Transcript Hechtingstijl mishandelde kinderen

Hechting en trauma
Kinderen in de behandelkamer
Symposium NtVP
16 oktober 2013
N. Schlattmann
Klinisch psycholoog
Kinder- en jeugd psychotherapeut
De Bascule, Amsterdam
Gehechtheid bij kinderen
Gehechtheid bij kinderen
• Wat is gehechtheid?
De neiging om nabijheid en contact te zoeken
met een vertrouwd iemand in tijden van angst,
spanning, vermoeidheid, ziekte of verdriet ten
einde bescherming te krijgen.
Gehechtheid bij kinderen
• Gehechtheidsgedrag:
Het gedrag waarmee een baby, kind, volwassene
nabijheid/contact zoekt of probeert te behouden
met de gehechtheidsfiguur zowel non-verbaal als
verbaal
• Gehechtheidsrelatie:
Relatie waarbinnen steun en contact geboden
wordt door verzorger en ontvangen wordt door het
kind
Gehechtheid bij kinderen
• Harry Harlow (1905-1981), aapjes
zonder moeder, wat hebben ze nodig?
Voeding of geborgenheid?
• John Bowlby (1907-1990),
gehechtheidstheorie
• Mary Ainsworth (1913-1999), strange
situation
• Tronic : still face experiment (1978)
Gehechtheid bij kinderen
Still face experiment
Gehechtheid bij kinderen
Veilige gehechtheid
• Het kind zoekt actief troost als het bang of
overstuur is, het verwacht dat de ouder
beschikbaar is
• De opvoeder reageert responsief en
koesterend
• Het kind is dan meestal snel weer
gerustgesteld en klaar om de omgeving
opnieuw te exploreren.
Gehechtheid bij kinderen
• Cirkel van veiligheid
• Ouder gaat in op behoeften van kind
Voor mij
moet je
Mijn exploratie
ondersteunen
 op me letten
 me helpen
 plezier delen
Voor mij
moet je
Voor mij
moet je
Mij welkom heten
als ik me tot je
wend
Schuengel
© Cooper, hoffman, Marvin & Powell, 1999
Gehechtheid bij kinderen
Afwerend / Ambivalent
9%
Vermijdend
15%
Veilig
61%
Gedesorganiseerd
15%
Van IJzendoorn, Schuengel, Bakermans-Kranenburg (1999). Development and Psychopathology
Gehechtheid bij kinderen
Strange situation
Gehechtheid bij kinderen
Hechtingstijl mishandelde kinderen
Veilig
Vermijdend & Afwerend /
Ambivalent
14%
45%
Onveilig
86%
Gedesorganiseerd
55%
•
•
Cyr, Bakermans-Kranenburg & IJzendoorn: Attachment security and disorganization in maltreating
and high-risk families: a series of meta-analyses; Dev Psychopathology 2010
Gehechtheid bij kinderen
Ik heb je nodig maar je
bent zo angstig of
beangstigend dat ik bij
niemand terecht kan en ik
niet weet wat ik moet doen.
• Cirkel van
desorganisatie
Schuengel
© Cooper, hoffman, Marvin & Powell, 1999
Gehechtheid bij kinderen
De overdracht van gehechtheid tussen generaties
vroege gehechtheidservaringen van de ouder

representatie van de gehechtheid

gedrag als opvoeder

gehechtheidservaringen van het kind
Gehechtheid bij kinderen
Reactieve hechtingsstoornis
DSM-IV, één stoornis, twee subtypen
• Inhibited/emotioneel teruggetrokken
• Disinhibited/willekeurig sociaal
DSM-5, onderscheid tussen twee stoornissen
• Reactive attachment disorder
• Disinhibited social engagement disorder
Gehechtheid bij kinderen
Reactive attachment disorder
• Gehechtheidsgedrag sterk verstoord en ongepast
voor de leeftijd
• Zoekt geen troost tijdens stress en reageert niet of
zelden op aangeboden troost
• Problemen met emotie-regulatie
• Geen sprake van Autism Spectrum Disorder
• Reactief; pathogene zorg is oorzaak
• Kind heeft ontwikkelingsleeftijd van >9 maanden
• Stoornis evident voor leeftijd 5 jaar
Gehechtheid bij kinderen
Disinhibited social engagement disorder
• Gedragspatroon waarbij kind met onvoldoende
terughoudendheid vreemde volwassenen benadert
en/of de bereidheid om met onbekende volwassenen
mee te gaan zonder instemming van de
ouder/verzorger
• Gedrag niet beperkt tot impulsiviteit (ADHD)
• Reactief; pathogene zorg is oorzaak
• Kind heeft ontwikkelingsleeftijd van >9 maanden
Gehechtheid bij kinderen en
volwassenen
Volwassenen
Kinderen
Autonoom
Gereserveerd
Gepreoccupeerd
Veilig
Vermijdend
Afwerend / Ambivalent
Gedesorganiseerd / Onverwerkt
Behandelvormen bij hechtingsproblematiek
• Wat heeft een kind met hechtingsproblematiek
nodig om zich veiliger te kunnen gaan hechten?
• Wat heeft een “gewoon” kind nodig van
opvoeders?
Behandelvormen bij hechtingsproblematiek
De vijf basis vaardigheden voor het
ouderschap
(Alice van der Pas):
•
•
•
•
•
Veiligheid bieden
Verzorgen
Zicht houden op het kind
Verwachtingen overbrengen
Grenzen stellen
Behandelvormen bij hechtingsproblematiek
Wat heeft een kind met hechtingsproblematiek extra
nodig?
•
•
•
•
•
•
Veiligheid
Responsiviteit
Sensitiviteit
Kalm brein
Reflectie
Consistentie, routines, rituelen (RRR)
Behandelvormen bij hechtingsproblematiek
• Signs of safety
• Oudertrainingen
• Ouder-kind psychotherapie
• Kinder psychotherapie
Behandelvormen bij hechtingsproblematiek
Oudertrainingen:
• PCIT, Parent Child Interaction Therapy
• VIPP, (Video-feedback Intervention to
promote Positive Parenting)
– VIPP-SD
– VIPP-R
• Basic Trust
Behandelvormen bij hechtingsproblematiek
Ouder-kind psychotherapie
• CPP
• Theraplay
Behandelvormen bij hechtingsproblematiek
Kind gerichte behandelingen
• Kinder psychotherapie (MBKT)
• Speltherapie (Differentiatie therapie en
Fase therapie)
• Slapende honden (stabilisatie), MASTR
• Langere PRAC van TG-CGT
Traumabehandelingen bij kinderen
• EMDR
• TG-CGT (Cohen en Mannarino; Write
Junior; Horizon; STEPS)
Behandeling van getraumatiseerde
kinderen met hechtingsproblematiek
Uitdagingen voor de therapeut:
•
•
•
•
•
Creativiteit
Geduld
Doorzettingsvermogen
Flexibiliteit
Sensitiviteit
Behandeling van getraumatiseerde
kinderen met hechtingsproblematiek
Wat is het verschil met de behandeling van getraumatiseerde
kinderen die veilig gehecht zijn?
• Meer ondersteuning van ouders nodig (sensitiviteit,
responsiviteit, ghosts)
• Langer stabilisatiefase nodig
• Meer psychoeducatie nodig (metaforen)
• Voorwerk, invoegen via spel (3e persoon)
• Controle behoefte (routine vinden die werkt/past)
• Meer tijd nodig voor emotieherkenning, differentiatie, regulatie
en expressie
• Meer hulp nodig om eigen levensverhaal te maken (words
and pictures)
Hechting en trauma
Verder lezen:
VIPP: Promoting Positive Parenting, (2008), F. Juffer, M.J. Bakermans-Kranenburg, M.H. van Ijzendoorn, Lawrence
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Erlbaum Associates, New York
TG-CGT: Behandeling van trauma bij kinderen en adolescenten, J. Cohen, e.a.
Writejunior, S. Lucassen, e.a.
Mentaliseren in de kindertherapie, J. Verheugt-Pleiter e.a.
CCP: Psychotherapy with infants and young children, reaparing the effects of stress and trauma. A. Lieberman, e.a.
Behandeling van hechtingsproblemen. A. Thoomes-Vreugenhil. Bohn Stafleu van Loghum, 2006
Slapende honden, A. Struik.
Behandeling van gedragsproblemen, R. Greenwald.
Werkboek ontspanning voor kinderen, L. Shapiro
Denk goed, voel je goed, P. Stallard
Vrienden, zie www.kenniscentrum-kjp.nl
Theraplay, gehechthied tussen ouders en kinderen versteviigen door spel, P. Booth en A. Jernberg.
PCIT: Tijdschrift voor kinder en jeugdpsychotherapie, 2007 (4) en 2012 (4), F. Coelman en W. Heiner.
Signs of Safety, Tijdschrift voor kinder en jeugdspsychoteapie, 2008-3
MTFC-P, Tijdschrift voor kinder en jeugdpsychotheapie, 2009-2
http://www.rechtspraak.nl/organisatie/publicaties-enbrochures/researchmemoranda/documents/researchmemorandum20106_beslissingen-over-kinderen-inproblematische-opvoedingssituaties.pdf
www.semmie.net
www.basictrust.com
www.silverkit.nl: Tim en het wonder EMDR