Transcript Działania profilaktyczne, edukacyjne i wspomagające szkoły

DZIAŁANIA PROFILAKTYCZNE, EDUKACYJNE
I WSPOMAGAJĄCE SZKOŁY
W ZAKRESIE PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY
W RODZINIE
ANNA BOGUMIŁA KURYŁO
GŁ. SPECJALISTA DS.ORGANIZACJI
INTERWENCJI KRYZYSOWEJ I PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE
POWIATOWE CENTRUM POMOCY RODZINIE W SUWLAŁKACH
„Żyjemy w dobie Internetu, mp4, telefonów
komórkowych i innych technicznych udoskonaleń.
Jesteśmy świadkami wielkich odkryć
technologicznych i zaawansowanych rozwiązań
we wszystkich dziedzinach
życia codziennego.
Wszystko to takie nowoczesne, jednak przekonania wciąż mamy
przestarzałe (…)
Niektórzy rodzice ze szczególnym okrucieństwem wymierzają karę cielesną swoim
maluchom. Takie zdarzenia mają miejsce nie tylko w rodzinach patologicznych,
gdzie rządzi alkohol. Zdarza się to też w zaciszu domowym osób powszechnie
szanowanych i uważanych za przyzwoitych... „
Źródło: „Wstrząsające Historie znęcania się nad dziećmi”
/www.polemi.co.uk/informacje/wiadomosci/przemoc/
Wstrząsające historie znęcania się nad dziećmi
źródło: www.polemi.co.uk/informacje/wiadomosci/przemoc
•
•
•
•
Matka tak długo biła swoja 3-letnią córeczkę po rączce, po tym jak pocięła nożyczkami
firankę, że zmiażdżyła jej trzy paluszki,
W Sylwestra pijany ojciec wychodząc na dalsza zabawę kopnął na schodach
3,5-letniego synka w efekcie czego spadł z tych schodów uderzając głową
w beton,
4-letni chłopczyk przez kilka miesięcy przeżywał piekło. Konkubent matki znęcał się nad
nim bijąc, kopiąc i przypalając żelazkiem. Jego najgorszym przewinieniem był płacz gdy
był głodny a karą śmierć, ponieważ mężczyzna kopał dziecko aż straciło przytomność.
Doznane obrażenia i nie udzielenie pomocy spowodowało zgon chłopca,
Ojciec 8-miesięcznego chłopczyka nie mogąc sobie poradzić po samobójstwie żony
wyżywał się na dziecku do tego stopnia, że niemowlak stracił wzrok i słuch wskutek
odniesionych obrażeń.
Historia opisana w
„Głosie pedagogicznym” X 2012
Rodzic, alkoholik był prokuratorem pracującym w dużym mieście,
matka sędzią sądu okręgowego. Mieli dwoje dzieci.( …)
Chłopak w szkole podstawowej nie radząc sobie z emocjami, często bity przez ojca,
nierozumiany przez matkę i nauczycieli próbował sygnalizować problem uciekając
z domu, izolując się od kolegów, aż do momentu w którym targnął się na swoje
życie próbując podpalić się benzyną. Nawet ten incydent nie zaniepokoił rodziców,
nauczycieli ani samych lekarzy. Wszyscy zbagatelizowali problem rodziny, na co duży
wpływ miała pozycja rodziców chłopca. Problem tego dziecka został poruszony
przez jego już dorosła siostrę, która szukała pomocy dla siebie
w grupie wsparcia. Nie radząc sobie z konstruktywnym okazywaniem uczuć do
członków swojej rodziny. Wcześniej próbowała interweniować u matki i lekarzy
w obronie swego brata, ale bezskutecznie.
Chłopak obecnie ma zdiagnozowaną schizofrenię, a córka weszła w życie
z syndromem DDA.
Jak przeciwdziałać przemocy?
http://www.jakubspiewak.pl/2012/11/19/jak-przeciwdzialac-przemocy-wobec-dzieci
1. Promocja reagowania na krzywdę dzieci
W ostatnim czasie media wielokrotnie informowały o skrajnych
przypadkach przemocy wobec dzieci, takich, w których dzieci były ofiarami
śmiertelnymi przemocy. Kiedy przeanalizujemy te przypadki, okazuje się, że
większości z nich można było zapobiec. Większość tych dzieci mogłoby żyć,
gdyby otoczenie reagowało prawidłowo na pierwsze sygnały, że dzieje się
coś złego.
Gdyby sąsiedzi …. ()
gdyby pomoc społeczna, kuratorzy sądowi, policja, sądy rodzinne, szkoła,
służba zdrowia… () Gdyby…..
Jak przeciwdziałać przemocy?
http://www.jakubspiewak.pl/2012/11/19/jak-przeciwdzialac-przemocy-wobec-dzieci
2. Podnoszenie kompetencji polskich rodziców
() Jeśli wyłączymy z naszych rozważań przypadki ekstremalne, w których
mamy do czynienia ze skrajną patologią, to okaże się, że na ogół dziecko
pada ofiarą przemocy w tzw. celach wychowawczych.
Oczywiście, z wychowaniem nie ma to nic wspólnego.
Dlaczego taki zwykły rodzic uderza dziecko?
Bo nie daje sobie rady z własnymi emocjami – z poczuciem bezsilności,
złością, bo idzie na skróty, bo tak jest szybciej, bo nie umie inaczej.
Jak wynika z badań przeprowadzonych przez Millward Brown SMG/KRC na zlecenie
Rzecznika Praw Dziecka i Fundacji Kidprotect.pl w ramach programu Mądrzy
Rodzice, poziom kompetencji wychowawczych polskich rodziców jest, delikatnie
mówiąc, niewystarczający.
Zbiorcza ocena umiejętności rodziców
Maksymalna liczba punktów wyniosła 114. Zaliczało 60%, tj. 68
zdobytych punktów.
(1) niedostateczna
17%
(2) mierna
41%
(3) dostateczna
34%
6%
(4) dobra
(5) bardzo dobra
(6) celująca
2%
17% rodziców „nie zalicza” testu, a więc nie ma
wystarczającej wiedzy na temat wychowania dzieci.
Pozostali rodzice wypadają bardzo przeciętnie – aż
41% uzyskuje ocenę zaledwie mierną. Wiedzę tylko
8% rodziców można ocenić przynajmniej dobrze.
0%
N=1001
Jak przeciwdziałać przemocy?
http://www.jakubspiewak.pl/2012/11/19/jak-przeciwdzialac-przemocy-wobec-dzieci
3. Promocja praw dziecka jako praw człowieka
Czy wyobrażamy sobie, by nasz szef ukarał nas klapsem za spóźnienie do pracy?
Czy wyobrażamy sobie, by policjant zamiast wypisać nam mandat za przekroczenie
prędkości, przełożył nas przez kolano i wlepił parę razów na tyłek? Nie.
Pisał o tym już Janusz Korczak: Kto i kiedy, w jak wyjątkowych warunkach, ośmieli
się dorosłego pchnąć, szarpnąć, uderzyć ()
… warto wrócić tu do najsłynniejszej myśli Starego Doktora:
NIE MA DZIECI, SĄ LUDZIE.
Pozwalamy sobie wobec dzieci na coś, na co nie pozwolilibyśmy sobie wobec
dorosłych.
Dlatego tak ważne jest promowanie praw dziecka i uświadomienie sobie, że
prawa dziecka to tak naprawdę prawa człowieka.
POLSKA DEKLARACJA W SPRAWIE
PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE
przyjęta w grudniu 1995 roku na II Ogólnopolskiej Konferencji
na temat Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie.
Przemoc w rodzinie
jest szczególnie drastycznym problemem w naszym kraju.
Sprzyja jej bierność obywateli i bezsilność służb publicznych.
Dlatego wzywamy parlament, administracją rządową i samorządową,
sądownictwo, prokuraturę masmedia oraz wszystkich obywateli Rzeczypospolitej
Polskiej do przeciwdziałania przemocy i postępowania
zgodnie z następującymi zasadami etycznymi:
POLSKA DEKLARACJA W SPRAWIE
PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE
1.
KAŻDY CZŁOWIEK ma prawo do życia w środowisku rodzinnym wolnym od
przemocy, która jest naruszeniem praw i dóbr osobistych.
2.
CZŁOWIEK doświadczający przemocy nie może być za nią obwiniany.
3.
DZIECI I MŁODZIEŻ mają prawo do wzrastania w bezpiecznym środowisku wolnym
od przemocy, a obowiązkiem dorosłych jest im to zapewnić.
4.
KAŻDY CZŁOWIEK doświadczający przemocy ma prawo do pomocy prawnej,
socjalnej, psychologicznej i medycznej bez naruszania jego godności osobistej.
5.
KAŻDY CZŁOWIEK ma prawo do wiedzy potrzebnej do radzenia sobie z przemocą
w rodzinie.
6.
KAŻDY CZŁOWIEK ma prawo do przeciwdziałania przemocy w rodzinie.
7.
KAŻDY CZŁOWIEK
w rodzinie.
ma obowiązek udzielania pomocy ofiarom przemocy
W NAWIĄZANIU DO
USTAWY O PRZECIWDZIAŁANIU PRZEMOCY W RODZINIE
OPRACOWANY ZOSTAŁ
KRAJOWY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA
PRZEMOCY W RODZINIE
OBECNIE W FAZIE AKTUALIZACJI
OBSZARY DZIAŁANIA
KRAJOWEGO PROGRAMU
PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE
1.
2.
3.
4.
PROFILAKTYKA
obszar kierowany do ogółu społeczeństwa, w tym do rodzin
zagrożonych przemocą w rodzinie
OCHRONA I POMOC OSOBOM DOTKNIĘTYM PRZEMOCĄ W RODZINIE
obszar kierowany do: dzieci, kobiet, współmałżonków lub partnerów w
związkach nieformalnych, osób starszych, niepełnosprawnych
ODDZIAŁYWANIE NA OSOBY STOSUJĄCE PRZEMOC W RODZINIE
obszar kierowany do osób stosujących przemoc w rodzinie, jak również
do właściwych służb lub podmiotów zajmujących się oddziaływaniem
na osoby stosujące przemoc
PODNIESIENIE KOMPETENCJI SŁUŻB
obszar kierowany do przedstawicieli instytucji i podmiotów
realizujących zadania z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie
NA POZIOMIE
WOJEWÓDZKIM, POWIATOWYM
I GMINNYM
TWORZONE SĄ
PROGRAMY PRZECIWDZIAŁANIA
PRZEMOCY W RODZINIE
Art. 6. Ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie:
2. DO ZADAŃ WŁASNYCH GMINY należy w szczególności tworzenie
gminnego systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie, w tym: (…)
2) prowadzenie poradnictwa i interwencji w zakresie przeciwdziałania
przemocy w rodzinie w szczególności poprzez działania edukacyjne służące
wzmocnieniu opiekuńczych i wychowawczych kompetencji rodziców w
rodzinach zagrożonych przemocą w rodzinie; (…)
3. DO ZADAŃ WŁASNYCH POWIATU należy w szczególności: (…)
2) opracowanie i realizacja programów służących działaniom profilaktycznym
mającym na celu udzielenie specjalistycznej pomocy, zwłaszcza w zakresie
promowania i wdrożenia prawidłowych metod wychowawczych w stosunku
do dzieci w rodzinach zagrożonych przemocą w rodzinie;
Szkoła ze względu na swoje ustawowe zadania
w zakresie kształcenia, wychowania oraz opieki, wspomagania
wychowawczej roli rodziny, zapewnienia opieki uczniom pozostającym
w trudnej sytuacji materialnej i życiowej,
umożliwienia uczniom korzystania z pomocy psychologicznopedagogicznej i specjalnych form pracy dydaktycznej,
zobowiązana jest zarówno do zapobiegania krzywdzeniu dzieci,
jak też do podejmowania działań, gdy dziecko jest zagrożone,
a w szczególności, kiedy zagrożenie te pochodzi
od samych rodziców.
z Ustawy o systemie oświaty, rozdz.1 art. 1
STRATEGIE ZAPOBIEGANIA
PRZEMOCY W RODZINIE
W SZKOLE
WG. PUBLIKACJI OPRACOWANEJ PRZEZ
OŚRODEK ROZWOJU EDUKACJI (ORE)
NA ZLECENIE MEN POD REDAKCJĄ JOLANTY ZMARZLIK
„PRZEMOC W RODZINIE WOBEC DZIECKA.
PROCEDURY INTERWENCYJNE W SZKOLE”
HTTP://WWW.ORE.EDU.PL/STRONAORE/PHOCADOWNLOAD/PRACOWNIE/WYCHOWANIA_I_PROFILAKTYKI/PORADNIK_PRZEMOC%20WOBEC%20DZIECKA_2.PDF
PREWENCJA I STOPNIA
ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU PROBLEMÓW
POPRZEZ:
KSZTAŁTOWANIE ORAZ ROZWIJANIE POSTAW
I UMIEJĘTNOŚCI POMOCOWYCH W BUDOWANIU ZDROWYCH,
OPARTYCH NA SZACUNKU RELACJI
(NP. EDUKACJA SPOŁECZNA, MODELOWANIE POSTAW I ZACHOWAŃ )
ORAZ UDZIELANIE POMOCY (PORAD, INFORMACJI)
DLA OSÓB Z NIEWIELKIMI TRUDNOŚCIAMI)
PRZYKŁADY DZIAŁAŃ
• Dbanie, aby nauczyciele, wychowawcy, pedagodzy, ale także
cały personel niepedagogiczny szkoły przekazując wartości i normy
społeczne, traktowali dzieci i młodzież z szacunkiem,
• Wprowadzenie w szkole jasnych zasad i konsekwentne reagowanie
w przypadku ich naruszania,
• Zapewnienie klimatu współpracy pomiędzy wszystkimi stronami
procesu edukacji i wychowania (nauczycielami, uczniami i rodzicami,
• Zauważanie problemów i koncentracja na ich rozwiązywaniu przy
dbałości o możliwie najmniejsze koszty emocjonalne i materialne,
• Prowadzenie zajęć kształtujących umiejętności społeczne
(takie jak radzenie sobie z przykrymi emocjami i stresem,
asertywność, ocenianie ryzyka, rozwiązywanie konfliktów bez
przemocy, odróżnianie „złego” od „dobrego” dotyku),
• Upowszechnianie zwłaszcza wśród rodziców, ale też i kadry szkoły
(w tym niepedagogicznej) wiedzy nt. prawidłowości rozwoju
dziecka,
• Rozwijanie ich umiejętności wychowawczych i reagowanie
w sytuacjach trudnych,
• Kształtowanie świadomości negatywnych konsekwencji przemocy
w rodzinie (zarówno gdy dziecko jest „tylko” jej świadkiem jak też
kiedy jest ofiarą) oraz
• Udzielanie wszelkich form doradztwa (dla uczniów, rodziców,
nauczycieli).
Należy zaznaczyć,
że wymieniona tutaj psychoedukacja ma szansę być
nośna jedynie wówczas, gdy jej przekaz jest zbieżny
z faktycznym urzeczywistnianiem
jej treści przez ważne osoby – nauczycieli,
wychowawców, personel administracyjny,
które młody człowiek i jego rodzina obserwuje.
PREWENCJA II STOPNIA
WCZESNA IDENTYFIKACJA CZYNNIKÓW PRZEMOCY
(TJ. SYTUACJI, STANÓW SPRZYJAJĄCYCH KRZYWDZENIU)
ORAZ REAGOWANIE BY JE ELEMINOWAĆ,
ROZWIĄZAĆ PROBLEM,
A POPRZEZ TO ZMINIMALIZOWAĆ PRAWDOPODOBIEŃSTWO
WYSTĄPIENIA PRZEMOCY W RODZINIE.
STRATEGIĘ TĘ KIERUJE SIĘ DO RODZIN,
KTÓRE MOGĄ POTENCJALNIE KRZYWDZIĆ DZIECKO,
JAK I TYCH,
W KTÓRYCH POJAWIŁY SIĘ ZACHOWANIA
NACECHOWANE PRZEMOCĄ,
NIEMNIEJ NIE STAŁY SIĘ ONE JESZCZE
TRWAŁYM ELEMENTEM ICH FUNKCJONOWANIA.
DZIAŁANIA TE POWINNY BYĆ PODEJMOWANE JAK NAJWCZEŚNIEJ.
PRZYKŁADY DZIAŁAŃ PREWENCYJNYCH
II STOPNIA
Krótkoterminowa interwencja kryzysowa,
której celem jest dostarczenie
maksymalnego wsparcia dziecku i jego rodzinie tak,
aby umożliwić jej członkom jak najszybsze
odzyskanie równowagi psychicznej
oraz pomoc osobom, rodzinie, by przestały być klientami
służb społecznych czy specjalistycznej placówki.
Przykłady sytuacji kryzysowych
•
•
•
•
•
•
•
•
narodziny kolejnego dziecka w rodzinie,
utrata pracy bądź pozycji rodziców
wypadek samochodowy,
nagła bądź śmiertelna choroba
śmierć bliskiej osoby
rozwód
w przypadku dziecka zmiana szkoły
problemy związane z zależnością wynikającą z dojrzewania i
rozwoju.
W sytuacjach kryzysowych
może się zdarzyć,
że w dobrze funkcjonującej dotąd rodzinie
zaczyna dochodzić do zaniedbywania potrzeb dziecka,
incydentu przemocy emocjonalnej i fizycznej
jako sposobu wyładowania napięcia i frustracji
przez rodziców.
Objawem u dzieci może być
niepokój,
wzmożona pobudliwość psychoruchowa,
agresywne zachowanie wobec rówieśników i nauczycieli
(lub przeciwnie –wycofanie się i zamknięcie w sobie),
kłamstwa,
obniżenie wyników w nauce.
Rolą szkoły jest tutaj
• pierwsza i niezwłoczna diagnoza sytuacji dziecka, w tym ocena jego
deficytów i zaburzeń z sferze osiągnięć szkolnych, kompetencji
poznawczych, zachowania i adaptacji oraz
• udzielenie mu pomocy np. poprzez udzielenie mu indywidualnego
wsparcia psychologicznego bądź także grupowego (np. w grupie dla
dzieci z podobnym problemem),
• udzielenie pomocy w formie zajęć dydaktyczno-wychowawczych,
• udzielenie porad i informacji oraz
• kierowanie rodziców na zajęcia grupowe, trening umiejętności
rodzicielskich.
Istotne jest też nawiązanie współpracy z poradnią udzielającą pomocy
rodzicom i dziecku, gdyż wspomoże to proces monitoringu i oceny
skuteczności udzielonego wsparcia, zaś np. współdziałanie w ośrodkiem
pomocy społecznej – zaowocuje lepszym rozpoznaniem sytuacji
społecznej i bytowej rodziny oraz zabezpieczy jej ewentualne potrzeby
w tym zakresie, rozszerzy możliwości pomocy.
PREWENCJA III STOPNIA
DZIAŁANIA MAJĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE
SKUTKOM PROBLEMÓW PRZEWLEKŁYCH LUB DOBRZE
UTRWALONYCH TAK, BY ZMNIEJSZYĆ RYZYKO PONAWIANIA
URAZÓW FIZYCZNYCH I SZKÓD PSYCHICZNYCH,
ZMINIMALIZOWAĆ NIEBEZPIECZEŃSTWO ZAGROŻENIA
DLA ZDROWIA LUB ŻYCIA OFIARY, UCHRONIĆ KLIENTÓW PRZED
NIEPOŻĄDANYMI I NISZCZĄCYMI ICH INTERWENCJAMI,
W TYM NP.: UMIESZCZENIEM DZIECKA
W PLACÓWCE OPIEKUŃCZEJ..
PREWENCJA III STOPNIA DOTYCZY TAKICH RODZIN,
W KTÓRYCH STWIERDZONO WYSTĘPOWANIE PRZEMOCY
WCZEŚNIEJ I MA ONA MIEJSCE AKTUALNIE.
PRZYKŁADY DZIAŁAŃ
• Zawiadomienie Sądu rodzinnego o nieprawidłowej sytuacji dziecka
w rodzinie (efektem może być nadzór kuratora nad rodziną lub
umieszczenie dziecka /w zawodowej terapeutycznej /rodzinie zastępczej),
• Zawiadomienie prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa
(i w rezultacie np. odseparowanie sprawcy przemocy poprzez być zakaz
zbliżania się do osób krzywdzonych, dalej – sądowe zobowiązanie wobec
stosujących przemoc do udziału w programach korekcyjno-edukacyjnych,
poddania się oddziaływaniom terapeutycznym lub leczeniu odwykowemu,
skierowanie dziecka i rodziców do specjalistycznych placówek oferujących
terapię rodzinom, których dzieci znajdują się w niebezpieczeństwie
umieszczenia w placówce opiekuńczej, zapewnienie dzieciom pomocy,
w tym opieki dziennej w ogniskach wychowawczych i świetlicach
terapeutycznych, w przypadku trudności w nauce – objęcie ucznia
zajęciami dydaktyczno-wyrównawczymi lub jeśli są one znaczne –naukę
w klasie wyrównawczej).
PREWENCJA IV STOPNIA
DZIAŁANIA MAJĄCE NA CELU
ZAPOBIEGANIE NIEKORZYSTNYM NASTĘPSTWOM
DŁUGIEGO PRZEBYWANIA DZIECI, KTÓRE DOZNAWAŁY
PRZEMOCY W PLACÓWKACH OPIEKUŃCZYCH.
Działania na tym poziomie angażują
przede wszystkim wyspecjalizowane ośrodki i służby
(np. prowadzące pracę socjalną z rodzicami,
których dzieci zostały umieszczone w placówce,
terapię dzieci i rodziców, działania korekcyjno-edukacyjne
wobec osób stosujących przemoc,
Zadaniem szkoły jest w tym przypadku m.in.
wspieranie dziecka w jego funkcjonowaniu społecznym
(np. pomoc w rozwiazywaniu konfliktów na terenie szkoły),
pomoc w wyrównywaniu zaległości szkolnych,
objęcie zajęciami dydaktyczno-wyrównawczymi
lub jeśli jego trudności są znaczne w klasie wyrównawczej,
monitorowanie tych obszarów jego funkcjonowania ,
które zostały zaburzone w wyniku doświadczania przemocy,
zapewnienie wsparcia w sytuacji jego udziału
w procedurach prawnych.