Transcript 2 - nazwa.pl

ŻWIENIE NORMATYWNE I EKOLOGICZNE KRÓW
MLECZNYCH
IZ PIB Balice k. Krakowa
Prof.dr hab.Krzysztof Bilik
CHARAKTERYSTYKA POPULACJI KRÓW MLECZNYCH
HODOWANYCH W KRAJU
Stan pogłowia bydła w kraju około 5 800 000 szt.
w tym stan krów 2 585 000szt
Pod kontrolą użytkowności mlecznej ok.582 000 krów
(tj. 22,5% populacji )
W 2009 r. odnotowano wzrost populacji krów pod oceną o
7137 szt.( tj. 1,23% ) w stosunku do 2008 r.
LICZEBNOŚĆ I WYDAJNOŚĆ MLECZNA KRÓW POD
OCENĄ W POLSCE I NIEKTÓRYCH KRAJACH
(
ICAR,2008 )
Krajex
Wyszczególnienie
Liczebność krów (szt)
Polska
Słowacja
Czechy
Austria
Węgry
582 067
148 000
390 129
385 411 195 022
% krów pod oceną
22,5
86,0
96,7
72,7
73,6
Ilość krów w oborze( szt)
29,2
206
179
16,1
334
Wydajność mleka (kg/szt.)
w 305-dniowej laktacji
6935
6913
7689
6830
7689
Tłuszcz ( % )
4,17
4,13
3,88
4,15
3,88
Białko ( % )
3,33
3,23
3,33
3,40
3,33
X
Polska wg wyników oceny za 2009 r.,pozostałe kraje wg oceny za 2008 r.
PRODUKCYJNOŚĆ MLECZNA OCENIANYCH KRÓW
W NIEKTÓRYCH WOJEWÓDZTWACH
Najwyższe wydajności mleka uzyskiwano w stadach zlokalizowanych w zachodniej i
północno-zachodniej Polsce, a najniższe w południowo-wschodnich i południowych
województwach ( podkarpackie i małopolskie)
Przeciętne wydajności ocenianych krów (wg WOWU, 2009)
Ilość 1
obór
(szt.)
krów w
oborze
(szt.)
mleko
(kg)
Tłuszcz
(%)
białko
(%)
83
3359
359
101,5
34,7
47,6
8150
7561
7222
3,95
4,12
3,96
3,34
3,36
3,31
Świętokrzyskie
388
15,5
6463
4,40
3,32
Podkarpackie
402
16,1
5348
4,05
3,31
19 299
30,0
6935
4,17
3,33
Województwa
Lubuskie
Wielkopolskie
Zachodniopomorskie
Polska
1
2
Przeciętna wydajność 2
Największa ilość ocenianych krów: wielkopolskie – ok.117 000, mazowieckie – 93 000 i podlaskie – 81 700 szt.
średnia wydajność mleka od krowy ok.. 4 700 kg
PRIORYTETY FERM BYDŁA MLECZNEGO
Podstawowym
celem
współczesnych
gospodarstw
specjalizujących się w produkcji mleka jest dążenie do
osiągnięcia wysokiej wydajności mlecznej, przy jednoczesnym
zachowaniu dobrej zdrowotności i płodności krów oraz
optymalnej zawartości tłuszczu i białka w mleku. W wyniku
wieloletniego doskonalenia genetycznego krajowej populacji bydła
czarno-białego przy wykorzystaniu buhajków rasy hf wytworzono
rodzimą, wysokowydajną rasę polską holsztyńsko-fryzyjską.
Utrzymanie w stadach krów tej rasy wysokiej i stabilnej wydajności
mlecznej wymaga stosowania nowoczesnych systemów żywienia ,
które powinny zapewnić pełne pokrycie
zapotrzebowania
energetycznego, białkowego i mineralno-witaminowego
w
poszczególnych stadiach cyklu produkcyjnego.
NOWOCZESNE SYSTEMY ŻYWIENIA KRÓW
MLECZNYCH STOSOWANE W POLSCE
Nazwa systemu normowania energii
i białka oraz rok ostatniego wydania
INRA,2009, IZ PIB-INRA (francuski)
DLG, 1997 (niemiecki)
NRC, 2001 (amerykański)
Kraje, w których głównie jest stosowany
Francja, Polska, Irlandia
Niemcy, Polska
USA, Izrael, Węgry, Włochy, Polska
Stosowane systemy żywienia zwierząt przeżuwających mają wspólne
podstawy. Uwzględniają one metabolizm białka i energii zarówno w żwaczu
jak i poza żwaczem, a potrzeby energetyczne i białkowe zwierząt traktują
łącznie.
Żywienie wysokowydajnych krów mlecznych dawkami
bilansowanych wg tych systemów, pozwala na maksymalne wykorzystanie
składników pokarmowych skarmianych pasz oraz ograniczenie strat azotu
w moczu i kale.
ZAŁOŻENIA NORM ŻYWIENIA PRZEŻUWACZY
wg IZ PIB INRA ( 2009 )
Podstawą tych norm są trzy
wzajemnie ze sobą powiązane
systemy żywienia
energetyczny
białkowy
pobrania pasz
Dotyczą one zarówno oceny wartości
pokarmowej pasz jak i potrzeb pokarmowych
zwierząt
SYSTEM ENERGETYCZNY
Schemat wykorzystania energii pasz
Energia kału
(-)
ENERGIA BRUTTO ( EB )
(-)
Energia moczu
ENERGIA STRAWNA ( ES )
(-)
Energia metanu
Wydatek ciepła związany
z trawieniem pasz
ENERGIA METABOLICZNA ( EM )
(-)
ENERGIA NETTO ( EN )
ENERGIA NETTO
BYTOWA ( EN b)
ENERGIA NETTO
PRODUKCYJNA ( EN p)
Przy ocenie posługujemy się jednostkami pokarmowych produkcji mleka (JPM). 1 JPM
to ilość energii netto w wyprodukowanym mleku (EN1), którą dostarcza 1 kg
standardowego ziarna jęczmienia podawanego jako pasza produkcyjna krowie w
okresie laktacji. 1JPM = 1700 kcal EN ( 1.7 Mcal lub 7,1128 MJ ).
SCHEMAT OCENY WARTOŚCI POKARMOWEJ BIAŁKA PASZ
BIAŁKO OGÓLNE
Ulegające
rozkładowi w
żwaczu BURŻ
ENERGIA (SMOF)
Nie ulegające
rozkładowi w
żwaczu BNRŻ
Białko
mikroorganizmów
żwacza BMŻ
(0,145g/g SMOF)
Białko
mikroorganizmów
żwacza BMŻ
TRAWIONE W JELICIE BIAŁKO:
MIKROORGANIZMÓW
ŻWACZA
BTJMN
BTJN
Suma BTJMN i BTJP
PASZY
MIKROORGANIZMÓW
ŻWACZA
BTJP
BTJME
BTJE
Suma BTJME i BTJP
Wartość pokarmową białka pasz wyraża się w
białku właściwym rzeczywiście trawionym w jelicie (BTJ)
Potrzeby białkowe (aminokwasowe) krowy są zaspokajane przez
białko trawione w jelicie cienkim (BTJ) na drodze enzymatycznej,
które składa się z :
- białka mikroorganizmów żwacza (BMŻ)
- białka paszy nie ulegające rozkładowi w żwaczu (BNRŻ)
Zdolność mikroorganizmów żwacza do syntezy własnego białka
zależy od :
- ilości dostępnego azotu amonowego (N-NH3) pochodzącego z paszy
- ilość energii, tj. część strawnej masy organicznej paszy ulegającej
fermentacji w żwaczu (SMOF)
SYSTEM POBRANIA PASZY
Dowolne pobranie paszy objętościowej przez krowę związane jest ze
składem i budową roślin, a zwłaszcza zawartością ścian komórkowych i
stopniem ich zdrewnienia. Wiąże się to wartością wypełnieniową (WW) paszy,
np. późno zebrana zielonka o zdrewniałych ścianach komórkowych, (tj. wysokiej
wartości wypełnieniowej), będzie pobierana przez krowę w mniejszych ilościach
niż
zielonka
młoda
o
niskiej
wartości
wypełnieniowej.
Jedna jednostka wypełnieniowa dla krowy mlecznej ( 1 JKW ) odpowiada
1 kg suchej masy ( SM ) pobranej przez standardową krowę (o masie ciała
600 kg i wydajności 25 kg mleka o zawartości 4% tłuszczu) na wzorcowym
pastwisku, na którym standardowa krowa pobiera 17 kg SM, tj. 17 JWK. Taka
ruń powinna zawierać w 1 kg SM: 150g BO, 250g włókna i 0,95 JPM.
Zdolność pobrania paszy przez krowę (ZPP, JWK/dzień
jest cechą charakterystyczną i zależy od:
● stanu fizjologicznego
● masy ciała
● rasy
● jakości i smakowitości paszy objętościowej
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA POBRANIE PASZY
W żywieniu zwierząt przeżuwających szczególnie ważne jest pobranie
podstawowych pasz objętościowych.
Pobieranie paszy przez krowę jest ściśle związane
z pracą żwacza
Czasem zalegania cząsteczek paszy w przedżołądkach
Szybkością przechodzenia przez żwacz
Intensywnością zachodzących w nim procesów fermentacyjnych
W zależności od masy ciała i wydajności mlecznej krów w czasie laktacji,
do normalnego przebiegu procesów trawienia niezbędne jest spożycie w
paszach ( objętościowych i treściwych ) od 14 do 22 kg suchej masy.
PRAWIDŁOWY PRZEBIEG LAKTACJI
Na wykresie można zauważyć, że w miarę zwiększania się
wydajności mlecznej krów, przesuwa się w czasie szczyt laktacji,
w którym krowa uzyskuje maksymalną produkcję mleka
Produkcja mleka (kg/dzień)
40
35
30
25
20
15
10
8000
7000
6000
5000
4000
3000
5
5
10
15 20
25 30 35 40 44
Tygodnie laktacji
Standardowe krzywe laktacji przy różnych wydajnościach
wydajność
roczna
(kg)
51
Okres
zasuszenia
(Krichgessner,1997)
POTRZEBY POKARMOWE KRÓW MLECZNYCH
Zapotrzebowanie krowy na składniki pokarmowe zależy od zmian
zachodzących w produkcji mleka w ciągu cyklu produkcyjnego
obejmującego początkowy i środkowy ( pełny ) okres laktacji i zasuszenia.
początek
laktacji środkowy okres laktacji zasuszenie
produkcja mleka
pobranie paszy
masa ciała
tygodnie
0
10
20
30
40
50
W początkowym okresie laktacji, gdy
produkcja mleka szybko wzrasta pobranie
paszy
nie
pokrywa
w
pełni
zapotrzebowania na składniki pokarmowe i
występuje deficyt energetyczny. Aby
pokryć
niedobór
energii,
krowy
wykorzystują
rezerwy
tłuszczowe
i
białkowe ciała i tracą na wadze.
Maksymalne pobranie paszy krowa osiąga
dopiero w
11 – 12 tygodniu laktacji
(wówczas dzienna ilość pobieranej paszy
(SM) jest o około 35% większa, niż w 1
tygodniu laktacji). Odnowienie rezerw
(zwiększenie masy ciała) następuje w
środkowym okresie laktacji.
Zmiany w wydajności mleka, masie ciała i pobraniu paszy u krów po wycieleniu
(IZ-INRA,2001)
DOPUSZCZALNE NIEDOBORY ENERGII I STRATY MASY
CIAŁA NETTO WE WCZESNYM OKRESIE LAKTACJI U
KRÓW W DOBREJ KONDYCJI PO WYCIELENIU
Produkcja maksymalna
(kg mleka/dzień)
Niedobór energetyczny
(JPM)
Straty masy
ciała netto (kg)*
pierwiastki
wieloródki
tygodnie
laktacji
Całkowita ilość
JPM
10 do 15
15 – 20
4–5
20
10
20 - 25
5-6
40
20
25 – 30
6–7
70
30
30 – 35
7–8
130
40
23 do 27
35 – 40
8–9
200
50
≥ 28
40 – 45
9 – 10
250
60
16 do 22
* Założono, że zawartość przewodu pokarmowego zwiększa się o 4 kg na dodatkowy
1 kg dowolnie pobranej suchej masy (DPSM).
ZASADY ŻYWIENIA KRÓW MLECZNYCH W
POSZCZEGÓLNYCH OKRESACH CYKLU
PRODUKCYJNEGO
Żywienie w pierwszym okresie laktacji (od porodu do 90 dnia po wycieleniu).
Po wycieleniu krowy powinny otrzymywać te same pasze
objętościowe i treściwe, którymi były karmione w ostatnich trzech
tygodniach przed wycieleniem.
Przy stosowaniu tradycyjnego (trójczłonowego) systemu zadawania
pasz, ilość skarmianej paszy treściwej zwiększa się stopniowo, w
stosunku do dawki paszy treściwej z ostatniego tygodnia przed
wycieleniem, o około 1,5–2 kg/tydzień, w ciągu każdego kolejnego
tygodnia, aż do pokrycia zapotrzebowania na maksymalną produkcję
mleka (PM) w szczycie laktacji.
Przy stosowaniu dawek kompletnych (TMR) – w okresie od 3 tyg.
przed wycieleniem do 12-13 tygodnia laktacji, podaje się TMR o
większej koncentracji energii i białka/kg SM niż w pełnym okresie
laktacji.
DAWKOWANIE PASZY TREŚCIWEJ DLA KRÓW
WIELORÓDEK1 PRZED WYCIELENIEM I W
POCZĄTKOWYM OKRESIE LAKTACJI (IZ PIB-INRA,2009)
Pasza treściwa w okresie
przed wycieleniem (kg/dzień)
tygodnie
∆2
(kg mleka)
-3
-2
-1
0
0
1
5-10
10-15
0
1
0
2
2
3
15-20
2
2
>20
2
3
5
1Dla
Po wycieleniu
zwiększenie
ilości paszy
treściwej3
(kg)
+1
Pasza
treściwa w
okresie
szczytu
laktacji
(kg/dzień)
tydzień
laktacji4
1 do 2
1
+1 do 2
+2 do 3
3 do 4
5 do 6
2
2 do 3
3
+4 do 5
7 do 8
4 do 5
3
+6 do 8
9 do 11
5 do 6
pierwiastek należy zwiększyć przewidywaną produkcję maksymalną (PMp) o 5 kg mleka,
2 ∆ różnica między przewidywaną wydajnością mleka w szczycie laktacji, a produkcją mleka
skorygowanego (4%tłuszczu) uzyskaną z pasz objętościowych bez dodatku pasz treściwych,
3 Ilość paszy w okresie szczytu lak. (kg/dzień) – ilość paszy skarmianej w ostatnim tyg. przed wycieleniem
4 Tydzień laktacji, w którym krowa uzyskuje produkcję maksymalną (PM).
SPOSÓB ZADAWANIA PASZ W SZCZYCIE LAKTACJI
Krowy w szczycie laktacji powinny być żywione do woli, zapewnić im dostęp do
dobrych pasz objętościowych (lub dawki kompletnej TMR) przez całą dobę oraz do
wody pitnej.
Przy tradycyjnym (oddzielnym) systemie zadawania pasz powinno się:
Pasze treściwe podawać po paszach objętościowych, co znacznie ogranicza
możliwość wystąpienia kwasicy żwacza
Zwiększyć częstotliwość zadawania paszy treściwej, tak aby w trakcie jednego
odpasu krowy nie pobierały więcej niż 3 kg, lub stosować automatyczne dozowniki
(stacje paszowe, sterowane komputerowo)
Unikać zmiany składu dawki pokarmowej (adaptacja bakterii żwacza do nowej dawki
trwa 2-3 tyg.)
Zapewnić stały dostęp do wody pitnej (krowa produkująca 35-40 kg mleka pobiera
ok.90-100 kg wody, czyli 3,6-3,8 kg wody/kg SM dawki pokarmowej)
Stosować dodatki buforujące pH płynu żwacza, które przeciwdziałają gromadzeniu
się kwasu mlekowego w płynie żwacza (np. kwaśnego węglanu sodu tj.sody
oczyszczonej 1-1,5% dawki
SPOSÓB ZADAWANIA PASZ W SZCZYCIE LAKTACJI cd.
Przy systemie dawek kompletnych (TMR)
Stosować TMR odpowiedniej zawartości suchej masy oraz koncentracji energii i
białka w kilogramie SM w zależności od poziomu wydajności mlecznej
Zachować odpowiednią strukturę fizyczną skarmianego TMR-u (cząsteczki paszy o
długości powyżej 38 mm
Zwiększyć krotność zadawania i podgarniania TMR-u na stole paszowym (np.przez
zamontowanie automatycznego podgarniania paszy tzw. „Agrokelnera”)
Zapewnić krowom odpowiedni dostęp do żłobu lub stołu paszowego (eliminacja
konkurencji w stadzie)
ZAGROŻENIA ZDROWOTNE PRZY DAWKOWANIU PASZY
TREŚCIWEJ
Maksymalny udział paszy treściwej w dawce pokarmowej dla krowy
mlecznej nie powinien być większy niż 50% suchej masy dawki. Nadmierna
ilość pasz treściwych zwłaszcza zawierających łatwo fermentujące
węglowodany (skrobię), może powodować:
Obniżenie pH płynu żwacza i w efekcie wystąpienie kwasicy żwacza
Spadek pobrania pasz objętościowych i wydajności mleka
Wystąpienie schorzeń i zaburzeń metabolicznych (np. skręt trawieńca,
schorzenia racic)
Zmianę wyglądu odchodów, zwłaszcza ich konsystencji i wielkości
cząstek ( np. zbytnio rozwodniony i śluzowaty kał)
ŻYWIENIE W OKRESIE PEŁNEJ LAKTACJI
Okres pełnej laktacji trwa od początku 4 miesiąca laktacji do zasuszenia.
Oprócz pokrycia zapotrzebowania bytowego i produkcyjnego, przy
bilansowaniu dawek pokarmowych w tym okresie należy uwzględnić
konieczność odbudowy energetycznych rezerw ciała krowy. Gromadzenie
rezerw ciała w II połowie laktacji wymaga:
U krów wieloródek 4,5 JPM i krów pierwiastek 3,5 JPM/kg przyrostu masy
ciała.
Krowy ras mlecznych powinny zakończyć odbudowę rezerw ciała przed
rozpoczęciem okresu zasuszania.
Z pasz objętościowych dobrej jakości krowa powinna wyprodukować w
okresie żywienia zimowego 12-13 kg mleka; na produkcję wyższą konieczny
jest dodatek paszy treściwej (około 0,5 kg/ 1 kg mleka powyżej 12-13 kg).
Ilość stosowanego dodatku paszy treściwej zależy jednak od jakości paszy
objętościowej (im wyższa jej wartość, tym mniejszy dodatek paszy treściwej)
oraz koncentracji energii w paszy treściwej.
DAWKOWANIE PASZY TREŚCIWEJ W ZALEŻNOŚCI OD JAKOŚCI
PASZY OBJĘTOŚCIOWEJ I WARTOŚCI ENERGETYCZNEJ PASZY
TREŚCIWEJ
( KOWALSKI, 2004)
Jakość pasz
objętościowych
Mierna
Wydajność mleka z dawki
pasz objętościowych
(kg/dzień)
5
Dawka paszy treściwej
(kg/kgmleka) w zależności od
wartości energetycznej paszy
treściwej (JPM/kg)
0,8
0,9*
1,0**
0,56
0,50
0,45
Średnia
5 - 10
0,50
0,45
0,42
Dobra
10 – 15
0,45
0,38
0,36
15
0,42
0,36
0,33
Bardzo dobra
* Mieszanka treściwa złożona z ziarna: jęczmienia, owsa i otrąb pszennych (34:33:33).
** Mieszanka treściwa składająca się z ziarna: jęczmienia, owsa, kukurydzy (80:10:10).
ŻYWIENIE KRÓW W OKRESIE ZASUSZENIA (ogólne zasady)
W okresie zasuszenia krowy nie powinny być żywione zbyt intensywnie, aby
nie nastąpiło zbytnie otłuszczenie, mogące się przyczynić do wystąpienia
zaburzeń metabolicznych po wycieleniu. W tym okresie organizm krowy
przygotowuje się do porodu oraz intensywnej produkcji mleka w kolejnej
laktacji. Ilość dostarczonych w dawce skł. pokarmowych powinna zaspokoić
potrzeby bytowe oraz umożliwić prawidłowy rozwój płodu, łożyska i gruczołu
mlekowego.
Dzienne zapotrzebowanie pokarmowe krowy wieloródki o masie 600kg w ostatnim
trymestrze ciąży
(IZ PIB-INRA, 2009)
Okres cielności
Okres cielności:
Zapotrzebowanie
ENL
(JPM)
BTJ
(g)
ZPP
(JWK)
- Przed 7 miesiącem (zap. bytowe) 1
5,0
395
(11,5
- 7mieśiąc 2
5,9
6,6
470
530
do
15,5)
7,6
600
- 8mieśiąc 2
- 9mieśiąc 2
1
Zbe (JPM/dz.)= 1,4 + 0,6 MC/100; Zbb (BTJ/dz.) = 95 + 0,5 MC,
2 w 7, 8 i 9 miesiącu ciąży zwiększone o dodatkowe zapotrzebowanie na rozwój płodu,
łożyska i gruczołu mlekowego: energetycznie (JPM) o 0,9, 1,6 i 2,6 a białkowe (BTJg) o
75, 155 i 205; odpowiednio.
POTRZEBY POKARMOWE KRÓW W OKRESIE
ZASUSZENIA
W praktyce hodowlanej przyjmuje się, że optymalny
okres zasuszenia powinien trwać 7-8 tygodni. Żywienie krów
w okresie zasuszenia powinno być podzielone na dwa
podokresy:
zasuszenia właściwego, tj. od 7-8 tygodnia do końca 4
tygodnia przed wycieleniem;
przejściowy przed porodem, tj. od początku 3 tygodnia przed
wycieleniem do wycielenia.
W badaniach naukowych i praktyce hodowlanej wykazano, że
wprowadzenie podziału na dwa podokresy umożliwia
uzyskanie wzrostu wydajności w laktacji nawet o ponad 700
kg mleka.
Żywienie w okresie zasuszenia właściwego
W okresie zasuszenia właściwego, tj. od 7-8 tygodnia przed
wycieleniem do końca 4 tygodnia przed wycieleniem krowy powinny być
żywione dawkami pokarmowymi z wysokim udziałem pasz
objętościowych-włóknistych, które wypełniając przewód pokarmowy,
umożliwiają prawidłowe funkcjonowanie żwacza.
Pobranie suchej masy w tym okresie wynosi około 1,7-2,0% masy
ciała, (np. krowa ważąca 600 kg pobiera ok. 10-12 kg SM/dzień).
W okresie zasuszenia właściwego zaleca się:
ograniczyć ilość skarmianych kiszonek z roślin motylkowatych (ze względu
na dużą zawartość Ca, a zwłaszcza K) oraz kukurydzy (nadmiar energii),
w okresie letnim wypuszczać krowy na pastwisko (ruń bogata w βkaroten i witaminę E),
w okresie zimowym skarmiać kiszonkę z traw oraz siano i słomę
pastewną (nie spleśniałe).
Dawka pasz treściwych (ok. 1 kg)
powinna jedynie służyć jako nośnik dodatków mineralno-witaminowych.
Nie zaleca się skarmiać liści buraczanych (świeżych i kiszonych).
Żywienie w okresie przejściowym
W porównaniu z pierwszym (właściwym) okresem zasuszenia o
wiele bardziej skomplikowane jest żywienie w okresie przejściowym
przed porodem, tj. od początku 3 tygodnia przed wycieleniem do
dnia wycielenia. Nieprawidłowe żywienie w okresie przejściowym
może bowiem być przyczyną:
słabego pobierania paszy w szczycie laktacji,
częstszych przypadków kwasicy żwacza po wycieleniu,
trudności w osiągnięciu przewidywanej wydajności mleka,
częstych przypadków chorób metabolicznych, takich jak:
stłuszczenia wątroby (syndrom tłustej krowy), ketoza, zaleganie
okołoporodowe, przemieszczenie trawieńca.
W ostatnim tygodniu przed porodem pobranie paszy zmniejsza się
o 25-35%
Zmiana pobrania SM przez krowy w ostatnich 3
tygodniach okresu zasuszenia (Grummer, 1999)
Krowy (masa ciała)
Pobranie SM
(kg/dzień)
Pobranie SM %
masy ciała)
-21 dzień
-1 dzień
-21 dzień
-1 dzień
Pierwiastki (605 kg)
10,3
7,4
1,71
1,22
Krowy (740 kg)
14,4
9,8
1,94
1,33
Zmniejszonemu pobraniu paszy w okresie przejściowym
towarzyszy znaczny wzrost płodu, co stwarza konieczność dość
dużego zwiększenia koncentracji energii w 1 kg SM dawki.
Dawki pokarmowe stosowane w okresie przejściowym
W okresie przejściowym powinno się:
Rozpocząć przyzwyczajanie krowy do pasz (objętościowych i treściwych),
Stosować dawkę pokarmową o większej koncentracji energii i białka w
kg SM,
Skarmianie paszy treściwej rozpocząć od w 3 tygodnia przed porodem,
Maksymalne dawki paszy treściwej przed wycieleniem nie powinny
przekraczać 0,5% masy ciała krowy, a przy niskiej jakości pasz
objętościowych do 0,8% masy ciała krowy.
Dodatek pasz treściwych (zwłaszcza skrobiowych) sprzyja:
lepszemu rozwojowi brodawek żwaczowych, co zwiększa powierzchnię
funkcjonalną żwacza i sprzyja lepszemu wchłanianiu lotnych kwasów
tłuszczowych.
wzrostowi poziomu insuliny we krwi, co zmniejsza uruchomienie rezerw
tłuszczowych ciała,
lepszemu pobraniu paszy
Przy żywieniu krów dawką kompletną (TMR) stosuje się:
TMR o zwiększonej koncentracji energii i białka
Odpowiednia zawartość białka ogólnego w dawce pokarmowej
powinna wynosić
12-13% w SM - dla wieloródek
14-15% dla pierwiastek.
Kondycja krów w okresie zasuszenia
Kondycja krów w okresie zasuszenia pozwala ocenić rezerwy energetyczne
krowy. Do oceny kondycji, stosuje się metodę 5-punktowej skali BCS –
( Body Condition Scoring).
Zalecana kondycja krów mlecznych w okresie zasuszenia i laktacji (Kowalski, 2004)
Okres laktacji
Początek zasuszenia
Przed wycieleniem
Miesiąc po wycieleniu
Środek laktacji
Koniec laktacji
Kondycja
(BSS, punkty)
3 - 3,5
3 - 3,5
2,5 - 3
3
3 - 3,5
Krowy w kondycji zbliżonej do optymalnej mają większe prawdopodobieństwo
wejścia w cykl rujowy w pożądanym terminie, niż zwierzęta w zbyt słabej kondycji.
Okres zasuszenia nie powinien być jednak wyłącznie okresem odbudowy kondycji
krowy, gdyż zmiany w pokryciu potrzeb energetycznych i jej poprawy, powinny
mieć miejsce w ostatnich 100 dniach laktacji.
Okres zasuszenia powinien być raczej traktowany jako „żywieniowe” przygotowanie
krowy do kolejnej laktacji.
Dodatki paszowe stosowane w okresie przejściowym
W prawidłowym żywieniu krów wysokowydajnych nie może obecnie
zabraknąć dodatków funkcjonalnych, korzystnie oddziaływujących na
metabolizm żwacza, oraz poprawę bilansu energetyczno – białkowego dawki
pokarmowej.
Do najczęściej stosowanych syntetycznych dodatków paszowych w
okresie zasuszenia należy zaliczyć:
• glikol propylenowy (250-500 g/dzień) lub propionian sodu czy wapnia,
• kwaśny węglan sodu lub wapnia,
• niacynę (6-12 g/dzień
• sole anionowe (siarczan magnezu, siarczan wapnia, chlorek wapnia,
chlorek amonowy), skarmiane w ilości 200-250 g/dzień.
Do naturalnych dodatków paszowych znajdujących obecnie coraz
szersze zastosowanie w żywieniu krów mlecznych zalicza się również:
• żywe kultury drożdżowe i ich metabolity oraz egzogenne enzymy fibrolityczne.
Stosowane są również różnego rodzaju dodatki tłuszczowe i ich pochodne,
korzystnie wpływające na zwiększenie koncentracji energii w dawce
pokarmowej.
Potrzeby mineralno – witaminowe krów w okresie zasuszenia
Na szczególną uwagę zasługują:
witamina E i selen. Niedobory tych składników w mogą doprowadzić do
zatrzymania łożyska i obniżenia produkcyjności krów po ocieleniu oraz
występowaniu mastitis.
Dodatek witaminy C wpływa korzystnie na obniżenie zawartości komórek
somatycznych w mleku.
Dodatek β- karotenu i witaminy A wpływają na ograniczenie
częstotliwości występowania zatrzymania łożyska i zapalenia gruczołu
mlekowego po ocieleniu.
W ostatnich latach zwraca się także uwagę na rolę, jaką odgrywają niektóre
mikro- i makroelementy (jod, cynk, miedź, mangan, fosfor) oraz
witamina D w dawkach pokarmowych stosowanych w żywieniu krów
zasuszonych.
Rola pasz objętościowych w żywieniu krów mlecznych
Zielonki
Zielonka pastwiskowa jest wartościową i dietetyczną paszą, o działaniu
mlekopędnym. Krowa żywiona na pastwisku może wyprodukować, w
zależności od jakości porostu i systemu wypasu od 15-18 kg mleka w majuczerwcu i 12-14 kg we wrześniu-październiku. Przeciętnie pobranie zielonki
wynosi około 10% masy ciała krowy. Pomimo wielu zalet jest ona niestety
niezbyt odpowiednia dla wysokowydajnych (powyżej 30 kg mleka/dzień)
krów mlecznych
Zielonki z upraw polowych (koniczyna czerwona, lucerna oraz ich
mieszanki z trawami, a także mieszanki strączkowo-zbożowe (np. owies
z peluszką). Są one cenne z powodu dużej zawartości białka (16-22% w
SM), znacznych ilości aminokwasów egzogennych (walina, leucyna,
treonina i lizyna), składników mineralnych (Ca, P, Mg, K oraz
mikroelementów), witamin i wysokiej strawności składników
pokarmowych.
Rola pasz objętościowych w żywieniu krów mlecznych cd.
Kiszonki
Kiszonki z traw i roślin motylkowatych. Stosując je w postaci
przewiędniętej lub podsuszonej (30-35% SM), można prawie całkowicie
wyeliminować stosowanie siana w żywieniu krów mlecznych. Optymalnym
terminem zbioru traw jest okres kłoszenia, a w przypadku koniczyny lub
lucerny – okres pąkowania, a przy II pokosie odrost 7-8 tygodniowy. Przy
żywieniu do woli dobrej jakości kiszonką można wyprodukować 10-12 kg
mleka, a przy miernej jakości zaledwie 5-8 kg.
Kiszonka z kukurydzy ze względu na niski koszt wyprodukowania jednostki
energetycznej, łatwość zakiszania, wysoką wartość energetyczną i
smakowitość stanowi podstawową paszę w żywieniu wysokowydajnych krów
mlecznych, w każdym okresie fizjologicznym, z wyjątkiem zasuszenia
(zwłaszcza w pierwszych 6 tygodniach) bo mogą powodować otłuszczenie
krowy. Im wyższa zawartość SM (%) w kiszonce tym wyższa jej wartość
żywieniowa
Systemy zadawania pasz dla krów mlecznych
Wprowadzenie do praktyki hodowlanej danego systemu, zależy od:
wielkości stada i wydajności
mlecznej krów,
uwarunkowań organizacyjnotechnicznych gospodarstwa,
możliwości ekonomicznych
gospodarstwa
W gospodarstwach konwencjonalnych wyróżnia się trzy podstawowe
systemy zadawania pasz dla krów mlecznych:
tradycyjny (trójczłonowy)
dawek
częściowo
kompletnych
(PMR);
dawek kompletnych (TMR)
Zalety i wady systemów TMR lub PMR w porównaniu z
systemem tradycyjnym
Zalety
zwiększenie pobrania paszy przez krowę (od 1-2 kg SM) i wyd. mleka (ok. 5%);
poprawa wykorzystania paszy (ok. 10%);
lepsze dostosowanie dawki do wymagań pokarmowych krowy;
zmniejszenie zagrożenia chorobami metabolicznymi (ketoza, kwasica żwacza,
przemieszczenie trawieńca);
- poprawa wskaźników rozrodu;
- lepszy przebieg krzywej laktacji;
- obniżenie nakładów pracy przy obsłudze (wozy paszowe „miksery”)
-
Wady
- konieczność grupowania krów (tzw. grupy technologiczne);
- możliwość pobierania nadmiernej il. paszy przez krowy o niższej wydajności;
- konieczność posiadania obór o odpowiednich gabarytach oraz przebudowy obór
uwięziowych na wolnostanowiskowe;
- wysoka cena zakupu wozu paszowego i innych urządzeń (np. hala udojowa itp.).
Zalecenia odnośnie składu chemicznego, wartości
pokarmowej i struktury dawek TMR
•
•
zawartość SM 35-55% w mieszaninie;
koncentracja energii (w 1 kg SM): 0,95-1,0 JPM (wczesna laktacja) i 0,90,95 (pełna laktacja);
• koncentracja białka ogólnego (w 1 kg SM): 15-18%, w tym 60-65% białka
• rozkładanego w żwaczu; 110 g BTJ/kg SM (wczesna laktacja), 100 g
BTJ/kg SM (pełna laktacja);
• Ca 6-8 g/kg SM, P 4-5 g/kg SM;
• udział pasz objętościowych o długości powyżej 3,8 cm (włókno
strukturalne):
15-20% SM mieszaniny;
• udział węglowodanów niestrukturalnych ok. 35-40%; w tym 50-55%
rozkładanych w żwaczu;
• udział skrobi: ok. 25-35% SM; w tym 6-70 skrobi rozkładanej w żwaczu;
• udział paszy treściwej nie większy niż 60% SM dawki (jednak optymalny
stosunek paszy objętościowe/treściwej w SM dawki powinien wynosić
60:40%;
• udział kiszonek o pH nie większym niż 5,0.
PRZYKŁAD ŻYWIENIA KRÓW SYSTEMEM TMR NA FERMIE BYDŁA
MLECZNEGO RASY PHF CB W ZD IZ PIB KOŁBACZ
ferma krów w cyklu zamkniętym (odchów młodzieży żeńskiej na
remont stada i sprzedaż, a buhajków na opas do masy ciała 550650 kg,
ilość krów 700 szt.,
wydajność mleka średnio 9,5-10 tys. kg mleka od krowy rocznie
system utrzymania: zmodernizowane obory
wolnostanowiskowe typu otwartego (kurtynowego),
system doju : 3-krotny w hali udojowej typu ”bok w bok”
podział krów na grupy technologiczne.
Żywienie krów w okresie laktacji
W zależności od okresu laktacji tworzy się 3 grupy technologiczne
(żywieniowe) i trzy rodzaje TMR-u:
1
– krowy w okresie przejściowym i początkowym okresie laktacji (od 3
tygodnia przed wycieleniem do 100 dnia laktacji, śr wydajność mleka
w grupie pow. 40 kg/dzień (3,8% tł., 3,3% białka);
2
– krowy w środkowym (od 101 do 250 dnia laktacji), śr wydajność
mleka w grupie 33 kg/dzień (3,9% tł.., 3,3% białka);
3
– krowy w późnym (od 251 do dnia zasuszenia) okresie laktacji, śr
wydajność mleka 25 kg/dzień (3,9% tł., 3,3 % białka).
Oddzielną grupę technologiczną stanowią krowy pierwiastki w pierwszych
150 dniach laktacji.
Przykładowa dawka pokarmowa (TMR) dla krów wieloródek
(masa ciała 650 kg) w pierwszym okresie laktacji
bilansowana wg norm IZ-INRA (2001) przy pomocy
programu komputerowego INRAtion (wersja 3.3, 2006)
Grupa
krów
I
Okres Produkcja
mleka
laktacji
(dni) (kg/dzień)
1-100
40
Pasze
(1)
Skład dziennej
dawki TMR
kg
Kiszonka z kukurydzy
Kiszonka z traw
Kiszonka z lucerny
Kiszonka z młóta z wysłodkami
Siano łąkowe
Kiszone ziarno z kukurydzy
Śruta sojowa poekstrakcyjna
Mieszanka treściwa własna (2)
Związki buforujące (NaHCO3)
Kreda pastewna
Mieszanka min.-wiat.
Dawka kompletna (TMR)
Udział paszy treściwej w SM dawki (%)
kg SM
25
5
4
3
0,5
8
2
5,3
0,10
0,10
0,10
53,1
8,8
2,0
1,6
1,0
0,4
5,3
1,7
4,6
0,09
0,09
0,09
25,7
45,1
skład (%): śruta jęczmienna 36,5; śruta z pszenżyta 18,5; śruta kukurydziana 18, poekstrakcyjna śruta sojowa 10;
poekstrakcyjna śruta rzepakowa 7; koncentrat białkowy R-056 – 10.
(2) mieszanka mineralno-witaminowa dla krów w okresie zasuszenia (PROVIMI POLSKA)
(1)
Przykładowa dawka pokarmowa (TMR) dla krów wieloródek o masie
ciała 680 kg w środkowym okresie laktacji bilansowana wg norm
IZ-INRA(2001) przy pomocy programu komputerowego INRAtion
(wersja 3.3, 2006)
Grupa
krów
II
Okres Produkcja
mleka
laktacji
(dni) (kg/dzień)
101-250
30
Pasze
(1)
Skład dziennej
dawki TMR
kg
Kiszonka z kukurydzy
Kiszonka z traw
Kiszonka z lucerny
Kiszonka z młóta z wysłodkami
Siano łąkowe
Kiszone ziarno z kukurydzy
Śruta sojowa poekstrakcyjna
Mieszanka treściwa
Związki buforujące (NaHCO3)
Kreda pastewna
Mieszanka min.-wiat.
Dawka kompletna (TMR)
Udział paszy treściwej w SM dawki (%)
kg SM
32
6
5
3,8
0,7
4,3
2
2
0,07
0,07
0,10
11,2
2,4
2,0
1,3
0,6
2,8
1,8
1,7
0,07
0,07
0,09
56
24,0
26,3
skład (%): śruta jęczmienna 36,5; śruta z pszenżyta 18,5; śruta kukurydziana 18, poekstrakcyjna śruta sojowa 10;
poekstrakcyjna śruta rzepakowa 7; koncentrat białkowy R-056 – 10.
(2) mieszanka mineralno-witaminowa dla krów w okresie zasuszenia (PROVIMI POLSKA)
(1)
Przykładowa dawka pokarmowa (TMR) dla krów wieloródek o
masie ciała 700 kg w późnym okresie laktacji bilansowana
według norm żywienia IZ-INRA (2001) przy pomocy programu
komputerowego INRAtion ( wersja 3.3, 2006)
Grupa
krów
III
Okres
laktacji
(dni)
251-
Produkcja
mleka
(kg/dzień)
20
zasuszenia
Pasze
(1)
Skład dziennej
dawki TMR
kg
kg SM
Kiszonka z kukurydzy
25
8,8
Kiszonka z traw
Kiszonka z lucerny
Kiszonka z młóta z wysłodkami
Siano łąkowe
Kiszone ziarno z kukurydzy
Śruta sojowa poekstrakcyjna
5,4
4,2
3,2
0,5
3,2
1,7
2,2
1,7
1,1
0,4
2,1
1,5
Kreda pastewna
0,05
Mieszanka min.-wit.
Dawka kompletna (TMR)
Udział paszy treściwej w SM dawki (%)
0,09
43,4
0,05
0,08
17,9
20,1
skład (%): śruta jęczmienna 36,5; śruta z pszenżyta 18,5; śruta kukurydziana 18, poekstrakcyjna śruta sojowa 10;
poekstrakcyjna śruta rzepakowa 7; koncentrat białkowy R-056 – 10.
(2) mieszanka mineralno-witaminowa dla krów w okresie zasuszenia (PROVIMI POLSKA)
(1)
Przykładowa dawka pokarmowa (TMR) dla krów wieloródek w okresie
zasuszenia ustalona w oparciu o normy IZ-INRA, (2001) przy pomocy
programu komputerowego INRAtion (wersja 3.3, 2006)
Pasza(1)
Kiszonka z kukurydzy
Kiszonka z trawy łąkowej
Kiszonka z lucerny
Kiszonka z GPS
Kiszonka z prasowanych wysłodków bur.
Słoma pszenna
Mieszanka treściwa (1)
Poekstrakcyjna śruta sojowa
SPOKOWIT R-481(2)
Kwaśny węglan sodu
Kreda pastewna
Dawka kompletna (TMR)
Udział paszy treściwej w SM dawki (%)
Pierwszy okres
zasuszenia
Skład dziennej
dawki TMR
kg
7
4
3,2
9
4,5
0,4
0,10
kg SM
2,4
1,6
1,3
2,9
3,8
0,35
0,09
28,2
12,4
2,8
Drugi okres
zasuszenia
Skład dziennej
dawki TMR
kg
13
3
3
3
4
0,25
0,15
kg SM
4,6
1,2
1,2
0,7
6,5
0,2
0,13
0,10
0,10
26,35
0,09
0,09
11,7
31,6
skład (%): śruta jęczmienna 36,5; śruta z pszenżyta 18,5; śruta kukurydziana 18, poekstrakcyjna śruta sojowa 10;
poekstrakcyjna śruta rzepakowa 7; koncentrat białkowy R-056 – 10.
(2) mieszanka mineralno-witaminowa dla krów w okresie zasuszenia (PROVIMI POLSKA)
(1)
Żywienie krów mlecznych według zasad ekologicznych
Ekologiczna hodowla zwierząt to jedna z innowacyjnych,
kompleksowych technologii produkcji żywności, polegająca na
zachowaniu równowagi między produkcją i naturą [Lund, 2000; Kristensen
i Struk Pedersen, 2001].
Ze względu na coraz wyższe wymagania konsumentów odnośnie walorów
zdrowotnych żywności, produkcja mleka metodami ekologicznymi
wzorowanymi na przepisach Unii Europejskiej ma duże perspektywy
rozwoju, w rejonach o dużym areale trwałych użytków zielonych.
Baza paszowa w gospodarstwach ekologicznych
W ekologicznym chowie bydła mlecznego podstawową paszę produkcyjną
powinny stanowić:
zielonki - w letnim
kiszonki z runi łąkowej i siano - w zimowym
Produkowane w gospodarstwach ekologicznych pasze, przy
zastosowaniu naturalnych metod uprawy i nawożenia, nie mogą
oddziaływać ujemnie na glebę i środowisko naturalne.
Takie właśnie warunki spełniają:
- trwałe użytki zielone (pastwiska i łąki),
- uprawiane na gruntach ornych mieszanki roślin motylkowatych (koniczyny
czerwonej, koniczyny białej lub lucerny) z trawami,
- mieszanki zbożowo-strączkowe lub zbożowo-motylkowate z trawami,
- rośliny
korzeniowe, dobrym źródłem energii mogą być buraki pastewne
lub ziemniaki.
Z energetycznych i białkowych pasz treściwych dopuszcza się do skarmiania:
- pochodzące z upraw ekologicznych: ziarno zbóż, nasiona roślin oleistych i
makuchy uzyskane z nasion tych roślin przy tłoczeniu oleju „na zimno”,
- produkty uboczne przemysłu rolno-spożywczego, takie jak: otręby zbożowe i
wysłodki buraczane suche.
- rośliny strączkowe (bobik, groch, peluszka, łubin).
Standardy żywienia krów mlecznych w gospodarstwach
ekologicznych
Pasze objętościowe z TUZ (zielonki, kiszonki, siano) powinny stanowić co najmniej
60% SM dawki pokarmowej dla krów będących w pierwszych trzech miesiącach
laktacji;
W skład dawki może wchodzić < 40% paszy treściwej (w przeliczeniu na SM) – w
pierwszym okresie laktacji i 25% SM dawki – w późniejszym okresie laktacji;
W ciągu roku krowy powinny mieć dostęp do wybiegów lub okólników, a w okresie
letnim powinny być żywione na pastwisku;
Wszystkie pasze wchodzące w skład dawki pokarmowej powinny pochodzić
z upraw ekologicznych
Nie wolno skarmiać półproduktów z których olej pozyskiwano na drodze
chemicznej (np. poekstrakcyjną śrutę sojową lub rzepakową) oraz syntetycznych
dodatków paszowych i pasz modyfikowanych genetycznie (GMO);
Zawartość
składników
pokarmowych
w
dawce
powinna
pokryć
zapotrzebowanie krów, przy dopuszczalnym deficycie energii w początkowym
okresie laktacji.
Kryteria doboru ras do chowu ekologicznego
Przy wyborze zwierząt do chowu ekologicznego należy brać pod uwagę nie
tylko ich potencjał produkcyjny, ale także cechy funkcjonalne, takie jak:
zdolność adaptacji do nowych warunków środowiskowych i żywieniowych
czas użytkowania i tempo brakowania
wydajność życiową
właściwości zdrowotne krów (odporność na mastitis i pasożyty),
żerność i wykorzystanie paszy oraz płodność i łatwość porodów
W
krajowych warunkach produkcyjnych do chowu bydła mlecznego w
gospodarstwach ekologicznych najbardziej przydatne są zwierzęta
rodzimych ras o wydajności w granicach 5-6 tys. kg mleka rocznie. Do
najważniejszych z nich można zaliczyć: czarno-białe, czerwono-białe i
mieszańce tych ras z bydłem holsztyńsko-fryzyjskim (hf) oraz rasę simentalską i
polską czerwoną.
Zalecana obsada zwierząt
Biorąc pod uwagę dopuszczalne nawożenie organiczne w ciągu roku, przyjmuje
się, że obsada poszczególnych kategorii bydła nie powinna przekraczać
wartości podanych w tabeli:
Kategoria bydła
Cielęta do 1 roku
Sztuk na 1 ha jako ekwiwalent 170
kg N/ha/rok
Jałówki opasowe
5
3,3
2,5
Buhajki hodowlane i opasowe (od 1 do 2 lat)
3,3
Buhaje hodowlane (pow. 2 lat)
Krowy mleczne
2
2
Krowy wybrakowane
2
Jałówki hodowlane (0d 1 do 2 lat)
Podaż białka
Podaż energii
Zalecana podaż składników pokarmowych
dopuszczalny deficyt energii nie powinien przekroczyć 20 MJ
NEL/dzień (tj. około 3 JPM) w pierwszym miesiącu laktacji i 15
MJ NEL/dzień (około 2 JPM) w drugim miesiącu laktacji
dawki pokarmowe zbilansowane na poziomie tolerowanego
deficytu energetycznego nie wpływają bowiem na obniżenie
wydajności mlecznej krów i wystąpienie zaburzeń metabolicznych
konsekwencją zbyt wysokiego deficytu energetycznego, w
pierwszych trzech miesiącach laktacji, może być obniżenie
płodności i wytrwałości laktacji
wykorzystanie rezerw białkowych organizmu krowy jest dużo mniejsze
niż rezerw tłuszczowych i nie przekracza z reguły ubytku 5-10 kg masy
ciała (co odpowiada syntezie 100-200 kg mleka z rezerw białkowych
ciała),
deficyt białkowy pojawia się zwykle przy wysokim deficycie energii,
przekraczającym 20 MJ NEL/dzień, tj. około 3 JPM.
Jakość paszy objętościowej a efektywność żywienia
krów w gospodarstwie ekologicznym
Ze względu na ograniczenia w stosowaniu paszy treściwej, głównym
czynnikiem determinującym efektywność żywieniową krów mlecznych w
gospodarstwach ekologicznych jest przede wszystkim jakość produkowanych
pasz objętościowych i maksymalizacja ich udziału w całorocznym żywieniu
przy wzroście wydajności mleka w stadzie maleje stopień pobrania paszy
objętościowej, a wzrasta zapotrzebowanie i pobranie paszy treściwej
także przy niskiej jakości paszy objętościowej wzrasta zapotrzebowanie i
pobranie paszy treściwej
dopuszczalny w ekologicznym żywieniu krów mlecznych dodatek paszy
treściwej (w wysokości do 40% SM dawki) w początkowym okresie laktacji,
pozwala przy stosowaniu pasz objętościowych dobrej jakości, uzyskać
wydajność 6-7 tys. kg mleka rocznie od krowy
zalecane komponenty mieszanek treściwych w gosp. ekologicznych: gluten
kukurydziany, jęczmień browarniany oraz makuchy z nasion roślin oleistych
pochodzące z upraw ekologicznych (rzepakowy, słonecznikowy, z lnianki siewnej
i nasion dyni zwyczajnej).
Przykładowa organizacja bazy paszowej w duńskich
fermach bydła mlecznego
Charakterystyka ferm
- przeciętna powierzchnia gospodarstwa ekologicznego w Dani wynosi około 85,5
ha UR w tym 14,3 ha (tj. 17%) TUZ,
- wydajność mleczna stada wynosi ok. 6-7 tys. kg mleka od krowy rocznie
Żywienie krów
- w okresie letnim przez 5-6 miesięcy na pastwisku obsianym: mieszanką
koniczyny białej z rajgrasem angielskim,
- w okresie zimowym w oborze kiszonką z mieszanki zbożowo-motylkowatotrawiastej z dodatkiem paszy treściwej.
Rośliny uprawiane na gruntach ornych
- zboża na ziarno
- mieszanki jęczmienia z wsiewką koniczyny białej z trawami, przeznaczone do
zakiszania w pierwszym roku użytkowania, a przez następne 2-3 lata do
bezpośredniego wypasania lub żywienia koszoną zielonką.
Ilość i rodzaj stosowanych dodatków paszowych
- zależy od potencjału produkcyjnego stada, ilości i rodzaju skarmianej paszy
treściwej pochodzącej z własnego gospodarstwa oraz warunków
ekonomicznych i marketingowych przy produkcji mleka.
Średni skład dawki pokarmowej dla krowy mlecznej na
okres zimowy w duńskim gospodarstwie ekologicznym
(Plomp, 2001), (1) buraki pastewne, ziemniaki
Pozostałe składniki 5%1
Kiszonka z traw 62%
Systemy zadawania pasz w gospodarstwach
ekologicznych
W gospodarstwach ekologicznych, podobnie jak w konwencjonalnych
wyróżnia się następujące systemy zadawania pasz dla bydła mlecznego:
system trójczłonowy
system dawek częściowo kompletnych (PMR),
system dawek kompletnych (TMR),
system „flat-rate” : w pierwszej połowie laktacji wszystkie krowy w
stadzie otrzymują taką samą ilość paszy treściwej, przy
stosowaniu paszy objętościowej do woli, w późniejszym okresie
laktacji ogranicza się ilość paszy treściwej, w zależności od
wydajności i kondycji krów.
Przy wydajności 22-26 kg mleka/dzień, zużycie paszy treściwej wynosi
od 3,6 – 6 kg dziennie.
PRZYKŁAD ŻYWIENIA KRÓW WEDŁUG ZASAD
EKOLOGICZNYCH NA FERMIE BYDŁA MLECZNEGO W
ZD IZ PIB GRODZIEC ŚLĄSKI
Celem badań było określenie w jakim stopniu ekologiczne
żywienie krów rasy czb x hf Red. w warunkach przyrodniczych
Pogórza w porównaniu z żywieniem normatywnym, wpłynie na
wskaźniki produkcyjne, metaboliczne i rozrodcze oraz zawartość
kwasów tłuszczowych w mleku.
„Ekologiczna hodowla zwierząt to jedna z innowacyjnych,
kompleksowych technologii produkcji żywności, polegająca na
zachowaniu równowagi między produkcją i naturą [Lund, 2000;
Kristensen i Struk Pedersen, 2001].”
Produkcja mleka metodami ekologicznymi, wzorowanymi na przepisach
Unii Europejskiej (EU-CRA,1999) i krajowych (Dz. U. 2004, Nr 93, poz.
898.; Dz. U. 2009 nr 116 poz. 975.) zaczyna się wprawdzie dopiero
rozwijać, ale ma duże perspektywy w rejonach o dużym areale trwałych
użytków zielonych.
CEL BADAŃ
Określenie w jakim stopniu żywienie krów rasy czb x
hf Red. w warunkach przyrodniczych Pogórza w
porównaniu z żywieniem normatywnym, wpłynie na
wskaźniki produkcyjne, metaboliczne i rozrodcze oraz
zawartość kwasów tłuszczowych w mleku.
MATERIAŁ I METODY
Badania przeprowadzono w ZD IZ PIB Grodziec Śląski Sp. z o.o. na 24
krowach rasy czb x hf Red. (śr. 67,5%) w okresie od 3 tygodnia przed
wycieleniem do 44 tygodnia laktacji (tab. 1).
Układ doświadczenia i zasady żywienia.
Grupy (1)
Okres
doświadczenia
Przed ocieleniem
(3 tyg.)
Pierwszy okres laktacji
(1 - 13 tyg.)
Pełny okres laktacji
(14 - 44 tyg.)
(1) Dawki
N – żywienie
E – żywienie ekologiczne
normatywne
(n=12)
(n=12)
Rodzaj dawki i udział paszy treściwej (% SM)
Zima – TMR (k.t.
TMR (k.k., k.t., młóto .
Lato – (pastw. siano,
św., siano łąk., słoma motylk., siano łąk.,
słoma jęcz., miesz.
jęcz., kisz. ziarno kuk., miesz. treściwa
treściwa - 24,1)
m. treściwa - 35,5)
- 23,9)
jak wyżej - 36,1
jak wyżej - 32,6
jak wyżej - 25,4
jak wyżej - 35,2
jak wyżej - 28,9
jak wyżej - 15,4
bilansowano wg norm IZ INRA (program komputerowy INRAtion, 3.23, 2006)
WYNIKI
Masa ciała i kondycja krów
Grupy
Wyszczególnienie
Masa ciała
(kg):
- przed wycieleniem (7 dni):
- po wycieleniu (dni):
35
90
150
Kondycja ciała (BCS, pkt.):
- przed wycieleniem (7 dni)
- po wycieleniu (dni):
35
90
150
N ( %)
E (%)
687,3
684,5
597,6 (13,1)
586,5 (14,7)
602,8 (12.3)
584,3 (14,6)
571,0 (16,6)
583,1 (14,8)
3,67
3,66
3,30 (10,1)
3,23 (12,0)
3,39 (7,6)
3,17 (13,0)
3,11 (15,0)
3,23 (11,8)
Wydajność i skład chemiczny mleka
Grupy
Wyszczególnienie
P
N
Mleko – ogółem w laktacji (kg)
Pierwszy okr. laktacji (kg/ dzień )
Pełny okres laktacji (kg/ dzień )
zawartość w mleku (%):
Sucha masa
Tłuszcz
Białko
Kazeina
Laktoza
Mocznik (mg/l)
(%)
E
(%)
7353,4 (+10,3)
31,8 (+ 8,9)
21,4 (+ 15)
6666,7
29,2
18,6
12,41
3,97
3,34
2,80
4,78
190,6
12,36
3,95
3,25
2,69
4,83
209,8
0,16
0,13
0,14
0,46
0,42
0,13
0,24
0,72
0,17
y = Wydajność mleka (kg/dzień)
Krzywe laktacji
36
34
32
30
28
26
24
22
20
18
16
14
12
10
8
6
R2=0,9949 N
4
yN=-6,8784*log(x+3)^2-28,8916*log(x+3)+3,6777
2
yE=-2,1736*log(x+0,5)^2-3,1828*log(x+0,5)+31,3263 R2=0,9644 E
0
0
2
4
6
8
10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46
x = Ty godnie laktacji
Średnie dzienne zużycie paszy i składników
pokarmowych na produkcję 1 kg mleka
Grupa
N
E
Okres laktacji (tyg.)
Wyszczególnienie
1 - 13
14 - 44
TMR (kg)
SM (kg)
BTJ (g)
JPM
1,6
0,62
57,0
0,55
1,9
0,78
71,0
0,66
Zima:
TMR (kg)
SM (kg)
BTJ (g)
JPM
1,4
0,76
56,4
0,61
2,0
1,06
78,9
0,85
Lato:
Ziel. pastw. (kg)
Siano łąkowe (kg)
Słoma paszowa (kg)
Miesz. treściwa (kg)
SM (kg)
BTJ (g)
JPM
2,1
0,08
0,04
0,26
0,80
70,4
0,67
3,1
0,16
0,06
0,18
1,05
90,9
0,90
Średnie dzienne koszty paszy (zł)
Okres laktacji (tyg.)
Grupa
Wyszczególnienie
N
Koszt paszy – ogółem
na 1 kg mleka
E
Okres zimowy:
Koszt paszy – ogółem
na 1 kg mleka
Okres letni:
Koszt paszy – ogółem
na 1 kg mleka
1 - 13
14 - 44
14,3 (+25%)
0,45 (-15%)
11,4
0,53
13,7 (13.2%)
0,47 (-28%)
12,1
0,65
9,9 (34.7%)
0,34 (-15%)
7,35
0,40
Wskaźniki płodności
Grupy
Wyszczególnienie
Indeks inseminacji
Cielność po 1 zabiegu (%)
Przestój inseminacyjny (dni)
Okres międzyciążowy (dni)
Przebieg porodu (il. krów):
N -normalny
S - średni
C- ciężki
N
E
2,22
25,0
48,5
143,0
2,17
33,3
43,8
131,1
7
3
2
9
3
1
Zawartość kwasów tłuszczowych w mleku (% sumy KT)
Kwasy tłuszczowe
C14:0
PUFA (suma)
C 18:3 n-6
C 18:3 n-3
EPA
PUFA n-6
PUFA n-3
PUFA n-6/n-3
CLA1
1
Grupy
N
E
17,07a
2,06B
0,004B
0,241b
0,012b
1,335b
0,262b
5,100A
0,462B
14,82b
2,56A
0,116A
0,347a
0,032a
1,383a
0,392a
3,528B
0,918A
P
0,046
0,003
0,0002
0,041
0,022
0,048
0,042
0,008
0,0005
Suma izomerów CLA: c9t11; t10c12; c9c11; t9t11 lub innych
związków o tych samych czasach retencji, jak w/w izomerów
WNIOSKI
1.Ekologiczne żywienie krów rasy czb x hf Red. w warunkach
przyrodniczych Pogórza wpływa na istotne zwiększenie
zawartości
pożądanych w diecie człowieka kwasów
tłuszczowych w mleku w porównaniu z żywieniem normatywnym
dawkami kompletnymi
(TMR);
2. Przy ekologicznym żywieniu krów tej rasy (o wydajności
laktacyjnej w granicach 7000 kg mleka) zbilansowanymi
dawkami pokarmowymi, należy zakładać uzyskanie niższej (o
około 10%) wydajności mlecznej w porównaniu z żywieniem
normatywnym dawkami TMR;
3. W sprzyjających warunkach produkcyjno-ekonomicznych i
przy
spełnieniu określonych wymagań paszowych,
chów bydła mlecznego
rasy czb x hf Red. metodami
ekologicznymi w warunkach
przyrodniczych
Pogórza
może stanowić alternatywę dla chowu
konwencjonalnego.
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ