Transcript Meandry farmakoterapii w okresie ciązy, laktacji oraz chorych w

Meandry farmakoterapii w okresie ciąży i laktacji
oraz w wieku rozwojowym
i podeszłym
Uwarunkowania genetyczne terapii
Lek. Melania Mikołajczyk
Klinika Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Farmakologii Klinicznej UM w Łodzi
Odrębności farmakoterapii w okresie ciąży
Pojęcie teratogenu
Czynnik zewnętrzny, który oddziałując na tkanki we wczesnym
okresie rozwoju powoduje powstawanie odchyleń przekraczających
granicę osobniczych zmienności fenotypowych lub defektów
czynności metabolicznych
definicja Landauera z 1972 roku
Okresy życia płodowego
• Stadium blastocysty (do 16. dnia od zapłodnienia)
• Organogeneza (od 17. do 60. dnia)
• Histogeneza i dojrzewanie funkcjonalne
(od 60. dnia do porodu)
Rodzaje uszkodzeń płodu
• gametopatie (są wynikiem uszkodzeń gamet przed zapłodnieniem,
następstwem są aberracje chromosomalne)
• blastopatie (może nastąpić obumarcie embrionu lub prawidłowy
rozwój, wyjątek stanowi etanol – może pozostawić trwałe
następstwa)
• embriopatie ( wrodzone wady rozwojowe)
• fetopatie (uszkodzenie narządów, ale nie ich wadliwe
wykształcenie)
Klasyfikacja leków wg FDA pod względem
ich stosowania u kobiet w ciąży
•
•
•
•
•
Kategoria A
Kategoria B
Kategoria C
Kategoria D
Kategoria X
Kategoria A
• Kontrolowane badania kliniczne u kobiet w ciąży nie wykazały
działania teratogennego leku.
• Lek bezpieczny w okresie ciąży.
Kategoria B
• Badania doświadczalne na zwierzętach nie wykazały ryzyka
działania teratogennego leku.
• Nie przeprowadzono kontrolowanych badań u kobiet w ciąży.
Kategoria C
• Badania doświadczalne na zwierzętach wykazały działanie
teratogenne lub embriotoksyczne leku.
• Brak potwierdzenia na podstawie kontrolowanych badań klinicznych u
kobiet w ciąży.
• Lek może być stosowany u kobiet w ciąży tylko wówczas, gdy
korzyści z jego podania przewyższają ryzyko niekorzystnego wpływu
na płód.
Kategoria D
• Występuje potwierdzone ryzyko działania teratogennego na płód
ludzki.
• Lek może być stosowany tylko w stanach zagrożenia życia matki w
sytuacji, gdy nie ma alternatywnych leków z wyżej wymienionych
kategorii lub gdy leki te są nieskuteczne.
Kategoria X
• Lek o wysokim ryzyku działania teratogennego.
• Stopień ryzyka zdecydowanie przewyższa potencjalne korzyści ze
stosowania leku.
• Lek bezwzględnie przeciwwskazany u kobiet w ciąży
Leki o szczególnie wysokim
ryzyku działania teratogennego
Leki najczęściej stosowane w
okresie ciąży
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
leki cytotoksyczne
metale ciężkie
tyreostatyki
retinoidy
leki przeciwpadaczkowe
leki przeciwcukrzycowe
leki przeciwkrzepliwe
NLPZ
antybiotyki
leki hipotensyjne
leki przeciwcukrzycowe
leki przeciwkrzepliwe
leki przeciwpadaczkowe
NLPZ w ciąży
Paracetamol – lek z wyboru
• ośrodkowy mechanizm działania – brak hamowania syntezy PG na
obwodzie
• kategoria B wg FDA (z dodatkiem kofeiny - kategoria C)
• dozwolony we wszystkich trymestrach ciąży
• względnie bezpieczny, jeśli jest stosowany przez krótki okres w
dawkach terapeutycznych
• UWAGA na działanie nefrotoksyczne i hepatotoksyczne
NLPZ w ciąży
Kwas acetylosalicylowy
-
standardowy teratogen dla zwierząt – nie udowodniono takiego
działania u płodów ludzkich
-
stosowany w dawkach wyższych niż antyagregacyjne stwarza
wysokie ryzyko działań niepożądanych, zwłaszcza w III trymestrze i
okresie okołoporodowym
-
kategoria C wg FDA
-
w III trymestrze i okresie okołoporodowym – kategoria D
NLPZ w ciąży
Kategoria C wg FDA
• Naproksen
• Ibuprofen
• Diklofenak (kat D w III trymestrze)
• Ketoprofen (kat D w III trymestrze)
• Indometacyna (kat D jeśli stosowana dłużej niż 48 godzin, po 34 hbd lub
w okresie okołoporodowym)
Kategoria D wg FDA
• Fenylbutazon (?)
• Metamizol (?)
Antybiotyki z wyboru u kobiet w ciąży
• Penicyliny
• Cefalosporyny (zwłaszcza I i II generacji)
• Makrolidy: erytromycyna, azytromycyna – kat B
(z wyjątkiem klarytromycyny – kat C)
Antybiotyki przeciwwskazane w ciąży
•
•
•
•
•
Fluorochinolony
Tetracykliny
Aminoglikozydy
Sulfonamidy
Nitrofurantoina (nie stosować w I trymestrze oraz krótko przed
rozwiązaniem)
• Metronidazol (nie stosować w I trymestrze)
• Kotrimoksazol (nie stosować w I trymestrze oraz krótko przed
rozwiązaniem)
• Chloramfenikol
Tetracykliny
•
•
•
•
•
Hipoplazja układu kostnego
Zaburzenia wzrostu kości
Niedorozwój i przebarwienia szkliwa zębów
Uszkodzenie wątroby płodu – żółtaczka jąder podkorowych mózgu
Zwiększenie ryzyka wystąpienia stłuszczenia wątroby i uszkodzenia
nerek u ciężarnych
Aminoglikozydy
• Ryzyko uszkodzenia ucha wewnętrznego płodu
→ trwała głuchota
Fluorochinolony
• Ryzyko wystąpienia zaburzeń rozwoju chrząstek wzrostowych
• Ryzyko wystąpienia artropatii
Sulfonamidy
• Wypieranie bilirubiny z połączeń z białkami →nasilenie żółtaczki
jąder podkorowych mózgu
Nitrofurantoina
• Niedokrwistość hemolityczna u noworodka
(w III trymestrze ciąży) ze względu na niedojrzałość układu
enzymatycznego wątroby
Metronidazol
• przeciwwskazany w I trymestrze ciąży (ryzyko uszkodzenia OUN i
układu krwiotwórczego, zaburzenia czynności żołądka i jelit u płodu)
• bezpieczniejsze jest stosowanie miejscowo działających preparatów
Chloramfenikol
• aplazja szpiku u płodu
• zapaść sercowo-naczyniowa u noworodka (zespół szarego dziecka)
Pytanie: Czy będziemy leczyć bezobjawowy
bakteriomocz u kobiety ciężarnej?
Bezobjawowy bakteriomocz lub zakażenie
pęcherza moczowego u kobiet w ciąży:
Leki przeciwbakteryjne I rzutu (3 -7 dni)
• amoksycylina
• amoksycylina/kwas klawulanowy
• cefaleksyna
• cefuroksym
• nitrofurantoina
Leki przeciwbakteryjne II rzutu (jednorazowe podanie)
• fosfomycyna
ww leki kat B
Odmiedniczkowe zapalenie nerek
u kobiet w ciąży:
Antybiotyk (14 dni)
•
amoksycylina z kwasem klawulanowym
•
cefuroksym
•
ceftriakson
(nie należy zalecać nitrofurantoiny – do stosowania tylko w zapaleniu
dolnych dróg moczowych)
Rozważyć podaż antybiotyku dożylnie
Wykonać posiew moczu
Rozważyć hospitalizację
W razie potrzeby nawodnić chorą
Nadciśnienia tętnicze w ciąży
Klasyfikacja:
1. Nadciśnienie tętnicze wcześniej istniejące - rozpoznawane do
20 hbd, zwykle utrzymujące się >42 dni po porodzie
2. Nadciśnienie tętnicze ciążowe – rozpoznawane po 20 hbd,
ustępuje w większości przypadków w ciągu 42 dni po porodzie
(st. przedrzucawkowy – znaczny białkomocz, upośledzona perfuzja narządowa)
3. Nadciśnienie tętnicze wcześniej istniejące z nałożonym
nadciśnieniem tętniczym ciążowym z białkomoczem –
nadciśnienie wcześniej istniejące z nałożonym nadciśnieniem
ciążowym z białkomoczem
4. Nadciśnienie tętnicze niesklasyfikowane przed porodem –
rozpoznane po 20 hbd, nieznane wcześniejsze wartości BP
Wytyczne ESH/ESC 2013
Kryteria rozpoznania
Takie jak w populacji ogólnej:
SBP ≥ 140 mmHg i/lub DBP ≥ 90 mmHg
Nadciśnienia tętniczego w ciąży
Należy rozważyć wczesne leczenie hipotensyjne przy wartościach
BP ≥ 140/90 mm Hg u kobiet z:
a. Nadciśnieniem tętniczym wywołanym ciążą (z białkomoczem lub bez
niego)
b. Z nadciśnieniem rozpoznanym przed ciążą z nakładającym się
nadciśnieniem ciążowym
c. Z nadciśnieniem tętniczym z powikłaniami narządowymi lub z
objawami
Farmakoterapia jest wskazana u wszystkich pacjentek, jeżeli
BP jest ≥ 150/95 mm Hg
Nadciśnienia tętniczego w ciąży
bezwzględnie przeciwwskazane są:
• ACE inhibitory
• sartany
• inhibitory reniny
(kat D)
Nadciśnienia tętniczego w ciąży
doustnie:
Leki I rzutu:
• metyldopa (kat B)
• labetalol (kat C)
• nifedypina (kat C)
Leki II rzutu:
można rozważyć betaadrenolityki i diuretyki
Nadciśnienia tętniczego w ciąży
– stany nagłe
Gdy SBP ≥170 mmHg lub DBP ≥110 mmHg
• labetalol i.v (kat C)
• nitrogliceryna i.v. (kat --)
• nitroprusydku sodu i.v. (kat C) (przedłużone podawanie
nitroprusydku sodu wiąże się ze zwiększonym ryzykiem zatrucia
płodu cyjankami )
Cukrzyca w ciąży
Klasyfikacja:
1. Cukrzyca przedciążowa (PGDM, pregestational diabetes
mellitus) — gdy w ciążę zachodzi kobieta chorująca
już na cukrzycę
2. Hiperglikemia po raz pierwszy rozpoznana w trakcie ciąży
a)cukrzyca w ciąży
b)cukrzyca ciążowa (GDM gestational diabetes mellitus)
Zalecenia kliniczne PTD 2014
Kryteria rozpoznawania
a) cukrzyca w ciąży
- glikemia na czczo ≥7 mmol/l (126 mg/dl)
- lub glikemia >11,1 mmol/l (200 mg/dl) w 2. godz. OGTT 75 g
- lub glikemia przygodna ≥11,1 mmol/l (200 mg/dl) z towarzyszącymi
objawami hiperglikemii
b) cukrzyca ciążowa (GDM gestational diabetes mellitus)
rozpoznawana między 24-28. tygodniem ciąży na podstawie wyników
75 g OGTT:
- glikemia na czczo 5,1–6,9 mmol/l (92–125 mg/dl)
- po 1 godz. ≥10,0 mmol/l (180 mg/dl)
- po 2 godz. ≥8,5–11,0 mmol/l (153–199 mg/dl)
Cukrzyca w ciąży
• insuliny ludzkie - bezpieczeństwo jest udowodnione w ciąży
• insuliny analogowe - bezpieczeństwo stosowania insulin lispro i
glarginy wykazano w szeregu badań obserwacyjnych, a insulin
aspart i detemir także w badaniach randomizowanych
(kat C)
Cukrzyca w ciąży
• intensywna insulinoterapia metodą wielokrotnych wstrzyknięć
• insulinoterapia metodą ciągłego podskórnego wlewu insuliny (CSII,
continuous subcutaneous insulin infusion)


kwalifikacja i prowadzenie chorych w ośrodkach diabetologicznych
posiadających doświadczenie w terapii CSII
terapię pompową najlepiej rozpocząć na etapie planowania
lub we wczesnej ciąży (do 12. tygodnia)
Cele leczenia
• Stężenie HbA1c u kobiet z cukrzycą przedciążową należy oznaczać co 6
tygodni i dążyć do wartości < 6,0%.
• Brak dowodów na użyteczność HbA1c jako narzędzia monitorowania
kontroli metabolicznej w GDM.
•



W samokontroli:
na czczo i przed posiłkami: 60–90 mg/dl (3,3–5,0 mmol/l);
w 1. godz. po posiłkach: < 120 mg/dl (< 6,7 mmol/l);
między godziną 2.00 a 4.00: > 60 mg/dl (> 3,3 mmol/l).
Leczenie przeciwzakrzepowe
i antyagregacyjne w ciąży
• Heparynę, zarówno HNF jak i HDCz, można stosować w ciąży
(kat. C ) - nie przechodzi przez łożysko.
• Może powodować jednak rozwój osteoporozy oraz wystąpienie
trombocytopenii u matek
• Wykazano związek między stosowaniem heparyny a
podwyższonym ryzykiem krwawień okołoporodowych
Leczenie przeciwzakrzepowe
i antyagregacyjne w ciąży
Kwas acetylosalicylowy (kat C)
75 mg/dobę do końca I trymestru ciąży u kobiet ciężarnych
obciążonych dużym ryzykiem tzn. stan przedrzucawkowy we
wczesnym okresie ciąży, która zakończyła się przedwczesnym
porodem lub więcej niż jedna ciąża powikłana stanem
przedrzucawkowym
Leczenie przeciwzakrzepowe
i antyagregacyjne w ciąży
• Pochodne kumaryny (acenokumarol, warfaryna) są
przeciwwskazane w ciąży (kat X)
• Stosowane pomiędzy 6. a 9. tyg. ciąży mogą powodować hipoplazję
nosa oraz zaburzenia rozwoju kostnego
• Stosowane podczas II i III trymestru mogą powodować wylewy do
OUN i stać się przyczyną ślepoty i głuchoty płodu oraz małogłowia,
wodogłowia, czy atrofii nerwu wzrokowego.
• Stosowanie tych leków 2–4 tyg. przed porodem grozi
okołoporodowymi krwawieniami u dziecka
• Dopuszczalne stosowanie doustnych leków przeciwzakrzepowych
między 14. a 34. tygodniem ciąży ???
Leki przeciwpadaczkowe w ciąży
• Badania wskazują, że ryzyko wystąpienia poważnych wad u płodu
wynosi około 3% w przypadku monoterapii i wzrasta do około 17%
w przypadku stosowania dwóch lub więcej preparatów
• Zaleca się monitorowanie terapii (TDM) –wzrost ryzyka działanie
teratogennego wraz ze wzrostem dawki
• Konieczność stosowania najniższej skutecznej dawki wyłącznie w
monoterapii
• Lek z wyboru – lamotrygina? (kat C) (obserwacje na podstawie
małych liczebności prób)
Leki przeciwpadaczkowe w ciąży
Wysokie ryzyko działania teratogennego
• kwas walproinowy – defekty cewy nerwowej (kat X)
• fenytoina – rozszczep wargi i/lub podniebienia (kat D)
• karbamazepina – rozszczep kręgosłupa i spodziectwo (kat D)
Odrębności farmakoterapii w okresie laktacji
Współczynnik podziału mleko-osocze (M/P)
Leki o współczynniku M/P powyżej 1 – w większym stopniu przenikają
do mleka i organizmu karmionego dziecka
•
1.
2.
3.
4.
5.
M/P zależy od:
Rozpuszczalności leku w tłuszczach
Masy cząsteczkowej leku
Zdolności do wiązania z białkami
Dawki leku i wielokrotności jej podawania
pH surowicy i mleka matki
Leki hamujące laktację
•
•
•
•
•
•
•
•
Lewodopa
Pirydoksyna
Doustne środki antykoncepcyjne
Atropina
Bromokryptyna
Kalcytonina
Kodeina
Leki moczopędne
Leki nasilające laktację
•
•
•
•
•
•
•
•
Metoklopramid
Cymetydyna
Teofilina
Amfetamina
pochodne fenotiazyny
Haloperidol
Imipramina
α-metyldopa
Odrębności farmakoterapii w wieku rozwojowym
Odrębności farmakodynamiki w okresie
rozwojowym
Przykłady:
• kwas acetylosalicylowy ( 14r.ż. Może powodować zespół Reya)
• fluorochinolony, glikokortykosteroidy (niekorzystny wpływ na
chrząstki wzrostowe)
• tetracykliny (niekorzystny wpływ na rozwój zębów)
Metody obliczania dawek dla dzieci
przyjmują za podstawę:
• Masę ciała
• Powierzchnię ciała
• Zależny od wieku odsetek dawki dla dorosłego
1. Reguła Fried’a
dziecko <1 r.ż.= (wiek dziecka w miesiącach/150 miesięcy) * średnia dawka dla
dorosłego
2. Reguła Joung’a
dziecko 1-12 r.ż.= [(wiek dziecka w latach)/(wiek dziecka w latach +12)]*średnia
dawka dla dorosłego
3. Regułą Clarka
dawka dla dziecka= (waga dziecka w funtach/150)*średnia dawka dla dorosłego
4. Reguła powierzchni ciała
dawka dla dziecka= (powierzchnia ciała w m²/1,73)*średnia dawka dla dorosłego
Odrębności farmakoterapii w wieku podeszłym
Pacjent w wieku podeszłym
• 65 latek różni się od 85 latka
• ważny jest stan biologiczny a nie metryka pacjenta
Problemy terapeutyczne u pacjentów w
wieku podeszłym
• zmiana wrażliwości na działanie leków (obniżenie kwasowości soku
żołądkowego, zmniejszenie powierzchni wchłaniania z
jelit, spowolnienie perystaltyki jelit, stłuszczenie wątroby, obniżenie
stężenia albumin w osoczu, spadek przepływu nerkowego)
• polipatologia (wielochorobowość)
• niespecyficzność objawów chorobowych
• politerapia – wzrost ryzyka interakcji i działań niepożądanych
• polipragmazja (niewłaściwa politerapia)
• terapia prowadzona przez kilku lekarzy (brak przepływu informacji)
• problemy z przestrzeganiem zaleceń lekarskich
• niewykupywanie leków
• nadużywanie leków OTC
• letnie pogorszenie stanu zdrowia
Leczenie pacjenta w wieku podeszłym
Próba odpowiedzi na pytania:
• Czego nie zdiagnozowano
• Ocena zasobów narządowych
• Ocena funkcji mózgu, siły mięśniowej, prędkości chodu
• Sprawdzenie czy pacjent realizuje zalecenia lekarskie
INDYWIDUALIZACJA LECZENIA
Leczenie pacjenta w wieku podeszłym
• Decydujemy które leki usuwamy a które zostawiamy
• Podajemy leki o najmniejszym potencjale szkodliwości (pomocna
Lista Beers’a)
• Zaczynamy leczenie od małych dawek - start low go slow
• Kontrolujemy pacjenta i dostosowujemy dawki leków do etapów
chorób przewlekłych
Kaskady leczenia
Przykłady:
• ACEI/ARB + diuretyki pętlowe + NLPZ („Triple Whammy” potrójny
cios) →niewydolnośc nerek →zgon
• ACEI/ARB+AA → hiperkaliemia, niewydolność nerek → zgon
• ACEI/ARB + α-bloker → ↓RR → upadki → złamania
• Bóle osteoporotyczne → NLPZ → złamania
• β-bloker →bóle kończyn dolnych → NLPZ → ↑ RR
Nadciśnienie tętnicze
• 50% dawki stosowanej u ludzi młodych
• Osłabienie odruchu z baroreceptorów – ryzyko gwałtownych
ortostatycznych spadków ciśnienia (niedokrwienie mózgu, serca,
nerek)
• Blokery kanału wapniowego (zaparcia, obrzęki kończyn dolnych)
• β-blokery (niekorzystny wpływ na profil lipidowy, stany
hipoglikemiczne o nietypowym obrazie klinicznym)
• Preparaty zawierające rezerpinę (nasilenie depresji)
Zespół Wielofunkcyjnej Niewydolności
Mózgu - ZWNM
Współwystępowania u jednego pacjenta:
• zespołu otępiennego
• zespołu parkinsonowskiego
• zespołu depresyjnego
Leki działające na OUN
preferowane u osób starszych
Zespół otępienny
• Inhibitory acetylocholinesterazy (ChEls): Donepezil, Riwastygmina,
Reminyl
• Antagonista receptora NMDA: Memantyna
Zespół parkinsonowski
• Agoniści dopaminy: Madopar, Nakom Sinemet, Bromokryptyna,
Ropinirol
Zespół depresyjny
• Inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI)
• Inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI)
• Inhibitory monoaminooksydazy (MAO)
Leki działające na OUN
preferowane u osób starszych
Leki przeciwpsychotyczne
• Preferowane neuroleptyki nowego typu: Quetiapina, Olanzapina,
Risperidon
• Unikamy starych neuroleptyków (Haloperidol, Promazyna, Fenactil –
„nokaut mózgu”)
Leki przeciwdrgawkowe
• Preferowane: Depakina, Amizepin
Leki działające na OUN
preferowane u osób starszych
Leki nasenne
Pochodne benzodiazepiny (BDZ)
 preferujemy BDZ o krótkim okresie półtrwania (zolpidem, zopiklon,
oksazepam)
 unikamy stosowania leków o długim okresie półtrwania (diazepam,
tranxene)
 zaczynamy od małych dawek
 u pacjentów przyjmujących przewlekle BDZ nie odstawiamy leków
(zespół odstawienia)
 upośledzają funkcję poznawcze, osłabiają siłę mięśniową, upadki,
depresja, uzależnienie
NLPZ
• Wysokie ryzyko działań niepożądanych ze strony przewodu
pokarmowego i OUN
• Unikać leków silnie działających (indometacyna, fenylbutazon), o
przedłużonym uwalnianiu (diklofenak) i długim okresie półtrwania
(piroksykam)
• W razie wskazań stosować pochodne kwasu fenylopropionowego
(ibuprofen, naproksen)
Antybiotyki i chemioterapeutyki
• Tetracykliny (działanie kataboliczne na białka)
• Fluorochinolony (dezorientacja, splątanie, psychozy)
• Aminoglikozydy (działanie oto- i nefrotoksyczne)
Ogólne zasady farmakoterapii w okresie ciąży
i laktacji oraz w wieku rozwojowym
i podeszłym
• unikanie politerapii
• wybór prostych schematów dawkowania
• stosowanie leków dobrze znanych, o udokumentowanej
skuteczności i bezpieczeństwie
• stosowanie najniższych skutecznych dawek leków
• stosowanie z ostrożnością leków silnie działających o wąskim
indeksie terapeutycznym
Uwarunkowania genetyczne terapii
Farmakogenetyka
wpływ czynników dziedzicznych na działanie leków w
organizmie
polimorfizm genu dla enzymu lub genów regulacyjnych
↓
zmiana ilości lub aktywności enzymu
↓
zmiana w zakresie działania leków
↓
konsekwencje kliniczne
cd. Farmakogenetyka
Rodzaje enzymopatii genetycznych:
• ilościowe (brak lub niedobór enzymu)
• jakościowe (zaburzenia syntezy)
Odmienna reakcja na leki jako wynik:
• zmian farmakodynamiki → zmieniony wpływ leków na organizm
• zmian farmakokinetyki → zmieniony wpływ organizmu na losy leków
Konsekwencje enzymopatii:
• zmniejszona aktywność lub brak enzymu metabolizującego lek
• występowanie enzymów atypowych (różne postaci cholinoesterazy)
• obecność enzymów, które fizjologicznie nie wystepują (np. esteraza
atropinowa)
Najczęstsze enzymopatie uwarunkowane genetycznie:
• niedobór transferazy glukuronianowej
• różna aktywność acetylotransferazy
• niedobór dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej
• niedobór reduktazy methemoglobinowej
• niedobór lub nietypowe postacie cholinesterazy
• zaburzenia syntezy porfiryn
• różna aktywność izoenzymów CYP450
Konsekwencje kliniczne:
• objawy przedawkowania leku po małych dawkach leku
• brak efektu terapeutycznego na skutek zbyt szybkiej dezaktywacji
leku lub zmniejszonej zdolności aktywacji proleku
• bardzo rzadki lub niezwykły objaw niepożądany
• toksyczność
• wpływ na częstość występowania niektórych chorób, zwłaszcza
niektórych typów nowotworów
Niedobór transferazy glukuronianowej
• zmniejszona zdolność do powstawania rozpuszczalnych w wodzie i
nieaktywnych biologicznie mono- i diglukuronianów, a w
konsekwencji objawy toksyczne po podaniu leków wydalających się
tym sposobem:
• leki przeciwbólowe i przeciwzapalne (paracetamol…)
• chemioterapeutyki (sulfonamidy…)
• leki wpływające na OUN (opioidy…)
• hormony (glikokortykosteroidy…)
• witaminy (witamina K…)
• inne (probenecyd…)
Leczenie – fenobarbital
Niedobór dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej
• zaburzenie metabolizmu glukozy w krwinkach
czerwonych – hemoliza po podaniu leków takich jak:
• leki przeciwbólowe i przeciwzapalne (salicylany…)
• chemioterapeutyki (sulfonamidy…)
• pochodne chinoliny (chinidyna…)
• inne (probenecyd…)
Niedobór reduktazy methemoglobinowej
• methemoglobinemia po podaniu leków takich jak:
• leki przeciwbólowe i przeciwzapalne (paracetamol)
• chemioterapeutyki (sulfonamidy…)
• pochodne chinoliny (chinidyna…)
• inne (sole bizmutu…)
Różna aktywność acetylotransferazy
• zmniejszona aktywność → zmniejszenie stopnia metabolizmu
izoniazydu → objawy zapalenia wielonerwowego po podaniu
zwykłych dawek
• zapobieganie: witamina B6
Niedobór lub nietypowe postacie cholinesterazy
• przedłużenie działania zwiotczającego po podaniu suksametonium
(Chlorsuccilin)
Zaburzenia syntezy porfiryn
• porfiria wątrobowa po podaniu barbituranów, anksjolityków
Różna aktywność izoenzymów CYP450
polimorfizm dotyczący CYP2D6 (sparteiny-debryzochiny)
• leki antyarytmiczne
• neuroleptyki
• opioidy
polimorfizm dotyczący CYP2C19 (mefenytoiny)
• barbiturany
• diazepam
• omeprazol
Farmakogenetyka - diagnostyka
Wskazania → objawy sugerujące enzymopatie genetyczne
badanie genotypu
• badanie DNA limfocytów krwi obwodowej
badanie fenotypu
• ocena stosunku stężeń substancji testowanej (metabolizowanej
przez dany enzym) i jej metabolitów – pośrednia informacja o
aktywności enzymów