Transcript Türkiye Halk Sağlığı Kurumu

T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Toplumun Sağlığının Korunması ve
Geliştirilmesinde Paydaşlar İşbirliği
Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar Tehdidi ve
Sektör
Dr. Bekir Keskinkılıç
Başkan Yardımcısı
BULAŞICI OLMAYAN HASTALIKLAR,
PROGRAMLAR VE KANSER BAŞKAN YARDIMCILIĞI
TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla On Kala»
12-14 kasım Antalya
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Türkiye’de Nüfus Artışı ve Doğurganlıkta Azalma
18.00
17.00
16.00
13.80
14.00
12.80
12.00
10.00
8.30
8.00
6.00
4.00
2.93
2.00
2.38
2.09
1.99
2011
2023
0.00
1990
2000
Nüfus Artış Hızı (binde)
Doğurganlık Hızı
Nüfusun kendini yenilemesi için doğurganlık hızı en az 2,1 olmalıdır.
TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla
On Kala» 12-14 kasım Antalya
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Nüfus Yapımız Değişiyor
TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla
On Kala» 12-14 kasım Antalya
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Doğumda Beklenen Yaşam Süresi
Kazanılan Yıllar (1990-2011)
Yaşam Beklentisi (2011)
Dünya
70,0
6,0
Orta-Üst
Gelir Grubu…
74,0
76,0
DSÖ
Avrupa Bölgesi
76,0
Türkiye
76,0
DSÖ
Batı Pasifik
Üst Gelir
Grubu Ülkeleri
80,0
6,0
4,0
10,0
6.0
4,0
Kaynak: WHO World Health Statistics 2013
Türkiye ile aynı gelir grubunda olan ülkelerde beklenen yaşam süresi
1990-2011 yılları arasında 6 yıl artarken ülkemizde bu artış 10 yıl oldu.
TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla
On Kala» 12-14 kasım Antalya
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Bulaşıcı Olmayan / Kronik Hastalıklar
• Dünyadaki ölümlerin
• Her yıl
%63’ünün nedenidir.
36 milyon’dan fazla insan ölüyor.
• Ölümlerin %29’u 60 yaş altı
• Kadın / Erkek ayrımı yok
TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla
WHO
On Kala» 12-14 kasım Antalya
Global Satatus Report on NCD, 2010
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Bulaşıcı Olmayan / Kronik Hastalıklar
• Küresel bir salgın
• Uzun sürer, genel olarak yavaş ilerler
• Dört esas tipi vardır
•
•
•
•
Kardiovasküler hastalıklar (kalp krizi ve inme gibi)
Diyabet
Kanser
Kronik solunum yolu hastalıkları (KOAH ve astma vb.)
TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla
On Kala» 12-14 kasım Antalya
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
BOH büyük ölçüde önlenebilir
1.
2.
3.
4.
Sağlıksız beslenme,
Fiziksel hareketsizlik,
Tütün kullanımı,
Aşırı alkol tüketimi
olarak tanımlanan dört majör risk faktörüyle
etkin müdahale yaparak önlemek mümkün
KVH, inme ve Tip II Diyabetin ¾’ü,
kanserin ise %40’ı
önlenebiliyor.
WHO Global Satatus Report on NCD, 2010
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Dünyada Kalp ve Damar Hastalığı
• 2002 yılında 17 milyon kişi KDH’dan ölmüş ve bu
ölümlerin 7.2 milyonu KKH’dan olmuştur.
• KDH’na bağlı ölümler 2001 yılında dünyadaki tüm
ölümlerin %29.3’ünü oluşturmuştur. (2020 yılı için
%36.3)
– Gelişmiş ülkelerdeki ölümlerin yarıya yakını,
– Gelişmekte olan ülkelerde ise dörtte biri KDH’na
bağlıdır
• DSÖ’nün küresel hastalık yükü çalışmasında
KKH %6.8 ile ikinci en önemli kısmını
oluşturmaktadır.
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Koroner kalp hastalığı riskleri
Yüksek Kan Basıncı
~15%
~10% Diğer etkenler
Sigara ~25%
İnaktivite
Obezite
Diyabet
Yoksulluk
Stres
Homosistein vb
~40% Kolesterol / Sağlıksız diyet
TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla
On Kala» 12-14 kasım Antalya Isles et al 1992; Emberson et al 2004; Unal et al 2004
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
TÜRKİYE ULUSAL DÜZEYDE ÖLÜMLERİN
TEMEL HASTALIK GRUPLARINA GÖRE
YÜZDE DAĞILIMI
KVH
5.81
6
Kanserler
HIV/AIDS
Hariç Diğer
Enf.Hast.
Solunum Sist.
Hast.
7.95
8.84
47.73
13.07
Kaynak: UHY-ME Çalışması, 2004
%79
Kaynak: UHY-ME Çalışması, 2004
10
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Obezite geleceğimizi tehdit ediyor.
Türkiye’de Obezite Durumu*
* 19 yaş üstü bireyler, Türkiye Sağlık ve Beslenme Araştırması, 2010
TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla
On Kala» 12-14 kasım Antalya
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
12 Yaş Üzeri Bireylerde Fiziksel Aktivite
Yapma Durumu
TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla
On Kala» 12-14 kasım Antalya
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Sağlık Bakanlığı VİZYONU
S.B. Stratejik Plan 2013 - 2017
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Stratejik Amaçlarımız
Sağlığa yönelik
risklerden birey ve
toplumu korumak
ve sağlıklı hayat
tarzını teşvik etmek
Birey ve topluma
erişilebilir, uygun,
etkili ve etkin sağlık
hizmetleri sunmak
İnsan merkezli ve
bütüncül
yaklaşımla
bireylerin sağlık
ihtiyaçlarına ve
beklentilerine
cevap vermek
Türkiye’nin
kalkınmasına ve
küresel sağlığa
katkı aracı olarak
sağlık sistemini
geliştirmeye devam
etmek
TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla
On Kala» 12-14 kasım Antalya
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Stratejik Plan
• HEDEF 1.1.
• Sağlıklı beslenme alışkanlıklarını geliştirmek,
fiziksel aktivite düzeyini artırmak ve obeziteyi
azaltmak
• Hedefe Yönelik Stratejiler
• 1.1.1. Sağlığı geliştirme programları aracılığıyla
bireysel beslenme ve fiziksel aktivite davranışlarını
değiştirmek
• Sağlıklı beslenme alışkanlıklarını teşvik etmek, fiziksel aktiviteyi
artırmak ve obeziteyi azaltmak için ulusal kampanyalar, etkinlikler ve
eğitimler düzenlemek
TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla
On Kala» 12-14 kasım Antalya
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Stratejik Plan
Hedefe Yönelik Stratejiler
1.1.3. Daha sağlıklı yiyecek seçimlerini kolaylaştırmak
•Şeker, yağ ve tuz içeriğinin azaltılmasına yönelik sektörlerarası
eşgüdüm ve işbirliğini sağlamak
•Sağlıklı gıda seçimini teşvik etmek için gıda etiketleme sisteminin
oluşturulmasını sağlamak
•Gıda reklamları için sağlığı koruyucu standartlar oluşturmak
•Gıda takviyesi reklamlarını izlemek, advers etki durumlarında
hukuki yaptırım uygulanmasını sağlamak
TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla
On Kala» 12-14 kasım Antalya
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Türkiye Sağlıklı Beslenme
ve Hareketli Hayat
Programı
•Sağlıklı beslenme alışkanlığı
kazandırılması,
alışkanlığının
hareket
arttırılması
ve
daha aktif hayat tarzına uygun
çevrenin
hazırlanması
için
çalışıyoruz.
TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla
On Kala» 12-14 kasım Antalya
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Türkiye Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat
Programı
• Obezite ile mücadele konusunda gıda sanayii ile
işbirliği yapmak.
• Stratejiler
• Ulusal politikalarda gıda sektörü ile işbirliği sağlanması.
• Gıdalardaki trans yağların çoklu doymamış yağ asitleri
ile değiştirilmesine yönelik çalışmalar yapılması
• Tuz alımının ve gıdaların tuz oranının azaltılarak
toplumun ortalama tuz/ sodyum alımında %30’luk nispi
azalma sağlanması
• Gıda sanayinin üst düzey yöneticilerinin obezite ile
mücadele konusunda bilgilendirilmesi
TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla
On Kala» 12-14 kasım Antalya
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Türkiye Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat
Programı
• Gıda sanayinin tüketicileri yeterli ve dengeli beslenme
konusunda bilgilendirmesi ve bilinçlendirmesi.
• Reklam ve pazarlama faaliyetlerinin, uluslararası
uygulamalar dikkate alınarak tüketicilerin doğru seçim
yapmalarını sağlayacak şekilde geliştirilmesi ve gerekli
önlemlerin alınması.
• Az miktarda tüketilmesi gereken gıdaların vergilerinde
artış, teşvik edilen gıdalarda ise fiyat subvansiyonu veya
üretimin teşviki için gerekli önlemlerin alınmasının
sağlanması
TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla
On Kala» 12-14 kasım Antalya
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Türkiye Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat
Programı
• Ekmekte kepek oranının daha da arttırılması ve tam
buğday ekmeğinin yaygınlaştırılması için çalışıyoruz.
• Hazır gıdalarda trans yağların kullanılmasını engellemeyi
planlıyoruz.
• Toplu yemek tüketilen yerlerde sağlıklı menü
uygulamalarını yaygınlaştırıyoruz.
• Çocuklarımıza okullarda sağlıklı beslenme bilinci
oluşturuyoruz.
• Yüksek enerjili gıdaların tüketiminin azaltılması için her
türlü tedbirin alınmasını sağlıyoruz.
TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla
On Kala» 12-14 kasım Antalya
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
OKUL KANTİNLERİNDE DÜZENLEME
Milli Eğitim Bakanlığı ve Gıda Tarım
ve Hayvancılık Bakanlığı ile işbirliği
içinde okul kantinlerinde sağlıklı
gıdaların satışı ile ilgili düzenleme
üzerinde çalışılmış, okul kantinlerinde
doğal maden suları hariç, enerji
içecekleri, gazlı içecekler, aromalı
içecekler ve kolalı içecekler ile
kızartma ve cipslerin satışları
yasaklanmış, bunların yerine süt,
ayran, yoğurt, meyve suyu, taze
sıkılmış meyve suyu ve tane ile satışı
yapılabilen meyve bulundurulması
sağlanmıştır (2011).
TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla
On Kala» 12-14 kasım Antalya
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
OKUL SÜTÜ
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı,
Milli Eğitim Bakanlığı,
Ulusal Süt Konseyi ve
Bakanlığımız
işbirliği ile ilköğretim okullarında
“Okul Sütü Programı”
uygulanmaktadır.
TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla
On Kala» 12-14 kasım Antalya
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Sağlıklı Halk Politikaları Hakkında
Adelaide Tavsiyeleri “Gıda ve beslenme”
•Pozitif ulusal ve uluslar arası sağlık etkisi sağlamak için
tarımsal, ekonomik ve çevresel faktörleri entegre eden bir
gıda ve beslenme politikası tüm hükümetlerin önceliği
olmalıdır. Bu tür bir politikanın ilk aşaması beslenme ve
diyete ilişkin amaçların belirlenmesi olacaktır. Vergiler ve
teşvikler, herkesin sağlıklı gıdalara ve iyileştirilmiş
diyete erişimini sağlayacak şekilde düzenlenmelidir.
İkinci Uluslararası Sağlığın Teşviki ve Geliştirilmesi Konferansı, Adelaide, Güney Avustralya, 5-9 Nisan 1988
TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla
On Kala» 12-14 kasım Antalya
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
North Karelia Programı
• KKH ölüm hızı çok yüksek olduğu için, 1972’de toplumdaki
risk faktörlerini azaltmayı hedefleyen North Karelia projesi
başlatılmıştır.
• Programda yoğun sağlık eğitimi ve sağlığı geliştirme
etkinlikleri düzenlenmiş, eğitim, tarım, sanayi sektörleri
sağlık sektörüyle birlikte çalışarak toplumun yaşam
biçimini değiştirmiştir.
• İzleyen 20 yıl içinde toplumun ortalama kolesterol düzeyi
%18, diyastolik kan basıncı %3, sigara içme prevalansı ise
%15 azalmıştır.
Vartiainen E, Puska P, Pekkanen J, Tuomilehto J, Jousilahti P. Changes in risk factors
explain changes in mortality from ischaemic heart disease in Finland. BMJ1994;309:23-7
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
North Karelia Programı hastalığı azalttı mı?
• İlk 20 yıl sonunda
KKH mortalite
hızlarında %55’lik bir
düşüş gözlenmiştir.
• Yapılan istatistiksel
değerlendirmelerde
KKH mortalitesindeki
azalmanın %75’inin
risk faktörlerindeki
azalmayla
açıklanabildiği ortaya
TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla
konmuştur.
On Kala» 12-14 kasım Antalya
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
«Blue Zones® Areas»
• Dünyada diğerlerinden daha uzun yaşayan ve nasıl daha
mutlu olunacağını bilen (!) insanların yaşadığı yerler var.
• Mavi kuşak alanları:
–
–
–
–
–
İtalya’da Sardunya
Japonya’da Okinawa
Kaliforniya’da Loma Linda,
Kosta Rika’da Nicoya,
Yunanisyan’da İkaria
TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla
On Kala» 12-14 kasım Antalya
26
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Kendi mavi kuşağımızı oluşturabilir miyiz?
• 100 yaşınızı görmek için genetik piyango çıkmış olması
lazım.
• Ama çoğumuz 90’lı yaşlarımızı, neredeyse hiç kronik
hastalık olmaksızın yaşama kapasitesine sahibiz.
• Ortalama bir kişinin yaşam süresi «Mavi kuşak yaşam
tarzı» benimsenerek 10-12 yıl artırabilir .
Okinawa’ adasından Ushi
Okushima 109 yaşında
halen bahçe işleri ile
uğraşıyor.
TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla
On Kala» 12-14 kasım Antalya
27
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Mavi kuşaklarda 9 ortak özellik:
1. Doğal hareket
2. Maksat
3. Stresle Başa Çıkmak için Vites Küçültme
4. % 80 Kuralı
5. Sebze Ağırlıklı Beslenme
6. Ölçülü içme
7. İnanç
8. Aile Olmak
9. Doğru Çevre
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Sağlıklı Seçimler “The Choices Programme”
•Tüketicilerin sağlıklı gıda ve içecek seçmelerini
kolaylaştırmak amacıyla başlatılmış küresel bir gıda
etiketleme girişimidir.
•DSÖ’nün dünyada giderek büyüyen obezite ve diyet ile
ilişkili hastalık sorunuyla mücadelede, gıda endüstrisinin
aktif rol alması çağrısına cevap olarak 2006’da,
Hollanda’da başlatılmıştır.
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Sağlıklı Seçimler Programı
• Gıda şirketleri ve catering kuruluşlarının sağlıklı ürün
geliştirilmesi inovasyonlarını ve mevcut ürünlerin besin
içeriklerinin reformüle edilmesi çalışmalarını vurgulamak
için “Healthy Choices” logosunu kullandırarak dünya
gıda endüstrisini teşvik etmek
• Kolayca tanınan bir logo yardımıyla sağlıklı seçenekleri
çabukça ayırt edebilen tüketicilerin sayısını arttırmak
• Gıdalarda yağ, şeker, tuz ve lif oranlarına göre yapılan
değerlendirmelerle logoyu kullandırıyor
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Sağlıklı Seçimler Programının Amaçları
Sağlıklı gıda inovasyonu ve
reformülasyonunu teşvik etmek
sağlığa olumsuz bir etkisi
olan besinlerin alımını
sınırlamak
Sağlıklı gıda seçimlerini kolayca
tanımada tüketicilere yardımcı olmak
Gerekli ve faydalı
besinlerin alımını teşvik
etmek
Uygun
enerji alımını
desteklemek
Şu ana kadar Hollanda, Belçika, Çek Cumhuriyeti ve Polonya’da, kendi
ulusal düzenlemelerine göre belirlenmiş 120'den fazla şirket, 7000 gıda
ve içecek ürünlerinde sağlıklı seçim logosunu bulunduruyor. Küresel bir
girişim olarak büyüyecek gibi görünüyor.
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Kaynak : Ulusal Hastalık Yükü 2004 ve 2013 Çalışmaları
Toplam hastalık yükü 2002’ye göre % 6 oranında; bulaşıcı hastalıklar
TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla
ise % 40 oranında düştü. On Kala» 12-14 kasım Antalya
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
ÖZEL
SEKTÖR
KAMU
KURUM VE
KURULUŞLARI
SAĞLIK BAKANLIĞI
TÜRKİYE
HALK SAĞLIĞI
KURUMU
HALK SAĞLIĞI
MÜDÜRLÜKLERİ
SİVİL
TOPLUM
ÖRGÜTLERİ
ÜNİVERSİTELER
ULUSLARARASI
KURULUŞLAR
TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla
On Kala» 12-14 kasım Antalya
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
[email protected]
TGDF Gıda Kongresi 2013 « Yüzüncü Yıla
On Kala» 12-14 kasım Antalya