Transcript prezentacja_ppp3_e_wurst

Uczeń o specjalnych potrzebach
wymaga pomocy nie tylko w szkole.
edukacyjnych
Aby dziecko takie mobilizowało swoje możliwości
w uczeniu się potrzebne jest wsparcie rodziców
(opiekunów). Warto zatem, by rodzice ucznia znaleźli
z kolei efektywne wsparcie u osób, instytucji,
specjalistów współpracujących, by wiedzieli jak
właściwie pomagać swojemu dziecku.
Jak
zatem
nawiązać
skuteczną
współpracę
z rodzicem? Jakie warunki są niezbędne, by takie
budowanie pomocy uczniowi we współpracy z
rodzicami ze strony osób pracujących z dzieckiem było
skuteczne. Należą tu między innymi:
 Rzeczowa
i
pełna
wymiana
informacji
o dysfunkcjach i problemach dziecka;
 Emocjonalne wsparcie rodziców;
 Ukierunkowanie działań rodziców.
I. Wymiana
informacji
na
o specjalnych potrzebach
temat
ucznia
Wymiana informacji na temat ucznia między nauczycielem
a rodzicem tego ucznia powinna składać się z trzech
elementów:
1.Wywiad przeprowadzany przez nauczyciela, podczas
którego rodzic przedstawia swoje obserwacje i wiedzę na
temat dziecka;
2.Relacja
nauczyciela
o
obserwacji
na
temat
funkcjonowania ucznia w szkole;
3.Edukacja rodzica na temat typowych problemów
i potrzeb edukacyjnych ucznia z danym rodzajem
choroby/ typem niepełnosprawności.(dostarczenie wiedzy
rodzicom)
Wywiad z rodzicem
W pierwszej kolejności nauczyciel musi dowiedzieć się
którym dzieciom potrzebna jest szczególna uwaga
i specjalna pomoc. Z każdym rodzicem takiego
ucznia należy przeprowadzić wywiad
Pytania wywiadu [ ]
1
 Na jaką chorobę cierpi dziecko? Z jakim typem/rodzajem niepełnosprawności
boryka się dziecko? Jakie są objawy choroby/przejawy niepełnosprawności?
Na czym polegają ograniczenia w funkcjonowaniu dziecka?
 Jakie zabiegi lecznicze/ćwiczenia rehabilitacyjne musi mieć dziecko? Ile czasu
w ciągu dnia/tygodnia musi na to przeznaczyć?
 W jakim stopniu dziecko jest zdolne do samoobsługi (toaleta, higiena,
przemieszczanie się), a w jakim wymaga pomocy? Jakiego typu warunki,
sprzęt są do tego potrzebne? Ile czasu zajmują mu czynności samoobsługowe
lub ile trwają czynności opiekuńcze osoby dorosłej? Czy i co jest potrzebne, by
zwiększyć samodzielność dziecka w tym zakresie?
 Jakich sprzętów/warunków ułatwiających uczenie się wymaga dziecko w
domu? Czy ma zapewnione warunki do uczenia się/jakie ma warunki do
uczenia się?
[1] Za: Tomasz Garstka „Indywidualne potrzeby edukacyjne i rozwojowe”
 Jak sobie dziecko radzi z nauką? Jak sobie radzi z obowiązkami




szkolnymi (prace domowe, przygotowanie do sprawdzianów, bieżące
uczenie się, przygotowanie materiałów)? Czy trzeba mu przypominać
i mobilizować go do tego? Czy pamięta o lekcjach i zabiera się do nauki
samodzielnie? Jakiej pomocy według pani/pana potrzebuje? O jaką
pomoc samo prosi?
Jakiego rodzaju trudności/ograniczenia w nauce ma dziecko? Jak jest
z jego koncentracją uwagi? Jak szybko się męczy i odzyskuje energię do
nauki?
Jak dziecko wiąże swoje niepowodzenia w nauce ze swoją
niepełnosprawnością/dysfunkcją?
Czy
niepowodzenia
takie
go
zniechęcają czy mobilizują?
Jakie obowiązki domowe ma dziecko? Ile czasu na nie poświęca?
Czy dziecko ma kontakty z rówieśnikami? Czy są to tylko spotkania
w szkole, czy dziecko spotyka się w domu, poza domem (na podwórku,
u kolegów)? Jakie doświadczenia w kontaktach z rówieśnikami ma
dziecko i jak wpływają one na jego motywację do uczenia się, do
chodzenia do szkoły?
 Jakie nastroje dominują u dziecka? Czy są jakieś emocje, z którymi trudno mu
sobie poradzić? Z czym wiążą się te emocje? Jak wpływa to na jego motywację
do uczęszczania do szkoły, do uczenia się?
 Jaki dziecko ma stosunek do samego siebie? Jak pani/pan by opisał jego
poczucie własnej wartości, ocenę własnych możliwości, umiejętności, siły,
sprawności? Jak wpływa to na jego motywację do uczęszczania do szkoły, do
uczenia się, do radzenia sobie z nauką?
 Jakiej pomocy według pani/pana wymaga dziecko w klasie/szkole? Na co
szczególnie trzeba zwracać uwagę? W czym je wspierać?
 Z jakich form pomocy specjalistycznej, psychopedagogiczanej, korepetycji,
terapii korzysta/korzystało dziecko?
 Ważne!
 Koniecznie uszanować prywatność dziecka.
Ustalić z jego rodzicem, a dziecko
poinformować, jakie informacje i komu
zostaną przekazane.
Informacje od nauczyciela dla rodzica
 Nauczyciel powinien przekazać rodzicowi ucznia
informacje na temat funkcjonowania jego dziecka
w szkole. Informacja ta powinna dotyczyć nie tylko
uczenia
się,
ale
również
funkcjonowania
emocjonalno-społecznego.
Edukacja rodzica
 Każdemu rodzicowi należy się rzeczowa informacja
od specjalisty, jakim jest nauczyciel pracujący
z dzieckiem o specjalnych potrzebach edukacyjnych,
czego wymaga uczeń, aby realizować swój potencjał
w uczeniu się.
Ważne!
Pamiętać o mocnych stronach dziecka, a nie tylko
o trudnościach
II. Emocjonalne wsparcie dla rodziców uczniów
o specjalnych potrzebach
1. Specyficzna sytuacja rodzica
2. Potoczne metody wspierania - nieprofesjonalne
wsparcie emocjonalne gdy próbujemy:

uspokajać osobę wspierana, pocieszać (Będzie
dobrze! Proszę się nie martwić! Tak już musi być,
ale to do przeżycia!);

odwracać jej uwagę od nieprzyjemnych przeżyć
(Proszę nad tym tak nie rozmyślać!, Nie warto tego
tak analizować!);
 perswadować nieracjonalność emocji (Proszę nie płakać,
bo to nic nie da! To jeszcze nie takie straszne!, Mogło
być gorzej!, Przygnębienie nie pomoże panu/pani);
 wzbudzić emocje pozytywne, rozśmieszać;
 umniejszać negatywne zdarzenia (Muszę powiedzieć, że
znam jeszcze trudniejsze sytuacje, Proszę docenić, że
dziecko nie ma poważniejszych dysfunkcji, Nie trzeba się
aż tak martwić, bo ja znam rodziców w większym
kłopocie);
 dawać rady i gotowe rozwiązania (Musi pani/pan…….,
Powinien pan/Powinna pani….).
3. Profesjonalne wsparcie emocjonalne zakłada, że
właściwe i przynoszące ulgę osobie wspieranej jest:
 słuchanie, towarzyszenie w przeżywaniu przykrych




emocji, tak by nie hamować ich ekspresji i wyrażenia
słowami;
akceptacja wyrażania uczuć, bez ich krytyki;
upewnianie osoby wspieranej w pozytywnych
aspektach jej doświadczenia i zasobach,
umożliwianie samodzielnego poszukiwania rozwiązań;
oferowanie, a nie narzucanie, wskazówek i dawanie
ich po upewnieniu się o gotowości ich przyjęcia przez
osobę wspieraną;
4. Zasady wsparcia emocjonalnego
 Stworzenie możliwości, danie zachęty rodzicowi
ucznia do relacjonowania kłopotów ze swoim
dzieckiem
 Zachęcenie do kontynuowania rozmowy
 Zachowanie tajemnicy
Zasada zachowania tajemnicy jest ważna, ponieważ
zwiększa poczucie bezpieczeństwa rodzica, a co za
tym idzie – jego otwartości i szczerości.
 Poczucie oparcia w nauczycielu.
5. Umiejętności interpersonalne przydatne w
udzielaniu wsparcia emocjonalnego
 Uważność
 Parafrazowanie
 Odzwierciedlanie
 Podzielenie się uczuciami
 Wspieranie poprzez dotyk
 Upewnianie
 Skoncentrowanie
 Przegląd doświadczeń rozwojowych
 Przegląd sukcesów
 Uważność – to postawa wobec rozmówcy, uznanie jego
prawa do dzielenia się trudnościami, wyrażająca szacunek do
niego i gotowość do słuchania i wsparcia. Bycie uważnym to
dostrzeganie zachowań werbalnych (tego, co mówi)
i pozawerbalnych (tego, jak wyraża siebie i zachowuje się)
rodzica ucznia oraz okazywanie mu tego, że słucha się
z uwagą. Ważna jest obserwacja „mowy ciała” rodzica,
ponieważ – często nie uświadamiając sobie tego – może on
dawać poznać nauczycielowi, co przeżywa. Mówi się, że
„czujemy” czyjeś zdenerwowanie, złość, przygnębienie.
„Odczucia” te to właśnie automatycznie i równolegle do słów
odbierane sygnały niewerbalne, płynące od drugiej osoby.
Poznajemy to po tonie głosu, wyrazie twarzy; postawie
gestach i ruchach ciała; widzimy to w jego spojrzeniu
i wyglądzie; słyszymy w sposobie mówienia.
 Parafrazowanie - to formułowanie własnymi słowami
podstawowych czy najważniejszych treści wypowiedzi
osoby wspieranej. Dzięki zastosowaniu parafrazy można:
- upewnić się, czy dobrze się rozumie rodzica ucznia;
- okazać mu, że uważnie się słucha;
- dać potwierdzenie, że się go rozumie.
 Odzwierciedlanie - polega na wyrażaniu własnymi
słowami uczuć przeżywanych przez osobę wspieraną, które
to uczucia odczytujemy z jej przekazu werbalnego (wprost i
nie wprost) oraz pozawerbalnego (np. Czuję, że to
pana/panią bardzo zasmuca; Wygląda na to, że czuje się
pan/pani tym przestraszony(a); Powiedział pan/pani….i
widzę, że to budzi u pana/ pani poczucie bezradności).
Odzwierciedlanie służy wydobyciu emocji wyrażonych przez
osobę
wspieraną
w sposób niejawny lub nieuświadomiony, albo całkiem
zaprzeczonych (Ja już ze wszystkimi jestem pogodzony/a
i daję sobie zawsze świetnie radę). Ma podobne cele do
parafrazy, ale dotyczy nie zrozumienia wypowiedzi słownej,
a zrozumienia emocji. Dzięki odzwierciedleniu można:
- upewnić się, czy dobrze się rozumie przeżycia rodzica
ucznia;
- okazać, że uważnie się go słucha;
- okazać mu, że empatycznie rozumiemy i akceptujemy jego
przeżycia emocjonalne.
Ważne!
Unikać błędu, który nazwać można odzwierciedlaniem
maski. Polega na braniu za naprawdę przeżywane
uczucia tego, co tylko pozornie o tym świadczy –
przejawów ekspresji mających właśnie ukryć prawdziwe
emocje. Mówi pan/pani o trudnych rzeczach i
roześmiał(a) się pan/pani. Myślę, że to pana/panią raczej
bardzo zasmuciło. Czy tak?
 Podzielenie się uczuciami - polega na zakomunikowaniu
przez nauczyciela uczuć budzących się w związku z treściami
wnoszonymi przez wspieranego rodzica (relacjonowanymi
zdarzeniami, myślami, uczuciami). Takie osobiste „odsłonięcie
się” wzbudza zwykle w osobach wspieranych zaufanie.
Przykład: Ucieszyło mnie to, co pan/pani powiedziała; Przykro
mi, że to pana/panią spotkało; Poczułem/łam smutek, gdy
mówił(a) pan/pani o tym zdarzeniu. Oczywiście nie należy
zalewać osoby wspieranej własnymi uczuciami, a przykre
emocje nauczyciela (np. Wzbudziło mój żal, że tak surowo
ocenia pan/pani swoje dziecko, bez dawania mu szansy na
powtórki) nie mogą być komunikowane jako oceny (np. Jest to
pożałowania godne, gdy pan/pani ocenia swoje dziecko, bez
dawania mu szansy na powtórki).
 „Wspieranie poprzez dotyk” - ma ogromne znaczenie. Polega
na naturalnych, drobnych gestach, jak dotkniecie dłoni,
zdecydowany (ale nie miażdżący) uścisk dłoni, położenie ręki na
ramieniu, lekkie poklepanie po nim, przytulenie – to wszystko, co
może być odczytane jako komunikaty „jestem tu, możesz na mnie
liczyć”. Dotyk może wyrażać sympatię, życzliwość i komunikować
wspierającą obecność osobie, która „zapada się w siebie”,
przeżywając smutek i przygnębienie. Jednak dotyk nie jest
zalecany w profesjonalnym udzielaniu wsparcia, choć może
efektywnie pełnić taką rolę w kontaktach z bliskimi osobami.
Niebezpieczeństwo prób stosowania dotyku we wsparciu
rodziców uczniów może wiązać się z:
- oskarżeniem o przekroczenie granic intymności (do poczucia
nadużycia włącznie);
- ryzykiem opacznego zrozumienia „dotykowego komunikatu” (np.
wywołanie wrażenia protekcjonalności czy spoufalania się).
 Upewnianie – polega na umocnieniu w rodzicu
przekonań dotyczących jego zasobów, tego, że jego
kompetencje, umiejętności, doświadczenia, wiedza oraz
cechy stanowią bazę dla znalezienia rozwiązania
problemu, uzyskania poprawy Wierzę, że potrafi to
pan/pani dobrze zrobić; Ma pani już wiedzę o … Wierzę,
że potrafi ją pani wykorzystać; Jestem przekonany/a, że
uda się pani/panu;
 Skoncentrowanie (ześrodkowania) uwagi na pozytywach.
Jeśli rodzic ucznia nie docenia lub wątpi w swoje mocne strony,
warto ześrodkować jego uwagę na pozytywach, w celu
wzmocnienia jego poczucia własnej wartości i poczucia sprawstwa
(wpływu na rzeczywistość i możliwość dokonywania zmian w
kontakcie
z własnym dzieckiem). Takie skoncentrowanie na pozytywach
polega na poleceniu, aby osoba wspierana wymieniła głośno
swoje mocne strony (umiejętności i sprawności, przymioty
charakteru i zalety osobiste), i w sposób niebudzący wątpliwości,
że są to właśnie mocne strony w relacji z dzieckiem. Przeglądu
mocnych stron dokonuje sam rodzic i tym różni się ta technika od
opisanego wcześniej upewniania, gdy pozytywy wskazuje
nauczyciel.
 Przegląd doświadczeń rozwojowych polega na
zachęceniu rodzica ucznia do skupienia się na
doświadczeniach (przyjemnych i nieprzyjemnych) w pracy
czy kontakcie z dzieckiem, które w ostatnim czasie w sposób
niewątpliwy przyczyniły się pozytywnie do szeroko
pojmowanego rozwoju jego, jego dziecka i ich wzajemnej
relacji. Nawet jeśli miały miejsce przykre doświadczenia,
zawsze można zadać pytanie: A czego to pana/panią
nauczyło? O co teraz czuje się pan/pani mądrzejszy(a)?
 Przegląd sukcesów polega na zaproponowaniu rodzicowi
ucznia, by świadomie przywołał wspomnienia doświadczeń
przyjemności,
radości,
spełnienia,
samorealizacji,
związanych z jego pracą wychowawczą i edukacyjną oraz
rozwojem jego dziecka. Przypomnienie takich sytuacji
wywołuje stan satysfakcji i bardziej pozytywnego
nastawienia do bieżących zdarzeń.
Cztery ostatnie techniki udzielania emocjonalnego
wsparcia można nazwać aktywnymi, ponieważ wymagają
większej inicjatywy od nauczyciela niż życzliwe słuchanie
i odzwierciedlanie uczuć rodzica ucznia czy wyrażanie
własnych.
III. Ukierunkowanie działań rodziców:
Zebranie informacji od rodzica na temat dysfunkcji
oraz nawiązanie kontaktu poprzez okazanie
wsparcia emocjonalnego daje możliwość do
podjęcia dalszego współdziałania.
Aby rodzic współdziałał z nami musi być:

gotowy

chętny

zdolny – mieć ufność w możliwość
wprowadzenia działań
Z A S A D Y ROZMOWY
1. Okazuj empatię (aktywne słuchanie).
2. Rozwijaj rozbieżności, sprzeczne motywy (zadawaj
pytania w taki sposób, by to rodzic widział potrzebę
zmiany).
3. Unikaj sporów lub otwartej konfrontacji.
4. Zmniejszaj opór lub wykorzystuj opór.
5. Wspieraj samoskuteczność (wzmacniaj wiarę we
własne możliwości rodzica i podkreślaj swoja wiarę
w możliwości rodzica)
ad 1. Empatia
zadania nauczyciela, pedagoga, terapeuty:
 uważnie słuchać wypowiedzi
 stosować słuchanie odzwierciedlające
 okazywać zrozumienie
 NIE krytykować
 NIE oceniać
 NIE obwiniać
ad 2. Eksplorowanie sprzecznych motywów
zadania nauczyciela, pedagoga, terapeuty:
 pomóc uświadomić negatywne konsekwencje
i ryzyko jakie niosą występujące trudności
 wykazać sprzeczność pomiędzy bieżącą sytuacją a
celami i wartościami
 dokładnie określić różnice między tym „co jest” i tym
„co chcę aby było”
 wzmacniać dążenia do zmiany, do podjęcia działań
ad 3. Unikanie konfrontacji
zadania nauczyciela, pedagoga, terapeuty:
 nie przekonywać
 unikać sporów
 nie przyklejać etykietek
 nie dowodzić swojej racji
 wspierać rodzica w poszukiwaniu własnych
rozwiązań
ad 4. Zmniejszanie oporu
zadania nauczyciela, pedagoga, terapeuty:
 analizować własne zachowania
 zmieniać kierunek rozmowy
 nie dążyć do przełamania oporu
 patrzeć na problem „oczami rozmówcy”
ad 5. Wzmacnianie wiary we własne możliwości
zadania nauczyciela, pedagoga, terapeuty:
 wzbudzać wiarę w możliwość dokonania zmian
 dawać nadzieję i wspierać wiarę we własne siły
 podkreślać mocne strony
 skoncentrować uwagę na mniejszych etapach
prowadzących do celu
TECHNIKI
1. Pytania otwarte
2. Słuchanie odzwierciedlające
3. Afirmacja
4. Podsumowanie
ad 1) Pytania otwarte
 pomagają rozpocząć rozmowę
 pomagają ustalić fakty
 odgrywają kluczową rolę przy ocenie problemu
ad 2) Słuchanie odzwierciedlające
 pozwala okazać, że uważnie się słucha rodzica
 pomaga ustalić, czy wypowiedzi rodzica zostały właściwie
zrozumiane
 pomaga wzmocnić pewność rodzica w ty m, że zmiana
jest niezbędna
ad 3) Afirmacja
 pomaga rozwijać i wzmacniać niezależne
podejmowanie decyzji przez rozmówcę
 wyraża szacunek wobec doświadczeń i uczuć
 może pomóc uniknąć rozczarowań i utraty motywacji
ad. 4) Podsumowanie - Potwierdzanie
 pomaga podkreślić najbardziej istotne wypowiedzi
 daje możliwość połączyć wypowiedzi na różne tematy
 pomaga przejść do omawiania innego tematu po
uprzednim uogólnieniu tego, co już było powiedziane
NAUCZYCIEL/ PEDAGOG:
 nie przekonuje o istnieniu problemu i potrzebie






zmiany;
nie udziela rad i nie proponuje rozwiązań problemu
bez zgody lub prośby rodzica;
nie odgrywa roli „eksperta” (wie co jest dla dziecka
najlepsze) stawiając rodzica w pozycji pasywnego
uczestnika ;
nie moralizuje i nie poucza;
nie przykleja diagnostycznych etykietek;
nie oskarża i do niczego nie zmusza
nie spieszy się
Błędy we wspieraniu rodzica ucznia
 Ocenianie
 Obrażanie
 Uciekanie od problemów
 Pouczanie i decydowanie za kogoś
 Brak uwagi
 Indukowanie się emocjami rodzica
 Przejmowanie odpowiedzialności za rodzica
 Niedopuszczanie do pełnego wyrażania emocji
 Zmiana charakteru relacji
 Nietolerancja
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ