Transcript Problem Cozme Becerisi

PROBLEM ÇÖZME BECERİSİ
HAZIRLAYAN
SAYNUR NEVRES KAYA
Gittikçe karmaşıklaşan toplum yapısı teknolojik
gelişmaler, siyasi ve ekonomik krizler bireye gittikçe
artan problemli durumlarla karşılaştırmaktadır.
Dolayısıyla problem çözme psikolojiside uzun yıllardır
ilgi odağı olan önemli bir konudur. Yapılan bir çok
araştırmada problem çözme sürecine ilişkin bir çok
kavram ortaya konulmuştur.
Gagne ve skinner(1964-1974 ) gibi araştırmacılar
problem çözme sürecinde en önemli değişken olarak
bireyin geçmişini inceleme eğiliminde görülürken diğer
araştırmacılar, örneğin Kohler ve Maier (1925 – 1970)
gibi problemlerin çözümünde en önemli unsurun
bireyin karşı karşıya kaldığı durumu algılama biçimi
olduğunu savunmuşlardır.
Anderson(1980) öncelikle bilişsel işlemler üzerinde
odaklaşarak, problem çözme sürecini bilişsel ve
duygusal işlemleri sıraya koymak, davranışsal
tepkilerde bulunmak olarak tanımlamıştır.
►
Sonuç olarak problem çözmenin bilişsel,
duygusal ve davranışsal etkinlikleri içeren
karmaşık bir süreç olduğu söylenebilir.
BİLİŞSEL SÜREÇTİR
Bilişsel etkinlikler 3 ana değişkenden
etkilenirler.
 Bilişsel başa çıkma stratejileri
 Bilişsel süreçler aracılığı ile davranışların
düzenlenmesi
 Bilşsel süreçlerin bilinçli kontrolleri
Heppner ve Krauskpf (1987) problemleri
çözmede kullanılan başa çıkma stratejilerini
“Problem algılanır ve tanımlanır, alt yapılarına
indirgenir,amaçlar saptanır.” şeklinde sıralarlar.
DUYGUSAL BİR ETKİNLİKTİR
Problem çözmeye yönelik duygusal etkinlikler 3 ana
değişkenden etkilenirler
► Duygusal başa çıkma stratejileri
► Duyguların eylem üzerindeki engelleyici ve
destekleyici etkileri
► Davranış ,değerlendirme ve duygu kavramlarının
birbiriyle ilişkisi
Diğer bir deyişle duygusal tepkilerini değiştirerek
problemi yeniden yapılandırması bu süreçte etkili
bir stratejidir. Örnek olarak pasif kabulleniş,
iyimserlik, umutsuzca geri çekilme, kararlı duygular
ve bozulmuş morali düzeltme biçimleri verilebilir.
DAVRANIŞSALDIR.
Problem çözmeye dönük davranışlar 4 ana
değişkenden etkilenirler.
 Daha önceki eylem türleri,
 önceki eylemlerin etkisizlik nedenleri,
eylemlerin işlevsel sonucu
 bireyin azmi vs.
Problem çözme süreci
D‘Zurilla ve Goldfried(1971)
problem çözme surecini,
tanımlanabilen aşamalara
ayırmışlardır.
► Genel yaklaşım
► Problemin tanımlanması
► Çözüme yönelik
seçeneklerin oluşturulması
► Karar verme
► Eyleme geçme ve
değerlendirme
GENEL YAKLAŞIM
►

Bu ilk aşama, bireyin belirli bir çözümü benimsemesi
yada reddetmesini sağlayan destekleyici yada engelleyici
nitelikte olabilen ve bireyi belirli bir biçimde davranmaya
yönelten zihinsel eğilimdir.
Bireyin problemli durumlara genel yaklaşımı (yaklaşma
yada kaçınma tarzı, kontrol edip edememesi ve
yeteneklerine güvenip güvenmemesi) sorunları başarı ile
çözme ve başa çıkma stratejisini etkiler
Problemin tanımlanması
►
►
►
►
Bireyin kendisini ,
davranışlarını, bilgisini ,
heyecanlarını ve
problem duruma ilişkin
duygularını
değerlendirmesi
Problematik durumla
ilgili çevresini
değerlendirmesi
Problematik durumu
açıklığa kavuşturma,
hedef, beklentilerin ve
çatışmaların farkında
olma.
Mümkün olduğunca
somut olmak
Problemi tanımlarken;
►
►
►
►
Bu durum sadece sizin için
mi problem yoksa başkaları
da bunu problem olarak mı
görüyor?
Oluşumuna sizin bir
katkınız var mı?
Katkısı olabilecek başka
kişiler veya şeyler var mı?
Şimdiye dek benzer
sorunlarla karşılaştınız mı?
Nasıl baş ettiniz?
Seçeneklerin oluşturulması
Seçeneklerin sayısını arttırmak yönünden
Osborn’un beyin fırtınası yöntemi 4 kural içerir.
► Seçenekler oluşturulurken değerlendirme
yapmaktan kaçınmalıdır
► Kısıtlamaksızın, özgür zihinsel aktiviteye önem
vermek gerekir.
► Oluşturulan düşünce sayısı fazla olmalıdır.
► Önerilen seçeneklerden birleşimler oluşturmalı
yada bunları geliştirmeye çalışmak
Seçenekler oluşturulurken;
► Belirlenen
her bir
seçeneğin
uygulanabilirlik
açısından olumlu ve
olumsuz yönlerini
düşünün.
► Her bir seçeneğin
olumlu ve olumsuz
yönlerindeki duygusal
ve davranışsal
tepkilerinizi belirleyin.
“grup önünde konuşamama” bir sorun ise
çözüme yönelik seçenekler;
uygulanabilirliği en kolaydan en zora
doğru sıralanırsa
► Arkadaş grubuna bir konuşma
yapmak
► Tanımadık kişilerden oluşan bir gruba
konuşma yapmak
► Hocalara bir konuşma yapmak
► Bir seminer ödevi alarak anfide
kalabalık bir gruba konuşma yapmak
Oluşturulan her bir seçenek için;
► Olumlu
ve olumsuz yönlerini düşününüz.
► Her bir seçenek için duygusal ve davranışsal
tepkilerinizi belirleyiniz.
► Örn; arkadaş grubuna konuşma yapmak ile
seminer grubuna konuşma yapmak arasındaki
duygusal ve davranışsal farklılıklar var mıdır?
Varsa neler?
Karar verme
►
►
►
►
Eyleme yönelik bir dizi seçenek arasından bir tanesini
seçmektir.
Karar verme durumunu etkileyen iki unsurdan biri
fayda değeri, diğeri olası sonuçlardır.
Seçeneklerden biri veya bir kaçı üzerinde karar
verilmeden önce bunların daha önce denenipdenenmediği de araştırılır.
Denenmiş ve sonuca götürmeyen seçenekler karar
sürecinde dikkate alınmamalıdır.
ÇEŞİTLİ ARAŞTIRMALAR SONUCUNDA BAŞARILI KARAR VERMENİN BAZI
BECERİLERE BAĞLI OLDUĞU SAPTANMIŞTIR. BUNLAR;
 Bilgi
 Olasılıkları doğru değerlendirme
 Kararların yararlı yönlerini
değerlendirme
 Değişik seçeneklerin sonuçlarını
değerlendirmedir.
DOLAYISIYLA KARAR VERME OLASILIKLARI DEĞRLENDİRME
VE SONUÇLARI TARTMA GİBİ SPESİFİK DAVRANIŞLARI
İÇERMEKTEDİR.
DEĞERLENDİRME
►
►
►
►
Eylem planının uygulanıp sonucun belli
bir standartla karşılaştırılmasıdır.
Eğer birey eylemleri karşılaştırır yada
verilmiş bir standartla uygunluğuna
bakarsa bu( test etme) birey bu
aktivitelerden yeni sonuçlar üretir yada
eylemlerini durdurur. Tersine eğer
eylemleri bir standartla uyuşmuyorsa
birey işlemine devam eder.
Değerlendirme, sorun çözmenin son
aşamasında seçilen eylem yerine
getirildikten sonra olur ve gerçek
sonucu değiştirmek için düzenlenmiştir.
Bu aşama olmaz ise birey sıkıntıları için
doğru çözümler keşfetmek yerine
hareket yönü belirsiz bir performansta
ısrar edebilir.
Kısaca, problem çözme işleminde başarı problemin doğru
tanımlanmasına bağlıdır.Bunun yanı sıra problematik durumla
ilgili yeterli bilgi sahibi olunmalı ve çözüme yönelik seçenekler
formüle edilmeli,en iyi çözüme götürecek seçenekten
başlanmalıdır. Mevcut seçenekler uygulamaya konur ve
değerlendirmesi yapıldıktan sonra başarılı olunmuşsa o yolda
devam edilir aksi takdirde başka seçenekler uygulamaya
konur.