Transcript prezentacja - Specjalny Ośrodek Szkolno Wychowawczy w Dęblinie

Organizacja pracy z uczniem
ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi
Dęblin 15.09.2010
Dziecko niewidome i słabo widzące
mgr Grażyna Zając
I Definicje
Ze względów edukacyjnych możemy w środowisku
szkolnym wyróżnić w grupę dzieci niewidomych
i słabo widzących.
Dokonując takiego podziału bierzemy pod uwagę:
– ostrość wzroku ucznia po maksymalnej korekcie
optycznej;
– jego funkcjonowanie wzrokowe, czyli umiejętność
wykonywania czynności z wykorzystaniem
wzroku.
Za uczniów niewidomych uznaje się tych uczniów,
którzy zupełnie nie widzą lub ich ostrość wzroku
nie przekracza 1/20 normalnej ostrości widzenia
przy zastosowaniu szkieł korekcyjnych albo gdy
ich pole widzenia jest ograniczone do przestrzeni
zawartej w 20%.
Do grupy uczniów słabo widzących zalicza się tych,
których ostrość widzenia po korekcie optycznej
sięga 0,3 pełnej ostrości.
Uczniowie słabo widzący – z uwagi na zaburzenia
rodzaju widzenia – mają zróżnicowane kłopoty
i trudności. Jest to bardzo niejednorodna grupa.
Model funkcjonowania wzrokowego
Anne L. Corn
Motoryka
Funkcje mózgowe
Recepcja światła i barwy
Możliwości wzrokowe
Barwa
Pole widzenia
Kontrast
Ostrość
Przestrzeń
Wyposażenie i dyspozycje indywidualne
II
Następstwa funkcjonalne
uszkodzenia narządu wzroku
Schorzenia układu wzrokowego wpływają na
ograniczenia i trudności w percepcji wzrokowej osób
słabo widzących.
Do następstw funkcjonalnych należą:
Obniżenie ostrości wzroku.
Prawidłowa ostrość wzroku pozwala na widzenie
bardzo małych przedmiotów. Osoby z obniżoną
ostrością mają zmniejszoną zdolność spostrzegania
szczegółów,
wielkości
nie
z
pełnosprawne.
widzą
odległości,
obiektów
z
jakiej
o
określonej
widzi
oko
Ubytki w polu widzenia.
Mogą dotyczyć centralnego (mroczek centralny)
lub obwodowego pola widzenia.
Ubytki w obwodowym polu widzenia mogą mieć różne formy, np.: zawężające się pole widzenia, aż po
widzenie lunetowe lub widzenie połowiczne, polegające na braku połowy widzenia, np. po lewej lub
prawej stronie.
Występują także ubytki mieszane, (mroczki występują
w różnych obszarach pola widzenia).
Zaburzenie wrażliwości na światło.
Może przyjąć formę olśnień spowodowanych np.
przez gładkie, błyszczące powierzchnie odbijające
światło lub światłowstrętu (osobie przeszkadza zbyt
duża ilość światła), albo formę światłolubności
– zapotrzebowanie na dodatkowe źródło światła.
Obniżenie wrażliwości na kontrast.
Polega na tym, że osoba dla lepszego widzenia
potrzebuje dużego kontrastu pomiędzy figurą,
tekstem, a tłem.
Ślepota zmierzchowa.
Jest to zaburzenie widzenia o zmierzchu, nazywane
też kurzą ślepotą.
Zaburzenie adaptacji do światła i ciemności.
Jest to zaburzenie widzenia do zmiennych warunków
oświetleniowych. Czas potrzebny do zaadaptowania się
oka do nowych warunków – z jasnego w ciemne
(z nasłonecznionego dworu do ciemnego pomieszczenia) jest stosunkowo długi i może trwać do pięciu
minut.
Zaburzenie spostrzegania głębi
Zmienność widzenia
Zaburzenie widzenia barw
Dwojenie
Ból
Męczliwość
Łzawienie
Zniekształcenie obrazu
Oczopląs
Łukasz Ostałowski
• Występuje u niego zanik tarczy nerwu wzrokowego obu
oczu, oczopląs. Z diagnozy okulistycznej : pływające
ruchy gałek ocznych, oczopląs, pole widzenia orientacyjne
( obwodowo zakątkowe, zaburzenia widzenia barwnego),
wskazanie na korzystanie z pomocy audiowizualnych.
U chłopca występuje sprzężona niepełnosprawność
ze względu na mózgowe porażenie dziecięce
z niedowładem czterokończynowym i upośledzeniem
umysłowym w stopniu umiarkowanym oraz padaczką.
Kamil Kozak
• MPDz, upośledzenie umysłowe w stopniu
lekkim.
• Rozpoznanie okulistyczne:
• Zanik
prosty
nerwów
wzrokowych,
zez
rozbieżny naprzemienny (OP częściej),
• Dno OPL - tarcze n II blade, granice wyraźne,
naczynia tętnicze dość wąskie, siatkówka
różowa przyległa, okolice plamek bez zmian.
Chłopiec patrzy obuocznie, preferencja - OL,
fiksacja - centralna, obwodowe pole widzenia ograniczone obwodowo szczególnie w części
dolnej, brak zbieżności - oczy ustawione w zezie
rozbieżnym, śledzenie obiektów - skokowe,
czasem gubi obiekt, poziom, pion, ukośnie, po
okręgu - dość płynnie, skokowo w dolnych
obszarach; skrajnym ustawieniom oczu
towarzyszy delikatny oczopląs, przy śledzeniu i
przenoszeniu spojrzenia ruchom oczu towarzyszy
ruch głowy
Oczopląs
• mimowolne ruchy gałek ocznych. Jest to częsty
stan wtórny przy poważnym obniżeniu ostrości
wzroku dziecka. Oczopląs nie powoduje jakichś
istotnych zmian w widzeniu (np. wrażenia
poruszania się przedmiotów), niemniej jednak
wymaga specjalnego wysiłku przy skupieniu
wzroku przez co powoduje szybkie męczenie się
patrzącego. Stwierdzono, że w miarę rozwoju
umiejętności widzenia oczopląs znacznie się
zmniejsza.
Zanik nerwu wzrokowego powoduje
pogorszenie się widzenia, często potrzebne jest
wtedy silne powiększenie i duża ilość światła.
Widzenie w tych warunkach jest zmienne, często
zależy od stosowanych aktualnie leków.
Niedowidzący z chorobami nerwu
wzrokowego bardzo słabo rozróżniają jasne
przedmioty na ciemnym tle. Lepiej widzą ciemne
figury na jasnym tle. Osoby krótkowzroczne lepiej
widzą jasne figury na ciemnym tle.
Zarówno zez, jak i oczopląs wpływają bardzo na wygląd
twarzy dziecka — wada wzroku staje się widoczna.
Dlatego też często przy zezie podejmuje się leczenie
operacyjne w celu kosmetycznej poprawy wyglądu
dziecka. Jednak najczęściej nie dają one istotnych zmian
w widzeniu. Przy takim połączeniu schorzeniu
konieczna jest duża ilość światła i dobre oświetlenie
przedmiotu spostrzeganego, konieczne jest także
korzystanie ze szkieł optycznych. Dziecko powinno
siedzieć blisko tablicy i otrzymywać przedmioty
przeznaczone do oglądania do ręki. Optymalne
oświetlenie miejsca pracy powinno wynosić od 250 do
700 lux.
IV Adaptacja klasy i szkoły pod kątem
potrzeb i możliwości ucznia
z dysfunkcją wzroku
Na podstawie opracowania: Mirosławy Błaziak i Aldona Kałkus
(Ośrodek Szkolno – Wychowawczy dla Dzieci i Młodzieży Słabowidzącej
w Lublinie)
Coraz częstszym staje się fakt nauki dziecka słabo
widzącego lub niewidomego w szkole ogólno-
dostępnej. By ten czas był dla niego źródłem
satysfakcji,
komfortu
psychicznego
i
samo-
realizacji, należy spełnić kilka warunków:
1. Dokonać adaptacji miejsca pracy ucznia.
2. Zapewnić uczniowi odpowiednie oprzyrządowanie
i wyposażenie we właściwe pomoce i materiały.
3. Zapewnić specjalistyczną opiekę pedagogiczną.
1. Adaptacja miejsca pracy.
Dokonując modyfikacji szkolnego środowiska, aby
uwzględnić potrzeby ucznia słabo widzącego i niewidomego, powinniśmy rozpocząć działania od prostych
technicznie zmian w zakresie:
– odpowiedniego oświetlenia,
– kontrastu kolorystycznego,
– wielkości wykorzystywanych pomocy dydaktycznych,
– zorganizowania przestrzeni,
Oświetlenie
Pamiętajmy, że światło słoneczne jest najbardziej
naturalnym rodzajem oświetlenia.
Najkorzystniejszym typem oświetlenia sztucznego jest
światło mieszane: jarzeniowe do ogólnego oświetlenia
klasy, korytarza czy innego pomieszczenia szkolnego,
a dodatkowo światło żarowe do pracy z bliska.
Dodatkowa lampa powinna być zaopatrzona w ruchome ramię, a obudowa żarówki osłaniać ją całą, by
żarówka nie wystawała poza obudowę. Lampkę
ustawiamy po przeciwnej stronie w stosunku do ręki
pracującej dziecka; do czytania źródło światła
powinno być umieszczone po tej stronie, po której
uczeń ma lepsze oko. W tym miejscu należy zwrócić
uwagę na zjawisko olśnień rażącym światłem,
najczęściej spowodowane odbiciem promieni od
błyszczących blatów ławek, parkietu, luster, szyb w
meblach lub oknach.
By tego uniknąć powinniśmy pamiętać o zabezpieczeniu w klasie możliwości zasłaniania okien.
Pamiętać również należy o potrzebach ucznia słabo-
widzącego ze światłowstrętem. Ławkę dla takiego
ucznia ustawiamy tyłem do okna i z dala od niego.
Kontrast
Na terenie szkoły należałoby wprowadzić oznaczenie
pierwszego i ostatniego stopnia schodów jaskrawą
farbą lub taśmą odblaskową, kontrastującą z kolorem
posadzki. Dla bezpieczeństwa ucznia niewidomego
ostrzeżenie o zbliżających się schodach wykonujemy
z paska o wyczuwalnej fakturze. Krawędzie drzwi,
szafek, parapety, włączniki światła też oznaczamy
jaskrawym kolorem. Listwy przypodłogowe oraz
framugi drzwi pomalujmy kolorem kontrastującym z
podłogą i ścianami.
Duże powierzchnie malujemy matowymi farbami o
mocnych, czystych kolorach. Zadbajmy o to, by
tablica była duża, czarna lub ciemnozielona, matowa,
gładka i dobrze oświetlona, a kreda miękka – biała
albo żółta. Blaty powinny mieć matowe powierzchnie
lub
matowe
podkładki,
najlepiej
jednobarwne.
Również jednobarwna, bez wzorów, powinna być
wykładzina dywanowa, która stanowi niezbędny
element wyposażenia sali lekcyjnej zwłaszcza w
klasach nauczania zintegrowanego.
Wielkość
Nauczyciel winien sprawdzić, z jakiej odległości oraz
jakiej wielkości litery i przedmioty uczeń widzi
najlepiej i pozwalać mu na podchodzenie do
oglądanych obiektów, by ułatwić ich poznanie.
Przedmioty o zbyt dużych rozmiarach starajmy się
zastępować modelami.
Przestrzeń
W klasie stoliki i krzesła ustawmy w taki sposób, by
powstała wyraźnie określona ścieżka komunikacyjna. Będzie to z korzyścią zarówno dla uczniów
słabo widzących lub niewidomych, jak i dla uczniów
pełnosprawnych. Ważne jest, by nauczyciel zwracał
uwagę uczniów na potrzebę zachowania ładu w sali
lekcyjnej, na dostawianie krzesełek do stolika,
wieszanie plecaków lub umieszczanie ich w odpowiednich miejscach
O ewentualnych zmianach w urządzeniu klasy zawsze
należy poinformować ucznia z dysfunkcją wzroku.
Dobrze jest przyjąć zasadę, by drzwi do klasy
pozostawiać albo zamknięte, albo całkowicie otwarte.
W
pierwszych
przeprowadzić
dniach
dla
roku
wszystkich
szkolnego
warto
uczniów
lekcję
orientacji. Dzięki temu uczeń słabo widzący lub
niewidomy będzie umiał zlokalizować i dojść np. do
WC, jadalni, świetlicy, szatni, sekretariatu.
W miarę możliwości nauczyciel powinien poświęcić
temu dodatkowy czas, bądź zasugerować rodzicom,
by o to zadbali. Dzięki temu dziecko poczuje się w
nowym otoczeniu bezpiecznie i niezależnie. W klasie
należy pomóc uczniowi w nabyciu orientacji w ustawieniu
mebli,
umiejscowieniu
stanowisk
ulubionych kolegów, biurka nauczyciela.
pracy
Jeśli uczeń jest niewidomy, postarajmy się o
oznaczenia dotykowe, najlepiej wypukłe, na szafki,
półki ucznia, półki z określonymi pomocami, kartami
pracy, przyborami. Można je oznaczyć podpisami
brajlowskimi. Oznaczenia i podpisy powinny być tak
umieszczone, żeby dziecko mogło do nich swobodnie
sięgnąć ręką. Od początku kładźmy nacisk na
porządkowanie przez ucznia swoich rzeczy na półce.
Stałość w ustawieniu sprzętów jest również istotna
w przypadku ucznia słabo widzącego. Z myślą o nim
umieśćmy, najlepiej na poziomie oczu, duże napisy
z informacjami dotyczącymi rozmieszczenia pomocy.
Litery powinny być duże, drukowane, na matowym,
kontrastowym tle.
Pamiętajmy o kontrastowym zestawianiu pomocy wpłynie
to
na
poprawę
widoczności.
Pomoce
kilkuelementowe, drobne starajmy się umieszczać w
pojemnikach,
najlepiej
zamykanych.
Dobrym
pomysłem może być również wykończenie kilku
ławek (niekoniecznie tylko dla niewidomego lub słabo
widzącego) specjalną listwą przymocowaną dookoła
całego blatu, by tworzyła nieco podwyższony brzeg.
Zapobiegnie
przypadkowo
to
zsuwaniu
potrąconych
zaoszczędzi kłopotu.
się
z
rzeczy,
blatu
a
stolika
uczniowi
Przy
ewentualnym
zakupie
nowego
sprzętu
postarajmy się zaopatrzyć salę lekcyjną w ławki
z ruchomym blatem. Dają one możliwość ustawienia
blatu pod różnym kątem. Dzięki temu uczeń słabo
widzący może regulować odległość np. do czytanego
tekstu, tak, by zachować prawidłową postawę ciała.
TRUDNOŚCI DZIECKA SŁABO
WIDZĄCEGO:
czytanie obszernych tekstów z podręczników oraz
lektur szkolnych,
- odczytywanie zapisów z tablicy,
- odczytywanie i pisanie długich ciągów działań
matematycznych i wzorów chemicznych,
- czytanie map zagęszczonych różnymi elementami
graficznymi,
-
- nadążanie
z robieniem notatek w czasie
lekcji,
- przygotowanie obszernych prac pisemnych,
- konieczność zbyt długiego korzystania ze
wzroku przy odrabianiu dużej ilości zadań
domowych.
2. Odpowiednie oprzyrządowanie
i wyposażenie ucznia we właściwe
pomoce i materiały.
Ucznia powinien korzystać z pomocy optycznych na
zajęciach szkolnych Jeżeli dziecko nie korzystało
z porad instruktora widzenia, należy zainicjować ten
kontakt (PZN), głównie w celu dobrania odpowiedniej
pomocy optycznej oraz dokonania funkcjonalnej
oceny
widzenia
i
ewentualnego
w zajęciach z rehabilitacji wzroku.
uczestnictwa
Uczniowi ze szkoły masowej przysługują dodatkowe
godziny rewalidacyjne, w ramach których mogą być
prowadzone:
– usprawnianie widzenia,
– orientacja przestrzenna,
– nauka pisma punktowego.
Rodzaje pomocy optycznych
– lupa (powiększenie od kilku do kilkunastu);
– powiększalnik TV (powiększenia obrazu nawet do
64 razy; może być używany do czytania, pisania,
rysowania, kolorowania, oglądania zdjęć, map i
rysunków);
– luneta lub lornetka (do obserwacji z daleka w
pomieszczeniu – np. tablicy i do spostrzegania
obiektów w terenie)
– okulary z filtrem (podwyższające kontrast)
Przybory i urządzenia do pisania brajlem
– maszyna brajlowska (elektroniczna lub zwykła),
– piórnik brajlowski,
– kostka do nauki brajla,
– alfabet brajla w foliogramie,
– papier brajlowski,
– tabliczka i dłutko brajlowskie,
– komputer z oprogramowaniem i oprzyrządowaniem
dla osób niewidomych i słabo widzących,
– pomoce szkolne z oznaczeniami brajlowskimi
(kubarytmy, mapa, globus, linijka, ekierka)
Podręczniki
Podręczniki wydane w wersji brajlowskiej lub
drukiem
powiększonym
bibliotekach
Polskiego
można
Związku
pożyczać
w
Niewidomych,
szkołach dla słabo widzących i niewidomych lub
zamawiać ich wydrukowanie w Centralnym Zakładzie
Wydawnictw i Nagrań PZN (ul. Konwiktorska 9,
Warszawa).
Ministerstwo Edukacji Narodowej do roku 2008
zlecało wydawanie bezpłatnych podręczników dla
uczniów
z
powiększonym
dysfunkcją
druku.
wzroku
Spośród
w
wielu
brajlu
i
tytułów
zatwierdzonych do użytku szkolnego przez MEN, do
adaptacji w brajlu i powiększonym druku dla każdego
poziomu nauczania i poszczególnych przedmiotów
zatwierdzano zwykle jeden podręcznik. Podręczniki
otrzymały wszystkie ośrodki szkolno-wychowawcze
dla
niewidomych
i
słabo
widzących,
kuratoria, Biblioteka Centralna PZN.
niektóre
Podręczniki są wypożyczane uczniom na czas nauki okres 10 miesięcy. Została też uruchomiona strona
internetowa http://www1.men.gov.pl/caecus na której
udostępniono do pobrania dla uczniów niewidomych
adaptacje
podręczników
szkolnych
(lub
ich
pierwszych części/rozdziałów) kształcenia ogólnego
przeznaczonych do klasy I szkoły podstawowej i
I klasy gimnazjum, opracowanych zgodnie z nową
podstawą programową.
Dyrektorzy ośrodków specjalnych, szkół integracyjnych i ogólnodostępnych, w których uczą się
uczniowie z problemami wzroku mogą pobrać formularz i oświadczenie, wypełnić go i przesłać pod
adres:
Ministerstwo Edukacji Narodowej,
Departament Zwiększania Szans Edukacyjnych,
Aleja J. Ch. Szucha 25,
00-0918 Warszawa
z dopiskiem "Podręczniki dla uczniów niewidomych" oraz na
adres e-mail: [email protected]
Przybory do pisania i czytania słabo widzących
– zeszyty z pogrubioną linią (PZN). Indywidualnie
trzeba dobrać odpowiedni przyrząd do pisania. Może
nim być cienkopis, flamaster z pogrubioną końcówką.
– skoroszyty z notatkami (kartki z notatkami ucznia,
który pisze duże litery i cyfry – bo tylko takie widzi...),
– stoliki z ruchomymi blatami,
– podstawka do książek oraz tzw. „okienko” do
czytania (prostokąt ciemnego kartonu z wyciętym
otworem, odsłaniający tylko jedną linijkę tekstu).
– „książka mówiona” (tzn. nagrany audio tekst
literacki), którą zwykle można wypożyczyć w kilku
bibliotekach w danym mieście lub bibliotece PZN,
– dyktafon (do wykorzystywania zwłaszcza na
lekcjach języka obcego),
3. Specjalistyczna opieka pedagogiczna.
Pracujący w klasie integracyjnej nauczyciel powinien
znać metody pracy z uczniami z dysfunkcją wzroku i
tak
planować
zajęcia
dla
uczniów
pełno-
i
niepełnosprawnych, by realizowane treści były takie
same, natomiast metody dostosowane do możliwości
uczniów słabo widzących i niewidomych.
Wskazane jest utrzymywanie stałego kontaktu z PZN
oraz lekarzem opiekującym się uczniem (przez
Rodziców dziecka)
V
Jak pomóc uczniom słabo widzącym
i niewidomym w szkole masowej –
wskazówki dla nauczyciela
1. Uczeń słabo widzący i niewidomy powinien
dokładnie poznać klasę, szkołę i jej najbliższe
otoczenie.
2. Uczeń słabo widzący powinien mieć dobrane pomoce
optyczne
i
nieoptyczne
indywidualnych potrzeb.
zależnie
od
swoich
3. Miejsce pracy dziecka należy dostosować do jego
potrzeb: odpowiednie oświetlenie, blisko tablicy i
blisko
nauczyciela.
Ważnym
czynnikiem
na
stanowisku pracy jest kontrast. O kontraście warto
pamiętać malując sale, korytarze, drzwi itp. Przy
wyborze miejsca warto skorzystać z uwag i sugestii
samego ucznia.
4. Powierzchnie, na których pracuje uczeń słabo
widzący nie powinny być błyszczące i gładkie.
5. Warto zapoznać kolegów i koleżanki z klasy z
problemami wzroku uczniów słabo widzących i
niewidomych, tworząc atmosferę życzliwości,
zrozumienia i wzajemnej pomocy, a jednocześnie
stwarzającej
możliwość
jak
największej
samodzielności.
6. Podręczniki dla ucznia słabo widzącego powinny
zawierać
powiększoną
niewidomego – w brajlu.
czcionkę,
dla
ucznia
7. Pomoce dydaktyczne uczeń słabo widzący i
niewidomy powinien dostać do „obejrzenia” z
bliska, z możliwością wzięcia do rąk.
8. Dobierając zeszyty i przybory do pisania należy
uwzględnić indywidualne możliwości i potrzeby
ucznia i korzystać z jego sugestii.
9. Nie należy przywiązywać większej wagi do
kaligrafii ucznia słabo widzącego. Bardziej należy
zwracać uwagę na wysiłek włożony w pisanie.
10. Notatki prowadzone w czasie lekcji przez samego
ucznia
należy
ograniczyć
do
niezbędnych
syntetycznych zapisów.
11.
Stosować
alfabet
ucznia
powiększony
do
wielkości 2 cm.
12. Stosować ćwiczenia z matematyki i języka
polskiego powiększone 1,5 raza.
13. Polecenia lub tematy na sprawdzianie i inne teksty
dawać napisane na kartkach czarnym flamastrem.
14. Zaopatrzyć dziecko słabo widzące w tabliczkę, na
której będzie próbował rozwiązywać zadania,
które inne dzieci akurat rozwiązują na tablicy.
15. Przy zadawaniu prac pisemnych na lekcji lub do
domu należy wziąć pod uwagę wolniejsze tempo
pracy ucznia słabo widzącego.
16. Stworzyć możliwość pisania prac domowych i
sprawdzianów
na
komputerze
(dotyczy
zwłaszcza dłuższych prac pisemnych).
to
17. Zwłaszcza w klasach starszych warto umożliwić
korzystanie z dyktafonu, kaset z nagranymi
lekturami i komputera.
18. Umożliwić nagrywanie dłuższych tekstów z
podręcznika, aby uczeń mógł je przesłuchiwać.
19. Warto zapewnić pomoc rodziców lub kolegów
przy
czytaniu
materiału
poszczególnych przedmiotów.
do
opanowania
z
20. W przypadku ucznia niewidomego dodatkowo
należy pamiętać o kilku wskazówkach:
 Wchodząc do pomieszczenia, w którym znajduje
się uczeń niewidomy trzeba zasygnalizować swoją
obecność, a opuszczając je - uprzedzić, że się
odchodzi.
 Nie należy dotykać osoby niewidomej
bez
wcześniejszego słownego uprzedzenia.
 W kontaktach słownych z osobą niewidomą nie
trzeba mówić głośniej, niż do innych osób.
 Uczeń
niewidomy
powinien
uczyć
się
samodzielności. Gdy sobie nie radzi - trzeba zapytać
czy i jakiej pomocy oczekuje.
W
towarzystwie
osób
niewidomych
można
swobodnie używać słów typu popatrz, widzisz,
proszę spojrzeć, zobacz. Zwroty te na ogół są
odbierane pozytywnie. Osoba niewidoma używa
takiego samego języka, jak widzący.
 Przy określaniu kierunków można używać zwrotów
na prawo, na lewo, niżej, wyżej, nad, pod, jak
również określać je przy pomocy kierunków świata.
 W trakcie posiłku można podpowiedzieć uczniowi
niewidomemu, co znajduje się na talerzu posługując
się tarczą zegara (np. kotlet jest na godzinie siódmej,
surówka na godzinie dwunastej itp.)
21.
Podkreślanie
rozwijanie
i zdolności.
jego
mocnych
stron
indywidualnych
ucznia
oraz
zainteresowań
Literatura
1.
Jak organizować edukację uczniów ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi? Przewodnik, Warszawa 2010, MEN
2.
Nauczanie niedowidzących w klasach 4 – 8.
A. Pielecki, E. Skrzetuska, WSIP, Warszawa 1991
3. Jak pomóc dzieciom słabowidzącym? Przewodnik, Poli ART
Studio, Lublin 1995
4.
http://www.cmppp.edu.pl/node/19820 18.04.2010
5.
http:// www.oko.info.pl
6. http://www.pzn.org.pl/porady/73-informacje-o-podrecznikachszkolnych.html 18.04.2010
7.
http://www.adaptacje.uw.edu.pl/ 18.04.2010
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ!
Grażyna Zając