Transcript ГРЧКА КЊИЖЕВНОСТ ( први део)

GRČKA KNJIŽEVNOST
prezentaciju pripremila:
Tamara Popov
Grčka književnost obuhvata književno stvaralaštvo na
grčkom jeziku koje započinje Homerovim epovima oko 8.
veka p. n.e., a završava se oko 529. godine nove ere, kada je
vizantijski car Justinijan zatvorio Platonovu Akademiju u
Atini.
Grčka književnost je presudno uticala na formiranje rimske
književnosti, a imala je i vrlo veliki uticaj i na razvoj
celokupne evropske književnosti.
Antička grčka književnost može da se podeli na četiri
perioda:
 Arhajsko razdoblje (od prvih pisanih spomenika - kraja 6.
veka p.n.e.);
 Klasično razdoblje (od 5 - 4. veka p.n.e.);
 Aleksandrijsko razdoblje (od 3 - 1. veka p.n.e.);
 Rimsko razdoblje (od 30. god. n.e. - 529. god. nove ere).
1
POČECI GRČKE KNJIŽEVNOSTI
ARHAJSKO RAZDOBLJE
Početke grčke književnosti obeležavaju Homerovi
epovi Ilijada i Odiseja.
 Homer je prvi pisac grčke književnosti i najveći epski
pesnik svih vremena. Pretpostavlja se da je živeo
negde u 8. veku p.n.e., ali, pouzdanih podataka o
njemu, i njegovom životu, zapravo nema.
Veruje se da je bio slepi pevač.

2
Homer
ILIJAD
A

Ilijada nosi ime po Iliju, drugom imenu grada Troje. U ovom
epu prikazani su događaji tokom 51 dana u desetoj godini
trojanskog rata. Glavna tema ovog epa je svađa između
Ahileja i Agamemnona zbog otmice robinje Briseide, i
Ahilejev gnev na trojanskog junaka Hektora, koji je ubio
Ahilejevog prijatelja Patrokla.
3
ODISEJA

Homerova Odiseja nosi ime prema glavnom junaku
Odiseju i opeva Odisejev povratak na Itaku. Nakon
desetogodišnjeg trojanskog rata, Odisej luta deset
godina po raznim morima i doživljava mnogo
opasnih pustolovina. Vraća se na Itaku, gde se, uz
pomoć sina Telemaha, osvećuje proscima koji su
maltretirali njegovu vernu ženu, Penelopu, i na
gozbama rasparčavali njegovu imovinu.
4
KLASIČNO
RAZDOBLJE



U drugoj polovini 6. veka p.n.e., Jonija pada pod
persijsku vlast i gubi prvenstvo u kulturnom razvoju
grčkog sveta, koje će otada pa tokom 5. i 4. veka p.n.e.
pripadati Atini. Kulturna prevlast Atine se tako
podudara sa njenom političkom prevlašću, koja je
započela atinskim pobedama kod Maratona, Salamine i
Plateje, tokom grčko-persijskih ratova, i učvrstila se
izgradnjom Atinskog pomorskog saveza.
Osnovna obeležja antičke klasične književnosti su:
tesna povezanost sa narodom, obrada svakodnevnih
životnih problema i humanizam.
Najznačajniji književni rod ovog perioda je drama, i
njene vrste tragedija i komedija, kao i drama u užem
smislu, ili tragikomedija, koja će se razviti u kasnijem
periodu.
5
KORENI GRČKOG POZORIŠTA



Poreklo grčkog pozorišta dovodi se u vezu sa
obrednim kultom posvećenim bogu vina Dionisu.
Dionis je bio obožavan u obliku maske koja se
kačila o drvo i ukrašavala bršljenom (svetom
božijom biljkom). Maska je bila ono što je
omogućavalo prikazivanje mitova u dramskoj formi.
S maskom je glumac mogao da slobodno izražava
različita stanja i identitete, a ona, ujedno, činila da
lik koji se glumi bude prepoznatljiviji.
6
ŠTA SU DITIRAMBI?
 Ditirambi
su književni i dramski oblik pesama.
Prvi ih je razvio pesnik Arion iz Korinta (početkom
VI v. p.n.e.). Pesmama horova, u Dionisovu čast,
davala se narativna sadržina koja je činila
određeno jedinstvo, koje se označavalo nekim
naslovom.
7
ORGANIZACIJA DRAMSKIH
SVETKOVINA
Na Velikim Dionisijama (mart, april svake
godine), svečanosti u čast Dionisa, na pozornici
pred publikom koja je dolazila iz cele Helade
izvodilo se pet komedija, tri tragedije, kao i
ditirampsko nadmetanje, tj. takmičenje horova
u izvođenju himni.
 Država je plaćala glumce, a bogati građanin hor.
Ceo narod je učestvovao u organizaciji dramskih
svetkovina. Država je stvorila teorikon – vrstu
novčane pomoći, koja je siromašnim građanima
dopuštala da besplatno prisustvuju događaju.
 Dramski pisci nisu stvarali svoja dela za elitu, već
za široke narodne mase.

8
ZNAČAJ GRČKOG POZORIŠTA
 Grčko
pozorište je, od svojih početaka,
postalo ključni element narodne kulture.
Kombinovalo poeziju, pesmu, igru i
recitovanje.
 Kasnije
su svi značajni grčki gradovi
imali velika pozorišta na otvorenom sa
mestima za publiku (kavea), kružnim
prostorom za hor (orkestra) i malom
pomoćnom zgradom (skene). Osnovna
razlika je u tome što su danas pozorišta
zatvorene zgrade.
9
POČECI GRČKE
TRAGEDIJE



Tragedija je nastala iz grčkog ditiramba.
Povezana je sa politikom tirana, koji su bili
naklonjeni Dionisu.
U tragedijama su bile zastupljene molitvene
scene, himne bogovima, pesme za prizivanje
mrtvih, razni obredi, i dr.
Tragedije su se prvenstveno izražavale jezikom
mita. Poznate su samo dve tragedije sa
istorijskom tematikom – Frinihov Pad Mileta
(prikazivala stradanje Jonjana pred naletom
Persijanaca) i Eshilovi Persijanci (izvedena osam
godina nakon grčke pobede nad istočnim
narodom).
10
ELEMENTI I STRUKTURA
TRAGEDIJE
Dva osnovna elementa grčke tragedije su: glumci
koji recituju delo u stihu, i hor, koji u dramski
komad ubacuje pevanje.
 Struktura tragedije: prolog (kroz koji se publika
obaveštavala o događajima koji prethode dramskoj
radnji), činovi (ili episodije), kroz koje se radnja
postepeno razvijala i, na kraju, eksoda.
 Postojao je otpor prema prikazivanju smrti na
pozornici, tako da je o njoj publiku samo izveštavao
glasnik, stilom koji je podsećao na epiku.
 Glavni pisci antičke tragedije su bili: Eshil,
Sofokle i Euripid.

11
ESHI
L
Eshil se smatra pravim tvorcem helenske tragedije.
Rodio se u Eleusini kod Atine 525.god.p.n.e., a umro
456.god.p.n.e. na Siciliji.
 U svojim delima, bavio se ljudskom sudbinom, kojom
upravljaju božanska pravda i večni zakoni, kojima
ljudi treba da se pokoravaju.
 Sačuvano je sedam njegovih tragedija: Persijanci,
Sedmorica protiv Tebe, Okovani Prometej, Orestija, i
druge.

12