Transcript Integrowana produkcja roślin w aspekcie środków

Integrowana produkcja roślin w aspekcie
środków ochrony roślin i ich pozostałości
BOGUSŁAW GNUSOWSKI
INSTYTUT OCHRONY ROŚLIN – PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY W POZNANIU
Zakład Badania Pozostałości Środków Ochrony Roślin
HortIntegra, Kielce, 28 listopada 2014 r.
Co jest celem integrowanej produkcji
roślin?
Głównym celem integrowanej produkcji roślin jest produkcja
żywności wysokiej jakości, zapewniając jednocześnie zdrowie ludzi,
zwierząt i środowiska.
Obawy konsumentów dotyczące pozostałości
środków ochrony roślin (ś.o.r.) w żywności
 Przeprowadzone badania konsumenckie przez DG SANCO i EFSA w roku
2005 i 2010 dowodzą, że spośród zagrożeń związanych z żywnością
Europejczycy najbardziej obawiają się pozostałości ś.o.r. w owocach,
warzywach i zbożach (72% w roku 2010 i 70% w roku 2005).
Przepisy służące zagwarantowaniu
bezpieczeństwa konsumentów i środowiska
Rozporządzenie (WE) nr 1107/2009
zastępujące z dniem 14.06.2011 roku
Dyrektywę 91/414/EWG
Dyrektywa 2009/128/WE
Wprowadzanie środków ochrony roślin do
obrotu
Działania na rzecz zrównoważonego
stosowania środków ochrony roślin
Dyrektywa Rady 93/99/EWG
Dodatkowe środki urzędowej kontroli środków
spożywczych
Dyrektywa Komisji 2002/63/WE
Rozp. (Dz. U. 207 poz.1502 z 2007)
Metody pobierania próbek w celu oznaczania
pozostałości pestycydów
Rozporządzenie (WE) nr 178/2002
Ogólne zasady i wymagania prawa
żywnościowego, powołanie EFSA
Rozporządzenie (WE) nr 882/2004
Kontrole urzędowe przeprowadzane w celu
sprawdzenia zgodności z prawem paszowym
i żywnościowym
Rozporządzenie (WE) nr 396/2005
Najwyższe dopuszczalne poziomy pozostałości
pestycydów w żywności i paszach
Ustawy krajowe: o bezpieczeństwie
żywności, ochronie roślin, paszach i
rolnictwie ekologicznym
Wdrażają powyższe regulacje prawne
Przepisy służące zagwarantowaniu
bezpieczeństwa konsumentów i środowiska
Rozporządzenie (WE) nr 1107/2009
zastępujące z dniem 14.06.2011 roku
Dyrektywę 91/414/EWG
Wprowadzanie środków ochrony roślin do
obrotu
Artykuł 55
Stosowanie środków ochrony roślin
Środki ochrony roślin muszą być stosowane właściwie.
Właściwe stosowanie obejmuje stosowanie zasad dobrej praktyki
ochrony roślin (good plant protection practice) i spełnianie warunków
ustanowionych zgodnie z art. 31 (treść zezwoleń na stosowanie środka, m. in.
maksymalna dawka, ilość zastosowań, karencja) i podanymi w etykietach.
Musi być ono również zgodne z przepisami dyrektywy 2009/128/WE,
a w szczególności z ogólnymi zasadami integrowanej ochrony roślin
(integrated pest management), o których mowa w art. 14 tej dyrektywy
oraz w załączniku III do niej, które są stosowane od dnia 1 stycznia 2014 r.
Przepisy służące zagwarantowaniu
bezpieczeństwa konsumentów i środowiska
Dyrektywa 2009/128/WE
Działania na rzecz zrównoważonego
stosowania środków ochrony roślin
Artykuł 14
Integrowana ochrona roślin (Integrated pest management)
1. Państwa członkowskie podejmują wszelkie konieczne środki w celu zachęcania
do stosowania ochrony roślin o niskim zużyciu pestycydów, przyznając zawsze,
gdy to możliwe, pierwszeństwo metodom niechemicznym, aby profesjonalni
użytkownicy pestycydów przechodzili na stosowanie dostępnych praktyk i
produktów do walki z danym organizmem szkodliwym, które stwarzają najmniejsze
zagrożenie dla zdrowia ludzi i dla środowiska. Ochrona roślin o niskim zużyciu
pestycydów obejmuje integrowaną ochronę roślin oraz rolnictwo ekologiczne
zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE) nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. w
sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych.
4. Państwa członkowskie opisują w krajowych planach działania, w jaki sposób
zapewniają, by ogólne zasady integrowanej ochrony roślin przedstawione w
załączniku III zostały wdrożone przez wszystkich profesjonalnych użytkowników do
dnia 1 stycznia 2014 r.
Przepisy służące zagwarantowaniu
bezpieczeństwa konsumentów i środowiska
Rozporządzenie (WE) nr 1107/2009
zastępujące z dniem 14.06.2011 roku
Dyrektywę 91/414/EWG
Wprowadzanie środków ochrony roślin do
obrotu
(24) Przepisy regulujące udzielanie zezwoleń muszą zapewniać wysoki
poziom ochrony.
W szczególności przy udzielaniu zezwoleń na wprowadzanie środków
ochrony roślin do obrotu nadrzędnym celem przeważającym nad poprawą
produkcji roślinnej powinna być ochrona zdrowia ludzi i zwierząt oraz
środowiska.
A zatem przed wprowadzaniem do obrotu środka ochrony roślin należy
wykazać, że przynosi on jednoznaczną korzyść produkcji roślinnej i nie
ma żadnego szkodliwego wpływu na zdrowie ludzi i zwierząt, w tym
grup szczególnie wrażliwych, ani żadnego niedopuszczalnego wpływu
na środowisko.
Przegląd substancji aktywnych ś.o.r.
 W 1993 Komisja Europejska rozpoczęła proces oceny substancji
aktywnych stosowanych w ochronie roślin w UE.
 Efektem przeglądu było wycofanie z rynku pestycydów, które mogły
nie zapewnić ochrony zdrowia ludzi, zwierząt i środowiska.
 Spośród około 1000 substancji aktywnych obecnych na rynku UE
przed 1993 rokiem, jedynie 250 z nich przeszło zharmonizowane
unijne procedury oceny.
 Większość substancji (67%) zostało wycofanych ze stosowania
ze względu brak wsparcia ze strony producentów środków.
 70 substancji (7%) wyeliminowano z rynku, ponieważ ich stosowanie,
w świetle najnowszej wiedzy, mogło nie być w pełni bezpieczne dla
zdrowia ludzi i środowiska.
Przegląd substancji aktywnych ś.o.r.
400 substancji aktywnych jest dopuszczonych do stosowania w UE
(Rozporządzenie Wykonawcze Komisji (UE) nr 540/2011)
(na dzień 1.02.2014 r.)
Jakie środki ochrony roślin możemy stosować w
integrowanej produkcji roślinnej?
 W ramach integrowanej produkcji rolniczej mogą być stosowane wszystkie
środki dopuszczone do obrotu w Polsce, a ich właściwe stosowanie określa
art. 55 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr
1107/2009. Obejmuje ono przestrzeganie zasad dobrej praktyki rolniczej
oraz spełnianie warunków ustanowionych zgodnie z art. 31 tego
rozporządzenia, dotyczących treści zezwolenia i respektowanie zasad
użytkowania środka, określających jego przeznaczenie (rodzaj zwalczanych
agrofagów), maksymalne dawki, liczbę możliwych zabiegów oraz karencję i
prewencję, które podano w etykietach.
 Mogą Państwo spotkać się z listami lub wykazami środków ochrony roślin
dozwolonymi w integrowanej produkcji roślinnej. Takich ograniczeń nie
znajdziemy ani w Rozporządzeniu 1107/2009 dotyczącym wprowadzania
środków ochrony roślin do obrotu, ani Dyrektywie 2009/128/WE
ustanawiającej ramy wspólnotowego działania na rzecz zrównoważonego
stosowania pestycydów.
Pozostałości środków ochrony roślin
 Stosowanie środków może skutkować obecnością pozostałości
substancji aktywnych i produktów ich rozpadu w żywności.
 Poziomy pozostałości nie powinny stwarzać zagrożenia dla zdrowia
ludzi, dlatego w procesie rejestracji środków należy dla substancji
aktywnych ustalić:
 definicję pozostałości,
 limity toksykologiczne (ADI, ARfD),
 najwyższe dopuszczalne poziomy ich pozostałości w żywności
i paszach (NPD).
Obowiązujące najwyższe dopuszczalne poziomy
pozostałości ś.o.r. (NDP, MRL) – baza danych
substancji aktywnych
 Dla ułatwienia korzystania z nowego rozporządzenia o NDP,
DG SANCO umieściło bazę danych dotyczącą substancji aktywnych na
stronie internetowej (http://ec.europa.eu/sanco_pesticides/public/index.cfm).
Cel urzędowej kontroli pozostałości ś.o.r.
w żywności
 Ocena zgodności znajdowanych pozostałości
z ich maksymalnymi dopuszczalnymi poziomami
obowiązującymi w Polsce,
 Ocena prawidłowości stosowania środków ochrony roślin,
 Ocena ryzyka zdrowotnego konsumentów związanego
z pobieraniem pozostałości środków ochrony roślin
w diecie
Laboratoria badające pozostałości ś.o.r.
 Badania mogą być wykonywane jedynie przez laboratoria
akredytowane na zgodność z normą ISO/IEC 17025:2005.
 Laboratoria muszą się stosować zwalidowane metody analityczne
i posiadać procedury systematycznej wewnętrznej kontroli jakości
badań
Wytyczne - Method validation and quality control procedures for pesticide residues
analysis in food and feed. Document No. SANCO/12571/2013. Implemented by
01/01/2014).
 Badania pozostałości środków ochrony roślin w płodach rolnych
wyprodukowanych w ramach integrowanej produkcji roślinnej
wykonywane są przez laboratoria akredytowane oraz laboratoria
Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa - Centralne
Laboratorium Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Toruniu,
laboratoria Instytutu Ochrony Roślin - Państwowego Instytutu
Badawczego w Poznaniu oraz laboratorium Instytutu Ogrodnictwa w
Skierniewicach.
Nadzór merytoryczny nad laboratoriami
UNIJNE LABORATORIA REFERENCYJNE
pozostałości
w warzywach i owocach
(Uniwersytet w Almerii)
pozostałości
w zbożach i paszach
(Duński Instytut
Techniczny, Soeborg)
metody pojedyncze
(CVUA, Stuttgart)
żywność pochodzenia
zwierzęcego
(CVUA, Freiburg)
KRAJOWE LABORATORIA REFERENCYJNE
pozostałości
w warzywach i owocach
(SANEPID w
Warszawie)
pozostałości
w zbożach i paszach
(IOR-PIB, Laboratorium
w Poznaniu)
metody pojedyncze
(SANEPID w
Warszawie)
KRAJOWE LABORATORIA URZĘDOWE
żywność pochodzenia
zwierzęcego
(PIWET, Puławy)
System bezpieczeństwa żywności w Polsce
MINISTER ZDROWIA
Koordynator bezpieczeństwa żywności
Minister Finansów
Inspekcja Celna
Prezes Urzędu
Ochrony Konkurencji
i Konsumentów
Inspekcja
Handlowa
Współpraca
Zależność
Minister Rolnictwa
i Rozwoju Wsi
Inspekcja
Sanitarna
Inspekcja
Weterynaryjna
Inspekcja
Ochrony Roślin i
Nasiennictwa
Inspekcja Jakości
Handlowej Artykułów
Rolno-Spożywczych
Syntetyczny obraz pozostałości ś.o.r. w
płodach rolnych w latach 2006-2013
% próbek
100
71,3
28,7
2,0 2,2
75,5
73,3
70,6
29,4
2,5 2,3
82,9
78,3
75,3
67,6
26,7
2,1 1,7
32,4
24,5
24,7
1,4 3,3
0,6 1,9
21,7
0,7 2,7
17,1
0,4 2,2
2,0
0
2006
2007
2008
2009
2010
2011
próbki bez pozostałości
próbki z pozostałościami
próbki z przekroczeniami NDP
próbki z pozostałościami niedozwolonymi
2012
2013
6,8
Dziękuję za uwagę