Transcript pobierz plik

Dziecko w rodzinie z
przemocą
Opracowała: Mirosława Domagalska
Zachowania agresywne
O Zachowania agresywne zdarzają się
wszystkim ludziom, ale najczęściej
bywają jednorazowe lub incydentalne.
Charakterystyczną cechą agresji jest
to, że jej sprawca i ofiara nie
pozostają nimi na zawsze, często
„zmieniając się” swoimi rolami.
„Dzieci wzrastające wśród
przemocy w domu są często
zapomnianymi jej ofiarami”.
Jerzy Mellibruda
Powrót taty
Nie zasłoni jej szafa,
Nie zasłoni łóżeczko dziecka
Przed tym, który stanął na progu.
Anna Świrszczyńska „Jestem baba”
Idzie do niej
Strzepnął dwie małe raczki,
Które próbowały go zatrzymać…
.
Anna Świrszczyńska „Jestem baba”
Co niedziela do kościoła
Co niedziela chodzą razem do kościoła :
On, ona i trojka dzieci
Kiedy wieczorem nie chciała go puścić do innej
Wyjął spod materaca nóż sprężynowy
Teraz znowu chodzą razem do kościoła:
On ,ona i trójka dzieci…
Anna Świrszczyńska „Jestem baba”
Dzieci w rodzinie
Doznają przemocy nie tylko, gdy są
bezpośrednio maltretowane i
zaniedbywane.
Cierpią i są krzywdzone także wtedy,
gdy są świadkami przemocy dorosłych.
Krzywdzenie dzieci przez dorosłych –
4 kategorie działań:
Celowe
wyrządzanie
dziecku krzywdy
fizycznej
Mimowolne
wyrządzanie
dziecku krzywdy
fizycznej w czasie
ataku na partnerkę
/ partnera
Stwarzanie
środowiska, w
którym dzieci są
świadkami
przemocy lub
świadkami skutków
przemocy.
Wykorzystywanie
dzieci by
kontrolować
partnera/partnerkę
w trakcie trwania
związku albo w
czasie separacji
Krzywdzenie dzieci przez dorosłych –
4 kategorie działań:
1. Celowe wyrządzanie dziecku krzywdy
fizycznej (ukrywanie i izolowanie dziecka,
grożenie, że zrobi mu się krzywdę)→ jako
sposób na krzywdzenie ofiary i
kontrolowanie jej
Krzywdzenie dzieci przez dorosłych –
4 kategorie działań:
2. Mimowolne wyrządzanie dziecku krzywdy
fizycznej w czasie ataku na partnerkę /
partnera→ kiedy przypadkowo podejdzie pod
rękę lub kiedy dziecko próbuje interweniować
w celu powstrzymania sprawcy.
3. Stwarzanie środowiska, w którym dzieci są
świadkami przemocy lub świadkami
skutków przemocy.
Z badań wynika, że oglądanie
przemocy domowej ma taki sam
wpływ na dzieci, jak fizyczne i
seksualne maltretowanie!
3. Wykorzystywanie dzieci by kontrolować
partnerkę/partnera podczas trwania
związku albo separacji.
Dziecko krzywdzone bardzo rzadko reaguje
na przemoc agresją.
Gdy jest małe, powstrzymuje je przed tym
brak siły, gdy jest starsze – świadomość, że
kontratak doprowadzi do eskalacji przemocy
w domu.
Przemoc karmi się milczeniem
Dziecko szanowane – uczy się szanować.
Dziecko bite – uczy się bić.
Dziecko ranione – uczy się zadawać ból.
Dziecko kochane – uczy się kochać.
Raport „ Zero tolerancji”
Dom – najpowszechniejszym źródłem
zachowań agresywnych.
Szkoła – miejsce, w którym te zachowania
się ujawniają.

Beatka i Andrzejek

Dziękuję za uwagę.
Zachowania agresywne

Zachowania agresywne zdarzają się
wszystkim ludziom, ale najczęściej
bywają jednorazowe lub incydentalne.
Charakterystyczną cechą agresji jest
to, że jej sprawca i ofiara nie
pozostają nimi na zawsze, często
„zmieniając się” swoimi rolami.
Postawa wobec agresji –
J. Mellibruda
„(…) za przemoc odpowiedzialny
jest sprawca, bez względu na to,
co zrobiła ofiara.
Niektóre przejawy grożenia są w
istocie aktami przemocy”.
Przyczyny zachowań agresywnych
można szukać w kilku obszarach:
1. Czynniki biologiczne:
a) czynniki temperamentalne – dziecko o
„gorącym” temperamencie jest bardziej
narażone na wytworzenie u siebie wzorca
agresywnych zachowań;
b) zaburzona dynamika przebiegu
procesów nerwowych (przejawiająca się w
postaci nadpobudliwości psychoruchowej), która
wiąże się m.in. ze wzmożoną aktywnością ucznia
i problemami w kontrolowaniu swojego
zachowania.
2. Wpływ środowiska rodzinnego
a) brak ciepła i zaangażowania w sprawy
dziecka ze strony opiekuna – nadmierny
dystans uczuciowy, chłód i brak
bliskiego kontaktu z dzieckiem,
szczególnie w pierwszych latach jego życia,
mogą wpływać na późniejszy brak empatii w
kontaktach z ludźmi i jego wrogie
nastawienie do otoczenia, co stanowi ryzyko
zachowań agresywnych;
Wpływ środowiska rodzinnego
b) przyzwalająca i tolerancyjna postawa
wobec dziecka, szczególnie wobec jego
zachowań agresywnych w stosunku do
otoczenia, często połączona z brakiem
jasnych norm wobec dopuszczalności
agresji – takie wychowanie często
nazywane bywa „bezstresowym”, chociaż w
istocie jest dla dziecka bardzo stresujące.
Pozwalanie dziecku na agresję, całkowity
brak reakcji rodziców lub brak
jednoznacznej reakcji w przypadku
agresywnych zachowań wobec otoczenia,
powodują ich utrwalenie;
Wpływ środowiska rodzinnego
Stykając się z agresją , dorośli często
posługują się równie agresywnymi formami
perswazji.
Wyobraźmy sobie, że dostrzegamy
dwójkę maluchów okładających się pięściami.
Zdenerwowani często wymierzamy klapsa,
ucząc dwóch rzeczy: po pierwsze – gdy masz
rację ( a tak jest w przypadku dorosłego),
masz prawo uderzyć; po drugie – gdy
będziesz dorosły ( lub starszy), masz prawo
zachowywać się agresywnie.
Wpływ środowiska rodzinnego
c) brutalne, agresywne zachowanie
rodzica – agresja jest zachowaniem,
którego można się nauczyć poprzez
obserwację lub byciem obiektem takich
zachowań. Dzieci, które są traktowane
agresywnie przez swoich rodziców,
podobnie zachowują się wobec swoich
rówieśników (szczególnie tych słabszych),
a w życiu dorosłym często wobec
własnych dzieci.
Dziecko
Dziecko
Dziecko
Dziecko
szanowane – uczy się szanować.
bite – uczy się bić.
ranione – uczy się zadawać ból.
kochane – uczy się kochać.
Wybieraj

Beatka i Andrzejek

Dziękuję za uwagę.
Badania CBOS
„O dopuszczalności kar cielesnych”
- 73% ankietowanych akceptuje stosowanie
klapsa jako metody wychowawczej
- co trzeci z nas uważa, że „lanie jeszcze
nikomu nie zaszkodziło”
Kary cielesne
Akceptacja dla kar cielesnych jest zatem wysoka,
zaś w języku utrwaliło się sporo porzekadeł, które
świadczą o społecznym przyzwoleniu na agresję:
„Dupa – nie szklanka”, „Jak chłop baby nie bije,
to jej wątroba gnije”, „ Kto się czubi, ten się lubi”.
Co więcej zdarza się, że osoby publiczne, wysoko
postawione kojarzą stosowanie kar cielesnych
wobec dzieci ze słusznym w ich mniemaniu,
konserwatywnym modelem wychowania (jako
przeciwwaga do tzw. „bezstresowego
wychowania”).
W tonie aprobaty wypowiadali się - między
innymi Lech Wałęsa, który chwalił się, że
wyrósł na porządnego człowieka, bo
ojciec nie żałował pasa, czy Marek Jurek,
który uznał, iż rodzice mają prawo bić dzieci,
zaś kampania przeciwko przemocy w rodzinie
odbiera rodzicom prawo do wychowywania
dzieci.

Co czuje bite dziecko?
Dziecko
Dziecko
Dziecko
Dziecko
szanowane – uczy się szanować.
bite – uczy się bić.
ranione – uczy się zadawać ból.
kochane – uczy się kochać.
Wybieraj
Kampanie społeczne m.in.




„Zupa za słona”
„Nie bij dziecka proszę”
„Dziecko bite widzi świat inaczej”
„Zobacz, usłysz, powiedz”
Konsekwencje zachowań agresywnych
ponoszą wszyscy uczestnicy tych
sytuacji, a
więc zarówno ofiara i sprawca, jak i
świadkowie.
Długotrwałe pozostawanie w tego
typu
sytuacjach wiąże się z przeżywaniem
silnych, trudnych emocji, wpływa na
sposób
myślenia o sobie i innych, na relacje z
otoczeniem, ma też wiele skutków
długofalowych.
Konsekwencje zachowań agresywnych
Ofiary zachowań agresywnych,
przemocy,
przeżywają poczucie poniżenia i
upokorzenia,
lęk, rozpacz oraz smutek. Czują się
osamotnione, bezradne i bezsilne.
Wstydzą się
i czują się winne, że nie potrafią sobie
poradzić. W szkole wpływa to
negatywnie na
koncentrację i w konsekwencji na
wyniki w
nauce. Długofalowe skutki bycia ofiarą
Konsekwencje zachowań agresywnych
Sprawcy zachowań agresywnych
utrwalają sposoby agresywnych
zachowań na
przyszłość, następuje obniżenie
odpowiedzialności za własne działania,
skłonność do zachowań aspołecznych,
łatwe
wchodzenie w konflikty z prawem.
Konsekwencje zachowań agresywnych
Świadkowie zachowań
agresywnych,
którzy nie potrafili się im skutecznie
przeciwstawić, przeżywają
dezorientację,
często latami przechowują poczucie
winy, niezadowolenie i pretensje do
siebie, uczą się bierności, bezradności i
braku reakcji w trudnych sytuacjach.
1 sierpnia 2010 roku wszedł w
życie
ustawowy zakaz bicia dzieci.
Dzieci wyrastają w swoich rodzinach.
Jedno z klasycznych stwierdzeń psychoanalizy
mówi: „ jest się takim jak miejsce, w którym
się przebywa”.
Każdy z nas jest inny, każdy też (a co najmniej
zdecydowana większość) w swej inności z drugą
osobą tworzy własną rodzinę.
Rodziny są więc różne, w literaturze można
spotkać dziesiątki klasyfikacji. Na potrzeby
naszego spotkania, naszych rozważań dokonamy
rozróżnienia na tzw.
rodzinę zdrową i dysfunkcyjną.
Zdrowa rodzina


W zdrowej rodzinie rodzice biorą
odpowiedzialność za dziecko i
angażują się w jego życie.
Zapewniają mu stabilność i poczucie
bezpieczeństwa.
Rodziny te można rozpoznać po
prawidłowo pełnionych rolach przez
jej członków.
Zdrowa rodzina
Rolą rodziców jest przede wszystkim
szeroko rozumiane modelowanie
dotyczące wszelkich przejawów
zachowania, bycia, spostrzegania,
oceniania, tego co potocznie
określamy jako „widzenie świata”.
Rodzice


Ich zadaniem jest pokazać
jak być kobietą i mężczyzną,
mężem i żoną, ojcem i matką; jakie
ustanawiać granice między rodziną
a światem;
jak korzystać, czerpać z zasobów
całej kultury stworzonej przez
człowieka.
Zdrowa rodzina
Rodzice to wszystko realizują
przyjmując rolę osoby wyrozumiałej i
rozumiejącej procesy rozwojowe
dzieci.
Zdrowa rodzina



Przyjmując rolę przewodników
uczących poznawać, kochać, czuć,
rozwijać się zgodnie ze swoim
potencjałem.
Rolą dzieci w zdrowej rodzinie jest
poznawanie i uczenie się.
W takiej rodzinie są tworzone jasne
i jawne reguły.
Reguły funkcjonalne zdrowej
rodziny wg. Bradshawa
promowanych jest pięć wolności:





wolność do postrzegania co jest tutaj i
teraz, a nie tego co było, będzie lub
powinno być
wolność do myślenia tego co się myśli, a
nie tego co powinno się myśleć
wolność do czucia tego co się czuje, a nie
tego co czuć się powinno
wolność do pragnienia wybierania tego co
się chce, a nie tego co powinno się chcieć
wolność do wyobrażania sobie swojej
własnej samorealizacji, a nie granie
sztywnej roli, czy ciągłego troszczenia się o
bezpieczeństwo.
Zdrowa rodzina



problemy są zauważane i
rozwiązywane
wszystkie relacje oparte są na
dialogu i równości, każdy jest tak
samo ceniony jako osoba
komunikacja jest bezpośrednia,
adekwatna i oparta na konkretnych,
obserwowanych faktach
Zdrowa rodzina


członkowie rodziny mogą
zaspokajać swoje potrzeby
członkowie rodziny mogą być
indywidualnościami

słowa znajdują pokrycie w czynach

rodzice dbają o samodyscyplinę
Zdrowa rodzina



role w rodzinie są ustalone ale
mogą się zmieniać
atmosfera jest radosna i
zachowania spontaniczne
wprowadzane zasady są głośno
uzasadniane
Zdrowa rodzina



naruszanie wartości jest omawiane i
korygowane
błędy są wybaczane i korzysta się z
nich do uczenia się
rodzice nie przenoszą swego wstydu
na dzieci, uczą poszanowania granic
Ćwiczenie

Beatka i Andrzejek
Rodzina dysfunkcyjna

Rodziny dysfunkcyjne to takie, które
przyjęły toksyczne reguły kierujące
wszystkimi dziedzinami życia.
W dysfunkcyjnych rodzinach
występuje:

wysoki poziom chronicznego
niepokoju
(lęk przed tym co zastanę w domu,
unikanie ataku, „schodzenie z
oczu”,
unikanie sytuacji, zachowań
wywołujących agresję, nie
wdawanie się w dyskusje- nie jest
wstanie przewidzieć wszystkich
sytuacji – sprawca chce rozładować
Rodzina dysfunkcyjna

zacieranie się granic pomiędzy rolami

pogmatwane i ukryte reguły

zachowanie członków rodziny cechuje
sztywność i niezmienność
Rodzina dysfunkcyjna


nie wyrażanie osobistych sądów
przez poszczególne osoby, może je
wyrażać np. tylko ojciec
granice pomiędzy osobami są
zamazane i często poniszczone
(narusza się granice poprzez bicie
lub nadużycia)
Rodzina dysfunkcyjna


nie respektuje się pięciu wolności wyróżnianych w
zdrowych rodzinach
istnieje pseudo- wzajemność – np. popieranie się w
destrukcyjnych zachowaniach
Rodzina dysfunkcyjna


czasami dzieci podejmują rolę
opiekunów rodziców
nie rozwiązuje się trudnych sytuacji,
są one traktowane jako powód do
nasilenia konfliktów
Rodzina dysfunkcyjna


uczucia są represjonowane dlatego
często tłumione
potrzeby dzieci nie są respektowane
i życie rodzinne nie jest nastawione
na realizacje tych potrzeb
Rodzina dysfunkcyjna


dzieci traktuje się niezgodnie z ich
możliwościami rozwojowymi
(wymaga się nadmiernej dojrzałości
lub infantylizuje)
występują uzależnienia w postaci
nałogowych i obsesyjnych zachowań
np. nadużycia seksualne,
prześladowanie najsłabszego członka
rodziny
W dysfunkcyjnych rodzinach
dzieci zaniedbywane są na wiele
sposobów
Rodzina dysfunkcyjna


poprzez rzeczywiste fizyczne opuszczenie
i zaniedbywanie potrzeb dziecka
poprzez nieujawnianie wobec swoich
dzieci prawdziwych emocji
Rodzina dysfunkcyjna


poprzez niezaspokajanie rozwojowej
dziecięcej zależności
poprzez nieakceptowanie dziecięcej
ekspresji emocji

poprzez fizyczne, seksualne i
emocjonalne nadużycia
Rodzina dysfunkcyjna


poprzez wykorzystanie dzieci dla własnych
niezaspokojonych potrzeb
poprzez wplątywanie dzieci w życie i
problemy dorosłych
Rodzina dysfunkcyjna


poprzez obarczanie dzieci ukrywaniem
sekretów rodzinnych (nałogi, przemoc)
poprzez odmawianie im swojego czasu,
uwagi i wskazówek
Rodzina dysfunkcyjna

poprzez zachowania nie uznające
własnych ograniczeń i
wszczepiające wstyd za czyny i
emocje rodziców
Dzieci wychowywane w rodzinach
dysfunkcyjnych wykazują
objawy zaburzonych zachowań,
do których należą:
Zaburzenia zachowania



wycofywanie się i izolowanie od innych
dzieci
zablokowanie ekspresji – sztywne,
napięte mięśnie twarzy
nie rozumie poleceń nawet po wielu
próbach wyjaśnień
Zaburzenia zachowania


niewspółmierne do sytuacji reakcje
emocjonalne: płaczliwość, lękliwość,
wesołkowatość
przymus wykonywania czynności tj.
skubanie palców, obgryzanie
Zaburzenia zachowania


„nałogowe” kłamanie
sytuacyjne manipulowanie innymitrudności w wyrażaniu wprost własnych
potrzeb
Zaburzenia zachowania



nie respektowanie ustalonych norm
zachowania prowokacyjne, odbiegające od
zachowań większości dzieci
zachowania roszczeniowe
Zaburzenia zachowania

nadpobudliwość ruchowa

brak koncentracji

nieświadome domaganie się
zainteresowania przez zachowania
negatywne
Zaburzenia zachowania


wymuszanie kontaktu fizycznego:
wdrapywanie się na kolana, dotykanie
apatia

mutyzm wybiórczy
Zaburzenia zachowania



podejmowanie ról destrukcyjnych dla siebie
potrzeba dominowania, poniżania słabszych
od siebie
zachowania agresywne i autoagresja
Zaburzenia zachowania

wulgaryzacja języka

publiczne zachowania autoseksualne


syndrom „wściekłego dziecka” – płacze,
krzyki
moczenie się
Zaburzenie zachowania pojawia
się w trzech wymiarach:



zaburzeń zachowania
zaburzeń myśli czyli sądów i
przekonań o rzeczywistości
zaburzenia emocji

Dzieci w rodzinach
dysfunkcyjnych uczą się:
- nie ufać
- nie mówić
- nie odczuwać
NIE UFAĆ – nie wolno opierać się na
dorosłych, zawiodą cię
NIE MÓWIĆ – zamknięci na tematy
związane z własną rodziną wobec
innych
NIE ODCZUWAĆ – odseparować się,
odciąć od uczuć, są zbyt bolesne i
trudno im sprostać. Bezpieczniej jest
je tłumić, gdy chcą się pokazać.
Mechanizmy obronne wobec
bezpośredniej agresji fizycznej
Ukrywanie się przed sprawcą –
ucieczki
Przed agresją.
Sprawca, który przez zachowania
przemocowe utwierdza swoją władzę i
siłę,
musi kontrolować zachowania i
miejsca, w
których przebywa ofiara. Powrót do
domu
Mechanizmy obronne wobec
bezpośredniej agresji fizycznej
Pasywna obrona – osłanianie się
rękami,
przedmiotami przed uderzeniami
sprawcy
rzadko osiąga zamierzony skutek. W
wielu
sytuacjach rozdrażnia bardziej
sprawcę,
a dla sadystycznych sprawców –
stanowi
Mechanizmy obronne wobec
bezpośredniej agresji fizycznej

Rozmowa ze sprawcą, uzyskanie
obietnicy poprawy, wzbudzanie w
sprawcy poczucia winy.
Sprawca albo obiecuje poprawę pod
warunkiem, że ofiara w pełni
dostosuje się do jego oczekiwań,
albo złości się jeszcze bardziej, co
kończy się kolejnym aktem agresji.
Ofiara uczy się milczenia…
Mechanizmy obronne

Chełpliwość i przechwałki –
występuje u osób z niskim
poczuciem wartości przekonanych,
że nie usłyszą pochwał od innych,
dlatego sami się wzmacniają
mówiąc dużo dobrego o sobie.
Mechanizmy obronne

Postawa krytyczna- można by się
pokusić o takie stwierdzenie, że mamy
tu do czynienia z psychologicznym
mechanizmem projekcji: „nie lubię
siebie” – projektuję czy też
przerzucam ten stan na zewnątrz –
„wszyscy są niedobrzy tylko nie ja”.
Mechanizmy obronne

Racjonalizacja – osoba tłumaczy
swoje zachowania, stosując
mechanizm, który prowadzi do
uśpienia sumienia; swoje złe
zachowania tłumaczą koniecznością,
nie uznają swojej winy, mają kłopot z
przepraszaniem oraz przerzucają
poczucie winy na innych „ to oni nie
ja”.
Mechanizmy obronne

Perfekcjonizm – stara się wkupić w
łaski nauczyciela, na jednym
przedmiocie te dzieci są super ( bo
wobec tej osoby stosuje właśnie ten
mechanizm – perfekcjonizm względem
tej osoby), a na innych nie do
zniesienia.
Mechanizmy obronne

Posłuszeństwo i potakiwanie –
osoba przeprasza, że żyje, tłumaczy
się z drobiazgów - w tym wypadku
uległość się opłaca bo daje pozytywne
emocje. Generalnie na wszystko się
zgadzają, ale często ze smutkiem,
czyli możemy zakładać, że ta zgoda
nie jest szczera.
Mechanizmy obronne

Ucieczka w samotność –
zachowania podobne do
autystycznych
Mechanizmy obronne

Nieśmiałość i bojaźliwość –
wycofanie z kontaktów, nie
podejmowanie działań, niechęć do
podejmowania ryzyka z
nawiązaniem kontaktu, antycypacji
porażki i odrzucenia.
Mechanizmy obronne

Mieć zamiast być – to dotyczy
majętności, ale dotyczy też wyglądu
np. przesada w stroju ( nie ma mnie
jest tylko moja kurka, spodnie i buty
Nike).
Mechanizmy obronne
Maski, role, pozory, naśladownictwo
Dziecko stwarza fikcję własnej osoby.
Czasami dziecko jest porównywane z
innymi, wówczas może powstać pomysł,
że „aby mnie rodzice kochali muszę być
jak…”.
Osoba utożsamia się z kimś innym,
najczęściej z kimś podziwianym (aktorLinda,
Pazura, Kiepski)
Mechanizmy obronne
Syndrom „podłego świata” –
Negatywna tożsamość jako sposób
radzenia sobie ze światem, zmniejsza
się ich wrażliwość.
Mechanizmy obronne

Cynizm i podejrzliwość – dziecko
nie ufa sobie i to projektuje na
innych, nie ufa im.
Ćwiczenia przeciwko agresji




Czy widziałeś wściekłego Bartka?
Jeden dzień z życia …..
Ucieczki z domu
„Gry i zabawy przeciwko agresji” –
Rosemarie Portman