Transcript Slide 1

Yem yapım teknikleri ve yem
formulasyonu hazırlanması
Hüseyin SEVGİLİ
Ziraat Yüksek Mühendisi
Akdeniz Su Ürünleri Araştırma ve Eğitim Enstitüsü Müdürlüğü
ANTALYA
Nisan- 2006
Yetiştiricilikte besleme masrafları toplam
masrafların %40-60’nı oluşturur.
Gereksinim duyulan tüm besin maddelerinin
her partikülde eşit olarak bulunması
gerekmektedir.
Hammaddeler en uygun şekilde formüle
edilmeli ve işlenmelidir.
BALIKLARDA ENEJİ AKIŞ DİYAGRAMI (NRC,1993)

BOŞALTIMLA OLAN KAYIPLAR
ISI ARTIŞI KAYIPLARI
ALINAN ENERJİ

DIŞKI KAYIPLARI
SİNDİRİLEBİLİR ENERJİ

SOLUNGAÇ VE
İDRAR YOLU İLE KAYIPLAR
METABOLİK ENERJİ

ISI ARTIŞI
ATIKLARIN OLUŞUMU VE ATILMASI
ÜRÜN OLUŞTURMA

NET ENERJİ
SİNDİRİ VE ABSORBSİYON
YAŞAMA PAYI ENEJİSİ
BAZAL METABOLİZMA
DİNLENME AKTİVİTESİ
VÜCUT ISISI DÜZENLEME

ÇEVRİLEBİLİR (TUTULAN) ENERJİ
20 MJ/kg enerji içeren bir yemin alabalığa verildikten sonra görülen akış diyagramı
1 ton tilapia üretiminde, azot dengesi
128
Toplam yem N
•verilen 128
kg azotun 98
kg’ı farklı
yollarla
atılmaktadır.
102.4
Tüketilen
yem N
30
Vücut N
25,6 yenmeyen yem
N
54 İdrar
N
128
Dışkı N
Yem Hazırlanmasında Bilinmesi Gereken
Hususlar







Yetiştirilen türün besin madde gereksinimi
Türün beslenme alışkanlığı
Hammadde bulunabilirliği, fiyatı ve besin madde kompozisyonu
Hammadde veya hazırlanan yemin söz konusu tür tarafından
değerlendirebilme yeteneği
Hazırlanan yemin beklenen tüketimi
Gerekli olan yem katkıları
Arzu edilen yem işleme tekniği ( peletleme, ekstrüzyon vs)
Hamaddeler
KM
% HK
%ORG.MD
% HP
% HY
% HS
% N.Öz Md.
Arpa Danesi
89,6
2,5
87,1
10,9
1,6
5,8
68,8
Mısır Danesi
87,2
1,4
85,8
9,5
3,9
3,1
69,4
Bonkalit
88,4
1,9
86,5
14,5
3,5
1,7
66,8
Buğday Kepeği
88,9
4,7
84,2
13,6
3,5
10,6
57
Pirinç Kepeği
87,5
8,3
79,2
13,1
16,7
10,4
39,1
Buğday Glüten Unu
90,6
1,6
89
74,6
2,9
9,5
11,1
Mısır Glüten
90,7
2,7
88
54,9
4,3
1,1
27,7
Ayçiçeği Tohumu
Küspesi,(Ekstraksiyon,Kabuksuz
Tohumdan)
91,5
7,4
84,1
40,5
1,5
14,3
27,8
Ayçiçeği Tohumu
Küspesi,(Ekspeller,Kabuksuz
Tohumdan)
91,8
7,5
84,3
43,6
5,1
11,5
24,1
Ayçiçeği Tohumu
Küspesi(Ekspeller Kabuklu
Tohumdan)
91,8
6,9
84,9
28
5,6
23,8
27,5
Pamuk Tohumu küspesi(Ekspeller
Kabuksuz Tohum)
92,6
6,8
85,8
41,4
5
11,5
27,7
Pamuk Tohumu
Küspesi(Ekspeller Kabuklu
Tohum)
93,1
5
88,1
28,8
7,1
21,6
30,6
Soya Fasülyesi Küspesi
90,5
6,6
83,9
43,7
2
6,3
32
Soya Fasülyesi
Küspesi(Ekspeller)
93,1
6,4
86,7
41,8
8,1
6,3
30,6
Et-Kemik Unu
92,2
32,5
59,7
42
11,8
0
6
Kan Unu
89,6
4,9
84,7
78,8
1,2
0
4,6
Balık Unu
91,8
11,8
80
64,8
9,6
0
4,9
Hamsi Balığı Unu
92,5
10,9
81,6
67,5
12,2
0
1,9
Bazı yem hammaddelerinin farklı türlerdeki besin madde sindirilebilirliği
Hammadde
Uluslar arası yem Protein (%)
numarası
Chinook
Gökkuşağı
Salmon
alabalığı
Yonca unu
1-00-023
—
Kan unu
5-00-381
Kazein
5-01-162
Lipid (%)
Karbonhidrat %
Kanal
yayını
Mavi
tilapia
Gökkuşağı
alabalığı
Kanal
yayını
Mavi
tilapia
Gökkuşağı
alabalığı
Kanal
yayını
Mavi
tilapia
61a
—
66b
71c
51d
—
—
12d
27b
30e
69a
74
—
—
—
—
—
—
—
—
95c
97f
—
—
—
—
—
—
—
—
Kanola unu
5-06-145
79
—
—
—
—
—
—
—
—
Mısır
4-02-935
—
95c
60d
84b
—
76d
90b
—
66d
45b
—
—
66
d
b
—
96
d
—
—
78
d
72b
Mısır gluten unu 5-28-242
—
87a
—
—
—
—
—
—
—
—
Pamuk tohumu 5-01-621
küspesi
Balık unu, hamsi 5-0-985
—
76a
83g
—
—
88d
84a
17d
—
92
—
—
—
—
—
—
—
—
—
Balık unu, ringa 5-02-000
91e
87a
—
—
97c
—
—
—
—
—
—
—
—
e
e
79
Balık unu,
menhaden
Et kemik unu
5-02-009
83
—
88
5-00-388
85c
82g
78b
—
77c
Tavuk unu
5-03-798
74c
68c
—
—
—
—
—
—
—
—
Tüy unu
5-03-795
71e
58c
74d
—
68c
83d
—
—
—
—
Soya küspesi, 44 5-04-604
percent
Soya küspesi, 48 5-04-612
percent
Mısır nişastası (pişirilmemiş)
—
—
—
94
—
—
—
—
—
54b
77e
83a
93g
—
—
81d
—
—
—
—
% 50
—
—
—
—
—
—
—
24a
—
55f
% 25
—
—
—
—
—
—
—
—
—
61f
% 50
—
—
—
—
—
—
—
52a
—
66f
% 25
—
—
—
—
—
—
—
—
—
78f
4-05-205
85e
76a
72d
—
—
4-05-268
—
—
92
85b
—
59d
61b
84e
—
—
—
—
—
—
e
g
85
b
b
—
97
d
98
b
Mısır nişastası (pişirilmiş)
Bonkalite
Buğday
Buğday extrude
edilmiş
g
—
90
—
b
—
96
—
—
—
d
Fomulasyon Hazırlama Yöntemleri






Pearson karesi
Çift pearson karesi
Deneme – yanılma metodu
Kademeli denkleştirme yöntemi
Bir maddeyi sabit tutarak formulasyon
hazırlanması
Doğrusal programlama ( linear
programming)
Pearson kare
Balık unu
28
65
45
Bonkalite
20
17
48
48
100’de
28 ise
X
X=58,3 Balık ununun yüzdesi
100-58,3=41,7 bonkalitenin yüzdesi
Eğer elimizde ikiden fazla hamadde varsa;
Protein
Sınırlama
Balık unu
65
50%
Soya küspesi
44
50%
Bonkalite
14
75%
Mısır unu
9
25%
27,25
Protein54,5
40
%20'den büyük protein
%20'den küçük enerji
32,5
Protein
22
10,5
Enerji
2,25
41,75 te
100
X=
14,5 varsa
X
34,73054
100-34,73054=65,26946
Enerji12,75
Balık unu
Soya küspesi
Bonkalite
Mısır unu
14,5
41,75
65,26946 X %50
65,26946 X %50
34,73054X %75
34,73054X %25
Rasyondaki miktar
32,63473
32,63473
26,04791
8,682635
100
sağlaması
21,21257
14,35928
3,646707
0,781437
40
54,5
12,75
Bazı yem
formulasyon programları








ADIFO NV--BESTMIX,(Belçika, başlama yılı 1974) www.adifo.com
Creative Formulation Concepts, LLC--Concept5 and
Concept4.(Amerika, başlama yılı 1978) www.creativeformulation.com
Domit & Domit Ltd.—OptiMix (Brezilya, başlama yılı 1986)
www.optimix.com.br
Feed Management Systems--Brill Formulation (Amerika, başlama yılı
1968) www.feedsys.com
Feedsoft Corporation--Feedsoft Formulation (Amerika, başlama yılı
2004) www.feedsoft.com
Flanders Nutritional Technologies N.V.--Alfablend (Belçika, başlama yılı
1999) www.fnt.be
Format International Limited--Single-Mix® (Amerika, başlama yılı 1981)
www.formatinternational.com
Ücretsiz---http://ansc.une.edu.au/ansc/nutrition/downloads.html.
Örnek bir yem formulasyon programının
kullanımı

UFFDA
Peletleme
Karışımı arzu edilen büyüklükte-çapta
şekillendirir. Sıcaklık materyale bağlı olarak 85
°C’e kadar çıkar. Materyal peletlenmeden önce
buhar ile şartlandırılır.
Ekspander
Ekspander yemi 100  C ‘nin üzerinde pişirmek
ya da şartlandırmak üzere kullanılan bir işlemdir. Bu
konik şekilli bir parçayı ekspander çıkışına zorlayarak
yem çıkışının yavaşlatılmasıyla gerçekleştirilir. Bu
esnada materyale uygulanan ekstra mekanik enerji,
basınç salımı ile birlikte materyalde genleşme ve
sıcaklı artışı olur.Koninin basıncı ayarlanarak sıcaklık,
yoğurma ve enerji tüketimi değiştirilebilir. Bu yolla
sıcaklık 160 C ‘e, basınç 40 bar’a kadar çıkarılabilir.
Bu işlemlerden sonra son ürün elde etmek üzere
materyal pelet makinesine aktarılır.
Ekstruder

Ekstruder ham materyalin kısa sürede yüksek sıcaklık ve
basınca tabi tutulduğu “biyoreaktör” olarak tanımlanmaktadır.
Sıcaklık, vidaların dönmesi ile sağlanan mekanik enerji, yem
partiküllerinin kendi aralarındaki, yem partikülleri ile vida
arasındaki ve yem partikülleri ile ekstruder kovanı arasındaki
sürtünmeden oluşur. İşlem esnasında materyal çıkışa doğru
zorlanır ve disk deliklerinin çapına göre basın. 200 atm’e kadar
çıkabilmektedir. Yüksek sıcaklık ve basınç altında materyal sıvı
benzeri plastik bir hal alır. Çıkışta aniden normal atmosfer
basıncı ile karşılaşan materyaldeki su gaz haline gelerek ürünün
genleşmesini sağlar. Buharlaşma ile oluşan küçük boşluklar
sayesinde farklı yoğunluklarda yem elde etmeyi sağlar.
Ekstrüzyonda elde edilen ürünün yoğunluk ve yüzerlik özellikleri
arasındaki ilişki
Hızlı batan
Deniz suyu
20°C
>640 g/l
Tatlı su
20°C
>600 g/l
Yavaş batan
580-600 g/l
540-560 g/l
Nötral
520-540 g/l
480-500 g/l
Yüzen
<480 g/l
<440 g/l
Yem
karakteristiği
Teşekkürler
…