Elementy Socjologii Tomasz Ochinowski serdecznie zapraszam na dyżur poniedziałek 16. 15 – 17. 45 pokój 514B

Aleksander Matejko

(1924- 1999)

in memoriam

w 90. rocznicę urodzin

1.

warunki zaliczenia (proste i łatwe jak…)

żeby otrzymać ocenę dostateczną należy: (a) zdać sprawdzian ustny z lektur, które są przeznaczone na poszczególne zajęcia (sprawdzian będzie po ostatnich zajęciach w semestrze), (b) uczestniczyć w badaniach (szczegóły dotyczące badań zostaną podane na drugich zajęciach w semestrze) (c) uczestniczyć w przynajmniej trzech następujących kryteriów: należy przygotować zajęciach według notatki z lektur przeznaczonych na bieżące zajęć zajęcia i przedstawiać te notatki prowadzącemu (przed zajęciami). Notatki muszą być na tyle szczegółowe, żeby student mógł je wykorzystać w praktyce menedżerskiej, co będzie mógł wykazać podczas dyskusji w czasie

2. żeby otrzymać ocenę dobrą należy spełnić warunki z punktu 1 przy rozszerzeniu podpunktu (c) na przynajmniej dziesięć zajęć 3. żeby otrzymać ocenę bardzo dobrą należy: spełnić warunki z punktów 1. i 2. + przygotować się (na drugie zajęcia o organizacjach) do dyskusji nad dodatkowymi lekturami, które są podane na następnym slajdzie + przygotować dziesięciominutową prezentację (i przedstawić ją na zajęciach) dotyczącą wybranego spośród socjologów, których fotografie są na slajdach z pierwszych zajęć; należy przedstawić istotę poglądów tych socjologów z uwzględnieniem problematyki organizacyjnej (jako pomoc w większości przypadków może służyć: Janik, R. i Sztumski, J. (2012). Katowice: WSH.) Socjologia Organizacji .

Dodatkowe lektury na ocenę bdb Giddens, A. (2012).

Warszawa: PWN, rozdz. 1, „Co to jest socjologia ?” (s. 3- 31), rozdz. 3, „Teorie i perspektywy socjologiczne” (s. 65- 103) i rozdz. 7, Interakcja społeczna i życie codzienne”, punkt „Interakcja w czasie i przestrzeni” (s. 270-279); Socjologia. Wydanie nowe , tł. Siara, O. i in.

Matejko, A. (1968). Przydatność socjotechniczna analizy strukturalno funkcjonalnej zakładu pracy. W: Podgórecki, A. (red.).

Socjotechnika.

Praktyczne zastosowania socjologii . Warszawa: KiW, s. 111- 164.; Matejko, A. (1994).

Socjotechnika zarządzania.

Szczecin: Wyd. ZSB, rozdz. 4, „Perspektywa usprawnień organizacyjnych”, s. 111- 130 oraz rodz. 5, „Reguły organizacyjne”, s. 131- 159.

socjologa interesuje funkcjonowanie miejsca pracy „jako organizacji techniczno- ekonomicznej i równocześnie jako społeczności ludzkiej”

(wg. A. Matejki, Więź i konflikt w zakładzie pracy.

Warszawa: 1969. KiW, s. 210)

Nieco więcej niż łyk praktyki, czyli program badawczy realizowany na zajęciach z socjologii w semestrze letnim 2014 r.

Wzorzec społecznie odpowiedzialnej uczelni akademickiej zawarty w tekstach założycielskich Uniwersytetu Warszawskiego oraz w wybranych wypowiedziach Kazimierza Twardowskiego i Jerzego Zubrzyckiego

koordynatorzy projektu: Waldemar Grzywacz i Tomasz Ochinowski

Jak to zrobimy ?

metodologia

wykorzystanie i zaadoptowanie do potrzeb badań socjologicznych propozycji metodologicznej Kazimierza Kłósaka: O, k…(urcze) ! Co to znaczy ?

(z wykorzystaniem interpretacji idei K. Kłóska zaproponowanej przez Annę Lemańską)

wyodrębnianie ontologicznych implikacji tekstowych typu redukcyjnego dla zdań fizykalnych

1.

u nas będzie:

wyodrębnianie implikacji tekstowych typu redukcyjnego na temat społecznej odpowiedzialności organizacji dla zdań z obszaru historii idei.

2.

wydobywamy z tekstów treści dotyczące społecznej odpowiedzialności uczelni akademickiej Interpretujemy je w perspektywie materiałów na temat społecznej odpowiedzialności UW przygotowanych przez W. Grzywacz i T. Ochinowskiego

Jak to zrobimy ?

metoda retoryczna analiza treści

Polega na identyfikowaniu w tekście celów, rodzajów i wybranych innych elementów retorycznych. W naszym badaniu skoncentrujemy się na celach jako kategoriach retoryki klasycznej: Cele retoryczne: LEP [logos, ethos i pathos].

Podstawa identyfikacji: Korolko, M. (2001).

prawników.

Warszawa: PWN, s. 16-17 i 19-21.

Retoryka i erystyka dla Jednostkę analityczną stanowi akapit. Należy dla każdego akapitu wypisać wszystkie zidentyfikowane kategorie retoryczne oraz zaznaczyć w tekście fragmenty, na podstawie których została dokonana identyfikacja.

Jak to zrobimy ?

metodyka

1.

Studenci zapoznają T. Ochinowskiego.

się z materiałami na temat społecznej odpowiedzialności uniwersytetu przygotowanymi przez W. Grzywacza i 2.

Jako niezależni sędziowie kompetentni studenci dostarczonych im tekstów źródłowych akapity zawierające treści związane z problematyką społecznej odpowiedzialności uniwersytetu.

Każdą grupę tekstów analizuje 7 niezależnych sędziów.

wybierają z 3.

Obliczamy współczynnik zgodności sędziów. Jeśli uznajemy go za wystarczający (wcześniej ustalamy jaki minimalny wynik możemy uznać za wystarczający) to przechodzimy do p. 4., jeśli nie powtarzamy punkt 2.

4.

Inne 7. osobowe grupy niezależnych sędziów kompetentnych dokonują analizy retorycznej akapitów poszczególnych tekstów źródłowych dotyczących społecznej odpowiedzialności uniwersytetu 5.

6.

Realizujemy procedury z punktu 3. dla wyników analizy retorycznej.

Studenci w dowolnych grupach 7. osobowych dokonują interpretacji zanalizowanych tekstów źródłowych (każda grupa interpretuje wyniki analizy wszystkich tekstów źródłowych używanych w badaniu) w świetle materiałów z punktu 1. . Cel interpretacji: wydobycie z analizowanych tekstów wzorców społecznej odpowiedzialności uczelni akademickiej

A dzisiaj: Wszystko na sprzedaż ? Zjawisko komercjalizacji życia

*Campbell, C. (2008). Zakupy, spędzanie wolnego czasu i wojna płci, tłum. Jasikowska. K. W: Sztompka, P.

i Bogunia – Borowska, M. (red.), Socjologia codzienności.

Kraków: Znak, s. 357 – 369.

Proszę opisać wszystkie zmienne zawarte w tym artykule.

*Makowski, G. (2003).

Świątynia konsumpcji. Geneza i społeczne znaczenie centrum handlowego . Warszawa: Trio, „Wstęp”: s. 11-14, rozdz. 2: „Centrum handlowe jako instytucja społeczna”, s. 61- 84 oraz „Zakończenie”: s. 161- 166.

Proszę w 3- osobowych grupach zrobić wycieczkę do Galerii Mokotów, traktując teksty Makowskiego jak przewodnik. Proszę Napisać w grupach wycieczkowych sprawozdanie z tej wycieczki, opisując czy i które zjawiska, poddane przez Makowskiego Interpretacji socjologicznej, Państwo zauważyliście. A może coś się zmieniło od czasu powstania wspomnianego „przewodnika” ?

Czy autor anonsu jest człowiekiem sukcesu?

Arlie Russel- Hochschild Nowe obszary utowarowienia, „Znak”, 2005, nr 6, s. 41-57

klient – nasz...?

Zygmunt Bauman i in.

KOSNUMERYZM

Zygmunt Bauman „postawa konsumencka”

(wg A. Aldridga) 1. pojmowanie życia „jako zespołu problemów, które można odseparować, mniej czy bardziej określić i w tym wyizolowaniu - rozwiązać” -nasze życie bardziej życiem decyzji niż przypadku, przeznaczenia lub losu -trzeba zarządzać własnym życiem tak jakbyśmy prowadzili niewielkie przedsiębiorstwo -gdy duży sukces to zostaje się gwiazdą wielkiej nowoczesnej korporacji

Zygmunt Bauman „postawa konsumencka” c.d.

2. „takie podejście rodzi poczucie powinności: jeśli nie staramy się rozwiązać jakiegoś problemu, ciąży na nas wina i wstyd” -oczekiwanie społeczne, że konsumpcję będzie się traktować jak pracę oraz praktykować ją jako obowiązek wobec społeczeństwa i siebie samego -konsumpcja jako powołanie ze strony społeczeństwa, które jest bardziej wymagające niż Bóg

Zygmunt Bauman „postawa konsumencka” c.d.

3. przeświadczenie: „na każdy kłopot jest jakiś sposób - trzeba tylko pójść w odpowiednie miejsce i nabyć właściwy przedmiot lub usługę” a) optymizm: każdy problem ma rozwiązanie; menedżerskie przekonanie: nie ma problemów, są jedynie szanse i możliwości b) wiara w ekspertyzę -głęboki związek konsumeryzmu i profesjonalizmu: suwerenny konsument potrzebuje stałego doradztwa i pomocy -

Zygmunt Bauman „postawa konsumencka” c.d.

4. istotne przekonanie: „jeśli nie możemy zapłacić w tej właśnie chwili, to przygotowano najróżniejsze systemy ratalne i kredytowe, między którymi możemy wybierać w zależności od stanu naszych dochodów” -utowarowienie kultury -Bocock: konsumeryzm = aktywna ideologia, mówiąca, iż „ życie opiera się na kupowaniu rzeczy i przeżywaniu dostarczanych w pakietach doświadczeń” - problemy produkowane po to, by można było sprzedawać na nie rozwiązania-

Zygmunt Bauman „postawa konsumencka” c.d.

5. „ w ramach postawy konsumenckiej sztuka życia to umiejętność wyszukiwania odpowiednich dóbr oraz wchodzenia w ich posiadanie, a więc umiejętność kupowania i gromadzenia nieodzownych po temu zasobów” -postawa konsumencka - częścią istnienia człowieka -tworzy te same lęki i frustracje, które pozornie uśmierza -ludzie nie tylko konsumują, ale stali się po prostu konsumentami -skutek: przeżywanie zubożonych duchowo życiorysów

Zygmunt Bauman 3 fazy motywowania konsumentów

•

„kupuj, bo jest Ci to potrzebne”

•

„kupuj, bo możesz wybierać (bądź sobą)”

•

„kupuj, bo nic nie musisz”

Zygmunt Bauman techniki wpływu na konsumentów

•

„pułapka”

•

„moralna dewaluacja produktu”

•

„jatrogenia”

Raymond Williams (wg. A. Aldridga) klient a konsument

• klient -ktoś, kto posiada trwałą relację interpersonalną z dostawcą -ma potrzeby, które sam niezależnie sobie wybrał; są one zaspakajanie przez sprzedawców •

konsument -abstrakcyjna postać na bezosobowym rynku -ma potrzeby tworzone prze ludzi, którzy je następnie zaspakajają -zamieszkuje „świat nasycony reklamą”, która staje się „podstępnym mechanizmem tworzenia potrzeb”

konsumeryzm -inne rozumienie pojęcia (np. Nowa Encyklopedia Powszechna PWN)

• • •

ruchy na rzecz ochrony konsumentów i reprezentacji ich interesów wobec producentów od pomocy klientom w dokonywaniu racjonalnych transakcji handlowych do kwestionowania konsumpcyjnego charakteru współczesnej cywilizacji główne cele organizacji tego typu: -działanie w charakterze grup nacisku -bycie źródłem informacji dla ludzi, którzy szukają jakości i wartości w nabywanych produktach/usługach

ale

• •

Raymond Williams : ironia organizacji konsumenckich - roztropni nabywcy określani tak samo jak konsumenci (teoretycznie przeciwieństwo) Adrian Aldridge : Consumers’ Association „dostarcza utowarowionej informacji indywidualnym konsumentom, ale nie jest w stanie wytworzyć dobrze poinformowanej społeczności”

Theodore Zeldin

były kierownik jednego z najważniejszych programów badawczych Komisji Europejskiej „Przyszłość pracy”

(...) ewolucja ludzkości nie wiedzie wprost ku społeczeństwu konsumpcyjnemu choć obfitość dóbr dla każdego i ogólna pomyślność to cele niemal uniwersalne. Drugą stroną owej ewolucji jest dążenie ku społeczeństwu usług, w którym podstawę stanowi osobista wiedza i niemal intymny kontakt z klientem, przeciwnie niż w społeczeństwie konsumpcyjnym, gdzie zakupu dokonuje się więcej uwagi do naszych pragnień.”.

anonimowo, nie zamieniając ani słowa z kasjerem. Musimy dziś tak przebudować instytucje ekonomiczne, by przykładały * Zygmunt Bauman: to tylko miłe marzenie.

Jean Baudrillard

in memoriam (1929-2007)    intelektualny prowokator jeden z inicjatorów postmodernizmu kulturowego -fragmentaryczny charakter kultury -zamazywanie się różnic wskazywanych przez symbole -jednostki tracą sens istnienia usytuowanego w stałych miejscach i ramach czasowych  pisarz, socjolog, politolog, antropolog kultury, filozof… autor „teorii symulakrów”

Jean Baudrillard cztery fazy tworzenia się i ewolucji znaku Faza I  znak reprezentuje rzeczywistość głęboką  bardzo wysoka korelacja i odpowiedniość między znakiem a twardą rzeczywistością, którą znak ten oznacza Faza II epoka przednowoczesna, między renesansem a „rewolucją przemysłową”  dominacja treści symbolicznych  znaki maskują lub fałszują rzeczywistość (np. sztuka wypowiada się czy komentuje życie)

Jean Baudrillard cztery fazy tworzenia się i ewolucji znaku Faza III epoka nowoczesna rozpoczęta wiekiem industrializacji     dominacja produkcji materialnej produkcja i nowe siły rynkowe wytworzyły specyficzne towary wartości znakowe towarów (smak, styl, status i in. symboliczne reprezentacje jednostek) rywalizują z wartością użytkową (dla danych praktycznych celów) czy wartością wymienną (na inny towar lub zasób, np. na pieniądze) znaki maskują nieobecność jakiejkolwiek głębszej rzeczywistości (np. komunikacja masowa wytwarza gęstwinę znaków nie mających żadnego rzeczywistego ich ugruntowania w tożsamości grupowej, lecz pojawiających podczas nawiązywania interakcji grupowych)

Anglia – „ojczyzną” modernizacji

 koniec XVIII w. – gospodarka europejska oparta głównie na rolnictwie  XVIII w – Anglia, zmiany w rolnictwie: -zastosowanie nowych technik, -zmiany w użytkowaniu ziemi, -ekstensywna i intensywna uprawa i hodowla, -poważne zwiększenie się produkcji na potrzeby rynku i zmniejszenie liczby ludzi pracujących na roli

Anglia – „ojczyzną” modernizacji

 akumulacja kapitału i istnienie dostępnych sił wytwórczych – wstępne warunki rozwoju przemysłu  epoka pary; zrewolucjonizowanie przemysłu przez zastosowanie maszyn  chałupnictwo i manufaktury ustępują miejsca zmechanizowanym fabrykom  rozwój przemysłowych miast  powstanie nowego rodzaju burżuazji oraz przemysłowa klasa pracująca

Anglia – „ojczyzną” modernizacji

 koleje przyczyniły się do wzrostu mobilności  nowe rodzaje kredytów  fenomenalny rozwój handlu (1820 – 1880 wzrost pięciokrotny; 1750-1913 pięćdziesięciokrotny)

nowe czasy, nowe życie…

Manchester lub Cottonopolis, początek XIX wieku

skutki modernizacji

• • • • pojawienie się klasy średniej zwiększenie dochodu na głowę mieszkańca zwiększenie ruchliwości społecznej – migracje powstawanie wielkich aglomeracji miejskich

skutki modernizacji c.d.

• aktywizacja polityczna grup dotychczas nieaktywnych • zmiana sytuacji w rodzinie: podejmowanie pracy przez kobiety w efekcie pod koniec XIX w. coraz częstszy model rodziny z dwojgiem lub jednym dzieckiem zamiast wielodzietnej 1870 r. – w Holandii zarejestrowano pierwszą kobietę lekarza 1903 – we Francji pierwsza adwokatka rozpoczęła praktykę

skutki modernizacji c.d.

• • • • upowszechnienie szkolnictwa elementarnego demokratyzacja kultury, w efekcie pojawienie się kultury masowej upowszechnienie się kolorowych strojów – wcześniej były one bardzo drogie (kolorowe stroje ludowe np. łowicki, pojawiły się w XIX w., gdy tanie stały się kolorowe materiały) inne np. -Arnold Labrie - ważna rola (rzeczywista i symboliczna) „czystości” w kulturze (psychanaliza, Dracula, nacjonalizmy)

zmiany mentalnościowe

(C.B. MacPherson)

upowszechnienie się doktryny Thomasa Hobbesa = teorii „zaborczego indywidualizmu” Karol Marks: doskonałym uosobieniem tego typu indywidualizmu jest tzw. mistrz dziewiętnastowiecznej Europy tzn. typowy przedsiębiorca – kapitalista = osoba nie uznającą żadnych więzów społecznych, Chodzi o „... człowieka odseparowanego od wspólnoty, skupionego na sobie, działającego tylko i wyłącznie dla własnej korzyści oraz spełniającego tylko i wyłącznie własne zachcianki... jedynymi więzami ludzkimi są [dlań] naturalne potrzeby, konieczność, oraz interes osobisty”

Co nam zostało z tych lat?

MacPherson: doktrynę Hobbesa po dziś dzień stosuje burżuazyjne społeczeństwo liberalne „Tacy ludzie nie są wcale gatunkiem na wymarciu, a ideał niczym nie ograniczonej jednostki jest wszechobecny w rozmaitych dziedzinach życia, w tym wśród ludzi pełniących funkcje kierownicze. Niczym nie spętana, wyizolowana jednostka to człowiek, który zdołał zniszczyć lub stłumić w sobie świadomość relacyjną „ (David Hay)

Jean Baudrillard cztery fazy tworzenia się i ewolucji znaku Faza IV współczesna era postmodernizmu, ponowoczesność  „reprodukcja społeczna” (przetwarzanie informacji, komunikacja, przemysł wiedzy) zastępuje produkcję przedmiotów  znak „ nie ma żadnego odniesienia do jakiejkolwiek rzeczywistości: jest on swym własnym czystym simulacrum”  znaki odnoszą się same do siebie, stanowią symulacje czy symulakry innych znaków  luźny związek znaków z podstawowym charakterem społecznego czy materialnego świata

Jean Baudrillard teoria symulakrów  zespół hipotez o zaniku realnego świata pod presją ekranów telewizyjnych, komputerowych, pod wpływem telefonów komórkowych oraz „nowoczesnych technologii”  nieodwołalna zamiana „realu” w „virtual”: ptak w obraz ptaka, człowiek w obraz człowieka, fakt – w artefakt, czyli w wydarzenie pozorne.

„Teorię symulakrów o Baudrillard formułował za pomocą różnych metafor. Między innymi metafory mapy, która stopniowo pokryła całą krainę, a kiedy się podarła i z mapy pozostały tylko strzępy, to okazało się, że to co przedstawiała i to, co pokrywała – już po prostu nie istnieje. W świecie, w którym medialność stała się nie środkiem, ale jedynym celem, wszystko jest równie możliwe, co i niemożliwe, wydarzenia się wydarzają, ale to nie jest pewne, równie dobrze mogły się nie wydarzyć. Dlatego jedna z książek Baudrillarda nosi tytuł „Wojny w Zatoce Perskiej nie było”” Krzysztof Rutkowski, http://www.rfi.fr/actupl/articles/087/article_503.asp

Jean Baudrillard jak do tego doszło i do czego prowadzi?

(wg. interpretacji P.Sztompki i J. H. Turnera) 

świat „hiperrzeczywistości”

- obraz, spektakl, wizja, gra znaków wypiera realne doznania i doświadczenia - tożsamość tworzona przez naśladowanie wzorców - kody i modele determinują sposób postrzegania samych siebie i odnoszenia się do innych -medialne symulacje rzeczywistości (np. Dinseyland, gry komputerowe, pornografia) bardziej rzeczywiste niż rzeczywistość

Jean Baudrillard jak do tego doszło i do czego prowadzi?



„ekstaza komunikacji”

- ludzie jej ulegają -stają się biernymi ekranami dla chaosu wrażeń -fascynacja znakami zamazuje postrzeganie tego, co one oznaczają -rzeczywistość znika w świecie fantazji

Jean Baudrillard społeczeństwo konsumpcyjne  całe życie zorganizowane wokół konsumpcji i demonstrowania towarów  przynosi to konsumentom status społeczny, prestiż i tożsamość  ilość i rodzaj nabywanych towarów – jedyne kryterium odróżniania się  w świecie reklamy, marketingu, snobizmu nie odróżnia się potrzeb rzeczywistych od kreowanych  ludzie nie potrafią nawet wyobrazić sobie innej formuły życia  maksymalna alienacja i reifikacja : przedmioty dominują nad ludźmi, ludzie zatracają swoje ludzkie walory

Jean Baudrillard reklama przyczyna przepaści między znakiem a rzeczywistością       w ostatecznym rachunku redukuje wartość użytkową przedmiotu do jego wartości jako symbolu symbol w reklamie staje się towarem samym w sobie, wyobraża więcej, niż komunikuje informacja o towarze reklama zwykle zestawia symbol z marzeniem to co sprzedawane, kupowane –to raczej wyobrażenie, niż sam towar sama reklama ( a nie zawarte w niej wyobrażenia) może stać się towarem poszukiwanym przez konsumencką publiczność forma reklamy staje się najważniejsza, ważniejsza niż sama reklama (np. „styl MTV”) „

W postmoderniźmie więc medium jest przekazem i (…) ludzie napotykają symulacje symulacji, przy całkowitej nieobecności jakiejkolwiek rzeczywistości”

(Jonathan H. Turner)

Na następne zajęcia



Ach ! Szefem być !

Władza menedżerska i posłuszeństwo podwładnych

*Adam, B. (2008). Czas społeczeństwa przemysłowego i władza, tłum. Łucka, D. W: Sztompka, P. i Bogunia– Borowska, M. (red.). Socjologia codzienności. Kraków : Znak, s. 487- 513. *Matejko, A. (1994). Socjotechnika zarządzania rozdz. 9: „Władza kierownicza”, s. 247- 290. . Szczecin: Wyd. ZSB,