Transcript Deskundigheidsbevordering

Een andere invalshoek:
antropologie in de praktijk van de
gezondheidszorg
© Cor Hoffer
cultureel antropoloog / socioloog
Parnassia Bavo Groep
e-mail: [email protected]
1
Inspiratie:
• promotieonderzoek Universiteit Leiden
(1995 - 2000) naar islamitische genezers en
hun cliënten in Nederland
• onderzoek voor de GGZ (2002 - heden)
naar de manier waarop allochtone
Nederlanders psychische problemen
beleven
• ervaringen deskundigheidsbevordering
2
Onderwerpen:
• interculturalisatie/diversiteit in de
gezondheidszorg
• relevantie antropologie voor de
gezondheidszorg
• deskundigheidsbevordering
• conclusies
3
Interculturalisatie/diversiteit in de
gezondheidszorg:
• visie zorginstellingen (integraal en/of
categoraal)
• beleid (inzake inhoud en personeel)
• praktijk: diagnostiek, behandeling en
communicatie
• opleidingen
4
Antropologen in de gezondheidszorg:
• beleidsmatig
• onderzoek
• deskundigheidsbevordering
5
Deskundigheidsbevordering:
• kennis
• inzicht
6
Betekenis cultuur voor de zorg:
•
•
•
•
beleving van ziekte en problemen
uiting geven aan ziekte en problemen
omgang met ziekte en problemen
hulpzoekgedrag
7
8
9
10
Mededeling
Wij delen onze Marokkaanse broeders
mee dat een ieder die een fqîh wil
raadplegen, die is gespecialiseerd in de
genezing van ziekten zoals (ten
gevolge van) betovering, tqaf (meestal:
impotentie als gevolg van magie),
huiduitslag?, kinderziekten, de wens
om te trouwen of zaken die betrekking
hebben op werk en handel, contact kan
opnemen met het volgende adres:
.......................................
Bezoekuren van 9 uur 's morgens tot 6
uur 's avonds.
(vertalingen T.A.P. Lammers)
11
12
13
14
15
16
Medische paradigma’s:
• reguliere geneeskunde
• complementaire geneeswijzen: sport,
massages, kruiden en voedingssupplementen
• alternatieve geneeswijzen: homeopathie,
healing/religieuze geneeswijzen
17
Verklaringsmodellen (VM’s):
• disease (visie arts / hulpverlener)
• illness (visie, belevingswereld cliënt)
18
Effectiviteit psychotherapeutische
interventies (Goosens 2010):
• specifieke factoren
• non-specifieke factoren:
- gemeenschappelijke elementen
(vertrouwen, werkrelatie etc.)
- placebo
- externe factoren
totaal
15 %
30 %
15 %
40 %
------100 %
19
Interculturele communicatie:
begrippen
• cultuur: manier van leven
• levensbeschouwing: levensvisie
• religie: betrokkenheid op het transcendente
20
Leefwereld cliënten:
•
•
•
•
•
•
•
individu / persoon
sekse
leeftijd
opleiding
sociaal-economische positie
(sub)cultuur
religie
21
Twee benaderingen concept cultuur:
• statische benadering
• dynamische benadering
22
Wij- en ik-culturen:
• wij-cultuur:
– groep bepaalt
identiteit
– sociale controle
– eer
– schaamte
• ik-cultuur:
– individu bepaalt
identiteit
– anonimiteit
– zelfontwikkeling
– schuld
23
‘Cultuur’ als concept in de zorg:
‘culturaliseren’:
•
•
•
•
stereotypering
verengen cultuur tot religie
negeren subculturele verschillen
negeren invloed veranderingen in land van
herkomst
• benadrukken verschillen en negeren
overeenkomsten
24
25
26
Diversiteit en dynamiek:
• Surinaamse Nederlanders:
Afrosurinamers, Hindostanen (hindoes,
moslims), Javanen etc.
• Turkse Nederlanders:
soennieten, alevieten, Arabieren, Turken,
Koerden
• Marokkaanse Nederlanders:
Berbers, Arabieren
27
28
Twee kanten van dezelfde medaille:
• enerzijds is de mens produkt van zijn of
haar cultuur
• anderzijds is de mens producent van zijn of
haar cultuur
29
Wat te doen?
kennis alleen volstaat niet:
het gaat om inzicht in de dynamiek van de
alledaagse leefwereld van cliënten
30
Deskundigheidsbevordering:
•
•
•
•
trainingen (o.m. cultureel interview)
lezingen
intervisies
casuïstiekbesprekingen
31
Cultural Formulation of Diagnosis
(CFD):
• Aanvulling op DSM IV
• Doel: systematisch achterhalen van:
*
*
*
*
*
leven patiënt
(medische) geschiedenis patiënt
(culturele) belevingswereld patiënt
hulpzoekgedrag patiënt
sociaal-culturele context
32
5 aspecten CFD:
1. culturele identiteit
2. verklaringsmodellen
3. sociaal-culturele situatie van de patiënt
4. culturele elementen in de relatie
tussen patiënt en hulpverlener
5. culturele factoren in diagnostiek en
behandeling
33
Cultureel interview:
• concrete uitwerking CFD
• aanvulling op gangbare intake
• vergt korte training en flexibele inzet
34
Ter illustratie: casus
•
•
•
•
•
Marokkaans-Nederlandse vrouw 27 jaar
psychische en fysieke problemen
religieuze genezer: ‘la’kes’
huisarts
fysiotherapeute: uitleg relatie lichaam en
geest
• koran lezen: zelfbezinning
35
Conclusies:
• diversiteit: visie, beleid, praktijk en
onderwijs
• antropologie: beleid, onderzoek en
deskundigheidsbevordering
• deskundigheidsbevordering: kennis én
inzicht
36