Transcript endoderm
ZOOLOGIJA INVERTEBRATA ZOOLOGIJA: ZΩON = životinja, ΛOΓOΣ = nauka nauka o životinjskom svetu: - građa - funkcija - razmnožavanje - poreklo - razviće - međusobni odnosi - geografsko rasprostranjenje Glavne discipline zoologije MORFOLOGIJA – oblik i formu ANATOMIJA – unutrašnja građa CITOLOGIJA – struktura i funkcija ćelije FIZIOLOGIJA – funkcija ćelije, tkiva organa ili organskih sistema EMBRIOLOGIJA - razviće ZOOGEOGRAFIJA – geografsko rasprostranjenje EKOLOGIJA – pozicija i uloga organizma u ekosistemu SISTEMATIKA – raznovrsnost OSNOVNI POJMOVI KLASIFIKACIJE • Nomenklatura: NOME = ime proces opisivanja i davanja imena novim taksonima • Klasifikacija (taksonomija): TAΞIΣ = poredak NOMOΣ = zakon smeštanje novoopisanih taksona po nekom ustanovljenom principu na osnovu njihovih srodničkih odnosa NEOPHODNOST POZNAVANJA FAUNE BESKIČMENJAKA 1. Beskičmenjaci su najbrojnija grupa organizama. Od ukupnog broja opisanih životinja preko milion vrsta su insekti. 2. Raznovrsna fauna (po ekologiji, antomiji, razviću...) 3. - Sa aspekta čoveka, štetne i korisne vrste: uzročnici zaraznih bolesti (amebe, malarični plazmodijumi...) paraziti (metilji, pantljičare, krpeljli, vaši, buve...) polinatori (pčele, bumbari, leptiri...) konzumni (školjke, lignje, rakovi, puževi...) medonosna pčela, svilena buba... - SADRŽAJ PREDMETA Regnum PROTISTA Subregnum PROTOZOA Phyla - razdeli 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Sarcomastigophora Apicomplexa (Sporozoa) Microspora Myxozoa Ascetospora Labyrinthomorpha Ciliophora Regnum ANIMALIA Phyla - razdeli 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. Spongia (Porifera) Placozoa Cnidaria Ctenophora Platychelminthes Gnathostomulida Mesozoa Nemertina Entoprocta Gastrotricha Nematoda Nematomorpha Rotatoria Acanthocephala Kinorhyncha Loricifera 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. Priapulida Mollusca Annelida Echiurida Sipunculida Pogonophora Onycophora Tardigrada Pentastomida Arthropoda Bryozoa Phoronida Brachiopoda Echinodermata Chaetognatha KLADISTIKA od grčke reči κλαδος, klados – grana • Biološka disciplina koja se bavi određivanjem odnosa između organizama na osnovu izvedenih sličnosti • Svrha je grupisanje organizama na osnovu evolutivne srodnosti • Bazira se na proceni neke morfološke celine u odnosu na njeno primitivno, predačko stanje (npr. ekstremiteti kod kičmenjaka) Pleziomorfno – predačko, primitivno stanje karaktera Apomorfno – izvedeno, novo, napredno stanje karaktera Simpleziomorfno – predačka osobina prisutna kod više taksona Sinapomorfno – izvedena osobina prisutna kod više taksona Matrica karaktera sa filogenetskim stablom Filogenetska sistematika – bazira se na srodnosti, odnosno većem broju sinapomorfnih karaktera – konstruiše se na osnovu velikog broja analiziranih karaktera Filogenetsko stablo sa prikazom mećusobnih relacija analiziranih taksnoa na osnovu stanja karaktera • Monofiletsko poreklo – od jednog pretka (jedino tačno)! • Parafiletsko poreklo – daleko srodstvo, nejasno • Polifiletsko poreklo – ne zna se predak • Homologija – srodnost u funkciji organa • Analogija – sličnost u funkciji organa • Divergencija – organizmi vode poreklo od zajedničkog pretka • Konvergencija – sličnost zbog sredinskih faktora (voda, vazduh, parazitizam...) • Paralelizam – nastaje zbog konvergencije HIJERARHIJA TAKSONOMSKIH KATEGORIJA DOMENA = DOMEN REGNUM = CARSTVO PHYLUM = RAZDEO, TIP CLASSIS = KLASA ORDO = RED FAMILIA = PORODICA GENUS = ROD SPECIES = VRSTA › › › › › Eukaryota (eukarioti) › › › › › Animalia (životinje) › › › › › Arthropoda (zglavkari) › › › › › Hexapoda – Insecta! (insekti) › › › › › Lepidoptera (leptiri) › › › › › Pieridae (belci) › › › › › Pieris (belac) › › › › › Pieris brassicae (kupusar) OSNOVNI POJMOVI KLASIFIKACIJE Sistematika: SYSTEMA = sistem Nauka o raznovrsnosti organizama. Širi pojam, koji obuhvata prethodno definisanu taksonomiju sa dodatkom svih teoretskih i praktičnih aspekata evolucije, genetike, anatomije, morfologije, ekologije, ponašanja i specijacije u cilju razumevanja srodničkih odnosa između organizama. Filogenija: Jedan od aspekata sistematike koji se bavi izučavanjem i otkrivanjem evolucionog srodstva između organizama. Sistematika 300 godina od rođenja Linea Binominalni sistem (Linnaeus, 1758) Systema naturae. Tipološki koncept vrste – vrste su morfološki definisane Nominalistički koncept – vrste ne postoje, postoje samo jedinke Biološki koncept vrste KONCEPT VRSTE Biološki koncept vrste: grupa populacija koje se međusobno slobodno ukrštaju, daju plodno potomsvo, a reproduktivno su izolovane od drugih takvih grupa u prirodi. Vrsta: reproduktivna zajednica, ekološka i genetička jedinica. Nedostaci: nemogućnost primene kod uniparentalnih organizama (bakterije i drugi organizmi koji se razmnožavaju bespolno). Tradicionalna klasifikacija živog sveta PET CARSTAVA ŽIVIH ORGANIZAMA •MONERA (jednoćelijski prokariotski organizmi) •PROTISTA (jedno- ili višećeliski organizmi) •PLANTAE - biljke •ANIMALIA - životinje (višećelijski eukariotski organizmi) •FUNGI - gljive PET CARSTAVA Najnovija klasifikacija živog sveta U savremenoj literaturi, danas se koristi klasifikacija živih bića na 6 ili čak 7 carstava: • ARCHAEBACTERIA (jednoćelijski prokariotski organizmi) • EUBACTERIA (jednoćelijski prokariotski organizmi) • PROTISTA (jedno- ili višećeliski organizmi) • PLANTAE - biljke • ANIMALIA - životinje (višećelijski eukariotski organizmi) • FUNGI - gljive • MYXOMYCOPHYTA – sluzave gljive Molekularna sistematika Grana sistematike koja proučava filogenetske odnose između organizama na osnovu informacija iz genetičkog materijala (DNK i RNK) ili proteina. Takođe, vrlo često se koristi i mitohondrijalna DNK. Kod biljaka se analizira i hloroplastna DNK Eon Era Perioda Kvartar F A N E R O Z O I K Kenozoik Tercijar Mezozoik Epoha Holocen 10 000 g Pleistocen 1,81 mil.g Pliocen 5,33 mil.g Miocen 23,0 mil.g Oligocen 33,9 mil.g Eocen 55,3 mil.g Paleocen 65 mil.g Kreda 145 mil.g Jura 200 mil.g Trijas 251 mil.g Perm 299 mil.g Karbon Paleozoik Pensilvanijum 318 mil.g Misisipijum 359 mil.g Devon 416 mil.g Silur 444 mil.g Ordovicijum 490 mil.g Kambrijum 544 mil.g 2,5 mlr.g Proterozoik Arheozoik Godina pre --- Prekambrijum --- 4,55 mlr.g PRIMER EVOLUCIONE ISTORIJE ŽIVOTINJA SIMETRIJA ŽIVOTINJA Bilateralna(dvobočna) Radijalna (zračna) Asimetrija Sferna SEGMENTACIJA Segmentacija = metamerizam (podeljenost tela na segmente) Segment = metamera 1. Homonomna segmentacija 2. Heteronomna segmentacija SEGMENTACIJA 3. Bez segmentacije - telo nije podeljeno na jasne segmente DIPLOBLASTICA / TRIPLOBLASTICA Diploblastika – organizmi sa najprostijom telesmom organizacijom, nivo tkiva: ektoderm i endoderm. Između ta dva sloje je nećelijski sloj – mezogleja. Pripadaju samo Coelenterata : Cnidaria i Ctenophora ektoderm endoderm mezogleja ACOELOMATA ektoderm mezoderm endoderm digestivni trakt PSEUDOCOELOMATA COELOMATA ektoderm mezoderm endoderm ektoderm mezoderm endoderm telesna duplja digestivni trakt mezentera telesna duplja TRIPLOBLASTICA ACOELOMATA Plathyhelminthes PSEUDOCOELOMATA COELOMATA Nematoda Annelida Nemertina Rotatoria Mollusca Acanthocephala Arthropoda Gastrotricha Echinodermata Kinorhyncha Chordata Nematomorpha Entoprocta