalbaar houden door?

Verhogen maandelijkse pensioenbijdrage van werkgever Geen pensioenopbouw meer boven ca. 50.000 euro Garanties beperken tot ca. 33.000 euro inkomen (modaal inkomen) Verhogen maandelijkse pensioenbijdrage van werknemer Verhogen van de pensioenleeftijd Een éénmalige persoonlijke bijstorting van werknemer Het beperkter indexeren van het pensioen Garanties over volledige inkomen, echter het niveau van de garanties beperken Verlagen van de pensioenopbouw Verlaging van de al opgebouwde rechten 0 3 4 10 12 14 20 19 23 27 30 31 36 40 21 februari 2011 49 50 60 26

Pensioen voor iedereen?

 Mening van Sjaak Bral en Bart Chabot 21 februari 2011 27

Contact

Hans Kennis

consultant / partner 06-200 72 952 [email protected]

070 – 30 42 900 www.montae.nl

21 februari 2011 28