Transcript Sağlık Hizmetlerinde Ekonomik Değerlendirme, Ödeme Yöntemleri

İstanbul Üniversitesi
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ HASTANELERİ YÖNETİM KURULU
SAĞLIK YÖNETİMİ EĞİTİMİ
17 Nisan 2012
Yard.Doç. Dr. Haluk ÖZSARI
İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi
[email protected]
İstanbul Üniversitesi
İÇERİK
Ekonomi/Sağlık ekonomisi ve temel kavramlar,
Sağlıkta arz/talep/maliyet,
Sağlık hizmetlerinde ekonomik değerlendirme, ödeme yöntemleri,
Sağlık hizmetlerinin finansmanı,
Sosyal ve özel sağlık sigortacılığı,
Sağlık harcamaları ve “sürdürülebilirlik”,
SAĞLIK HİZMETLERİNDE
EKONOMİK DEĞERLENDİRME
Ekonomi’nin temel kuralı;
 Kaynaklar sınırlı,
 İhtiyaçlar sınırsız,
Ekonomik değerlendirmenin temeli;
 Kaynaklar en iyi şekilde kullanılmış mı?
 İhtiyaçların karşılığı en iyi şekilde alınmış mı?
Ekonomistler’in odağı;
 Ekonomik verimlilik,
 Fırsat maliyetleri…
“SAĞLIK HİZMETİ”NDE
EKONOMİK DEĞERLENDİRME
EVRELERİ
Çalışma sorusunu belirleme;
 Bakış açısı
 Alternatiflerin değerlendirilmesi
Maliyetlerin ve faydaların araştırılması
 İlgili maliyet/faydaların belirlenmesi
 Maliyet ve faydaların ölçülmesi
 Maliyet ve faydaların değerlendirilmesi
Zamanlamanın ayarlanması
Belirsizliklerin uyarlanması
Karar verme
“SAĞLIK HİZMETİ”NDE
EKONOMİK DEĞERLENDİRME
DRUMMOND KONTROL LİSTESİ-I

Cevaplanması mümkün güzel bir soru ortaya çıkarılmış mı?

Alternatiflerin tamamı kapsanabilmiş mi?

Etkililiğe ait kanıtlar gözetilmiş mi?

İlgili maliyet/alternatiflerin sonuçları iyice belirlenmiş mi?

Maliyet/sonuçlar kabul edilebilir ölçüt ile ölçülebilecek mi?
“SAĞLIK HİZMETİ”NDE
EKONOMİK DEĞERLENDİRME
DRUMMOND KONTROL LİSTESİ-II

Maliyet/sonuçlar uygun değerlendirilmiş mi?

Maliyet/sonuçlar zaman değişimlerine göre uyarlanarak hesap
edilmiş mi?

Topluca bir karşılaştırmaya yer verilmiş mi?

Belirsizliğe mahal bırakılmış mı?

Amacın tamamına uygun bir çalışma sonuçlandırılmış mı?
“SAĞLIK HİZMETİ”NDE
EKONOMİK DEĞERLENDİRME
YÖNTEMLERİ

Maliyet Minimizasyon Analizi,

Maliyet Etkililik Analizi,

Maliyet Yararlanım Analizi,

Maliyet Fayda Analizi,
QALY ve DALY
QALY (Quality-Adjusted Life Years)
Kaliteye Uyarlanmış Yaşam Yılları
DALY (Disability-Adjusted Life Years)
Sakatlığa Uyarlanmış Yaşam Yılları
“Mükemmel” den daha alt düzeyde bir sağlık durumunu ölçer;
Kalitenin ölçümü ise QALY,
Sakatlığın ölçümü ise DALY
QALY
Kaliteye Uyarlanmış Yaşam Yılları
 QALY ve DALY skalaları 0 ile 1 arasında değerlere sahiptir,
 QALY’de 1 mükemmel sağlık durumunu, 0 ölümü temsil eder,
 DALY’de 1 ölümü, 0 mükemmel sağlık durumunu temsil eder,
 Yaşamın tam sağlık ile geçirilen 1 yılı 1 QALY , ölüm ise 0
QALY değerine inme anlamına gelir
 Yaşam kalitesi üzerinde ciddi olumsuz etki yapan bir kronik
hastalık 0.8 sakatlık skoruna ulaştığında yaşam kalitesi skoru
da 0.2 olacaktır,
QALY
Kaliteye Uyarlanmış Yaşam Yılları
 Sağlıkla ilgili kullanım araştırmalarının en yaygın ölçütü,
 1960’lı yıllarda ekonomistler, yöneylem araştırmacıları ve
psikologlar tarafından geliştirilmiş,
 1976’da son şekli verilmiş,
 Maliyet Etkililik oranları QALY hesaplanarak yapılırsa buna
Maliyet-Yararlanım Araştırmaları (cost-utility analysis) denir,
 Bunun yanı sıra, değişik müdahalelerin QALY olarak çıktısını
sıralama yaparak “QALY Skor Tabloları” oluşturulmakta,
 Bazı ilaçların kullanılıp kullanılmamasında ülkeler, QALY
çıktılarına bakarak karar verme eğilimindedirler,
DALY
Sakatlığa Uyarlanmış Yaşam Yılları
 1990’lı yıllarda Dünya Sağlık Teşkilatı ve Dünya Bankası’nın
işbirliğiyle geliştirilmiştir,
 Esas amacı, hastalık ve yaralanmaların hastalık
sınıflamalarına göre ülkelerin sağlığına olumsuz yüklerini
açığa çıkarmaktır,
 Hesaplanan bu yüklerden daha doğru sağlık politikasına
yönelik kararlarının üretimi hedeflenmektedir,
 DALY hesaplaması; sağlığa değil, hastalık, sakatlık ve ölüme
bağlı olarak “International Classification of Impairments,
Disabilities and Handicaps” sınıflamasına göre yapılır,
DALY
Sakatlığa Uyarlanmış Yaşam Yılları
 Küresel/Ulusal Hastalık Yükü (Global/National Burden of
Disease) yaklaşımında tüm önemli hastalıklar için hastalık
yükü hesaplanarak, sağlık durumuna ait 22 endikatör
kullanımı yoluyla sınıflandırılır, gençken yaşanan sağlıklı ömür
yaşlılıkta yaşanan sağlıklı ömürden daha fazla puana değer
görülür.
 Sakatlıkla geçen yaşam yılları veya
Kaybedilen yaşam yıllarının hesaplanmasıyla elde edilir,
 Kaybedilen yaşam yılları; cinsiyet ve yaşa özgü standart insan
yaşamından yola çıkılarak “eğer ölüm olmasaydı daha ne
kadar yıl hangi fonksiyonları görerek yaşam devam edecekti?”
sorusuna cevap olarak hesaplanır,
 Sakatlıkla geçen yaşam yılları; sakatlığın ağırlık derecesi ile
bu sakatlıkla yaşanılan sürenin çarpımı olarak hesaplanır,
DİĞER ÖLÇÜTLER
 Health-adjusted life-expectancy (HALE)
Sağlığa Uyarlanmış Yaşam Beklentisi
 Disability-adjusted life-expectancy (DALE)
Sakatlığa Uyarlanmış Yaşam Beklentisi
 Disability-free life-expectancy (DFLE)
Sakatlıktan Arınmış Yaşam Beklentisi
 Active life expectancy (ALE)
Aktif Yaşam Beklentisi
 Healthy year equivalent (HYE)
Sağlıklı Yıl Eşdeğeri
GERİ ÖDEME YÖNTEMLERİ VE
SAĞLIĞA ETKİSİ
Ödeme Yöntemleri Değerlendirme Ölçütleri
 Sunulan hizmetin kalitesi,
 Maliyeti azaltma etkisi (sağlık harcamalarını azaltma etkisi),
 Yönetim giderleri ( idare, izleme, güçlendirme vb.),
 Teknik verimliliğe ve tahsisat verimliliğine etkisi,
 Hakkaniyete etkisi.
GERİ ÖDEME YÖNTEMLERİ VE
SAĞLIĞA ETKİSİ
Hizmet Sunucu Ödemelerinin Tipleri
 Geriye dönük bedellerin iadeten ödenmesi,
 Hizmet veya vaka başına ileriye yönelik ödemeler;
hizmet ücreti, günlük ücret, katılma ücreti, teşhise
dayalı gruplara göre ödeme (DRG)
 Bütçe yoluyla ödeme;
kategorilere göre (maaş, malzeme, farmasötik, vb.),
global bütçe,
 Kişi bazında ödeme
15
GERİ ÖDEME YÖNTEMLERİ VE
SAĞLIĞA ETKİSİ
Sağlık profesyonellerine ödeme mekanizmaları
 Hizmet başına,
 Maaş,
 Kişi başına,
 Hedef ödemeleri (bonus),
 Karma ödeme sistemleri;
Maaş + bonus
Maaş + hizmet başına
GERİ ÖDEME YÖNTEMLERİ
ETKİ ANALİZİ
Ödeme
mekanizması
Maliyet
düşürme
Kalite
Yönetim
Hizmet başına
Zayıf
Çok Güçlü
Çok zor
Vaka bazlı
Güçlü
Orta
Zor
Gün başına
Orta
Zayıf
Çok kolay
Bonus
Güçlü
Güçlü
Kolay
Kişi başına
Çok Güçlü
Orta
Çok kolay
Maaş
Orta
Zayıf
Kolay
Bütçe
Çok Güçlü
Orta
Kolay
HİZMET SUNUCU
GERİ ÖDEME İLİŞKİSİ
Yüksek Müşteri
Memnuniyeti
Yüksek Kaynak
Kullanımı
Hizmet
Karşılığı
Ücret
Yüksek
Hizmet Sunucu
Riski
Paket
Fiyat
Maaş
Düşük
Hizmet Sunucu
Riski
Kafa Başı
Ödeme
Düşük Kaynak
Kullanımı
Düşük Müşteri
Memnuniyeti
GERİ ÖDEME YÖNTEMLERİNDE
NEYE GÖRE SEÇİLMELİ?
Sonuç olarak;
Her ödeme sistemi; Hükümet, ödeme kuruluşu, hizmet sunucu,
hekim ve diğer sağlık görevlileri ile hastalar açısından farklı
etkisi olmaktadır.
Bir ülkede hangi ödeme sisteminin seçileceğine karar verilirken;
 Sağlık yönetim sisteminin hazırlıklı olması,
 Kurumsal destek durumu,
 Yönetim bilgi sistemlerinin bulunabilirliği,
 Diğer reform bileşenlerinin durumu,
 Ekonominin alanlarındaki reform hareketleri,
 Hükümetin, sağlık hizmetlerindeki kısa ve uzun dönem
hedefleri
dikkate alınmalıdır.
GERİ ÖDEME YÖNTEMİ OLARAK DRGs
DRGs Kullanım Alanları

Sağlık bakım hizmetleri geri ödemeleri,

Sağlık bakım hizmetleri maliyet analizleri ve fiyatlandırılması,

Hasta bakımı ile ilgili kaynak kullanımının değerlendirilmesi,

Hasta bakım hizmetleri kalite değerlendirme ve geliştirilmesi,

Epidemiyolojik ve klinik araştırmalar,

Kaynak planlaması.
20
GERİ ÖDEME YÖNTEMİ OLARAK DRGs