Transcript Fazla çalışma

4. ADIM
Çalışma sürelerini düzenle
Çalışma Sürelerinin Düzenlenmesi
DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE ÇALIŞMA SÜRESİ
OECD'nin, ''Factbook 2013'' başlıklı
Çalışmasında 2011 yılı verileri kullanılarak
üye
ülkelerde
çalışma
saatleri
karşılaştırıldı.
Çalışmaya göre, çalışma saatleri, yaşam
kalitesi açısından büyük önem taşıyor.
OECD çalışmasında, kişilerin çalışma
sürelerinin azalması aynı zamanda
ülkedeki verimlilik artışının kişilerce
paylaşılması olarak değerlendiriliyor.
OECD ülkelerinin çoğunluğunda, 2000
2011 yılları arasında kişi başına
ortalama çalışma saatleri azaldı.
DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE ÇALIŞMA SÜRESİ
•
•
•
OECD
ülkeleri
arasında
ortalama çalışma süresinin en
fazla olduğu ülke siestayla
anılan
Meksika
oldu.
Meksika'da çalışanlar yılda
ortalama 2.250 saat çalıştı.
Meksika'yı 2.047 saatle Şili,
2.032 saatle Yunanistan izledi.
Ortalama çalışma süresinin en
az
olduğu
ülke
olan
Hollanda'da çalışanlar 1.379
saati işte geçiriyor. Hollanda‘yı
ardından
1.413
saatle
Almanya, 1.426 saatle Norveç
izliyor.
Türkiye'de, Almanya'dan yılda
464,
Fransa'dan
401,
İngiltere'den 252, İspanya'dan
187,
Japonya'dan
149,
İtalya'dan 103, ABD'den 90
saat fazla çalışılıyor.
BİR RİSK OLARAK ÇALIŞMA SÜRESİ
İŞÇİ
SAĞLIĞINI
OLUMSUZ
ETKİLER
VERİMLİLİK
AZALIR
ÜRÜNDE KALİTE
KAYIPLARI YAŞANIR
 Anayasa 49. madde:
 Çalışma herkesin hakkı ve ödevidir.
• ANCAK!
Çalışma süreleri;
İşçinin sağlığını bozmamalı
Güvenliğini tehlikeye düşürmemeli
Verimini, yaptığı işin kalitesini düşürmemeli
Sosyal yaşama katılmasını engellememeli
Ailesine zaman ayırmasına, kendisini geliştirmesine
izin vermelidir.
5
• Çalışma sürelerini artırmak üretimi artırır, kazancı
artırır
• ANCAK!
Çalışma sürelerinin düşürülmesi;
İşsizliğe önemli katkılar sağlar
Ulusal gelirin tabana yayılmasını sağlar
6
Haftalık çalışma süresi
• Genel bakımından haftalık çalışma süresi 45 saattir
• Aksi kararlaştırılmamış ise bu süre işyerinde haftanın çalışma
günlerine eşit olarak uygulanır.
• Haftanın iş günlerinden birinde kısmen çalışılan işyerlerinde,
bu süre haftalık çalışma süresinden düşüldükten sonra,
çalışılan sürenin çalışılan gün sayısına bölünmesi suretiyle
günlük çalışma süreleri belirlenir.
7
• Günlük çalışma süresi her ne şekilde olursa olsun 11
saati aşamaz.
• 11 saatlik süre işçiyi koruma amaçlı ve kamu
düzeniyle ilgilidir. Bu sebeple bu süre hiçbir şekilde
aşılamaz
8
Örnekleyelim…
• İşyerinde haftanın altı günü çalışma yapılıyor ise;
Günlük çalışma süresi 45: 6=7.5 saati
• İşyerinde haftanın 5 günü çalışma yapılıyor ise; cumartesi
günü tamamen tatil ediliyor ise
Günlük çalışma süresi 45:5= 9 saat
• Cumartesi günü kısmen tatil ediliyor ise, örneğin
cumartesi 5 saat çalışma yapılıyor ise;
Günlük çalışma süresi 45-5= 40 saat/ 40:5= 8 saati
aşamayacaktır.
9
Çalışma sürelerinin ilan zorunluluğu
• İşveren günlük çalışmanın başlama ve bitiş saatleri ile
dinlenme saatlerini uygun araçlarla işyerinde işçilere
duyurmalıdır.(Örn: Çalışma saatleri çizelgesinin
asılması yolu ile)
• Çalışma saatlerinin ilanı işçilerin rahatlıkla
görebilecekleri bir yerde yapılmalıdır. (Örneğin:
Yemekhane, dinlenme salonu, işyeri girişi vb.)
10
Çalışma sürelerini belgeleme zorunluluğu
İşveren, işçilerin çalışma sürelerini uygun araçlarla
belgelemek zorundadır
•Uygun araçlar neler olabilir?
•İmza çizelgesi (işçinin işe giriş ve çıkış saatlerinin
yazılması koşuluyla)
•Kart basma makinaları kullanılması yolu ile
•Puantaj defteri veya puantaj kaydı tutulması yolu ile
(işçinin işe giriş ve çıkış saatlerinin yazılması koşuluyla)
11
Fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışmayı
tanımlayalım…
• Fazla çalışma: Ülkenin genel yararları yahut işin
niteliği veya üretimin artırılması gibi nedenlerle
yapılan ve haftalık kırkbeş saati aşan çalışmalardır.
• Fazla sürelerle çalışma: Haftalık çalışma süresinin
kırkbeş saatin altında belirlendiği durumlarda,
ortalama haftalık çalışma süresini aşan ve kırkbeş
saate kadar yapılan çalışmalardır.
12
Fazla çalışmanın koşulları
• Ülkenin genel yararları yahut işin niteliği veya
üretimin arttırılması gibi nedenlerle fazla çalışma
yapılabilir.
• Fazla çalışma yapma konusunda işçinin onayının
alınması ve onayın her yıl yinelenmesi gerekmektedir.
• İşçinin onayı olmaksızın işverenin fazla çalışmaya
zorlaması halinde, işçi, iş aktini İK 24/II’ye göre haklı
sebeple feshedebilir.
13
Fazla çalışmanın koşulları
• İşçi onay vermiş olsa bile sağlık durumunun fazla çalışma
yapmaya elverişli olmadığını belgelemesi halinde, işveren fazla
çalışma yapmaya zorlayamaz
• Fazla çalışma süresi bir yıldan 270 saatten fazla olamaz
• 270 saatlik süre işyeri için değil her işçi için ayrı ayrı hesaplanır.
• Zorunlu veya olağanüstü fazla çalışma 270 saatlik sürenin
dışında tutulur.
14
Hangi işlerde fazla çalışma yapılamaz?
• Sağlık kuralları bakımından yalnızca 7.5 saat ve daha az
çalışılması gereken işler
• Gece döneminde yapılan işler (20:00’den sabah 06:00’ya
kadar süren gece döneminde yapılan işler)
• Yer altı ve sualtında yapılan ve maden ve kablo döşemesi,
tünel inşaat işleri
15
Hangi kişilere fazla çalışma yaptırılamaz?
• 18 yaşını doldurmamış işçiler
• Sağlığının elvermediğini belgeleyen işçiler
• Gebe, yeni doğum yapmış ve çocuk emziren işçiler
• Kısmi süreli çalışan işçiler
16
Fazla çalışma ücreti nasıl ödenir?
• Her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal
çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde
elli yükseltilmesi suretiyle ödenir.
• İşyerinizde parça başına veya yapılan iş tutarına göre
ücret ödeniyor ise, işçinin bir saatlik sürede ürettiği
parça veya iş tutarı hesaplanır. Onu karşılayan ücret
%50 artırılmak suretiye fazla çalışma ücreti ödenir.
17
Fazla çalışmaları mutlaka belgeleyelim…
• İşveren, fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma yaptırdığı
işçilerin bu çalışma saatlerini gösteren bir belge
düzenlemek, imzalı bir nüshasını işçinin özlük dosyasında
saklamak zorundadır.
• İşçilerin işlemiş olan fazla çalışma ve fazla sürelerle
çalışma ücretleri normal çalışmalarına ait ücretlerle
birlikte, 4857 sayılı İş Kanununun 32. ve 34. üncü
maddeleri uyarınca ödenir. Bu ödemeler, ücret
bordrolarında ve İş Kanununun 37 nci maddesi uyarınca
işçiye verilmesi gereken ücret hesap pusulalarında açıkça
gösterilir.
18
Zorunlu nedenlerle yapılan fazla çalışma
• Bir arıza sırasında
• Arızanın mümkün görülmesi halinde
• Makineler veya araç gereç için hemen yapılması
gerekli acele işlerde
• Zorlayıcı bir nedenin ortaya çıkması halinde
zorunlu nedenle fazla çalışma yapılabilir
- Bu durumda işçinin onayı aranmaz
- Zorunlu nedenle yapılacak fazla çalışma için
fazla çalışma ücreti ödenmelidir. Yerine serbest zaman
kullandırılamaz
19
Olağanüstü hallerde fazla çalışma
• Seferberlik sırasında, yurt savunmasının gereçlerini
karşılayan işyerlerinde fazla çalışmaya lüzum
görülürse, işlerin çeşidine ve ihtiyacın derecesine
göre Bakanlar Kurulu, günlük çalışma süresini işçinin
en çok çalışma gücüne çıkartabilir
• Fazla Çalışma Yönetmeliği’nin 9/2 maddesi uyarınca
bu hallerde işçinin onayı aranmayacaktır
20
BİRAZ DAHA DUYARLI OLMALIYIZ
Neden fazla çalışma yapılması istenilmez ?
1-SAĞLIK,
2-İŞ GÜVENLİĞİ,
3- EKONOMİ,
4-SOSYAL HAK İHLALLERİ
21
BİRAZ DAHA DUYARLI OLMALIYIZ
Fazla mesainin insan sağlığı üzerindeki etkilerine dair bir
araştırma:
• Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Vakfı tarafınca 2004 yılında
yapılan araştırmada fazla mesainin ;
• -Baş ve Mide ağrısı,
• -İştahsızlık,
• -Baş Dönmesi,
• -Uyku bozukluğu,
• -Çarpıntı,
• -Tansiyon,
• -Stres,
yarattığı belirlenmiştir.
22
BİRAZ DAHA DUYARLI OLMALIYIZ
Fazla mesainin insan sağlığı üzerindeki etkilerine
dair bir araştırma:
• İngiltere’de, Londra Üniversitesinde yapılan araştırmada;
Fazla çalışmaların kalp krizi geçirme riskini artırdığına;
• Günlük 11 saat çalışanların, 8 saat çalışanlara göre kalp sorunu
yaşama olasılığının %67 daha fazla olduğuna;
işaret edilmiştir.
• ÖNEMLİ! Kalplerimiz; işçi, işveren veya yönetici ayrımı
yapmamaktadır.
23
BİRAZ DAHA DUYARLI OLMALIYIZ
•
•
•
•
Fazla mesainin insan sağlığı üzerindeki etkilerine
dair bir araştırma:
Almanya’da Dortmund Çalışma Enstitüsünün 2004
yılında yapmış olduğu araştırmada
İdeal çalışma haftalık 35 saat,
35-48 saat sorun yaşanmayabilir,
48 saat üzerinde sağlık sorunlarının görüldüğü
belirtilmiştir.
24
BİRAZ DAHA DUYARLI OLMALIYIZ
İŞ GÜVENLİĞİ AÇISINDA FAZLA ÇALIŞMA
• Kamuoyunda uzun süreli çalışmalar sadece hukuki bir hak
kaybı olarak görülmektedir.
• Oysa, uzun süreli çalışmaları; Fiziki, Kimyasal veya Biyolojik
riskler gibi iş riski olarak görmek gerekmektedir.
• İş güvenliği anlamında en iyi fiziki önlemleri almış olsanız da
uzun süreli çalışma, yorgunluk ve dikkatsizlik sonucu iş
kazasına neden olabilir.
• Yapılan araştırmalar iş kazası nedenleri arasında fazla
çalışmalara da yer vermiştir.
25
BİRAZ DAHA DUYARLI OLMALIYIZ
SOSYO-KÜLTÜREL HAKLAR BAKIMINDAN FAZLA ÇALIŞMA
Gün içi uzun süreli çalışmalar, genel tatil günleri veya hafta
tatili izninden yoksun bırakılması durumunda;
• Sosyal hakların bertaraf olması,
• Aile bağlarının zayıflaması,
• Örf ve adetlerini yaşayamama sonucu, kültürel aşınma,
gibi olumsuzluklar görülebilir.
26
BİRAZ DAHA DUYARLI OLMALIYIZ
EKONOMİK YANSIMALARI BAKIMINDAN FAZLA
ÇALIŞMA
• Uzun süreli Çalışmalar istihdamı olumsuz
etkilemektedir.
• Uzun süreli çalışmalar sonucu oluşan olumsuz sağlık
koşulları işgücü kaybına yol açtığından (raporlu
süreler, motivasyon eksikliği gibi) işletme açısından
ekonomik kayıplara yol açmaktadır.
• İşletmeler açısından fazla çalışma ücreti normal
çalışma ücretinden daha maliyetlidir.
27
ÇALIŞMA SÜRELERİNE İLİŞKİN AYRIKSI DÜZENLEMELER
Denkleştirme Uygulaması
Belirli bir dönemle sınırlı kalmak koşulu ile, çalışma
sürelerinin günde 11 saati geçmemek koşulu ile
haftanın çalışılan günlerine farklı dağıtılmasına, diğer bir
deyişle bazı haftalar 45 saatten uzun, bazı haftalar 45
saatten daha kısa çalışılmasına imkan veren
uygulamadır.
28
ÇALIŞMA SÜRELERİNE İLİŞKİN AYRIKSI DÜZENLEMELER
Avantajı:
1)İşlerinizin yoğun olduğu dönem süresince bazı
iş haftalarında daha uzun sürelerle çalışma
imkanı kazanırsınız.
2) 45 saatten daha uzun çalıştığınız haftalar için
işçilere fazla çalışma ücreti ödemezsiniz.
29
ÇALIŞMA SÜRELERİNE İLİŞKİN AYRIKSI DÜZENLEMELER
ANCAK! bu haktan yararlanabilmenin bazı koşulları
bulunmaktadır:
•Denkleştirme için işçilerinizin yazılı onayını almanız
gerekmektedir.
•Denkleştirme uygulamasını en fazla 2 aylık bir dönem için
yapabilirsiniz. (Ancak TİS hükmü ile 4 aya kadar uzatmak
mümkündür.)
•Çalışma saatlerinin uzun tutulduğu günlerde, günlük
çalışma süresi 11 saati geçmemelidir.
•İki aylık dönem içindeki ortalama haftalık çalışma süreniz
45 saati aşmamalıdır.
•İşçilerin özlük dosyasında bilgiler saklanır.
30
Denkleştirme uygulamasına ilişkin bir örnek verelim…
İşçinin Ocak ve Şubat ayı çalışmaları aşağıdaki gibidir.
OCAK
ŞUBAT
TOPLAM
1.HAFTA
60
15 saat Fazla
2.HAFTA
20
25 saat Eksik
3.HAFTA
25
20 saat Eksik
4.HAFTA
20
25 saat Eksik
5.HAFTA
65
20 saat Fazla
6.HAFTA
60
15 saat Fazla
7.HAFTA
60
15 saat Fazla
8.HAFTA
50
05 saat Fazla
8 HAFTA
360 SAAT
31
• İşçinin işyerinde Ocak ve Şubat aylarında denkleştirme
uygulaması yapılmıştır.
•
İşçinin iki aylık dönemde, 1, 5, 6, 7 ve 8. haftalarda, haftada
45 saatin üzerinde, 2, 3 ve 4. haftalarda ise 45 saatten eksik
çalışmıştır.
• İki aylık dönem içinde toplamda 360 saat çalışma yapmıştır.
• İki aylık toplam çalışmayı 8 iş haftasına böldüğümüzde, İşçinin
haftada ortalama 45 saat çalışma yapmıştır.
• DENKLEŞTİRME DOĞRU UYGULANMIŞTIR.
32
İşyerlerinde denkleştirme uygulamalarında karşılaştığımız
sorunlar
 2 ay yerine, 5-6 aylık dönemler için uygulandığı
görülmektedir.
 Sürekli uzun çalışma, denkleştirme olarak
nitelendirilmektedir.
 Denkleştirmede işçinin onayı alınmamaktadır.
 Denkleştirme uygulaması kayıtlara
yansıtılmamaktadır.
33
ÇALIŞMA SÜRELERİNE İLİŞKİN AYRIKSI DÜZENLEMELER
Serbest zaman uygulaması
İşçiye yapmış olduğu fazla çalışmalar
karşılığında, fazla çalışma ücreti ödemek yerine,
serbest zaman(ücretli izin) kullandırılması
uygulamasıdır.
34
• İşçinin fazla çalışma karşılığı ücret almak yerine,
serbest zaman kullanmayı kabul etmesi
gerekmektedir.(Yazılı muvafakat)
• Fazla çalışmanın yapıldığı tarihten itibaren 6 ay içinde
serbest zaman kullandırılmalıdır.
• Her bir saatlik fazla çalışma için bir buçuk kat yani bir
buçuk saat serbest zaman kullandırılmalıdır.
• Tatil günleri serbest zaman olarak kullandırılamaz.
• İşçiye kullandırılan serbest zamanla ilgili kayıt
düzenlenip özlük dosyasında saklanmalıdır.
35
Serbest zaman uygulamasına ilişkin örnek verelim…
İşçi, Ocak, Şubat ve Mart aylarında yaptığı fazla çalışmalar
karşılığı serbest zaman kullanacaktır.
YAPILAN FAZLA
ÇALIŞMA
SERBEST ZAMANIN
DÖNEMİ SAATİ
KULLANMA
ZAMANI
KULLANILACAK GÜN
SAYISI
OCAK
45
7.Aya kadar
9 gün olarak
ŞUBAT
60
8.Aya kadar
12 gün olarak
MART
30
9.Aya kadar
6 gün olarak
36
• Ocak ayında yapılan 45 saatlik fazla mesai, 6 güne
karşılık geliyor (45:7.5=6). Serbest zamanın bir buçuk
kat olarak hesaplanması gerekir. İşçiye, 9 günlük
(6x1.5) serbest zamanın 6 ay içinde yani Haziran
ayının sonuna kadar kullandırılması gerekir.
• Aynı hesaplama yöntemi ile Şubat ayında yapılan 60
saatlik mesainin 12 gün, Mart ayında yaptırılan 30
saatlik fazla mesainin 6 gün olarak kullandırılması
gerekir.
37
İşyerlerinde serbest zaman uygulamalarında karşılaştığımız
sorunlar
1.Birebir uygulanıyor. Örneğin 5 saat fazla çalışma yapmışsa
karşılığında 5 saat izin kullandırılıyor.
2.İşçiye fazla çalışma karşılığı, serbest zaman kullandırıldığına dair
herhangi bir kayıt tutulmuyor.(ispat sorunu)
3.İşçilerin fazla mesai karşılığı ücret yerine serbest zaman
kullanmayı kabul ettiklerine dair onayları alınmıyor.
38
ÇALIŞMA SÜRELERİNE İLİŞKİN AYRIKSI DÜZENLEMELER
Telafi çalışması
•Zorunlu nedenlerle işin durması,
•Ulusal bayram ve genel tatillerden önce veya sonra
işyerinin tatil edilmesi
•Benzer nedenlerle işyerinde normal çalışma sürelerinin
önemli ölçüde altında çalışılması veya tamamen tatil
edilmesi
•İşçinin talebi ile kendisine izin verilmesi hallerinde,
işverenin iki ay içinde, çalışılmayan süreler için telafi
çalışması yapması uygulamasıdır.
39
Telafi çalışmasının koşulları
• Çalışmanın yapılamadığı tarihten itibaren, iki ay içinde
telafi çalışması gerçekleştirilmelidir.
• Telafi çalışması günde 3 saatten fazla olamaz.
• Tatil günlerinde (hafta tatili, genel tatil) telafi çalışması
yaptırılamaz.
• Her bir saatlik çalışmama durumu karşılığında bir saat
telafi çalışması yaptırılabilir.
• Telafinin ne zaman yapılacağına işveren karar verir.
• Yapılan telafi çalışmalarına ilişkin kayıt düzenlenmelidir.
• Telafi çalışmaları, fazla çalışma veya fazla sürelerle
çalışma sayılamaz.
40