De psychologie van de

massa

9E+09

De massamaatschappij is erg jong

Aantallen homo sapiens op tijdschaal 200.000 BC-2000 AD 8E+09 7E+09 6E+09 5E+09 4E+09 3E+09 2E+09 1E+09 0

• • •

Wat is dat: een Massa?

GROOTTE

–

Groep heeft een redelijke, maar onbepaalde omvang

–

Massaverschijnselen kunnen al in groepen van 10 optreden

–

Wel biedt grote massa een anonimiserende achtergrond INTERACTIE

–

Co-presence en directe onderlinge beïnvloeding

– – –

Besmettelijkheid van emotie belangrijke factor Emotie is reactie op situatie Weinig rationele beïnvloeding en als, dan via geruchten TIJDELIJKHEID

–

Massaverschijnselen duren meestal kort, elk type heeft een typische duur

–

Na een nachtje slapen kijkt men meestal anders tegen de zaken aan

•

ONZEKERHEID

–

De normale vormen van organisatie en de gebruikelijke normen en regels gelden minder sterk

– –

Biedt aan mensen die opwinding zoeken een geschikte omgeving Georganiseerde massa

’

s vertonen geen massagedrag, maar imiteren het

• • • • • •

Grondvormen van de massa

Primitieve vormen zonder organisatie

–

Hoop, kluit

•

Bijv: Tubifex

IDENTIEKE ELEMENTEN, ALLEEN NABIJHEID

Primitieve vormen met enige organisatie

–

Hoop, zwerm, kolonie

• ENKELE TYPES ELEMENTEN, GEZAMELIJKE BEWONING

Bijv: Mieren, bijen, kwallen Onderlinge afstemming gedrag

–

School, zwerm, vlucht

•

IDENTIEKE ELEMENTEN, GEZAMELIJKE LEEFWIJZE Bijv: Haringen, spreeuwen Onderlinge afstemming gedrag, leiderschap

–

Kudde, horde, pak, meute

•

SIMPELE HIERARCHIE, GEZAMELIJKE LEEFWIJZE Bijv: Schapen, wolven Onderlinge afstemming gedrag, hierarchie, cultuur

–

Stam, familie, clan, groep

•

COMPLEXE HIERARCHIE, GEZAMELIJKE LEEFWIJZE Bijv: Chimpansees, mensen Onderlinge afstemming posities, formele hierarchie, afspraken

–

Bedrijf, school, organisatie

•

FORMELE HIERARCHIE, SPECIALISATIE Mensen

NATUUR

Niets dierlijks is ons vreemd

Instincten en emoties Gedragsmechanismen Langzame ontwikkeling

Samenleving

:

Gemeinschaft

Behoefte aan erbij horen Groepsdoelen Plicht; Eer; Traditie Conservatief; Stabiliteit Religie; Magie Strong ties

Specifieke reacties op crisis

Sociale steun zoeken/geven Toename cohesie Strijd zoeken met vijand Acceptatie van lot CULTUUR

Ratio beïnvloedt gedrag

Normen & Waarden Kosten-Baten analyse Snelle planning

Samenleving

:

Gesellschaft

Behoefte aan vrijheid Individualistische doelen Vrijheid; Geld; Vernieuwing Progressief; Schijnverandering Ideologie; Techniek Weak ties

Specifieke reacties op crisis

Steun professionals zoeken Toename isolement Zoeken rationele oplossing Verzet tegen lot

Beetje historie

• Nederland lange geschiedenis van rellen en opstanden • Meest frequent belastingoproeren • Maar ook impopulaire maatregelen (tabaksoproer) Intussen zijn de zeden aanzienlijk milder geworden: Moordcyfers Per 100.000 inw 1300-2000

vier eeuwen rellen

Rellen in Holland. 1600-1775 Aantal rellen 5 jaars gemidd.

Rellen in Frankrijk. 1830-1960 Aantal rellen 5 jaars gemidd.

Rellen in Holland. 1600-1785

Aantal rellen per 5 jaar 25 20 15 10 5 0 1608 1618 1628 1638 1648 1658 1668 1678 1688 1698 1708 1718 1728 1738 1748 1758 1768 1778 Bron: Dekker, 1982.

In vroeger tijden ging het er vaak ruig aan toe

Maar ook nu kan men er wat van

Massaverschijnselen in drie dimensies

DOELGERICHT SPEELS WIJ WIJ/ZIJ VASTLIGGEND VERANDERLIJK

9 Oorzaken van problemen

1 Hoe makkelijker vervoer, hoe groter massa’s 2 Hoe groter massa’s hoe lastiger te sturen 3 Hoe groter massa’s, hoe minder info men heeft 4 Hoe minder info, hoe meer geruchten 5 Hoe extremer evenement, hoe extremer publiek 6 Hoe diverser maatschappij, hoe meer Wij/Zij 7 Hoe beter geregeld, hoe meer wens tot opwinding 8 Hoe meer techniek, hoe meer fout kan gaan 9 Hoe vreedzamer normaal, hoe banger voor agressie

Plezier in rellen en doden

Rellen naar aanleiding van dood lid minderheid

Grote groepen besloten ruimtes, ze vormen een gezellige en geruststellende eenheid voor degenen die er in staan, maar het kan ook goed uit de hand lopen en een nachtmerrie worden voor omstanders, individuen en ordehandhavers. Recente voorbeelden in het nieuws waren de ‘Damschreeuwer’, de Love Parade en het strandfeest in Hoek van Holland.

Wat weten wetenschappers over het functioneren van grote groepen en de individuen in die groepen? Is er een toename van incidenten waarbij de massa ontspoort? En zo ja, kunnen we daar maatschappelijke oorzaken voor aanwijzen?