Transcript dr hab. Katarzyna Borzucka – Sitkiewicz, dr Katarzyna Kowalczewska

Wizerunek ciała i stosunek do
seksualności
kobiet wykorzystywanych seksualnie
Dr hab. Katarzyna Borzucka – Sitkiewicz
Dr Katarzyna Kowalczewska-Grabowska
Katedra Pedagogiki Społecznej
Uniwersytet Śląski
Definiowanie wykorzystywania
seksualnego:
Wszelkie formy opresyjnych dla ofiary zachowań o
charakterze seksualnym, takich jak dotykanie, całowanie,
czy zmuszanie do różnego rodzaju aktywności mającej na
celu zaspokojenie potrzeb seksualnych sprawcy
S. Mufson, R. Kranz: Gwałt na randce. Warszawa, Elma Books, 1996, s. 11
„Wykorzystanie jest czymś, co nam zrobiono. Nie jesteśmy nim”
E. Bear, P. Dimock, Adults Molested as Children
W. Maltz: Droga do zdrowia seksualnego. Gdańsk, Emo Press, 2011, s. 153.
Definiowanie i elementy wizerunku ciała:
WIZERUNEK
CIAŁA
wyobrażenie, jakie dana osoba ma o swoim ciele, kształtowane
pod wpływem czynników interpersonalnych, środowiskowych
i temporalnych (czasowych)
Element
poznawczy
Element
emocjonalny
Element
behawioralny
Wpływ czynników zewnętrznych na strukturę
obrazu ciała osób molestowanych seksualnie:
CZYNNIKI
ZEWNĘTRZNE
(interpersonalne,
środowiskowe,
temporalne)
•
Doświadczenia
związane z
molestowaniem
seksualnym
•
Incydentalność/
cykliczność
traumatycznych
doświadczeń
•
Wsparcie/brak
wsparcia ze strony
otocznia
społecznego
WYMIAR
POZNAWCZY
Określone
myśli na temat
siebie i innych
ludzi
WYMIAR
EMOCJONALNY
•
Lęk
•
Niezadowolenie z ciała
•
Zaburzenia
emocjonalne
WYMIAR
BEHAWIORALNY
•
Dokonywanie
zmian w
wyglądzie
•
Zmiana
zachowań w
obszarze
seksualności
Zmiany u kobiet
molestowanych seksualnie:
Zmiana w zachowaniach o
charakterze seksualnym
• brak potrzeby przytulania i pieszczot,
ze względu na negatywne
wspomnienia
• napinanie mięśni, zaciskanie pięści
itp. w sytuacji zbliżenia z partnerem
życiowym jako konsekwencja
doznanych urazów
Radykalne zmiany wyglądu
• obcinanie włosów
• gwałtowne tracenie i przybieranie
na wadze
• zmiany w sposobie ubierania
Ciało postrzegane przez ofiary
jako złe, zbrukane, zmienione!
J. Lewis-Herman: Przemoc – uraz psychiczny i powrót do równowagi. Gdańsk, GWP 1998, s. 136.
Cel przeprowadzonych
badań pilotażowych:
OKREŚLENIE ZMIAN W ZAKRESIE
WIZERUNKU CIAŁA
STOSUNKU DO SEKSUALNOŚCI
manifestujących się
w wyglądzie
zewnętrznym
manifestujących się
w podejściu do kontaktów
seksualnych
Zastosowana metoda:
empiryczne zostały zebrane za pomocą studium
indywidualnych przypadków. Ten sposób prowadzenia badań,
polegający na analizie jednostkowych losów uwikłanych w konkretne
sytuacje, pozwala na dokonanie diagnozy przypadku.
• Dane
• Do pozyskania danych empirycznych posłużył wywiad swobody
przeprowadzony w oparciu o dyspozycje. Nawiązanie kontaktu
z badanymi oraz przeprowadzenie wywiadów było możliwe m.in.
dzięki wykorzystaniu komunikatora internetowego.
Próba badawcza:
Przypadek 1 (28 lat) – molestowana przez kuzyna w dzieciństwie
Przypadek 2 (22 lata) – molestowana w ciągu 3 lat przez 50-letniego mężczyznę
Przypadek 3 (31 lat) – zgwałcona przez chłopaka poznanego na dyskotece
Przypadek 4 (20 lat) – zmuszana do kontaktów seksualnych przez partnera
Przypadek 5 (38 lat) – systematycznie molestowana przez pracodawcę
Przypadek 6 (25 lat) – zgwałcona przez kolegę ze studiów, w wyniku gwałtu zaszła w ciążę
Przypadek 7 (26 lat) – systematycznie molestowana przez teścia
Przypadek 8 (34 lata) – zmuszana do kontaktów seksualnych w małżeństwie
Przypadek 9 (23 lata) – molestowana przez starszego, nieznajomego mężczyznę
Zmiany wizerunku ciała manifestujące się
w wyglądzie zewnętrznym badanych kobiet po
doświadczeniu molestowania:
• Przypadek 1 – brak dbałości o siebie i o swój wygląd (by nie wzbudzać
zainteresowania)
• Przypadek 2 – zmiana koloru włosów, utrata wagi, by (zgodnie z deklaracją) „odciąć
się” od poprzedniego okresu życia
• Przypadek 3 – zmiana wyglądu (obcięcie włosów)
• Przypadek 4 – zmiana koloru włosów, by (zgodnie z deklaracją) „oczyścić się” z
przeszłości
• Przypadek 5 – podtrzymywanie dbałości o siebie
• Przypadek 6 – brak deklarowanych zmian w wyglądzie
• Przypadek 7 – brak deklarowanych zmian w wyglądzie
• Przypadek 8 – brak dbałości o siebie
• Przypadek 9 – brak deklarowanych zmian w wyglądzie
Zmiany stosunku do seksualności manifestujące się
w podejściu do kontaktów seksualnych:
• Przypadek 1 – unikanie kontaktów seksualnych
• Przypadek 2 – trudności z akceptacją bliskości ze strony partnera
(dotyk, pocałunki)
• Przypadek 3 – lęk na myśl o kontakcie fizycznym z mężczyzną; brak
woli/potrzeby posiadania dzieci
• Przypadek 4 – lęk przed kolejnym związkiem, przy jednoczesnej
deklaracji chęci posiadania rodziny w przyszłości
• Przypadek 5 – rzadsze współżycie z mężem; brak przyjemności
podczas kontaktów seksualnych
Zmiany stosunku do seksualności manifestujące się
w podejściu do kontaktów seksualnych:
• Przypadek 6 – długo utrzymująca się obawa przed współżyciem
seksualnym z mężem
• Przypadek 7 – brak zmian w małżeńskim życiu seksualnym; zajście
w ciążę
8 – niechęć przed kontaktami seksualnymi, brak
satysfakcji z seksu
• Przypadek
• Przypadek 9 – trudności z akceptacją dotyku (szczególnie w
miejscach intymnych); wstręt przed starszymi mężczyznami, którzy
mogliby wymuszać dotyk, przy akceptacji współżycia z aktualnym
partnerem
Wnioski z badań:
dotyczące zmian
w wyglądzie zewnętrznym
spośród 9 badanych kobiet
zmieniało
swój
wygląd
po
doświadczeniu
molestowania
seksualnego
• 6
• zmiany w wyglądzie miały na celu
zmniejszenie atrakcyjności i
„uśpienie” kobiecości
• w większości przypadków zmiany w
wyglądzie zmierzały do
symbolicznego odcięcia się od
wydarzenia traumatycznego
dotyczące zmian w podejściu
do kontaktów seksualnych
• większość kobiet obawia się
stosunków płciowych
• cześć kobiet charakteryzuje
ambiwalentny stosunek do
nawiązywania relacji seksualnych
• badane kobiety czują w sobie lęk,
który został wyzwolony przez
molestowanie seksualne
• część
z kobiet nie odczuwa
przyjemności ze zbliżenia, choć
wcześniej dawało im to satysfakcję
Profilaktyka I stopnia:
Działania
profilaktyczne
WYMIAR
INDYWIDUALNY
Działania
podejmowane przez
rodziców/opiekunów
oraz ich komunikaty
dotyczące cielesności
WYMIAR
INSTYTUCJONALNY
Poziom
międzyinstytucjonalny
Poziom instytucji
Poziom relacji
wychowawcawychowanek
Oprac. na podstawie: A. Brytek-Matera (2008); J.
Wycisk, B. Ziółkowska (2010)
Poziom osobisty
wychowawcy
Profilaktyka II i III stopnia: terapia skoncentrowana
na ciele (body-oriented theraphy)
Techniki
relaksacyjne
Trening
zwiększający
świadomość
percepcji zmysłowej
(interocepcji)
Techniki
medytacyjne
Ćwiczenia
oddechowe
Odgrywanie ról
Techniki oparte
na ruchu i tańcu
Wizualizacja
Trening
zwiększający
percepcję Ja i
percepcję ciała
Masaż
„Największa rewolucja naszego pokolenia polega na odkryciu,
że zmieniając wewnętrzne nastawienie naszego umysłu, ludzie
mogą zmieniać zewnętrzne aspekty swojego życia”
William James
W.Maltz: Droga do zdrowia seksualnego. Gdańsk, Emo Press, 2011, s. 125
Bibliografia:
• Brytek-Matera A.: Obraz ciała – obraz siebie. Wizerunek własnego
ciała w ujęciu psychospołecznym. Warszawa, Difin, 2008.
• Lewis-Herman J.: Przemoc – uraz psychiczny i powrót do równowagi.
Gdańsk, GWP, 1998.
• Maltz W.: Droga do zdrowia seksualnego. Gdańsk, Emo Press, 2011.
• Mufson S., Kranz R.: Gwałt na randce. Warszawa, Elma Books,
1996.
M.: Jakość życia kobiet molestowanych
(niepublikowana praca dyplomowa). Katowice, 2013.
• Rudnik
seksualnie
• Wycisk J., Ziółkowska B.: Młodzież przeciwko sobie. Zaburzenia
odżywiania i samouszkodzenia – jak pomóc nastolatkom w szkole.
Warszawa, Difin, 2010.