Transcript Levha Tektoniği Slaytı İndir

[email protected]
Levha hareketleri litosferin (yer kabuğu) yapısını ve bu
yapıyı oluşturan evrimi araştıran jeoloji biliminin
dalıdır.
Bu kurama
görekuramı
yer kabuğu
birleşik
Levha
tektoniği
1912 birbirine
yılında Alman
bilim
parçalar
halinde
değildir.öne sürülen
adamı Alfred
WEGENER
tarafından
KITALARIN KAYMA kuramı ile KONVEKSİYONEL
Yer kabuğukuramının
üzerinde yüzer
halde bulunan
AKINTILAR
birleştirilmesi
ile ortaya
parçacıklardan LEVHALARDAN
çıkmıştır. oluşmaktadır.
Mantodaki konveksiyonel akıntılar nedeniyle
levhalar sürekli hareket halindedir.
Tamer KAYA
Bu kurama göre levha hareketleri yer kürenin
oluşumundan beri sürmektedir.
Dünyanın ilk oluşum sürecinde sahip olduğu tek kıta
olan süper kıta Pangea’nın bundan 225 milyon yıl
önce parçalanmaya başladığı ve bu hareketlilik
sonucunda kıtaların günümüzdeki şeklini aldığı
düşünülmektedir.
İsterseniz Dünyanın tek bir kıta
Pangea halinde iken Levha tektoniği
sonucu birbirinden ayrılmasını
birlikte izleyelim!
Yer kabuğundaki çatlaklar boyunca
birbirinden ayrılan parçalar adını
verdiğimiz levhalar yılda 1/10 cm
arasındaki hızlarla hareket ederler.
Yeryüzünde
7 büyük
Büyük
Levhalar; ve birçok küçük
•Kuzey Amerika Levhası
levha vardır.
•Güney Amerika Levhası
•Pasifik Levhası
•Avrasya levhası
•Afrika Levhası
•Antarktika Levhası
•Hint-Avustralya Levhası
Üç tür levha hareketi
vardır:
1. Uzaklaşan-Ayrılan Levhalar
Okyanus tabanlarında levhaların birbirinden
uzaklaştıkları yerlerde magma açığa çıkarak burada
okyanus ortası sırtlarını oluşturur.
Örnek: Atlas okyanusu sırtı.
Yaklaşık 250 milyon yıl önce Kuzey ve Güney
Amerika levhasının Afrika ve Avrasya levhasından
ayrılması Atlas okyanusu oluşmuştur.
Atlas Okyanusu Sırtı
Doğu Afrika Grabeni
Kısaca uzaklaşan levha
sınırlarında;
•volkanik adalar
Bilim adamlarına göre Doğu Afrika’daki ayrılmada
•okyanus
sırtları
ilerde burada bir deniz oluşacağını
göstermektedir.
•okyanus-denizler
•deniz tabanı yayılması
gibi olaylar ortaya çıkabilir.
Atlas okyanusu boyunca ortaya çıkan yarıkta
magmanın belirmesi İZLANDA yakınındaki
SURTSEY adasının volkanik bir ada olarak ortaya
çıkmasına neden olmuştur.
2. Yakınlaşan-Çarpışan Levhalar
•Okyanusal ve kıtaların karşılaşması
sonucunda okyanusal
levha daha yoğun
Kuzey
Amerika
Pasifik için kıtasal
olduğu
levhanın altına dalar. Bu
Levhası
Levhası
esnada tortullar sıkışıp kıvrılarak Kıvrım
Dağlarını
oluşturur.
Güney
Pasifik
Levhası
Amerika
Levhası
•Örnek: Kuzey Amerika’daki Kayalık dağları
ile Güney Amerika’daki And dağları
Pasifiklevhası-K.
levhası-G. Amerika
Amerika levhası
levhası
Pasifik
yaklaşması
And Dağlarını
yaklaşması
Kayalık
Dağlarını
oluşturmuştur
oluşturmuştur
Kısaca
çarpışan
levha
Avrasya
•Okyanusal
levhaların
karşılaşmasında
yine bir
Levhası
levha diğerinin altına
dalar.
Bu
Mariana
çukurluğu
sınırlarında;
gibi derin
deniz çukurlarını
oluşturur. ise
•Kıtasal
levhaların
karşılaşmasında
•kıvrım dağları
Jeosenklinallerdeki
tortullar şıkışıp
•Bu levha hareketleri sonucu ortaya çıkan magma
•şiddetli
depremler
kıvrılarak
kıvrım
dağlarını
oluşturabilir.
Hindistan
volkanik ada yaylarını (Filipinler)
oluşturabilir.
•yanardağ aktiviteleri
•Ayrıca
merkez
üssü
okyanus olan
şiddetli
•Örnek
Alp
ve
Himalaya
dağları…
•volkanik
depremlereada
de yol yayları
açar.
Avrasya
levhası
•derinlevhası-Hindistan
deniz çukurları
yaklaşması Himalaya Dağlarını
oluşur.
oluşturmuştur
Levhası
3. Yanal Yer Değiştiren Levhalar
•İki levhanın birbirini sıyırarak yer değiştirmesi
sırasında ortaya çıkan gerilim periyodik büyük
depremlerin oluşumuna neden olur.
•Kuzey Anadolu fayı ile San Andreas fayının
oluşumu bu levha hareketi ile açıklanır.
•Kısacası bu levha hareketi kırık hatlarının (fay
hatları) İle depremlerin oluşumuna neden olur.
İsterseniz şimdi levha
hareketlerini tekrar gözden
geçirelim!
Bu levha
Volkanik
adalar
Uzaklaşan
Bu levha
hareketi
hangi
Okyanus
sırtları
hareketi
Levha
Hareketi
neydi?
oluşumlara
Okyanus-Denizler
neden oluyordu?
Deniz tabanı yayılması
And Dağları
Peki!
Dağları
BuKıvrım
levha
Kayalık
Dağları
Bu levha
hareketi
Bu
Şiddetli
şekilde
Depremler
oluşan yer
Yakınlaşan
Hareketleri
Hangi
AlpLevhalar
Dağları
Hangisiydi?
şekillerine
Yanardağ
örnek
Aktiviteleri
verebilir
Çarpışan
Oluşumlara
Neden
Himalaya
Dağları
Volkanik
misiniz?
Ada Yayları
Oluyordu?
Mariana
Çukuru
Derin
Deniz
Çukurları
Filipin Adaları
Peki!
Kuzey
Anadolu
Bu
levha
hareketi
Fay Hatları
Fayı
Bu
levha
hareketi
Yanal
Yer
Değiştiren
ile
oluşan
yer
hangi
oluşumlara
Depremler
San
Andreas
Fayı
Hangisiydi?
Levhalar
şekilleri
Hangileri?
neden
oluyordu?
Levha hareketleri sonucu yer
yüzündeki kırık alanlarında
görülen fay hatlarındaki gerilme,
sıkışma ve bükülme deprem adını
verdiğimiz yer kabuğu
hareketlerine neden olmaktadır.
Dünya deprem alanlarının dağılımı ile;
•Aktif levha sınırlarının
•Fay hatlarının
•Volkanik faaliyetlerin
•Volkanik şekillerin
•Kırıklı dağların (horst-graben)
•Sıcak su kaynakları adını alan fay
kaynaklarının ( kaplıca, ılıca), gayzerlerin
•Jeotermal enerji potansiyeli yüksek bölgelerin
•Sağlık turizmi adını alan termal turizmin
•Genç oluşumlu (yakın bir jeolojik devirde
oluşmuş) alanların
dağılımı birbirine paraleldir.
Aktif Deprem Kuşakları
1. PASİFİK DEPREM
KUŞAĞI: KUŞAĞI:
2. ALP-HİMALAYA
DEPREM
Yeryüzündeki depremlerin %68.i bu kuşakta gerçekleşir.
Yeryüzündeki
depremlerin %21.i bu kuşakta
Bu kuşak üzerinde;
gerçekleşir.
3. Yeryüzündeki
depremlerin
%11.i
•Amerika Kıtasının Batı
Kıyıları (Kayalık-And Dağları)
adaları
Bu•Aleut
kuşak
üzerinde;ile Doğu
Atlas okyanusu
orta
kesimi
•Japonya
•Asya’nın güney,•Filipinler
güneydoğu ve doğu kıyıları
Afrika’da
görülür.
•Kuzey Afrika(Atlas
Ülkeleri)
•Yeni Gine
•Güney
Pasifik Avrupa
adaları
•Güney
•Yeni Zelanda bulunur.
•Anadolu
Yarımadası bulunur.
Deprem Riskinin Düşük Olduğu Yerler:
Dünya’da;
•Yaşlı kütleler
•Eski kıta çekirdekleri
•Masifler
•Eski jeolojik devirde oluşmuş araziler
Deprem riskinin düşük olduğu
alanlardır
.
Bu alanlar:
•Doğu Avrupa
•Kuzey batı Avrupa
•Kanada
•Avustralya’nın büyük bir
bölümü (güney doğusu hariçAvustralya Alpleri)
•İskandinav yarımadası
•Kuzey Asya (Sibirya)
Deprem Riskinin Düşük Olduğu Yerler:
•Doğu Avrupa
•Kuzey batı Avrupa
•Kanada
•Avustralya’nın büyük bir bölümü (güney
doğusu hariç-Avustralya Alpleri)
•İskandinav yarımadası
•Kuzey Asya (Sibirya)
Dünya deprem dağılışı ile volkanik alanların
dağılışı birbirine paraleldir. Çünkü bu alanlar
genellikle yeryüzünün aktif alanlarında (levha
sınırları), genç ve hareketli bölgelerinde
görülmektedir.
Dolayısıyla Dünya volkanik alanları;
•Büyük (Pasifik-Ateş Çemberi) Okyanus ortaları
(Yeni Zelanda, Japonya, Filipinler, Hawaii)
•Atlas okyanusu ortaları (İzlanda, Karayip ve Asor
Adaları)
•Akdeniz Çevresi (İtalya)
•Doğu Afrika volkanik aktivitelerin görülebileceği
yerlerdir.
•Sıcak sular tektonik bölgelerdeki fay hatları veya
Yeryüzünün
sıcak su
bakımından
zengin
volkanik
arazilerdeki
derin
çatlaklar boyunca
bulunan alanları;
yer altı sularıdır.
İzlanda
•Yer altı (magmatik)
sularla
beslendikleri için
•Pasifik Ateş
Çemberi
sıcaktırlarveveAnd
akımları
(debi)
yıl içinde
fazla
(kayalık
Dağları,
Doğu
Asya,çok
Japonya,
değişmez.
Filipinler, Yeni Zelanda)
•Fay ve gayzer kaynakları olarak iki grupta
•Atlasincelenirler.
okyanusu adaları
(Kanarya,
Asor, İzlanda, Büyük
ve
•Ayrıca
buharMaderia,
şeklinde kullanıldıklarında
jeotermal
Hawaii
Küçük
adaları)
enerji Antil
adını alırlar.
•Yer yüzünün
bu alanları
sağlık
turizmi
adını da alan
•Akdeniz
Kuzey
Kıyısı
ülkeleri
termal
turizmİtalya,
potansiyeli
bakımından
zengin
(İspanya,
Yunanistan,
Türkiye)
Yeni Zelanda
alanlardır. Bunun•Doğu
nedeni Afrika
sıcak su kaynaklarında
eriyik halde bol miktarda mineral madde
•Kafkas
Ülkeleri
bulunmasıdır.
İsterseniz şimdi
Biraz daha etkinlik yapalım!
Verilen cümleleri
doğruluğuna göre
yorumlayınız.
•Yer kabuğunun yapısını ve bu yapıyı doğuran evrimi
araştıran bilim dalı levha tektoniğidir.
D
•Levhalar sürekli hareket halindedir. D
•Türkiye’nin tamamı dünya masif araziler kuşağında
yer almaktadır . Y
•Maltusun teorisi genişletilerek günümüzde levha
tektoniği kuramı adını almıştır . Y
•Dünya volkan alanları ile sıcak su kaynaklarının
dağılımı birbirine paraleldir . D
•Levhalar sürekli birbirine ters yönlerde hareket
ederler.
Y
•Kıtasal levhaların birbirine yaklaştığı alanlarda derin
deniz çukurları oluşur.
Y
•Fay hatlarının oluşumundaki tek etmen yanal levha
hareketleridir.
D
•Levhaların birbirinin altına dalması şiddetli
depremlere yol açabilir.
D
•Atlas okyanusunun orta kesimi ile Doğu Afrika
şiddetli depremlerin görülebileceği yerledir. D
•Aktif levha sınırlarında akarsuların yatak eğimi
fazladır. Y
•İnsanlar levhaların hareketlerini sağlayan
etmenlerden beşeri etmenler grubundadır. Y
•Kanada ve Kuzeybatı Avrupa deprem görülme
olasılığı az olan yerlerdendir.
D
•Gökçeada uzaklaşan levha sınırlarında oluşmuş
volkanik ada yayıdır.
Y
•Kokos ve Nazaka levhası Türkiye’deki fay hatlarını
harekete geçiren en önemli levhalardır. Y
•Karaların tektonik ve volkanik bölgeleri sıcak su
kaynakları bakımından zengin yerlerdir.
D
•Aktif levha sınırlarında yer alan her yerde
gayzerlere rastlanır. Y
•Sıcak su kaynakları temiz enerjiler grubunda yer
alan hidroelektrik enerjisini oluştururlar.
Y
• Sıcak su kaynaklarının dağılımı ile jeotermal
kaynakların dağılımı birbiri ile ilişkilidir.
D
•İtalya’daki aktif volkanların varlığı bu ülkenin
karstik kaynaklar bakımından zengin bir ülke
olmasını sağlamıştır. Y