Transcript Post*powania dowodowe w procesach

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
ADMINISTRACJA III rok
Łapot Mariola
Łobejko Weronika
Łukawska Kinga
W ogólnym postępowaniu administracyjnym
szczególną rolę odgrywają czynności procesowe
zmierzające do wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy.
Można ująć w pojęcie postępowanie wyjaśniające
(występuje ono w art. 35 § 3, 106 § 4, 138 § 2).
Są to czynności mające na celu wyjaśnienie
okoliczności będących podstawą rozstrzygnięcia.
Postępowanie dowodowe jest jedną z form
postępowania wyjaśniającego.
1. Rozprawa:
 duże znaczenie, o czym świadczy uregulowanie jej w osobnym rozdziale
 forma nazwana
 względnie sformalizowana
 jednoznacznie wyodrębniona
 forma zinstytucjonalizowana
 zasadniczo skoncentrowana
 instytucja prawna
2. Druga forma nienazwana określana wg nauki jako - postępowanie gabinetowe, postępowanie
kameralne, bądź mowa jest o postępowaniu dowodowym poza formą rozprawy, trybie
pozarozprawowym, lub o odrębnym gromadzeniu materiałów dowodowych.
 nazywana jest również przesłuchaniem rozumianym jako dialog między organem a jedną z osób
uczestniczących w sprawie, mającym na celu wyjaśnienie sprawy
 ma uproszczony charakter
 oparta zasadniczo na zasadzie pisemności
 wynika z ograniczonego przepisami prawa zakresu stosowania rozprawy administracyjnej (problem
przesłanek rozprawy administracyjnej - art. 89 k.p.a.)





Jest to szereg przesłuchań, które spojone są jednym celem i łączą się w jedną całość
dzięki nieprzerwanej obecności konfrontujących się ze sobą organu i stron (cecha
kontradyktoryjności). Jest instytucją procesową stąd jej cel służy realizacji określonych
wartości procesowych. Uczestniczy w niej szeroki krąg osób, często nawet wszystkie
osoby, które biorą udział w danym postępowaniu administracyjnym.
Przeprowadzenie rozprawy jest istotnym elementem realizacji m.in. zasady dochodzenia
prawdy obiektywnej (art.7), zasady pogłębiania zaufania obywateli do organów Państwa
(art.8), zasady czynnego udziału strony w postępowaniu administracyjnym (art. 10),
zasady przekonywania (art. 11), zasady szybkości i prostoty postępowania (art. 12), oraz
zasady ugodowego załatwiania spraw administracyjnych (art. 13).
Rozprawa znajduje zastosowanie wyłącznie w toczącym się już postępowaniu. Jest
stosowana niezależnie od inicjatywy wszczęcia postępowania - zarówno z urzędu, jaki i
wszczętego na żądanie strony (art. 61 § 1). Dotyczy postępowania w I i w II instancji.
Tok postępowania rozpoczyna się z dniem wszczęcia postępowania (z zastrzeżeniem art.
31 § 2). W przypadku postępowania na żądanie strony, datą wszczęcia postępowania jest
dzień doręczenia żądania organowi administracji publicznej (art. 61 § 3). Kodeks nie
reguluje natomiast daty wszczęcia postępowania z urzędu. Orzecznictwo wskazuje, że za
datę taką należy przyjąć dzień pierwszej czynności dokonanej w sprawie, której
postępowanie dotyczy, przez organ do tego uprawniony, działający w granicach
przysługujących mu kompetencji pod warunkiem, że o czynności tej powiadomiono
stronę.
Tok postępowania kończy się w momencie gdy decyzja stanie się ostateczna.
 Przyśpieszy to lub uprości postępowanie.
 Zapewni to osiągnięcie celu wychowawczego.
 Wymaga tego przepis prawa.
 Zachodzi potrzeba uzgodnienia interesów stron.
 Jest to potrzebne do wyjaśnienia sprawy przy
udziale świadków, biegłych, w drodze oględzin.
Organ zobowiązany jest przygotować rozprawę w taki sposób
aby zapewnił on zgromadzenie przed rozprawą wszystkiego co
może mieć znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Tak aby w
miarę możliwości postępowanie dowodowe zostało zakończone
w ciągu jednej rozprawy, aby strony mogły ustosunkować się do
całości zebranego materiału dowodowego i żeby po zakończeniu
rozprawy wydać decyzję załatwiającą sprawę. Zakres oraz rodzaj
czynności przygotowawczych ustala sam organ. Zasadnicze
znaczenie wśród czynności poprzedzających rozprawę ma
analiza sprawy administracyjnej, która jest przedmiotem
postępowania (np. określenie czy istnieje potrzeba
udowodnienia pewnych okoliczności przy pomocy zeznań
świadków, opinii biegłych lub w drodze oględzin). Jeżeli
przeprowadzenia rozprawy wymaga szczególny przepis prawa
lub zaistnieją ku temu określone okoliczności organ prowadzący
postępowanie ma obowiązek przystąpić do organizacji rozprawy.
 czynności wobec podmiotów i uczestników
postępowania - ich celem jest realizacja podstawowej
funkcji rozprawy
 czynności porządkowe - obejmują one wyznaczenie
terminu, godziny rozprawy oraz protokolanta, a także
zapewnienie lokalu, w którym odbędzie się rozprawa.
1. wezwanie stron do złożenia przed rozprawą wyjaśnień, dokumentów oraz
innych dowodów.
 Przed rozprawą strona powinna złożyć żądanie przeprowadzenia dowodów,
jednak nie zastosowanie się do tego obowiązku nie pozbawia strony prawa
zgłoszenia tego żądania w czasie trwania rozprawy. Nie zgłoszenie tego żądania
także w trakcie rozprawy nie powoduje pozbawienia strony prawa żądania
przeprowadzenia dowodu, jeżeli ma to znaczenie dla sprawy.
2. wezwanie stron do stawienia się na rozprawę osobiście lub przez
przedstawiciela albo pełnomocnika.
 Uzależnione jest to od tego, jak oceniono charakter czynności podejmowanych
na rozprawie. Jeżeli strona nie ma zdolności do czynności prawnej, wtedy organ
wzywa ją na rozprawę z przedstawicielem ustawowym. W przypadku
ustanowienia przez stronę pełnomocnika również on musi zostać
zawiadomiony o terminie rozprawy, na której niezbędny jest osobisty udział
strony.
 wezwanie świadków i biegłych do stawienia się na rozprawę, które
oznacza obowiązek osobistego stawienia się - w celu wydania przez
nich opinii, która wymaga specjalnych wiadomości. W przypadku
biegłego wezwanie powinno określać w sposób wyczerpujący co ma być
przedmiotem jego opinii (brak możliwości zastosowania środków
przymusu w razie niestawienia się). Niewywiązanie się z tego
obowiązku powoduje ukaranie przez organ grzywną (art. 88 § 1), w
stosunku do świadka natomiast możliwe jest zastosowanie środków
przymusu, na mocy przepisów szczególnych.
 zawiadomienie państwowych jednostek organizacyjnych, organizacji
społecznych oraz innych osób, jeżeli ich udział w rozprawie jest
uzasadniony ze względu na jej przedmiot - chodzi tu o zapewnienie
udziału w rozprawie podmiotom, które mają w sprawie interes
faktyczny.
 termin - dzień, miesiąc, rok i godzinę rozpoczęcia rozprawy
 miejsce rozprawy - siedzibę organu (miejscowość, ulicę oraz nr
siedziby).
Rozprawa może zostać przeprowadzona poza siedzibą organu przez
wzgląd na miejsce zamieszkania stron, świadków oraz innych osób, lub
jeżeli przeprowadzenie rozprawy musi być połączone z dokonaniem
oględzin przedmiotów, które nie mogą być dostarczone do siedziby
organu (wówczas odbędzie się w miejscu, w którym ten przedmiot się
znajduje - o ile jest to możliwe).
 przedmiot rozprawy - sprawę administracyjną, która jest przedmiotem
toczącego się postępowania.
§ 2 wprowadza pisemną formę wezwania - doręcza się je na piśmie.
 Przepisy art. 93-96 dotyczą trybu przeprowadzenia rozprawy.
 Art. 93 dotyczy kwestii kierowania rozprawy. Wprowadza on dwa
rozwiązania. W przypadku organów jednoosobowych rozprawą może
kierować organ administracji publicznej (np. wójt, burmistrz,
prezydent miasta lub starosta) bądź pracownicy urzędu, których organ
administracji publicznej upoważni do prowadzenia postępowania
nawet wtedy, gdy nie zostali oni umocowani do wydawania decyzji
administracyjnej w imieniu organu. Drugie rozwiązanie odnoszące się
do organów kolegialnych wprowadza ograniczenie dotyczące
kierownictwa rozprawą - może nią kierować wyłącznie przewodniczący
lub wyznaczony członek organu kolegialnego (na podstawie
powierzenia w drodze odpowiedniej uchwały).
 Zasadnicza wartość rozprawy polega na koncentracji materiału
procesowego w sprawie, zwłaszcza materiału dowodowego
(kompetencja kierującego rozprawą).
 Dotyczy dwóch bardzo ważnych kwestii, które odnoszą się do przeprowadzenia
rozprawy: pierwsza to skutki niestawienia się strony na rozprawie (§ 1), a druga
przyczyny, których wystąpienie powoduje obowiązek odroczenia rozprawy
przez kierującego.
 Wykonanie przez stronę obowiązku stawienia się na rozprawę nie jest
zagrożone sankcją grzywny. Jeżeli strona nie stawi się na rozprawę i nie będzie
to spowodowane okolicznościami określonymi w art. 94 § 2, to rezygnuje ona z
prawa do uczestnictwa w postępowaniu. Jeżeli udział strony w rozprawie, nie
jest niezbędny zakłada się, że strona dysponuje swoim prawem procesowym do
udziału w postępowaniu. W przypadku, gdy strona zrezygnuje z tego prawa, nie
może żądać uchylenia decyzji w trybie wznowienia postępowania. Jeżeli strona
nie stawiła się na rozprawie mimo, że była właściwie wezwana, a jej obecność
nie jest konieczna, organ może przeprowadzić rozprawę nawet jeśli strona
usprawiedliwiła niestawiennictwo. Nieobecność strony na rozprawie samo
przez się nie stanowi przeszkody do jej przeprowadzenia.
 Od decyzji kierującego rozprawą, w zależności od okoliczności sprawy zależy,
czy sprawa się odbędzie, czy zostanie odroczona, w przypadku jeżeli
nieobecność stron należycie wezwanych nie stanowi przeszkody do
przeprowadzenia rozprawy.

poważne nieprawidłowości w wezwaniu stron na rozprawę.
Jeżeli strona nie stawi się na rozprawę, kierujący nią ma obowiązek zbadać, czy została ona
prawidłowo wezwana (musi spełniać warunki ustanowione w art. 91 § 1 i § 2 oraz zachowywać
przepisy dotyczące doręczania pism). Strona musi mieć możliwość przygotowania się do obrony oraz
do udziału w czynnościach procesowych, natomiast będzie to niemożliwie jeśli nie zostanie określony
przedmiot, termin i miejsce rozprawy. Poważnymi nieprawidłowościami w wezwaniu na rozprawę,
które rodzą obowiązek jej odroczenia są naruszenia wymogów dotyczących treści, formy, terminu,
doręczeń oraz nieprawidłowości wezwania na rozprawę w stosunku do jednej strony, w przypadku
wielości stron.

niestawienie się strony, które zostało spowodowane przeszkodą trudną do przezwyciężenia.
Kierujący rozprawą ocenia czy dana przeszkoda była nie do przezwyciężenia. Taką okolicznością jest
np. „siła wyższa” powódź, choroba, wyłączenie środków komunikacyjnych z powodu strajku. Organ
dokonujący oceny tej okoliczności powinien uwzględnić warunki i możliwości danej strony.

„inne ważne przyczyny”.
Kierujący rozprawą ocenia te przyczyny - są nimi te, które uniemożliwiają osiągnięcie celu rozprawy
np. niestawienie się strony, świadka lub biegłego co powoduje niemożność udowodnienia danej
okoliczności faktycznej.
 Kodeks nie określa porządku rozprawy, w związku z tym
nie reguluje w pełni kwestii dotyczących kierownictwa
rozprawy. W zakresie przeprowadzenia rozprawy należy
wzorować się na postępowaniu sądowym.
 Rozprawy rozpoczyna się ona od wywołania sprawy. Po
otwarciu, sprawdza się listę obecności oraz kontroluje
prawidłowość wezwań i doręczeń. Kolejno kierujący
postanawia o możliwości odbycia rozprawy, udziela głosu
uczestnikom dla wywodów i replik oraz poucza je o prawie
składania wyjaśnień, zgłaszania żądań, propozycji i
zarzutów oraz dowodów na ich poparcie, a także o prawie
wypowiedzenia się co do wyników dotychczasowego
postępowania dowodowego.
 Następnie przeprowadza się postępowanie dowodowe -
przeprowadza się dowód z dokumentów, przesłuchuje świadków,
biegłych, dokonuje oględzin. Wzorem sądowym świadków
przesłuchuje się pojedynczo, w nieobecności świadków, którzy
jeszcze nie składali zeznań. Przed odebraniem zeznań od
świadka, kierujący rozprawą powiadamia go o prawie odmowy
zeznań i odpowiedzi na poszczególne pytania oraz informuje go
o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych zeznań. Z
reguły biegły zobowiązany jest do stawienia się na rozprawie
ponieważ jeżeli nie ma konieczności osobistego udziału biegłego
organ po prostu go nie wzywa. Biegły powinien udzielać
odpowiedzi na pytania, które zadała mu strona, jeżeli jednak nie
dotyczą one istoty sprawy, może zwrócić się do kierującego
rozprawę o uchylenie tego pytania.
 Dowody, które zostały wniesione na piśmie ujawnia się na
rozprawie poprzez odczytanie, uczestników rozprawy
powiadamia się także o faktach znanych organowi z urzędu.
Na mocy art. 95 § 1stronie przysługują dwa podstawowe uprawnienia:
- prawo do czynnego udziału w toku rozprawy poprzez składanie wyjaśnień, żądań, propozycji i zarzutów
oraz prawo do przedstawiania dowodów na ich poparcie,
- prawo do wypowiedzenia się co do wyników postępowania dowodowego poprzez ustosunkowanie się do
tego, które z okoliczności według strony zostały stwierdzone, a które jeszcze nie.

Strony i świadkowie mogą za zezwoleniem kierującego rozprawą dołączyć do protokołu zeznania na
piśmie, podpisane przez siebie, oraz inne dokumenty, które mają znaczenie dla sprawy. Kierujący
rozprawą powinien ze względu na jej cel stwierdzać obiektywnie wątpliwości pojawiające się w danej
sprawie, zadawać pytania stronom, świadkom i biegłym, ustalać kolejność zabierania głosu, udzielania
odpowiedzi na pytania, składania opinii.

Art. 96 wskazuje, że kierujący rozprawą czuwa nad właściwym zachowaniem się osób uczestniczących
w rozprawie. Organ może wydalić z miejsca rozprawy uczestników rozprawy bez wymierzenia
grzywny lub wymierzyć grzywnę, nie wydalając z rozprawy. Może też zastosować łącznie obie sankcje.
Następuje to w postaci postanowienia w formie pisemnej (nie służy na nie zażalenie).

Po wyczerpaniu postępowania dowodowego i umożliwieniu stronom ustosunkowania się do jego
wyników kierujący rozprawą zamyka ją. Z rozprawy spisuje się protokół, który powinien odpowiadać
ogólnym wymogom stawianym protokołom (art. 68) i dokładnie odzwierciedlać przebieg rozprawy.
Dobrze przeprowadzona rozprawa ma duże znaczenie w postępowaniu administracyjnym jako
najbardziej wartościowa forma prowadzenia postępowania wyjaśniającego.
 W praktyce jest najbardziej dominującą formą postępowania
wyjaśniającego. Ze względu na swoją uproszczoną formułę
będzie miało miejsce, gdy istnieje potrzeba badania jedynie
dokumentów i ewentualnie uzyskania wyjaśnień stron w sprawie
(stąd podstawowe znaczenie w postępowaniu podatkowym).
 W toku tego postępowania obowiązują wszystkie zasady
postępowania dowodowego.
 Przeprowadzeniu tej formy postępowania dowodowego często
służą postanowienia przepisów szczególnych, które wymagają
jedynie złożenia wniosku na kwestionariuszu ( np. w sprawie
podatku od nieruchomości - postępowanie polega tu na
sprawdzeniu prawdziwości danych oraz zasadności
uwzględnienia żądania).
ZASADY POSTEPOWANIA DOWODOWEGO
Wynika z §1. Art. 77 KPA i mówi o obowiązku organu administracji
publicznej, który z urzędu musi podejmować wszelkie kroki zmierzające do
wyczerpującego zgromadzenia materiału dowodowego. Co za tym idzie
przeprowadzenie postępowania organ nie może przerzucić na stronę, a także gdy
strona przedstawi niepełny materiał dowodowy to organ ma obowiązek z własnej
inicjatywy go uzupełnić. Problemem mogą stać się tu wnioski nasuwające się z art. 6
KC mówiącego, że:
Ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki
prawne.
W tej kwestii wypowiada się NSA w wyroku z dnia 19.9.1988r przyjmując,
że: „W sprawach , w których na stronie spoczywa ciężar wskazania konkretnych
faktów i zdarzeń, z których wywodzi ona dla siebie określone skutki prawne, a
twierdzenia strony w tym zakresie są ogólnikowe i lakoniczne, obowiązkiem organu
prowadzącego postępowanie jest wezwanie strony do uzupełnienia i sprecyzowania
tych twierdzeń. Dopiero gdy strona nie wskaże takich konkretnych okoliczności,
można z tego wywieść negatywne dla niej wnioski”.
cd. 1. Zasada oficjalności
2. Obowiązek wyczerpującego zebrania materiału dowodowego
Warunkiem wydania prawidłowej decyzji administracyjnej jest ustalenie jej
podstawy faktycznej w świetle kompletnego materiału dowodowego (art.77 §1).
Zgromadzonego i zbadanego w sposób wyczerpujący, a więc przy podjęciu
wszelkich kroków niezbędnych dla dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego.
Z art.77 §1 wynika:
• Konieczność rozpatrzenia każdego przeprowadzonego dowodu. Nie może ono
polegać na z góry przyjętych przez organ założeń w kwestii mniejszej rangi lub
znaczenia tego dowodu.
• Konieczność określenia wszystkich konsekwencji, które wynikają z ustalenia
istnienia pewnego faktu umożliwia organowi ustalenie obiektywnie prawdziwego
stanu rzeczy.
Konsekwencją jest konieczność ustosunkowania się przez organ
administracji publicznej do rozbieżności zawartych w tym materiale. Organ, który
dysponując sprzecznymi ze sobą zeznaniami stron lub świadków ma obowiązek
wybrać spośród sprzecznych twierdzeń o faktach to, które jego zdaniem jest
wiarygodne, oraz wskazać kryteria, jakimi kierował się, uznając daną okoliczność
faktyczną za udowodnioną.
Organ wykorzystując zakreślone przez normę prawną granice luzu
decyzyjnego, wydaje rozstrzygnięcia w ramach uznania administracyjnego. Treść
decyzji musi być „przekonująca pod względem prawnym i faktycznym”. Organ
administracji publicznej jest obowiązany wyjaśnić przyczyny ewentualnych
sprzeczności w zawartości materiału dowodowego. Zaniedbanie powyższego
obowiązku przez organ administracji publicznej jest istotnym naruszeniem
przepisów postępowania administracyjnego.
Zakłada, że czynności zmierzające do rozpatrzenia i załatwienia
sprawy powinny być dokonywane przez organ wydający decyzję
administracyjną, bowiem ciąży na nim prawny obowiązek prawidłowego
ustalenia podstawy faktycznej rozstrzygnięcia. Wyjątkiem jest instytucja
pomocy prawnej omówiona w art. 52 KPA.
Organ administracji publicznej wydaje postanowienia dotyczące
przeprowadzenia dowodów. Zgodnie z art.77 §2 KPA organ administracji
publicznej nie jest związany wydanym przez siebie postanowieniem w
kwestii przeprowadzenia dowodu. Oznacza to, że w każdym stadium
postanowienia wydane uprzednio postanowienie dowodowe może zostać
przez organ zmienione, uzupełnione lub uchylone. Na postanowienie
dowodowe nie przysługuje zażalenie ani skarga do sądu administracyjnego.
Strona może je zaskarżyć tylko w odwołaniu od decyzji organu I instancji,
podnosząc w treści kwalifikowany zarzut wadliwego prowadzenia
postępowania dowodowego przez organ. Mówi o tym art.142KPA.
 Dowód rozumiany często jest jako środek dowodowy czyli rzecz lub
czynność, na podstawie której przeprowadzone zostało postępowanie
dowodowe. Jest to informacja płynąca ze źródła dowodowego w sposób
przez prawo określony, pozwalająca na stwierdzenie istnienia lub braku
istnienia określonego faktu albo prawdziwości lub nieprawdziwości
twierdzenia o tym fakcie (rezultat procesu dowodzenia).
 Art. 75 §1 przedstawia przykładowy katalog źródeł dowodowych wśród
których zostały wymienione dokumenty, zeznania świadków, opinie
biegłych oraz oględziny. Jest to katalog otwarty. Dowodem w
postępowaniu administracyjnym, może być wszystko co może
przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem.
Rzeczowe źródła dowodowe
Dokument
Przedmiot np. nieruchomość, zwierzę, budynek,
pojazd, ludzkie ciało, fotografie, nośniki
informacji.
Osobowe źródła dowodowe
Świadek
Biegły
Strona
Dokument
Rzeczowe środki dowodowe
Właściwość dokumentu( analiza dokumentu w
drodze oględzin, które mają służyć ustaleniu
prawdziwości dokumentu, tj. tego, czy
rzeczywiście pochodzi od organu, który go
wystawił).
Wynik oględzin, służący określeniu właściwości
dowodu rzeczowego.
Osobowe środki dowodowe
Zeznania świadka
Opinie biegłego
Wyjaśnienia strony
Treść dokumentu
1. Kryterium rodzaju źródła informacji.
 środki dowodowe rzeczowe - to środki w których źródło
informacji stanowią cechy danej rzeczy, bądź zachowane na niej
ślady pewnych zdarzeń. Dowody rzeczowe to oględziny
wszelkich przedmiotów, oględziny osób i dokumentów, gdy
chodzi nie o treść ale o pewne właściwości zewnętrzne
 środki dowodowe osobowe, których źródłem informacji są
osoby – należą do nich zeznania świadków, opinie biegłych,
przesłuchanie stron, pisemne oświadczenia zawarte w
dokumentach. Biorąc pod uwagę formę przekazania informacji
organowi orzekającemu, środki dowodowe osobowe dzielimy na
ustne i pisemne.
 W nauce występują różne poglądy dotyczące zaliczania
dokumentów do grupy środków dowodowych rzeczowych lub
osobowych.
2.Kryterium sposobu zetknięcia się orzekającego organu z faktem będącym przedmiotem dowodu.

środki dowodowe bezpośrednie - to środki przy których organ orzekający może
bezpośrednio spostrzegać i stwierdzać prawdziwość lub fałszywość określonego faktu; środki
te, dotyczą wprost i bezpośrednio faktu głównego. Typowym ich przykładem są oględziny
(wizja lokalna).

środki dowodowe pośrednie - to środki, przy których organ orzekający stwierdza istnienie
pewnego faktu pośrednio tj. na podstawie postrzegania innego faktu – zeznań świadków, opinii
biegłych, treści dokumentów, przesłuchań stron.
3. Kryterium dopuszczalności przeprowadzenia danego środka dowodowego.

środki dowodowe podstawowe, to środki których przeprowadzenie nie jest uzależnione od
pewnych przesłanek - to dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych, oględziny

środki dowodowe posiłkowe, których dopuszczalność została uzależniona od spełnienia
określonych przesłanek. Zaliczamy do nich przesłuchanie stron.
4.Kryterium regulacji prawnej środków dowodowych.

środki dowodowe uregulowane w przepisach k.p.a.: dokumenty, zeznania świadków,
opinie biegłych, oględziny, przesłuchanie stron.

środki dowodowe nie uregulowane w przepisach k.p.a. (nienazwane).
Środki dowodowe nienazwane są dopuszczalne w postępowaniu administracyjnym pod
warunkiem, że ich stosowanie nie jest sprzeczne z prawem a przyczyni się do wykrycia prawdy
materialnej.
Do tej grupy środków należą opinie instytutu naukowego lub naukowo-badawczego. Do
dowodów nienazwanych zaliczamy również dowody z filmu, utrwalonego obrazu
telewizyjnego, z fotokopii, planów, rysunków, płyt lub taśm dźwiękowych i innych materiałów
oraz przyrządów utrwalających lub przenoszących obrazy lub dźwięki, maszynowe wypisy
urządzeń liczących określających liczbę rozmów telefonicznych i wykazujących wysokość
należnej opłaty, wywiad środowiskowy, opinie prawne pełnomocnika strony.
W postępowaniu administracyjnym mogą być przedstawiane jako środki dowodowe polskie dokumenty urzędowe, zagraniczne
dokumenty urzędowe, a także dokumenty prywatne. Dokumenty odgrywają w postępowaniu administracyjnym bardzo ważną
rolę jako środek dowodowy. Ze względu na ich moc dowodową, należy je podzielić na dokumenty publiczne (przepisy kodeksu
przyjmują dla nich nazwę dokumentów urzędowych) i dokumenty prywatne. Podział tego środka dowodowego na dokumenty
urzędowe i dokumenty prywatne opiera się na kryterium wystawcy dokumentów.
Dowodem z dokumentu urzędowego jest pismo:

sporządzone w przypisanej formie

przez powołane do tego organy państwowe

w ich zakresie działania
Jeżeli dokument urzędowy spełnia te warunki posiada on pełną moc dowodową, oznacza to, że organ administracji w
postępowaniu wyjaśniającym musi przyjąć za udowodnione, zgodne z prawdą to, co zostało stwierdzone w treści dokumentu.
Jest to domniemanie zgodności z prawdą oświadczenia organu, od którego pochodzi dokument. (K.p.a. w art. 76§1 i §3 )
Dokument urzędowy nie ma bezwzględnej mocy dowodowej, ponieważ możliwe jest, przeprowadzenie dowodu przeciwko
treści dokumentu (jeżeli pojawią się wątpliwości w stosunku do jego treści – podejrzenie błędu, fałszu dokumentu) (art. 76§3
k.p.a.).
Dokumentami urzędowymi są, np.:
- zaświadczenie – art. 217§ 2 pkt.1 k.p.a. jest ono „urzędowym potwierdzeniem określonych faktów lub stanu prawnego”.
- czynność materialna – co wynika z brzmienia art. 2§ 2 pr. nt.: „Czynności notarialne, dokonane przez notariusza zgodnie z
prawem, mają charakter dokumentu urzędowego”.
- akt administracyjny sporządzony w formie pisemnej (jak również elektronicznej) wydany przez organ administracji publicznej, jak
również protokół z jego ogłoszenia.
- potwierdzenie wpłynięcia podania do urzędu (art. 64§4 k.p.a.)
- prawidłowo wypełniony i podpisany przez funkcjonariusza Poczty Polskiej druk potwierdzenia odbioru korespondencji
- książeczka wojskowa
- dziennik budowy
Do dokumentów nie zaliczymy rysunków, map, planów, fotografii, szkiców.
Gdy dokument stanowiący dowód w postępowaniu znajduje się w
posiadania organu lub podmiotu wykonującego zadania w
zakresie wydawania decyzji administracyjnej, dla celów
dowodowych wystarczy przedstawić odpis lub wyciąg z
dokumentu urzędowego poświadczony przez ten organ. Jeżeli
strona nie może sama uzyskać takiego odpisu lub wyciągu z
dokumentu urzędowego to organ administracji publicznej
prowadzący postępowanie ma obowiązek wystąpić z żądaniem
do organu lub podmiotu będącego w osiadaniu tego dokumentu.
Organ gdy uzna za konieczne przejrzenie oryginału dokumentu,
może wystąpić o jego dostarczenie (art. 76§1 k.p.a.)Strona może
także zamiast oryginału dokumentu złożyć odpis dokumentu,
jeżeli jego zgodność z oryginałem została poświadczona przez
notariusza albo pełnomocnika strony będącego adwokatem,
radcą prawnym, rzecznikiem patentowym lub doradcą
podatkowym zgodnie z art. 76a§2 k.p.a.
Świadkiem jest osoba fizyczna, która w postępowaniu dotyczącym praw lub obowiązków
innego podmiotu składa zeznania o faktach spostrzeżonych lub o których otrzymała
wiadomość od innych osób.
Art. 82k.p.a. określa przyczyny niezdolności bycia świadkiem w postępowaniu
administracyjnym. Są to przyczyny faktyczne i prawne. Do grupy ograniczeń
wynikających z przyczyn faktycznych zaliczamy ograniczenie zawarte w pkt. 1 art. 82.
Świadkiem nie może być osoba niezdolna do spostrzegania lub komunikowania swych
spostrzeżeń.
Wśród przyczyn prawnych wymienia się pkt. 2 i 3 art. 82 k.p.a.:
 Osoby obowiązane do zachowania tajemnicy informacji niejawnych na okoliczności
objęte tajemnicą, jeżeli nie zostały w trybie określonym obowiązującymi przepisami
zwolnione od obowiązku zachowania tej tajemnicy;
 Duchowni co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi.
 Zeznania osób, które nie mogą zeznawać w charakterze świadka nie mają mocy
dowodowe, a okoliczność faktyczna której dotyczyły nie może być na ich odstawie
uznana za udowodnioną.
Organ administracji prowadzący postępowanie może wzywać świadków z własnej inicjatywy
lub na wniosek stron oraz żądać od świadków udzielania wyjaśnień i odpowiedzi na
zadawane pytania.
Art. 83 k.p.a. stanowi , że nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka,
przewiduje jednak dwa prawne ograniczenia dowodu z zeznań świadka w postaci:

Prawo odmowy zeznań, oraz

Prawo odmowy odpowiedzi na poszczególne pytania kierowane do świadka.
Prawo odmowy zeznań przysługuje małżonkowi strony, wstępnym, zstępnym i
rodzeństwu strony oraz jej powinowatym pierwszego stopnia, jak również osobom
pozostających ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli. Prawo odmowy
zeznań trwa także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli. Jeżeli
dana osoba skorzysta z instytucji odmowy zeznań, nie wystąpi jako świadek w sprawie.
Przepis art. 83§2 stanowi, że świadek może odmówić odpowiedzi na pytania, gdy
odpowiedź mogłaby narazić jego lub jego bliskich wymienionych w §1 na
odpowiedzialność karną, hańbę lub bezpośrednią szkodę majątkową albo spowodować
naruszenie obowiązku zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej.
Przez odpowiedzialność karną należy rozumieć odpowiedzialność karnoadministracyjną,
karno skarbową, odpowiedzialność w sprawach o wykroczenia, a nawet dyscyplinarną.
Przez hańbę rozumie się niesławę, utratę uznania społecznego, umniejszenie czci lub
wartości obyczajowej.
Szkoda majątkowa to uszczerbek o charakterze majątkowym, który będzie bezpośrednim
skutkiem złożenia zeznań.
Tajemnica zawodowa dotyczy prawnie chronionej tajemnicy zawodowej, a zatem takim
wiadomościami, których zachowanie przez osobę wykonującą dany zawód jest
obowiązkiem prawnym tej osoby, np. zgodnie z art. 14 ustawy o rzecznikach
patentowych, rzecznik patentowy jest obwiązany zachowa w tajemnicy wszelkie
informacje, które uzyskały w związku z wykonywaniem czynności zawodowych.






Biegłym (rzeczoznawcą, ekspertem, znawcą) jest osoba fizyczna, powołana do udziału w
postępowaniu, dotyczącym innego podmiotu, w celu wydania opinii w danej sprawie, ze
względu na posiadaną wiedzę fachową w tej dziedzinie.
Opinia biegłego dotyczy okoliczności faktycznych, stanów lub zdarzeń dla których
poznania i wyjaśnienia wymagany jest określony zasób wiadomości specjalnych .
Organ administracji publicznej powołuje biegłych z urzędu lub na wniosek stron.
Powołanie biegłego nie jest obowiązkiem ale możliwością. Przepisy szczególne, mogą
nakładać obowiązek zaciągnięcia w określonych sprawach opinii biegłego, np. art.130
ust.2 GospNierU, zgodnie z którym, ustalenie wysokości odszkodowania za
wywłaszczoną nieruchomość następuje po uzyskaniu opinii biegł rzeczoznawczy
majątkowego, określającego wartość nieruchomości.
Organ nie jest wiązany opinią biegłego. Podlega ona ocenie zgodnie z zasadą swobodnej
oceny dowodów.
Podstawowymi obowiązkami biegłego w postępowaniu administracyjnym jest:
- przeprowadzenie ekspertyzy i wydanie opinii,
- udział w rozprawie,
- udział w innych czynnościach procesowych.
 Przepis art. 84 zawiera przesłanki jakie muszą zostać spełnione, aby dana osoba
mogła występować w postępowaniu, w charakterze biegłego. Dzielimy je na
przesłankę pozytywną – osoba taka musi posiadać wiadomości specjalne (art.
84§1) i przesłanki negatywne – ich wystąpienie powoduje utratę zdolności
bycia biegłym.
 Biegły podlega wyłączeniu (art. 84§2 k.p.a) podobnie jak pracownik organu
administracji publicznej na podstawnie art. 24 k.p.a. Poza tym do biegłych
stosuje się przepisy dotyczące przesłuchania świadków. Biegłym nie może być
osoba, która nie ma zdolności spostrzegania lub komunikowania swoich
spostrzeżeń, ponieważ stanowi to kryterium, które jest warunkiem
dopuszczalności wszelkich środków dowodowych osobowych. Biegłym nie
może być również osoba, na której ciąży obowiązek zachowania tajemnicy
państwowej lub służbowej, jeżeli opracowanie opinii wymagałoby naruszenia
prawnego obowiązku ich ochrony, a osoba ta nie zostałaby zwolniona od tego
obowiązku na mocy przepisów szczególnych. To samo dotyczy tajemnicy
spowiedzi. Wyłączenie biegłego następuje w drodze postanowienia.
 Biegłym tak jak świadkom przysługuje prawo odmowy przedstawienia opinii na
podstawie art. 83§ 1 k.p.a. oraz prawo odmowy odpowiedzi na pytania na
podstawie art. 83§2 k.p.a.





Oględziny polegają na bezpośrednim zbadaniu określonego przedmiotu przez organ
orzekający, którego celem jest dokonanie spostrzeżeń za pomocą określonego zmysłu
(wzroku, słuchu, dotyku, węchu, smaku), co do właściwego przedmiotu. O potrzebie
przeprowadzenia oględzin decyduje charakter sprawy, która jest przedmiotem
postępowania administracyjnego.
Oględziny są środkiem dowodowym bezpośrednim, czyli takim, który umożliwia
organowi orzekającemu bezpośrednie zetknięcie się ze stanem faktycznym w danej
sprawie. Dzięki temu realizują one najlepiej postulat bezpośredniości postępowania
dowodowego. Przedmiot oględzin może stanowić miejsce, które ma być przeznaczone
pod budowę, rzecz ruchoma lub nieruchomość mająca być wpisana do rejestru zabytków,
dzieła sztuki, do którego może zostać wydany zakaz wywozu za granicę w celu ekspozycji.
Oględziny przeprowadza się na żądanie strony lub z urzędu. Przepisy szczególne mogą
nakładać na organ obowiązek przeprowadzenia oględzin,
W zależności od przedmiotu oględzin, mogą być one przeprowadzone w siedzibie
organu, jak i poza nią. Zarówno strona, jak i osoba będąca w posiadaniu przedmiotu
oględzin jest obowiązana przedstawić ten przedmiot na wezwanie organu orzekającego.
Eksperyment dowodowy jest szczególną formą oględzin, polega on na tym, że „dokonuje
się oględzin nie naturalnego stanu faktycznego, lecz stworzoną w sposób sztuczny
sytuację mogącą przekonać organ orzekający o słuszności czy niesłuszności założenia
dowodowego. Formą oględzin jest także przeprowadzenie badania lekarskiego osoby,
która ubiega się z racji stanu zdrowia o pewne świadczenia.

Stosowanie tego środka dowodowego jest możliwe po spełnieniu łącznie dwóch
przesłanek:
1) wyczerpaniu środków dowodowych lub ich braku w ogóle z powodu ich braku
2) pozostały nie wyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy,
Do przesłuchania stron stosuje się przepisy dotyczące świadków, z wyłączeniem
przepisów o środkach przymusu. Przed przesłuchaniem strony należy uprzedzić stronę o
prawie odmowy odpowiedzi na pytanie oraz o odpowiedzi za fałszywe zeznania.
Jest to więc środek dowodowy stosowany posiłkowo, nie może to być jedyny środek
dowodowy przeprowadzony przez organ w czasie postępowania. Przepisy k.p.a. nie
określają formy odbierania wyjaśnień od strony. Mogą więc być one złożone pisemnie,
przypadku ustnego przesłuchania strony, organ ma obowiązek sporządzić protokół.
 Od przesłuchania stron należy odróżnić wyjaśnienia stron, które nie są środkiem
dowodowym – dotyczą przedstawienia przez stronę stanu faktycznego sprawy
wymagającego udowodnienia. Strony mogą składać wyjaśnienia, zgłaszać żądania,
propozycje i zarzuty oraz przedstawić dowody na ich poparcie zgodnie z art. 83§ 1 k.p.a.

 Nieusprawiedliwione niestawiennictwo art. 88 k.p.a.
W przypadku, gdy osoba obowiązana do osobistego stawienia się, mimo
prawidłowego wezwania nie stawiła się bez uzasadnionej przyczyny jako świadek
lub biegły, albo niezasadnie odmówiła złożenia zeznań, wydania opinii, okazania
przedmiotu oględzin albo udziału w innej czynnośći urzędowej , organ
przeprowadzający dowód można zastosować wobec niej grzywnę do 50zł, a w razie
ponownego niezastosowania się do wezwania grzywnę do 200zł. Grzywnę organ
wymierza w drodze postanowienia, na które służy zażalenie. Osoba ukarana
grzywną może zostać zwolniona od tej kary po łącznym spełnieniu następujących
przesłanek:
- ukarany powinien złożyć do organu wniosek o zwolnienie od kary grzywny,
- wniosek powinien zostać złożony w terminie siedmiu dni od daty doręczenia
postanowienia o ukaraniu grzywną,
- w treści wniosku należ wskazać okoliczności usprawiedliwiające naruszenie
obowiązku wynikającego z przepisów k.p.a. o postępowaniu dowodowym.
Świadek może być jednak doprowadzony do złożenia zeznań pod przymusem na
podstawie art. 88 § 3 k.p.a.
DOWÓD Z OŚWIADCZENIA STRONY
Jest to środek dowodowy dopuszczony w art. 75§ 2k.p.a. Możliwe jest jego
zastosowanie w przypadku spełnienia następujących przesłanek:
 Przepis prawa wprost nie wymaga przedłożenia zaświadczenia,
 Strona zgłasza wniosek, że chce złożyć oświadczenie.
Przed odebraniem takiego oświadczenia organ musi pouczyć stronę o
odpowiedzialności za fałszywe zeznania.
Przepisy procesowe zezwalają organowi procesowemu na dokonywanie ustaleń faktycznych bez
przeprowadzenia dowodów. Zgodnie z art. 77§4 „Fakty powszechnie znane oraz fakty znane organowi
z urzędu nie wymagają dowodu. Fakty znane organowi z urzędu należy zakomunikować stronie.”
 faktów powszechnie znanych
Fakty powszechnie znane, to okoliczności, zdarzenia, czynności lub stany, które są znane każdemu
przeciętnie rozsądnemu, posiadającemu przeciętne doświadczenie życiowe mieszkańcowi
miejscowości, w której znajduje się siedziba organu administracji publicznej. Powszechnie znane są
zdarzenia, które normalnie i zwyczajnie zachodzą w pewnym czasie i miejscu. Za fakty powszechnie
znane uważa się np. wydarzenia historyczne, polityczne, zjawiska przyrodnicze, procesy
ekonomiczne.
 Za fakt powszechnie znany może być uznany tylko taki fakt, który odpowiada rzeczywistości i którego
istnienia nie można obalić dowodem przeciwnym. Organ zawsze uwzględnia z urzędu fakty
powszechnie znane i nie ma obowiązku komunikowania ich stronom.
faktów znanych organowi z urzędu.
Są to fakty, znane organowi z urzędu z racji wykonywanych funkcji lub zajmowanego stanowiska, lub
które można ustalić na podstawie danych, którymi rozporządza ten organ.
W przeciwieństwie do faktów powszechnie znanych, należy zakomunikować je stronie, ponieważ mogą
być jej nieznane (art. 77§4 zd. 2). Strona nie może żądać, aby organ udowodnił jej fakty znane mu z
urzędu, ale ma prawo do przeciwstawienia dowodów przeciwko istnieniu tych faktów. Nie można
wykluczyć, że fakty znane organowi z urzędu mogą być oparte na błędnych informacjach.

Domniemanie nie jest dowodem, ale metodą dowodzenia. K.p.a. nie reguluje wprost zagadnienia
dopuszczalności przyjmowania domniemań jako metody dowodzenia, jednakże przepisy kodeksu
wprowadzają tzw. proste domniemania prawne – domniemanie istnienia pełnomocnictwa (art. 33§4),
domniemanie doręczenia pisma (art. 43), domniemanie zgodności z prawdą dokumentu urzędowego
(art. 76§1).
Można wyróżnić
 domniemanie faktyczne
Opiera się na doświadczeniu życiowym. Polega na tym, że na podstawie jednego faktu danego w
doświadczeniu wnioskujemy wnioskuje się o istnieniu faktu poszukiwanego. Organ wyprowadza
ostateczne wnioski z materiału dowodowego, którym dysponuje co do pewnych faktów oraz działań,
opierając się na zasadach logicznego myślenia i przyjmuje za podstawę rozstrzygnięcia.
Domniemanie faktyczne, które opiera się na zasadzie prawdopodobieństwa jest pomocne, gdy
zgromadzone materiały dowodowe są niepełne, zawierają luki, których nie da się usunąć lub gdy w
celu odtworzenia stanu faktycznego, trzeba wyprowadzić wnioski o związkach przyczynowych, które
zachodzą pomiędzy faktami stwierdzonymi, a faktami bezpośrednio niestwierdzonymi.
domniemanie prawne
Polega na tym, że przepis prawa nakazuje przyjęcie faktu poszukiwanego na podstawie innego
wskazanego faktu. Domniemania prawne dzielą się na:
- wzruszalne (proste) – można je obalić przeciwdowodem
- niewzruszalne – przeciwdowód jest niedopuszczalny. Nie występują na gruncie k.p.a.

Uprawdopodobnienie to przekonanie, że określony fakt miał miejsce, i że takie, a nie
inne okoliczności faktyczne towarzyszyły pewnym zdarzeniom.
Dowód stanowi regułę, a uprawdopodobnienie wyjątek, na korzyść strony, która
powołuje się na pewien fakt. Przepisy procesowe dopuszczają w niektórych przypadkach
możliwość uznania istnienia lub nieistnienia okoliczności faktycznych w sposób mniej
sformalizowany, czyli w drodze uprawdopodobnienia
K.p.a. nie podaje definicji instytucji uprawdopodobnienia, jednak jest ono dopuszczalne w
następujących sytuacjach:
1. Uprawdopodobnienie istnienia okoliczności mogących wywołać wątpliwości co do
bezstronności pracownika organu administracji (art. 24§3) lub członka organu
kolegialnego orzekającego w sprawie (art. 27§1), biegłego (art. 84§2),
2. Uprawdopodobnienie, że uchybienie terminu w postępowaniu nastąpiło bez winy
zainteresowanego (art. 58§1),
3. Uprawdopodobnienie uchylenia decyzji wskutek wznowienia postępowania, implikujące
wstrzymanie wykonania decyzji przez organ właściwy w sprawie wznowienia
postępowania (art. 152§1),
4. Uprawdopodobnienie, że decyzja jest dotknięta wadą wymienioną w art. 156 k.p.a.,
implikujące wstrzymanie wykonania decyzji przez organ właściwy w sprawie
stwierdzenia nieważności decyzji (art. 159§1).