Transcript Birinci Basamakta Diyabetin Tanısı

BİRİNCİ BASAMAKTA
DİYABETİN TANISI
Dr Burcu AYKANAT
KTÜ TIP FAKÜLTESİ
AİLE HEKİMLİĞİ AD
27.01.2015
Amaç

Diyabetin tanısı ve taraması ile ilgili bilgi vermek
Öğrenim hedefleri

Bu dersin sonunda katılımcılar;










Diyabetin tanımını yapabilmeli
Anamnez ve fizik muayenede hastayı diyabet açısından değerlendirebilmeli
Diyabetin semptomlarını sayabilmeli
Tanı kriterlerini sayabilmeli
Tip 1 ve tip 2 diyabetin ayrıt edici özelliklerini sayabilmeli
Diyabetin tarama endikasyonlarını sayabilmeli
Diyabetin tanı testlerini sayabilmeli
Diyabet tanı ve tarama tetkiklerini yorumlayabilmeli
Gestasyonel diyabet tarama ve tanı testlerini açıklayabilmeli
Diyabet tanısı konan hastanın sevk kriterlerini sayabilmeli
VAKA






36 yaş erkek hasta
Masabaşı hareketsiz bir yaşamı var
Baba obez, anne ve anneannede tip 2 DM
Aç kalmaya tahammülsüzlük, tatlı yedikten sonra
ellerde titreme, çarpıntı ve yemek sonralarında uyku
isteği
Boy:174m Kilo:88kg BKİ:29.1kg/m2
KB:120/80mmHg
VAKA








AKŞ:89 mg/dl
TKŞ:94 mg/dl
Total kolesterol:202 mg/dl
Trigliserit:284 mg/dl
HDL:32 mg/dl
TSH:2.13 U
İdrar:Normal
Ekg:Normal
VAKA (6yıl sonra)



42 yaşında yemeklerden sonra
halsizlik,uyuklama atakları
Kilo:94kg Boy:174m BKİ:31kg/m2
KB:125/80mmHg
VAKA (6 yıl sonra)






AKŞ:115 mg/dl
TKŞ:198 mg/dl
Trigliserit:239 mg/dl
HDL:33 mg/dl
İdrar: Normal
EKG: Normal
VAKA (12 yıl sonra)





48 yaş erkek hasta
HT(KB:140/90mmHg)
Kilo:89.5kg
Boy:174m
BKİ:29.1kg/m2
VAKA (12 yıl sonra)








AKŞ:132 mg/dl
TKŞ:216 mg/dl
Total kolesterol:234 mg/dl
Trigliserit:284 mg/dl
HDL:34 mg/dl
HbA1c:%6.7
İdrar:Normal
Ekg:Normal
Diyabetin Tanımı

Diyabet, insülin sekresyonundaki ve/veya insülin
etkisindeki bozukluğa bağlı olarak oluşan hiperglisemi
ile karakterize karbonhidrat, lipid ve protein
metabolizmasında bozukluklar ile seyreden, ilerleyici ve
komplikasyonlara yol açan metabolik bir hastalıktır.
Diyabet Semptomları
Klasik semptomlar
 – poliüri
 – polidipsi
 – polifaji veya
 – istahsızlık
 – halsizlik, çabuk
 – yorulma
 – agız kurulugu
 – noktüri
Daha az görülen
semptomlar

– bulanık görme

– açıklanamayan kilo

kaybı

– inatçı enfeksiyonlar

– tekrarlayan mantar

infeksiyonları
Diyabet Taraması
Yapılacak Bireyler
1. >40 yas bireylerde, özellikle BKI>25 kg/m2 ise, AKŞ
ölçülmeli, normal ise 3 yılda bir tekrar edilmeli.
2. Obez/kilolu bireylerin (BKI>25 kg/m2), asagıdaki risk
gruplarından birine dahil ise, daha genç yaslarda ve
daha sık arastırılmaları gerekir;
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
Diyabetiklerin I. derece yakınları
Diyabet prevalansı yüksek etnik gruplara mensup kisiler
Kronik sedanter hayat süren kisiler
Iri bebek doguran veya GDM tanısı almıs kadınlar
Hipertansif bireyler (kan basıncı: KB≥140/90 mmHg)
Dislipidemikler (HDL-kolesterol ≤35 mg/dl veya trigliserid ≥250 mg/dl)
Daha önce IFG veya IGT saptanan bireyler
Polikistik over sendromu olan kadınlar
Insülin rezistansı olanlar
Vasküler hastalık anamnezi olan hastalar
Hastaya Yaklaşım
ANAMNEZ







Diyabet tanısı ile ilgili semptomlar,
Yeme alışkanlıkları,
Beslenme durumu,
Kilo öyküsü,
Daha önceki veya şimdiki infeksiyonları (cilt, ayak, diş,
genitoüriner)
Sigara ve alkol alışkanlığı
Ailede diyabet ve diğer endokrin hastalıklar sorgulanmalıdır.
FİZİK MUAYENE







Boy, kilo,bel çevresi ölçümü
BKİ
Kan basıncı
Ağız içi muayenesi
Tiroid palpasyonu
Nabız muayenesi
Nörolojik muayene
LABORATUAR İNCELEMELERİ

AKŞ

TKŞ

HbA1c

İdrar
TEMD ÖNERİLERİ

1. Diyabet tanısında AKŞ benimsenmelidir.

2. Diyabet açısından riskli bireylerde OGTT yapılmalıdır.

3. Uluslararası Diyabet Uzmanlar Komitesi 2008 yılında yaptığı bir dizi
toplantı sonucunda uluslarası standardizasyon kurallarına uyulması
koşuluyla A1C ≥%6.5 ile birlikte AKŞ ≥126 mg/dl bulunan kişilere
diyabet tanısı konulmasını ve bu yaklaşımın OGTT’ye alternatif olarak
kullanılmasını önermektedir.
Prediyabet

IFG(Bozulmuş açlık glukozu)

IGT(Bozulmuş glukoz toleransı)

A1c %5.7-6.4 aralığında bulunan bireyler diyabet
açısından yüksek risk altındadır ve prediyabet olarak
kabul edilirler.
Erişkinlerde tip 2 diyabet taraması ve tanılama şeması
Diabetes mellitus

Buna göre diyabet tanısı dört yöntemden herhangi birisi ile
konulabilir. Çok ağır diyabet semptomlarının bulunmadığı
durumlar dışında, tanının daha sonraki bir gün, tercihen aynı
yöntemle doğrulanması gerekir.
Oral Glukoz Tolerans Testi
Endikasyonları
1-Açlık kan glukozu değerlerinin tekrar eden ölçümlerde 100-125mg/dl
arasında bulunması.
2-Gestasyonel diyabet tanısı koymak.
3-Gestasyonel diyabet tanısı konulmus kadınlarda dogumdan 6 hafta
sonra glukoz metabolizmasını yeniden degerlendirmek.
4-Otozomal dominant geçisli bir diyabet formu olan MODY
ailelerinde, aile bireylerinin taranması amacıyla.
5-Diyabete ait olabilecek komplikasyonların varlıgında, nöropati ve
retinopati gibi veya genç yasta açıklanamayan aterosklerotik
hastalıgı olanlarda(koroner arter hastalıgı ve periferik damar
hastalıgı gibi).
6-Travma, cerrahi girisim gibi akut stres hallerinde hiperglisemi veya
glukozüri saptanan kisilerde akut
durum düzeldikten sonra glukoz metabolizmasını değerlendirmek
amacıyla.
Sınıflandırma




I.
Tip 1 diyabet
 A. İmmun aracılı
 B. İdiyopatik
II. Tip 2 diyabet
III.Gestasyonel diabetes mellitus (GDM)
IV. Diğer spesifik diyabet tipleri






beta-hücre fonksiyonlarının genetik defekti (monogenik
diyabet formları)MODY ler
İnsülinin etkisindeki genetik defektler
Endokrinopatiler
İlaç veya kimyasal ajanlar
Diyabetle ilişkili genetik sendromlar
İnfeksiyonlar
Tip 1 Diyabet
Mutlak insülin eksikliği (sebebi beta hücre yıkımı) vardır.

Her yasta başlayabilir, ama sıklıkla çocuk ve adolesan çağlarında
ortaya çıkar.

Sıklıkla akut başlangıçlıdır.

Hastalar sıklıkla zayıf ya da normal kilodadır.

HLA DQ ve DR sınıf-II genleri ile sıkı ilişkisi oldugu saptanmıstır.

Hastalığın başlangıcında serumda sıklıkla otoantikorlar (ICA,
GADA, IAA, IA2A) mevcuttur.

Hastaların %10’unda birinci derece yakınlarda tip 1
diyabet bulunur.

Diyabetik ketoasidoza yatkındırlar.

Hastaların saglıklı yasaması için insülin tedavisi
kaçınılmazdır.

Tip 2 Diyabet

Beta hücre fonksiyonunda bozukluk vardır(insülin salınımı
azalmıstır) veya periferik dokularda insülin sensitivitesi azalmıstır
(insülin direnci)

Orta yaslarda baslar(30 yaş sonrası).

Baslangıcı yavastır.

Hastalar sıklıkla obez veya kiloludur [Beden kitle indeksi (BKİ)
>25 kg/m2].

Genetik faktörler ve çevresel faktörler beraber rol oynar.

Hastaların yaklasık %50’sinde ailede diyabet öyküsü pozitiftir.

Tıbbi beslenme tedavisi, egzersiz, OAD ve gerekirse insülin ile
tedavi edilir.
Tip 1 Diyabet ve Tip 2 Diyabet
Klinik Özellikler
T1DM
T2DM
Başlangıç yaşı
Genellikle ≤ 30 yaş
Genellikle ≥ 30 yaş
Başlangıç Şekli
Genellikle akut, semptomatik
Yavaş, çoğunlukla asemptomatik
Ketozis
Sıklıkla var
Sıklıkla yok
Başlangıç kilosu
Genellikle zayıf
Genellikle obez
Ailede diyabet yükü
Yok veya belirgin değil
Yoğun
Düşük
Normal / Yüksek / Düşük
Otoantikor (ICA AntiGAD, IA2Ab, IAA)
Genellikle pozitif
Negatif
Otoimmün hastalık birlikteliği
Var
C - peptip
Yok
Gestasyonel Diyabet

Gestasyonel Diyabet,

Gebelik sırasında ortaya çıkan ya da gebelikte tanısı konan glukoz
intoleransıdır. Doğum sonrasında genellikle kan şekeri düzeyleri normal
seviyelere iner. Hayatın ileri yıllarında bu hastaların yüzde 10’unda tip1
diyabet, önemli bir kısmında tip2 diyabet gelişir.
Gestasyonel Diyabette Risk
Faktörleri







Önceki gebelikte GDM varlığı
Gebelik öncesi glukoz intoleransı tanısı
Ailede DM öyküsü
Önceki gebelikte makrozomi ve
polihidroamnios öyküsü
Önceki gebelikte annenin fazla kilo
artışı(20kgdan fazla)
Glukozüri
Kilo fazlalığı(BKİ>25)

İlk prenatal muayeneden itibaren risk değerlendirmesi yapılmalı
ve AKŞ ölçülmelidir.

Gestasyonel diyabet riski yüksek gruplardan birine dahil ise AKŞ
nondiyabetik sınırlarda (<126 mg/dl) bulunsa bile, 75 g glukozlu
OGTT yapılmalıdır.

Gestasyonel diyabet riski yoksa 24-28. haftalarda OGTT
yapılmalıdır.

Gebelik diyabetinin araştırılması amacıyla tek aşamalı veya iki
aşamalı tanı yaklaşımı kullanılmaktadır.

50 g OGTT ile 24-28. haftalarda tüm gebelere yapılan
gestasyonel diyabet taramasının amacı

fetüste makrozomi ve buna bağlı riskleri azaltmak,

anne adayının sağlığını korumak ve

ileride gelişebilecek tip 2 diyabet ve insülin rezistansı açısından riskli
kadınları izleyebilmektir.
a. İki aşamalı tanı yaklaşımı

1). 50 g glukozlu tarama testi:
Gebeliğin 24.-28. haftasında

Rastgele bir zamanda 50 g glukozlu sıvı içirildikten 1 saat
sonra PG >180 mg/dl ise gestasyonel diyabet tanısı konur.
PG düzeyi ≥140 mg/dl ise diyabet açısından kuşkuludur,
daha ileri bir testin (100 g veya 75 g glukozlu OGTT)
yapılması gerekir. 100g ya da 75g glukoz testinde en az iki
değerin normal sınırı aşması GDM tanısı koydurur.
Gestasyonel diyabet tarama ve
tanı kriterleri
Gebelik sonrası tarama

GDM tanısı almış kadınlarda, doğumdan sonra 6-12. haftalarda
standart 75 g glukozlu 2 saatlik OGTT yapılmalı ve gebe
olmayan kişilerdeki gibi yorumlanmalıdır.

Bu kadınlarda kalıcı tip 2 diyabet riski çok yüksektir.

Yaşam boyu 3 yılda bir diyabet taraması yapılmalıdır.
DİYABET TANISI KONAN HASTADA
SEVK KRİTERLERİ




18yaş altı diyabetli hastalar Çocuk Endokrinoloji Uzmanları tarafından
takip edilmelidir. Aile hekimi endokrinoloji uzmanı tarafından düzenli
olarak bilgilendirilmelidir.
Tip1 DM tanısı konan hasta Endokrinoloji uzmanına sevk edilmelidir.
Aile hekimi endokrinoloji uzmanı tarafından düzenli olarak
bilgilendirilmelidir.
Tip2 DM tanısı alan hastalar şu durumlar varsa sevk edilmelidir:

AKŞ≥300mg/dl

TKŞ ≥ 400mg/dl

HbA1c ≥%10
Tip2 DM tanısı alan hasta her türlü tedaviye rağmen 6 ay boyunca
ölçülen iki kan şekeri aşağıdaki aralıkta işe sevk edilmelidir:

AKŞ≥160-300mg/dl

TKŞ≥225-400mg/dl

HbA1c≥%8
VAKA







31 yaş erkek hasta
2 aydır çok su içme-idrara çıkma-ağız kuruluğu şikayetleri
varmış.
20 günde 12 kilo vermiş
Son iki ayda sırtında kaşıntılı yaralar çıkmış
Amcası ve babaannesinde DM
Amcası vefat etmiş
Annesinde HT
VAKA


FM: Normal
Kilo:90 kg

Laboratuar:



Boy:170 cm


BKİ:31.14 kg/m2




Bel çevresi:105 cm

Kalça çevresi:105 cm
Endokrin servisine yatırıldı.
Glukoz:280 mg/dl
İdrar keton:80
İnsülin:11.6
HbA1c:%14.2
Na:133 mEq/L
K:4.2 mEq/L
Özet




Diyabet nedir?
Diyabet tanısı nasıl
konur?
Prediyabet nedir?
Gebelere OGTT
taraması nasıl
yapılır?
Kaynaklar
Türkiye Endokrin Metabolizma Derneği Diabetes Mellitus ve
Komplikasyonlarının Tanı, Tedavi ve İzlem Kılavuzu(2014)

Ulusal Diyabet Kongresi Konsensus Grubu Diyabet Tanı ve
Tedavi Rehberi(2011)

Diyabetik Hastaya Yaklaşım (İnt. Dr Aytaç Candemir)

www.sağlıkbakanlığı.gov.tr/klinikkalite
4. Uluslar arası Sağlıkta Performans ve Kalite Kongresi-Ankara
Mayıs 2013 (Doç Dr Adem ÖZKARA)

Teşekkürler.
14 KASIM DÜNYA DİYABET GÜNÜ
DİYABET KONULU RESİM YARIŞMASI 2013
BİRİNCİLİK ÖDÜLÜ
Sezer PEZÜKOĞLU