Transcript AEP - CW2
Od analizy finansowej do ekonomicznej projektu – ĆW 2 Analiza finansowa projektu Podstawa oceny opłacalności każdego przedsięwzięcia Bazując wyłącznie na przychodach (zyskach) i kosztach (stratach) podmiotu będącego animatorem projektu (firma, instytucja zarządzająca), określa się opłacalność finansową projektu prognoza zasobów, dzięki którym zostaną pokryte przyszłe wydatki. Punkt wyjścia do dokonywania analizy ekonomicznej projektu Analiza ekonomiczna Analiza finansowa Dyskontowe wskaźniki oceny opłacalności: np. NPV, IRR, • finansowa zaktualizowana wartość netto FNPV, • ekonomiczna zaktualizowana wartość netto ENPV, • finansowa wewnętrzna stopa zwrotu – FIRR (FRR) • ekonomiczna wewnętrzna stopa zwrotu – EIRR (ERR) DANE WEJŚCIOWE Z ANALIZY FINANSOWEJ Korekty fiskalne (wyeliminowanie transferów) Odliczenie podatków pośrednich, subwencji, dotacji, itp. płatności mających charakter wyłącznie transferu dochodu. Korekta o efekty zewnętrzne (ang. externalities) Zarówno pozytywne, jak i negatywne, powstają, gdy działalność jednego podmiotu powoduje zmianę w dobrobycie innych jednostek gospodarczych i zmiana ta nie jest rekompensowana. Przekształcenie z cen rynkowych w ceny rozrachunkowe (ang. shadow prices) Ceny ukryte występują gdy mamy do czynienia z zakłóceniami na rynku np.: monopole, bariery handlowe, regulacje prawne w zakresie cen i płac, itp. DANE WEJŚCIOWE DO OCENY OPŁACALNOŚCI EKONOMICZNEJ PRZY ZASTOSOWANIU POWSZECHNYCH WSKAŹNIKÓW OPŁACALNOŚCI (ENPV, ERR) Etap 1 – Skorygowanie o efekty fiskalne • celem etapu jest właściwe uwzględnienie efektów fiskalnych z punktu widzenia gospodarki (społeczeństwa), • na potrzeby analizy ekonomicznej należy przyjmować ceny nakładów i produktów przed naliczeniem podatku VAT i innych podatków pośrednich, • objęte analizą ekonomiczną ceny czynników nakładczych powinny obejmować podatki bezpośrednie – z punktu widzenia projektu podatek dochodowy jest odpływem i zmniejsza jego opłacalność, – z punktu widzenia gospodarki nie jest to koszt, a część dochodu z podatków jest rozdzielana przez rząd na zaspokojenie potrzeb ogólnospołecznych – stąd niekiedy podatki dochodowe należy zapisać jako korzyść projektu; • dotacje (rozumiane jako dochód transferowy) będą stanowiły cześć kosztów projektu (jako wyraz kosztów społecznych); • niekiedy podatki pośrednie lub dotacje mają na celu skorygowanie efektów zewnętrznych (np. podatki od cen energii, które mają zniechęcać do wytwarzania negatywnych efektów zewnętrznych na środowisko) – wtedy uzasadnione może być włączenie takich podatków do kosztów projektu (należy jednak uważać, by nie liczyć ich podwójnie, np. poprzez włączenie do oceny zarówno podatków energetycznych, jak i szacunkowych zewnętrznych kosztów środowiskowych). Problem podatków nie musi być potraktowany w bardzo precyzyjny sposób, jeśli ma on niewielkie znaczenie dla oceny projektu, jednak zawsze należy go rozważyć. Etap 2 – Skorygowanie o efekty zewnętrzne (externalities) Efekty zewnętrzne (externalities) - w analizie projektów jest to rezultat projektu odczuwany przez jego otoczenie (stąd nie uwzględniany w finansowej ocenie projektu). Efekt zewnętrzny występuje wtedy, gdy fakt produkcji lub konsumpcji dobra lub usługi przez jedną jednostkę gospodarczą ma bezpośredni wpływ na poziom dobrobytu producentów lub konsumentów wchodzących w skład innej jednostki. Efekty zewnętrzne mogą być pozytywne lub negatywne. • celem tego etapu jest ustalenie wartości korzyści i kosztów zewnętrznych nie uwzględnionych w analizie finansowej, • niekiedy koszty i korzyści zewnętrzne, które są łatwe do zidentyfikowania, okazują się trudne do wycenienia, a efekty objawią się w połączeniu z innymi czynnikami dopiero w dłuższej perspektywie czasowej • można sporządzić wykaz niekwantyfikowalnych efektów zewnętrznych, dzięki czemu będzie istniała możliwość porównania relatywnej wagi aspektów kwantyfikowalnych, z czynnikami nie poddającymi się kwantyfikacji (dokonanie analizy wielokryterialnej). • metodologia OECD – uwzględnianie efektów zewnętrznych tylko w formie opisowej, ze względu na ich małe znaczenie • metodologia UNIDO – efekty zewnętrzne są wyceniane i włączane do opłacalności ekonomicznej projektu. • uwzględnienie oddziaływania na środowisko – przy zastosowaniu metody jakościowo-ilościowych, nawet nieprecyzyjne szacunki dają możliwość uchwycić część istotnych kosztów środowiskowych. Przykłady społecznych korzyści zewnętrznych: • korzyści w postaci niższej wypadkowości w rejonach o dużym natężeniu ruchu; • oszczędności w czasie przewozu w ramach zintegrowanej sieci transportowej; • wydłużenie przewidywanej długości życia dzięki lepiej wyposażonym obiektom opieki zdrowotnej lub w wyniku redukcji substancji zanieczyszczających środowisko; • wyszkolenie zatrudnionych w projekcie robotników, którzy później będą mogli znaleźć lepiej płatną pracę; • zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej (przyciąganie nowych inwestorów) i tworzenie nowych miejsc pracy w wyniku realizacji projektu; • linia kolejowa, która może zmniejszyć zagęszczenie ruchu na określonej drodze; • nowy uniwersytet, który może wspierać nauki stosowane a dzięki lepiej wykształconej sile roboczej mogą wzrosnąć przyszłe dochody pracowników; • uratowane życia ludzkie dzięki projektom w sektorze opieki zdrowia itp. Przykłady społecznych kosztów zewnętrznych: • utrata produkcji rolnej z powodu odmiennego wykorzystania ziemi; • dodatkowe koszty netto dla władz lokalnych związane z przyłączeniem nowego zakładu przemysłowego do istniejącej infrastruktury transportowej; • wzrost kosztów usuwania ścieków; • zmniejszenie wartości rynkowej domów, w wyniku budowy nowego „uciążliwego” zakładu produkcyjnego w okolicy osiedla, itp. Przykłady oddziaływania projektu na środowisko • ekologiczne koszty drogi szybkiego ruchu - szacowane na podstawie potencjalnego spadku wartości sąsiadujących z drogą nieruchomości, z powodu większego hałasu lub spalin, pogorszenia jakości krajobrazu; • ekologiczne koszty dużego „truciciela” przemysłowego, np. rafinerii szacowane na podstawie potencjalnego wzrostu wydatków na opiekę zdrowia wśród mieszkańców i pracowników.. Przykład: Zagospodarowanie obiektu zabytkowego na cele turystyczne Potencjalne efekty finansowe Wpływy Wydatki •wszelkiego rodzaju opłaty za usługi • nakłady inwestycyjne projektu świadczone przez projektowaną bazę turystyczną powstałą na bazie • koszty eksploatacji (utrzymania) zabytkowego obiektu, obiektu będącego przedmiotem projektu •wpływy z opłat za wstęp i zwiedzanie zaprojektowanych muzeów, skansenów, parków, itp. (pokrywające nieznaczną część rzeczywistych kosztów), •ewentualne wpływy ze sprzedaży usług ubocznych i powiązanej działalności handlowej. Potencjalne efekty ekonomiczne Wpływy (korzyści) Wydatki (koszty) •pobudzenie przez projekt wzrostu dochodów • utrudnienia spowodowane wzrostem ruchu w związku z realizacją projektu (trudności w w sektorze turystycznym na danym obszarze, przemieszczaniu się, przekroczenie wywołany zwiększonym strumieniem turystów chłonności i pojemności turystycznej i dłuższymi okresami ich pobytu (np. projekty obszaru, itp.) mające na celu odrestaurowanie, wyeksponowanie, zagospodarowanie czy udostępnienie do zwiedzania obiektów • koszt alternatywny związany z odmiennym wykorzystaniem danego czynnika (np. dziedzictwa kulturowego, infrastruktura gruntów, obiektu zabytkowego, pracy ułatwiająca korzystanie z powyższych walorów ludzkiej, itp.). turystycznych, itp.), •wzrost dochodów dzięki innych formom działalności pobudzonym przez projekt turystyczny (działalność handlowa, rekreacyjna, itp.) •wzrost zatrudnienia, itp. Etap 3 - Od cen rynkowych do cen kalkulacyjnych Celem tego etapu analizy jest określenie wartości współczynników przeliczeniowych, które umożliwiają przekształcenie cen rynkowych w ceny kalkulacyjne (eliminujące zniekształcenia rynkowe i wpływ regulacji państwowych i przez odzwierciedlające alternatywny społeczny koszt zasobów). to lepiej Ceny produktów będących przedmiotem wymiany międzynarodowej • Każdy produkt będący przedmiotem wymiany międzynarodowej będzie wyceniany na podstawie cen rynku międzynarodowego – OCRM (w anglojęzycznej literaturze – border price) • OCRM – sprowadza wartość rynku międzynarodowego do granicy projektu (np. brama zakładu, składowisko na którym producent sprzedaje swoje wyroby, itp.) PROJEKT Granica państwa Cena CIF Koszt transportu z zakładu do rynku Koszt transportu od granicy do rynku RYNEK Wycena OCRM - substytucja importu OCRM = (cena CIF + koszt transportu od granicy do rynku) – koszt transportu z projektu do rynku Granica państwa PROJEKT Cena FOB Koszt transportu do granicy Koszt transportu do projektu Wytwórca surowca (np. kopalnia) Wycena OCRM (zużycie produktu dotychczas eksportowanego) OCRM = (cena FOB - koszt transportu z kopalni do granicy) + koszt transportu z kopalni do projektu Ceny produktów i nakładów nie będących przedmiotem wymiany międzynarodowej • stosowane będą ceny obserwowane na rynku lokalnym (brak bardziej konkurencyjnych rynków). • na rynku, na którym występują zakłócenia, konsument może towar kupić lub nie, przez co wyraża swoją „gotowość do zapłaty” (willingnes to pay) – cena przyjmowana w analizie ekonomicznej. • krańcowy koszt produkcji surowca - koszt pozyskania surowca przez krańcowego dostawcę, w sytuacji gdy realizacja projektu wymusza wzrost podaży surowca. Przykłady zniekształceń cenowych • ziemio-chłonny projekt, np. budowa obiektu przemysłowego, gdzie ziemia zostanie udostępniona bezpłatnie przez publiczną instytucję, podczas gdy w przeciwnym wypadku mogłaby przynosić rentę gruntową; • projekt rolniczy, którego realizacja uzależniona jest od dostaw wody według bardzo niskiej taryfy, wysoko dotowanej przez sektor publiczny; • energo-chłonny projekt, którego funkcjonowanie zależy od dostaw energii elektrycznej w ramach systemu regulowanych taryf, przy czym taryfy te odbiegają od długookresowych kosztów krańcowych. • elektrownia funkcjonująca w ramach systemu monopolistycznego, który powoduje znaczne rozbieżności między cenami elektryczności a długookresowymi kosztami krańcowymi: w takim przypadku korzyść ekonomiczna może być mniejsza od korzyści finansowej. Dyskontowanie • po przygotowaniu tabeli dla analizy ekonomicznej, dokonuje się dyskontowania przy pomocy wybranej społecznej stopy dyskontowej w celu uzyskania: – ekonomicznej zdyskontowanej wartości netto inwestycji (ENPV) – ekonomicznej wewnętrznej stopy zwrotu z inwestycji (ERR lub EIRR). • europejska stopa dyskontowa – wyznaczona na poziomie 5% funkcjonuje jako standardowy wskaźnik wzorcowy dla projektów współfinansowanych ze środków UE (projektodawcy po uzasadnieniu mogą przyjąć inną wartość stopy) • dzięki uwzględnieniu, w analizie ekonomicznej, efektów zewnętrznych i cen dualnych, większość projektów o niskiej lub ujemnej finansowej rentowności wykazuje dodatnią stopę ERR • każde przedsięwzięcie, które po aktualizacji przy założeniu stopy dyskontowej na poziomie 5%, wykazuje wskaźnik ERR niższy od 5% lub ujemną wartość ENPV, powinno być poddane dodatkowej ocenie lub zostać odrzucone • ujemna wartość ENPV może być do przyjęcia w pewnych wyjątkowych przypadkach, np.: projekt niesie ze sobą istotne korzyści nie dające się oszacować w kategoriach pieniężnych, pod warunkiem jednak, że korzyści takie zostaną szczegółowo ukazane Zadanie 1 Korzystając z poniższych danych oraz tabeli dotyczącej opłacalności finansowej (FNPV) projektu XYZ określ ekonomiczną opłacalność inwestycji (ENPV): • korzyści wynikające z oszczędności czasu wynoszą 42 tys. EUR • korzyści wynikające ze zwiększonego ruchu turystycznego 78 tys. EUR • koszty związane ze zwiększonym zanieczyszczeniem środowiska 33 tys. EURO • współczynnik przeliczeniowy dla sprzedaży produktu A wynosi 1,1, dla produktu B 1,15, dla odpraw 1,2, a dla kosztów operacyjnych 0,98, a dla nakładów inwestycyjnych 0,9, • ostatni okres to zamknięcie projektu Przepływy finansowe w inwestycji (w tys. Euro) Okres 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Sprzedaż A 0 501 1250 1500 1500 2000 2000 2000 2000 0 Sprzedaż B 0 1000 4820 5100 5100 7500 7500 7500 7500 0 0 2022 7252 7476 7476 7800 7800 7800 7800 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 197 1186 1088 1590 10 400 0 91 0 0 -1500 Przychody ogółem Koszty operacyjne Odprawy Całkowite nakłady inwestycyjne Całkowite wydatki Przepływy pieniężne netto