Transcript Slayt 1 - Halil TUZCU

» Atasözünün tanımını yapmayı
üstlenmek, altından
kalkılması güç bir vaatte
bulunmaktır.
» Ne mutlu ki atasözünün bir
tanımını yapmaya gerek
yoktur, çünkü hepimiz onun
ne olduğunu biliyoruz.
Bartlett Jere Whiting
» Atasözü halk arasında geçerliliği olan
(olmuş ya da olacak) açık bir gerçeğin özlü
ifadesidir.
Stuart A. Gallacher
» Atasözleri halk arasında geçerli olan açık
gerçeklerin özlü ve geleneksel ifadeleridir.
Wolfgang Mieder
Atasözü,
doğuşunu
toplumlara
borçlu olan, biçim ve deyiş olarak
kökenini açığa vuran bir ifadedir.
Kökten – doğruluğu herkesçe kabul
edilen – bir gerçeği sade bir dilde,
genellikle süslü, ses yinelemesiyle
ve kafiyeli olarak ifade eder.
Masallar, efsaneler, uzun
hikâyeler, fıkralar ve bilmeceler
gibi çeşitli sözlü folklor türleri
arasında atasözleri en veciz
olanlardır.
» Fakat bu en basit tür oldukları anlamına
gelmez.
Atasözleri üzerine yapılan çok
sayıda araştırma, bunların
toplumun gündelik meseleleri ile
ilgili olduğunu ortaya koymuştur.
Atasözleri, deneyimleri ve
gözlemleri özetleyerek insanlara
kişisel ilişkiler ve sosyal
meselelerde hazır yorumlar
sağlayan bilgelik külçelerine
dönüştürür.
Tasavvur edilebilen her bağlamda
atasözleri mevcuttur ve böylece
atasözleri de hayatın kendisi gibi
çelişkilidir.
 Belirli bir insan grubunun insanın ve
dünyanın doğası ile insanın bu
dünyadaki
hayatı
hakkındaki
geleneksel
kavrayışlarına
“halk
düşünceleri” denir.
» Dundes, bu halk düşüncelerinin belirli
bir folklor türü teşkil etmeyip, daha çok
farklı folklor türlerinde geniş ölçüde
vurgulandıklarını belirtmektedir.
» Dundes’e göre, atasözleri, neredeyse
tamamen bir ya da daha fazla halk
fikrinin dışavurumudur.
» Atasözlerinin farklı toplumlarda halk
tarafından benzer ifadelerle
açıklanması, onların içinde doğdukları
belirli toplumlarda aynı işlevi
görmelerinden, yani, halk düşüncesinin
dışavurumu olmalarından
kaynaklanmaktadır.
Kimi zaman atasözleri mantıksal bir
düşünce sistemini ortaya koymaz. Fakat,
özel bir durum için belirli bir atasözü
seçildiği zaman bu, etkin bir iletişim stratejisi
reçetesi olarak duruma mükemmelen uymak
zorundadır.
» Az sayıdaki varsayımın tersine,
atasözleri modern toplumda işlevselliğini
yitirmiş değildir. Bunlar, neredeyse
otomatikman akla gelen önceden
hazırlanmış sözel birimler olarak
insanlara hem sözlü hem de yazılı halde
hizmet ederler.
Atasözleri otoriterdir.
Onların bildirdiği gerçekler mutlaktır. Bu
etkiyi
atasözünün
gelenekselliği
ve
çağrıştırdığı kişiye özel olmayan toplum
mutabakatının ağırlığı yaratır.
» Atasözünün biçimi, kulağa çok “doğru”
gelerek bu etkiyi pekiştirir. Zarif bir ahenk,
ses ve anlamın zekice (nükteli bir şekilde)
yakınsaması, mantıksal ilişkilerin özlü
formülü, son derece düzenli tekrarlamalar,
yapısal uyum ve benzer metaforlar genel
prensipleri özetler ve kulağa doğru gelenin
gerçek olması gerektiği hissini uyandırır.
Bu, atasözlerinin stratejisinin etki yaratma
kısmıdır. Fakat bu atasözlerinin mutlak
gerçekleri ifade ettiği anlamına gelmez.
Atasözleri
sadece
öyleymiş
[mutlak
gerçeği ifade edermiş] gibi bir izlenim
yaratırlar.
Belirli durumlardaki fiili kullanımlarına
bakıldığında, bir atasözünün birden çok anlamı
ifade edebildiğini, bazen bunların birbiriyle
çeliştiğini ve atasözlerinin anlamlarının,
bağlama göre belirlendiğini görürüz.
Ses yinelemeleri, kâfiye ve genelleme, bir
cümlenin
mutlaka
atasözü
olmasını
gerektirmez.
Mieder’in örneğiyle: “Yıldızların olduğu
yerde skandallar vardır,”
atasözü gibi
görünebilir fakat aslında öyle değildir. İcat
edilmiş cümle, yaygın atasözü kalıbı olan “X
olan yerde Y de vardır,” şablonunu
içermektedir ve görünüşe göre film
yıldızlarının bazı davranış kalıplarının
genelleştirilmesiyle oluşmuştur.
Fakat bu özellikler onun atasözü olduğu
iddiasını kanıtlamaz. Bu üretilmiş bilgi
başkaları tarafından kabul edilmeli ve hakiki
bir atasözü haline gelene dek kullanılmaya
devam edilmelidir.
Nesiller geçip de artık halk arasında gerekli
hallerde kullanılan belirli bir söz kalıbı uzak
atalara mal edilecek denli köklü hale
gelmedikçe, atasözüne benzer işlev yahut
biçime sahip olması, onu aynı kategoriye
sokmaz.
Sonuç olarak:
* Atasözü bir durumu özetleyen, geçmiş bir
olay hakkında hüküm veren, gelecek için
bir davranışı öğütleyen geleneksel bir
sözdür.
* Bazı atasözleri bir gerçeği işaret edebilir
(dürüstlük en iyi politikadır, gibi) fakat çoğu
atasözü metaforiktir.
* Atasözleri en az bir konu ve o konu
üzerine bir yorum içerirler.
* Atasözleri iki kelime gibi kısa cümlelerden
oluşabilirler (para konuşur ya da zaman uçar
gibi).
• Çoğu atasözü belirli bir kalıba uyar.
• Atasözleri halk ürünleri arasında en eski olan
türlerden biridir.
• Atasözlerinin bilgelik dolu olması beklenir;
aslında bir atasözü birçok kişinin tecrübesi ve
bu tecrübeyi bir kişinin ifade etmesiyle
oluşmuştur.