Transcript PowerPoint, 936 kB

Franciszek Brzóska, Sylwester Świątkiewicz
Instytut Zootechniki-Państwowy Instytut Badawczy
Kraków
Dział Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa
MOŻLIWOŚCI WYKORZYSTANIA
PASZ GMO W ŻYWIENIU ZWIERZĄT
W OPARCIU O BADANIA KRAJOWE
Balice, 13 czerwca 2011 r.
CEL WYKŁADU
Zapoznanie z wynikami badań krajowych nad
zastosowaniem pasz z roślin zmodyfikowanych
genetycznie w żywieniu zwierząt – badania IZ PIB.
Odpowiedź na pytanie czy możliwa jest substytucja soi
GM innymi paszami – jakie spowoduje skutki.
Skutki zakazu stosowania pasz GM w żywieniu zwierząt
w Polsce.
PRAWOPASZOWE
POLSKA VS UNIA EUROPEJSKA
Ustawa Paszowa z 22 lipca 2006 r. (Dz.U. Nr 144, poz. 1045)
Art. 66 wprowadza zakaz wytwarzania, wprowadzania do obrotu i
stosowania w żywieniu zwierząt pasz genetycznie zmodyfikowanych
oraz organizmów GM przeznaczonych do użytku paszowego.
Prawo UE dopuszcza stosowanie pasz GM w żywieniu zwierząt, a
także uprawy roślin GM, jeśli zostały zarejestrowane w UE zgodnie
z obowiązującym prawem.
Prawo państw członkowskich podlega prawu UE.
SPECYFIKA BAZY PASZOWEJ UE I POLSKI
Unia Europejska importuje 34 000 tys. ton soi i śruty sojowej
Polska
śruta sojowa
śruta rzepakowa
nasiona roślin strączkowych
inne (śruta słonecznikowa)
*/ Dane GUS i wyliczenia własne
IERiGZ PIB. Rynek Pasz, 2009
1950 = 74%
500 = 19%
230 = 7%
ŚRUTA SOJOWA – JAKA ?
-
-
-
-
Ponad 90% śruty sojowej w Polsce i UE jest GM.
Stosowana jest do produkcji około 20 artykułów spożywczych.
Produkty zawierające śrutę sojową GM konsumuje około 900-1200
tys. ludzi, od 10-13 lat (bez Chin).
Z medycznego punktu widzenia nie stwierdzono specyficznych
schorzeń wywołanych transmisją transgenicznego DNA na
człowieka, bądź do środowiska.
KUKURYDZA I ZIARNO – JAKIE ?
Tys. ha
Areał uprawy, tys. ha
Zbiór ziarna, tys. ton
1970
2008
24
127
225
1 844
W latach 1970-1980 import ziarna kukurydzy wynosił 1 000 tys. ton
rocznie.
W UE zarejestrowano i dopuszczono do uprawy kukurydzę MON 810
odporną na szkodnika omacnicę prosowiankę.
*/ Rocznik Statystyczny 2008
TRANSGENEZA I JEJ CELE
-
Cele technologiczne
-
-
-
uzyskanie roślin odpornych na herbicydy, szkodniki, zasolenie gleby,
suszę glebową, rośliny o zmienionym składzie kwasów tłuszczowych w
nasionach,
GMO I generacji
Cele pokarmowe i spożywcze
-
-
uzyskanie roślin o zwiększonej zawartości składników pokarmowych, np.
karotenu (złoty ryż GM),
uzyskanie roślin o zwiększonej zawartości fosforu przyswajalnego,
GMO II generacji
GM – ORGANIZMY ZMODYFIKOWANE
GENETYCZNIE
GMO to organizm w którego genom (strukturę DNA), technikami
laboratoryjnymi włączono fragment obcego DNA będący nośnikiem
pożądanej cechy.
Zmodyfikowane organizmy na etapie przygotowania do wdrożenia
podlegają wielu stopniowym testom w zakresie składu
chemicznego, wpływu allergennego, terratogennego,
kancerogennego i uwalniania trans-GM do środowiska poprzez
mikroflorę jelitową i odchody zwierzęce.
WYNIKI BADAŃ PASZ GM W INSTYTUCIE
ZOOTECHNIKI PIB
Wobec braku krajowych badań soi GM i ziarna kukurydzy GM w
Polsce, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi zleciło wykonanie
takich badań Instytutowi Zootechniki PIB Kraków, we współpracy z
Państwowym Instytutem Weterynarii PIB Puławy (2006-2011).
W Unii Europejskiej opublikowano 81 raportów dotyczących podobnych
badań – wyniki tych badań przeczą upowszechnianym przez
internet (media) opiniom o szkodliwości GMO dla ludzi, zwierząt i
środowiska.
Badania prowadzono w Dziale Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa i
Zakładach Doświadczalnych IZ PIB.
GMO PASZOWE - SOJA
-
-
-
-
Poekstrakcyjna śruta sojowa z soi HT (Roundup Ready, MON-4030-2)
Zawiera gen bakterii Agrobacterium szczepu CP4
Gen syntetyzuje białka EPSPS, wywołujące tolerancję na glifosat,
substancję czynną herbicydu Roudup Ready
Korzyść:
możliwość oprysku roślin uprawnych GM po wschodach, niższe
zużycie klasycznych herbicydów, większa opłacalność produkcji,
niższych kosztach zabiegów agrotechnicznych, lepsza jakość
mikrobiologiczna ziarna
GM PASZOWE - ZIARNO KUKURYDZY
Ziarno kukurydzy Bt, MON 810
-
zmodyfikowana w kierunku odporności na owada omacnicę
prosowiankę. Zawiera transgen bakterii Bacillus thuringiensis i
toksyczne dla larw owada białko CRY.
-
w badaniach ziarna kukurydzy dla porównania z ziarnem GM użyto
ziarno odmiany niezmodyfikowanej.
BADANIA WYKONANO NA:
Kurczętach rzeźnych (Brojlerach) ROSS 308
1-42 dni, 4 grupy, 640 szt.
Kury nioski Bovans Brown, od 24 do 54 tyg. Życia, 4 grupy, r =24
nioski, razem 96 szt.
Tuczniki pbz x wp pokrytych knurkiem Pi x Du, od 30 do 110 kg masy
ciała, 4 grupy, r =12, razem 72 szt.
Lochy i prosięta
Krowach mlecznych i cielętach
BADANIA OBEJMOWAŁY
Równowartość składnikową i wskaźniki produkcyjne zwierząt.
Status metaboliczny i zdrowotny m.in. Wskaźniki biochemiczne i
morfologiczne krwi, efektywność odpowiedzi immunologicznej,
ocena histopatologiczna i morfologiczna wybranych tkanek.
Jakość produktów spożywczych pochodzenia zwierzęcego.
Poszukiwanie transgenicznego DNA w tkankach, narządach i
produktach pochodzenia zwierzęcego.
UKŁAD DOŚWIADCZEŃ
Badania miały charakter izobiałkowy i izooenergetyczny.
Czynnikiem doświadczalnym była obecność GM pasz w diecie zwierząt.
Pasze
Grupa I
Kontrola
Grupa II
Soja GM
Grupa III
Kuk GM
Grupa IV
Soja i Kuk GM
Śruta sojowa
RR
-
+
-
+
Ziarno kukurydzy
MON 810
-
-
+
+
WYBRANE WYNIKI BADAŃ
RÓWNOWAŻNOŚĆ I CECHY KURCZĄT
Nie stwierdzono różnic (pasze konwencjonalne vs GM) w zawartości
składników pokarmowych, w tym aminokwasów, skrobi, składników
mineralnych i tłuszczu.
Nie stwierdzono różnic (P>0,05):
masa ciała kurcząt, średnia 2421 g,
spożycie paszy, średnie 4401 g,
wykorzystanie paszy, średnie 1,818 g/kg masy ciała,
śmiertelność, średnia 3,7%,
europejski wskaźnik wzrostu, średnio 311 punkty
KURY NIOSKI
(różnice nieistotne statystycznie)
Grupa I
Kontrola
Grupa II
Soja GM
Grupa III
Kuk GM
Grupa IV
Soja i
Kuk GM
Nieśność, %
95,6
94,0
95,6
95,5
Jaja, g/szt./dobę
60,7
60,0
61,5
61,2
Masa jaja, g
63,4
63,8
64,3
64,1
Spożycie paszy, g/szt.
125
123
125
125
Wykorzystanie paszy,
kg/1 kg jaj
2,05
2,05
2,03
2,05
KURY NIOSKI
Brak istotnych różnic dla jakości jaj, w tym:
wysokość białka, jednostki Haugha, masa żółtka, barwa żółtka,
względna masa skorupy, gęstość skorupy, wytrzymałość skorupy.
Brak istotnych różnic dla bilansu N, Ca i P oraz strawności składników
pasz, w tym:
suchej masy, masy organicznej, tłuszczu surowego, zw. bez N
wyciągowych, włókna surowego.
Brak różnic we współczynniku metaboliczności energii, AMEN
ŚWINIE TUCZNIKI
(różnice nieistotne statystycznie)
Grupa I Grupa II Grupa III
Kontrola Soja GM Kuk GM
Grupa IV
Soja i Kuk GM
ADG, g/dobę
824
831
852
835
Wykorzystanie paszy,
kg/kg MC
3,16
3,16
3,12
3,15
Wydajność rzeźna, %
78,3
79,1
79,4
79,2
Mięsność tuszy, %
53,7
54,6
53,9
54,5
Polędwica, kg
7,20
7,41
7,53
7,52
Szynka, kg
7,97
8,13
8,36
8,13
Grubość słoniny, cm
2,09
2,01
2,22
1,97
ŚWINIE TUCZNIKI - jakość mięsa
(różnice nieistotne statystycznie)
Brak istotnych różnic dla jakości mięsa, w tym:
pH po 45 minutach od uboju
pH po 24 godz. chłodzenia
wodochłonność
barwa mięsa
sucha masa
białko
tłuszcz
ŚWINIE LOCHY
(różnice nieistotne statystycznie)
Brak istotnych różnic, w tym:
masa ciała loch (kryte, 100 dzień ciąży, wyproszone, odsadzone)
pobranie paszy (do 100 dnia ciąży, od 100 dnia do wyproszenia, od
krycia do wyproszenia, laktacja, cały cykl)
ŚWINIE – URODZENIA I ODCHÓW PROSIĄT
(różnice nieistotne statystycznie)
Grupa I Grupa II Grupa III
Grupa IV
Kontrola Soja GM Kuk GM Soja i Kuk GM
Urodzone w miocie, szt
10,8
11,0
10,8
11,5
Odsadzone, szt.
9,7
9,7
9,8
10,2
MC 1 dzień życia, kg
1,47
1,48
1,50
1,40
ADG, g/dobę, 1-84 dni
299
301
308
307
Wykorzystanie paszy,
kg/kg MC, 1-84 dni
1,64
1,62
1,59
1,57
KROWY – WYDAJNOŚĆ I SKŁAD MLEKA
(różnice nieistotne statystycznie)
Grupa I Grupa II Grupa III
Grupa IV
Kontrola Soja GM Kuk GM Soja i Kuk GM
Wydajność całkowita, kg
7916
8004
8055
8079
Wydajność dzienna, kg
27,78
26,66
26,90
27,52
Tłuszcz, %
3,68
3,42
3,58
3,91
Białko, %
3,26
3,24
3,20
3,42
Tłuszcz/białko
1,13
1,00
1,12
1,15
Wykorzystanie SM
kg/kg mleka
0,68
0,68
0,68
0,67
Wykorzystanie m.
paszowej kg/kg mleka
0,27
0,27
0,27
0,27
CIELĘTA
(różnice nieistotne statystycznie)
Brak różnic w składnikach mięsa (sucha masa, białko, tłuszcz i popiół oraz
kwasach tłuszczowych mięsa)
Grupa I
Kontrola
Grupa II
Soja GM
Grupa III
Kuk GM
Grupa IV
Soja i Kuk GM
MC początek
45,25
42,75
42,85
47,22
MC 90 dzień
113,0
109,2
107,7
119,5
ADG, g/dobę
10 – 90 dnia życia
837,4
820,1
799,7
902,8
Wykorzystanie SM
kg/kg MC
2,72
2,57
2,79
2,73
Wykorzystanie m.
paszowej, kg/kg MC
1,93
1,77
2,01
2,00
WNIOSKI I
(efekty produkcyjne)
Podawanie zwierzętom gospodarskim pasz zmodyfikowanych
genetycznie (GM) w dietach typowych dla tych zwierząt (śruta
sojowa, ziarno kukurydzy) oddzielnie lub łącznie, nie powoduje:
- obniżenia produkcyjności zwierząt
- podwyższenia produkcyjności zwierząt
Nie powoduje zmian składu chemicznego pasz GM, mleka, mięsa i jaj
od zwierząt spożywających pasz GM.
TRANSMISJA TRANS- DNA
DO TKANEK BROJLERÓW
Grupa I
Kontrola
Grupa II
Soja GM
Grupa III
Kuk GM
Grupa IV Grupa IV
Soja i
Soja i Kuk
Kuk GM
GM
RR
MON 810
RR
MON 810
Treść wola
-
+
+
+
+
Treść żołądka
-
+
+
+
+
Treść dwunastnicy
-
-
-
-
-
Treść jelita czczego
-
-
-
-
-
Treść jelita końcowego
i steku
-
-
-
-
-
Krew
-
-
-
-
-
Wątroba
-
-
-
-
-
Śledziona
-
-
-
-
-
Mięsień piersiowy
-
-
-
-
-
TRANSMISJA TRANS-DNA
DO TKANEK KUR NIOSEK
Grupa I
Kontrola
Grupa II
Soja GM
Grupa III
Kuk GM
Grupa IV
Soja i Kuk GM
Grupa IV
Soja i Kuk GM
Treść wola
-
+
+
+
+
Treść żołądka
-
+
+
+
+
Treść dwunastnicy
-
-
-/+ 1
-
--/+ (1)
Treść jelita
biodrowego
-
-
-
-
-
Treść jelita czczego
-
-
-
-
-
Treść jelita
końcowego i steku
-
-
-
-
-
Krew
-
-
-
-
-
Wątroba
-
-
-
-
-
Płuca
-
-
-
-
-
Śledziona
-
-
-
-
-
Jaja
-
-
-
-
-
TRANSMISJA TRANS-DNA
DO TKANEK CIELĄT
Grupa I
Kontrola
Grupa II
Soja GM
Grupa III
Kuk GM
Grupa IV
Soja i Kuk GM
Grupa IV
Soja i Kuk GM
Treść żwacza
-
+
+
+
+
Treść dwunastnicy
-
-
-
-
-
Treść jelita czczego
-
-
-
-
-
Treść jelita grubego
-
-
-
-
-
Mikroorg. jelitowe
-
-
-
-
-
Kał
-
-
-
-
-
Krew
-
-
-
-
-
Wątroba
-
-
-
-
-
Nerki
-
-
-
-
-
Płuca
-
-
-
-
-
Śledziona
-
-
-
-
-
Trzustka
-
-
-
-
-
Mięśnie
-
-
-
-
-
WNIOSKI II
(transmisja DNA GM do tkanek)
Podawanie zwierzętom gospodarskim pasz pasz zmodyfikowanych
genetycznie (GM) w dietach typowych dla tych zwierząt (śruta
sojowa, ziarno kukurydzy) oddzielnie lub łącznie, powoduje:
- denaturację białek w żołądku brojlerów i niosek (pH 1-2)
- brak detekcji trans-DNA w przewodzie pokarmowym
- rozkład enzymatyczny trans-DNA w żwaczu krów i żołądku
gruczołowym cieląt
- zanik detekcji trans-DNA w dwunastnicy krów i cieląt
- brak detekcji trans-DNA w treści jelit, w kale i bakteriach jelitowych
STATUS METABOLICZNY I ZDROWOTNY
ZWIERZĄT DOŚWIADCZALNYCH
Zakres badań:
wskaźniki biochemiczne i hematologiczne krwi
odpowiedź immunologiczna po szczepieniach prewencyjnych
obraz histopatologiczny narządów
skład gatunkowy mikroflory jelitowej
Badania anatomo-patologiczne tkanek i narządów wewnętrznych
Ocena przyżyciowa zwierząt
WSKAŹNIKI KRWI OBWODOWEJ ZWIERZĄT
DOŚWIADCZALNYCH
Brojlery i kury nioski:
AST, ALT, ALP (IU/l), cholesterolu (mg/dl), trójglicerydów (mg/dl)
erytrocyty, hematokryt, hemoglobina, leukocyty
obraz białokrwinkowy krwi obwodowej brojlerów (heterofile,
eozynofile, bazofile, limfocyty, monocyty)
(brak różnic istotnych, P>0,05)
Tuczniki:
erytrocyty, MCV, hematokryt, hemoglobina, MCH, MCHC
wskaźniki leukocytarne krwi obwodowej (WBC, LYM, MID –
monocyty, bazofile i eozynofile, PMNL – granulocyty
obojętochłonne)
(brak różnic istotnych, P>0,05)
ODPORNOŚĆ KOMÓRKOWA
- subpopulacje limfocytów krwi obwodowej
(różnice nieistotne statystycznie)
Grupa I
Kontrola
Grupa II
Soja GM
Grupa III
Kuk GM
Grupa IV
Soja i Kuk GM
19,3
27,3
29,5
22,4
CD4 (%)
11,1
17,8
18,6
14,7
CD8a+ (%)
7,6
8,7
9,4
8,0
31,0
30,9
23,2
24,7
CD4 (%)
18,2
18,3
16,1
14,7
CD8a+ (%)
9,7
11,2
8,0
8,5
Brojlery
CD3+ (%)
Kury nioski
CD3+ (%)
ODPOWIEDŹ IMMUNOLOGICZNA
ODPORNOŚĆ HUMORALNA
- po szczepieniach profilaktycznych ptaków
Brojlery i kury nioski:
rzekomy pomór drobiu
zakaźne zapalenie oskrzeli
choroba Gumboro
(brak różnic istotnych, P>0,05)
Lochy i prosięta:
poziom przeciwciał przeciw mykoplazmowenu zapaleniu płuc i chorobie
Aujeszkeyego
(brak różnic istotnych, P>0,05)
Cielęta:
wirusowe zapalenie układu oddechowego (BRSV)
parainfluenza typu 3 (PI3V)
biegunki bydła i zapalenia błon śluzowych (BVDV1)
stężenie białek ostrej fazy w surowicy krwi cieląt
(brak różnic istotnych, P>0,05)
WNIOSEK III
(ultrastruktura tkanek i narządów, mikroflora bakterii)
brak zmian patologicznych mięśni szkieletowych kur niosek
brak zmian patologicznych torby Fabrycjusza
brak zmian patologicznych wątroby tuczników
brak zmian patologicznych mięśni szkieletowych tuczników
brak transferu trans-DNA (promotor 35 S i terminator NOS) do
genowego DNA bakterii przewodu pokarmowego
brak różnic istotnych w składzie gatunkowym i ilościowym mikroflory
przewodu pokarmowego
WNIOSEK IV
Śruta sojowa GM i ziarno kukurydzy GM są równoważne żywieniowo
dla drobiu, trzody chlewnej i bydła w porównaniu z paszami
konwencjonalnymi.
Transgeniczny DNA ulega degradacji w niskim odczynie żołądka i jest
hydrolizowany do niewielkich nieaktywnych cząstek, nie ulega
transmisji do mikroflory przewodu pokarmowego, nie jest wydalany
z kałem do środowiska.
Uzyskane wyniki potwierdzają rezultaty 81 projektów badawczych w
Unii Europejskiej, że pasze zmodyfikowane genetycznie w ich
oddziaływaniu na zwierzęta odpowiadają ich odpowiednikom
niezmodyfikowanym i nie zawierają substancji lub składników
niebezpiecznych dla zdrowia zwierząt i ludzi.
CZY ISTNIEJE MOŻLIWOŚĆ SUBSTYTUCJI
SOJI GM
Z importowanej ilości 1 900 tys. ton, możliwa jest substytucja na poziomie
33%, głównie w żywieniu trzody chlewnej (tuczniki) pod warunkiem
produkcji odpowiedniej ilości grochu.
Substytucja śruty sojowej zastępczymi materiałami paszowymi:





obniży wartość pokarmową mieszanek paszowych
zwiększy ceny mieszanek paszowych
obniży wykorzystanie paszy
(zwiększy nakład paszy na jednostkę produkcji zwierzęcej)
zahamuje rozwój sektora produkcji pasz
zmniejszy efektywność ekonomiczną produkcji zwierzęcej
Pełna substytucja śruty sojowej zmodyfikowanej GMO w mieszankach
paszowych innymi materiałami wysokobiałkowymi nie jest możliwa.
CZY KRAJOWE NASIONA STRĄCZKOWE
MOGĄ BYĆ ZAMIENNIKIEM ŚRUTY SOJOWEJ ?
Rośliny strączkowe zawierają 2-3 razy mniej białka jak śruta sojowa.
Zawierają substancje antyodżywcze (zastosowanie 5-10% w mieszankach vs
15-30% śruta sojowa).
Produkowane są w małych ilościach, dobór nowych odmian bardzo niski, straty
w wyniku chorób roślin są wysokie.
Zwiększenie produkcji wymagałoby znaczących dotacji do plantatorów.
Areał, tys. ha
Zbiór, tys. ton
1969
1980
Lata
1990
229
271
118
112
72
290*
2000
2008
92
192**
82
179
*/ 1991-1995
**/ 2001-2005
Rocznik Statystyczny GUS, 169-2008
SKUTKI ZAKAZU PASZ GMO
W ŻYWIENIU ZWIERZĄT W POLSCE
Straty w produkcji kukurydzy i niższa jakość ziarna.
Brak możliwości zastąpienia importowanej śruty sojowej równoważną białkowo
paszą (= 850 tys. ton białka).
Obniżenie efektywności ekonomicznej produkcji pasz dla drobiu i świń oraz
efektywności produkcji zwierzęcej.
Spadek produkcji żywca drobiowego i wieprzowego.
Zmniejszone obroty ubojni i handlu produktami spożywczymi zwierzęcego
pochodzenia.
Pogorszenie warunków wyżywienia ludności, w tym najbiedniejszej.
USTAWOWY ZAKAZ GMO
W ŻYWIENIU ZWIERZĄT
Otwiera drogę do importu mięsa drobiowego i wieprzowego
produkowanego zagranicą na paszach GM.
Wzrost cen mięsa drobiowego i produktów przetworzonych o 10-30%
Powoduje upadłość 30-40% ferm drobiowych, zakładów wylęgu drobiu,
zakładów pakowania i przetwórstwa jaj.
Spadek salda w eksporcie produktów drobiarskich.
Wobec braku trans-GM w produktach zwierzęcych i narządach (krwi) brak jest
możliwości wykluczenia lub potwierdzenia obecności trans-GM w diecie
zwierząt rzeźnych i produktów spożywczych importowanych.
KTO POPIERA PASZE ZMODYFIKOWANE GM
W ŻYWIENIU ZWIERZĄT
-
-
EFSA, Biuro Bezpieczeństwa Żywnościowego Unii Europejskiej,
Kuria Watykanu, stanowisko papieża, biskupów i kardynałów popierających
pasze zmodyfikowane GM w żywieniu ludzi,
-
Towarzystwa Naukowe (Komitet Biotechnologii przy Prezydium PAN;
Polska Federacja Biotechnologii; Polskie Towarzystwo Biochemiczne),
-
Instytuty Naukowe MRiRW PIB,
-
Zrzeszenie Plantatorów i Producentów Kukurydzy w Polsce,
-
Zrzeszenie Producentów Zbóż w Polsce.
WNIOSEK KOŃCOWY
Niska wiedza i świadomość ludności lub ignorowanie wiedzy, nie
zwalnia osób stanowiący prawo od odpowiedzialności za
wyżywienie społeczeństwa i właściwe funkcjonowanie rolnictwa.
Białko zwierzęce jest niezbędne dla człowieka, a mięso drobiowe
najtańsze, białko w diecie decyduje o rozwoju psycho-fizycznym
człowieka.
Początkiem szybkiej ewolucji człowieka i rozwoju mózgu, było przejście
z diety roślinnej na dietę białkową, roślinno-zwierzęcą.
Wobec braku skutków szkodliwych, działanie skierowane przeciw GMO
jest szkodliwe i nie etyczne wobec rolników i konsumentów
produktów spożywczych oraz państwa.
OPRACOWANO NA PODSTAWIE:
-
-
Sprawozdań Działu Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa, Instytutu Zootechniki PIB z
realizacji tematu 8034.9 pt. ”Wpływ pasz GMO na produkcyjność i zdrowotność
zwierząt, transfer transgenicznego DNA w przewodzie pokarmowym oraz jego
retencję w tkankach i produktach żywnościowych pochodzenia zwierzęcego”.
Rządowy Program Wieloletni. 2006-2011
Licznych publikacji autorów referatu dotyczących tego zagadnienia, w tym:
A. Arczewska-Włosek; F.Brzóska; D. Bednarek ; I. Furgał-Dierżuk; E. Hanczakowska;
J. Koreleski; W. Kozaczyński; K. Kwiatek; J. Markowski; M. Mazur; Z. Pejsak; M.
Reichert; Z. Sieradzki; J. Strzetelski; M. Świątkiewicz; ; S. Świątkiewicz; G. Tomczyk;
M. Twardowska
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ