Transcript Ćwiczenia wspomagające rozwój mowy

JJ:
Ćwiczenia wspomagające rozwój mowy podlegają
następującym, ogólnym zasadom dydaktycznym:
l. Zasada systematyczności wymaga, aby nauczanie poszczególnych
dźwięków odbywało się według określonej kolejności działań.
Każdy ćwiczony dźwięk musi przejść przez pewne etapy, a
więc przygotowanie narządów artykulacyjnych, wywołanie
dźwięku
w izolacji, połączenie go
z samogłoską na początku, w środku i na końcu wyrazu, dalej ze spółgłoskami, także
w nagłosie, śródgłosie i wygłosie.
Potem dopiero następują zdania, opowiadanie obrazków itd.
Dopiero po utrwaleniu tego dźwięku możemy przejść do
następnego.
2. Zasada stopniowania trudności nakazuje rozpoczynać od tego, co dla dziecka najłatwiejsze. Trudny
dźwięk od razu je zniechęci. Dziecko musi widzieć efekty swej pracy i odnosić sukcesy. Na przykład
jeśli dziecko sepleni, a jednocześnie wadliwie wymawia r, to łatwiejszym do opanowania dźwiękiem
okaże się sz.
Toteż od tej głoski rozpoczniemy ćwiczenia, a
w trakcie tych ćwiczeń prowadzimy
przygotowanie do r. Niekiedy używamy
łatwiejszego dźwięku jako "wejścia" w
dźwięk trudniejszy, swoistego dlań oparcia,
na przykład tdn - jako przygotowania do
wibracji języka niezbędnej przy r.
3. Zasada utrwalania dyktuje konieczność powtarzania zdobytych umiejętności tak długo, aż
doprowadzi się do nawyku.
Nie wystarczy więc wywołać daną głoskę i poprzestać na tym, że dziecko potrafi ją
prawidłowo powtórzyć. Musimy tę głoskę ćwiczyć
w różnych układach
i kontekstach, utrwalać poprzez opowiadanie ilustracji, wygłaszanie wierszy, a przede wszystkim w
mowie spontanicznej, niekontrolowanej.
4. Zasada indywidualizacji
jest również bardzo ważna
w pracy logopedycznej.
Do każdego dziecka inaczej
podchodzimy, nawet wtedy,
gdy ćwiczy ono w zespole.
Każde dziecko jest inne,
nawet z tą samą wadą;
u jednego widać szybkie postępy, drugie
pracuje wolniej.
5. Zasada aktywnego
i świadomego udziału żąda, aby dziecko
rozumiało potrzebę ćwiczeń i brało czynny
udział
w zajęciach. Bez jego zainteresowania i
mobilizacji woli nie sposób uzyskać szybkich
i dodatnich efektów.
Odnosi się to nawet do każdej
z osobna ćwiczonej głoski, droga bowiem
do automatyzacji wiedzie przez fazę
samokontroli
i autokorekcji.
3) Budzenie i rozwijanie przywiązania
do języka ojczystego
1) Rozwijanie komunikatywnej,
a więc w swej istocie – społecznej
mowy
2) Rozwijanie mowy jako czynności umysłowej,
związanej z całokształtem procesów
intelektualnych
4) Kształtowanie doznań
estetycznych, budzenie
wrażliwości na piękno i
poprawność mowy
5)
Przygotowanie dzieci do
nauki w szkole
Na całość ćwiczeń
służących do
wytworzenia
dźwięków mowy
składają się:
ćwiczenia oddechowe
ćwiczenia głosowe – fonacyjne
ćwiczenia słuchowe
ćwiczenia aparatu
artykulacyjnego
Ćw. oddechowe mają
za zadanie nauczyć:
-nawyku
posługiwania się
oddechem
przeponowo żebrowym
-Wydłużenia fazy
wydechu
- równomierności
wydechu
ĆWICZENIA ODDECHOWE
· Wąchamy kwiaty - prawe nozdrze przyciskamy kciukiem. Na raz wdychamy powietrze przez lewe nozdrze i zatrzymujemy.
Kciukiem przyciskamy teraz lewe nozdrze i na dwa, trzy, cztery wolno wypuszczamy powietrze prawym nozdrzem.
 Zdmuchujemy płatki z kwiatów - wciągamy powietrze przez nos (usta
zamknięte), zatrzymujemy, wydmuchujemy powietrze ustami, tworząc "ryjek"
(wargi ściągnięte)
Na łące -leżymy płasko, zamykamy oczy. Wciągamy
powietrze przez nos (usta zamknięte), równocześnie
wypychając brzuch ku przodowi i rozszerzając dolną część
klatki piersiowej - zatrzymujemy powietrze, wydech ustami,
wolno wciągamy brzuch, stopniowo wypychając przy tym
powietrze. Zabawę można uatrakcyjnić, wykorzystując: małe
zabawki, klocki, książki, które należy umieścić na brzuchu
dziecka.
Dmuchanie na wiatraczek.
Chłodzenie gorącej zupy - dmuchamy
ciągłym strumieniem powietrza na ręce ułożone
na kształt talerza.
Chuchanie na zmarznięte ręce.
Chuchanie na zmarzniętą szybę.
Zdmuchiwanie świecy z coraz
większej odległości
Nadmuchiwanie balonów- ćwiczenie fazy
długiego wydechu
Dmuchanie na paski papieru, waciki, piórka, piłeczki –
umocowane na nitkach, zgromadzone na stole,
wyrzucone do góry...
Puszczanie baniek mydlanych
przyciąganie i chwytanie na wdechu różnych
lekkich przedmiotów
-układanie obrazka z rozsypanki za
pomocą słomki
bąbelki w szklance z wodą
( regulacja dmuchania: długo, krótko, słabo,
mocno)
Usypiamy lalkę – na wydechu ciągłe wymawianie samogłoski aaaa...
Wąż – na wydechu
wymawianie spółgłoski
ssss...
Stara parowa lokomotywa
– szszsz... Czczcz...
Wypuszczanie pary –
ssss...
Na wydechu z wydłużeniem brzmienia samogłoski, dzieci wymawiają: aaa... eee... iii...
ooo... uuu...
Celem ćwiczeń głosowych
jest:
-ustalenie naturalnej
wysokości głosu
- wyrobienie umiejętności
modulowania siły i
wysokości głosu
-Wyrobienie miękkiego
operowania dźwiękiem
ĆWICZENIA GŁOSOWE
• Wymawiane samogłosek – a o u e i y oraz spółgłosek - m n:
© naturalna emisja głoski
© długo i płynnie na jednych wydechu
© rytmicznie i krótko z przerwami
© modulowanie wysokości (wysoko – nisko)
© eksperymenty: wypowiadamy słowo wysoko, nisko i
pośrednio
© modulowanie natężenia (głośno – cicho)
© przedłużanie wymawianych samogłosek
© na jednym wydechu z taką samą siłą wymawianie trzech
samogłosek: [aou], a następnie [eyi].
© wymawiamy oddzielnie: a...o...u...e...y...i oraz płynnie aoueyi
© wymawiamy samogłoski a,o,e,u,i,y, kolejno: bezgłośnie,
szeptem, półgłosem i głośno
głoska [a] na wycieczce – jedzie samochodem po
asfaltowej, powierzchni pod górkę i z górkiwymawiamy ją w sposób ciągły aaaaaa, ze zmiana
wysokości i natężenia głosu
Ćwiczenie przedłużonej fonacji samogłosek połączone z
wodzeniem palcem po linii
Wykorzystanie onomatopei
A bębenek BUM BUM BUM
Trąbka trąbi TRU TU TU
Jedzie pociąg FU FU FU
Woda kapie KAP KAP KAP
Na to żabki KUM KUM KUM
Mucha bzyczy BZZ BZZ BZZ
Konik człapie CZŁAP
CZŁAP CZŁAP
A wąż Syczy SSS SSS SSS
ĆWICZENIA SŁUCHOWE
Uderzamy drewnianą pałeczką np. w
szkło, żelazo, kamień, drewno. Zadaniem
dziecka jest odgadnięcie w jaki przedmiot
stukamy.
"Co się toczy?" - toczenie po
podłodze piłki, kasztana, kamyka itp.
Dziecko odgaduje, co toczymy.
Ćwiczenia narządów
mowy mają za zadanie
pobudzenie sprawności
mięśni narządów, od
których zależy
dokładność i wyrazistość
artykulacji.
ĆWICZENIA APARATU ARTYKULACYJNEGO
Usta lekko rozchylone. Wysuń
język do przodu, następnie
cofnij w głąb jamy ustnej
Kląskanie językiem
„Licz” językiem wszystkie
zęby
Myj językiem wewnętrzną
stronę zębów
Liż językiem podniebienie
wywołanie ziewania przy nisko opuszczonej szczęce dolnej, Język spoczywa na dnie jamy
ustnej,
płukanie gardła ciepłą wodą,
lekki kaszel, język wysunięty,
chrapanie na wdechu i wydechu,
głębokie oddychanie przez jamę ustną przy zaciśniętych nozdrzach i przez nos przy
zamkniętych ustach,
wymawianie połączonych głosek tylnojęzykowych zwartych z samogłoskami np. /ga/, /go/,
/ge/, /gu/, /gi/, /gą/, /gę/, tak samo wymawiać głoskę /k/,
wypowiadanie sylab w połączeniu z głoską /k/, potem z /g/ na końcu, przedłużać zwarcie
np.: /ak/, /ok./, /uk/, /ek/, /yk/, /ik/, /ąk/, /ęk/,
dzieciom po przebytych operacjach rozszczepu podniebienia zaleca się także masaż, może
on być wykonywany palcami lub szpatułką, masowanie zaczynamy od środka podniebienia
twardego, masaż wykonujemy przed jedzeniem, gdy żołądek jest pusty, wywołujemy odruch
wykrztuśny, powoduje to napięcie mięśni zwierających pierścienia gardłowego, podczas masażu
wymawiamy samogłoskę /a/,
„nabrać” powietrze nosem i „zatrzymać” je w jamie ustnej, policzki „nadęte”, nos zatkać i
nadymać policzki, następnie połknąć powietrze,
ĆWICZENIA SZCZĘKI DOLNEJ
-
opuszczanie i unoszenie dolnej szczęki, wymawianie szeroko
/a/ i przechodzenie do wymawiania /a/ połączonego z głoską /s/,
chwytanie górnej wargi dolnymi zębami,
ruchy szczęki dolnej – ze skrajnego położenia lewego do
skrajnego położenia prawego bez zaznaczania pozycji środkowej –
wargi początkowo rozchylone potem zamknięte,
ruchy szczęki dolnej w prawo i w lewo, z wyraźnym
zaznaczeniem pozycji środkowej, ćwiczenie to wykonuje się w 4
fazach:
wychylenie w prawo,
powrót do pozycji środkowej
wychylenie w lewo,
§
powrót do pozycji środkowej.
Ćwiczenie to powinno być wykonywane najpierw przy rozchylonych
potem przy zamkniętych wargach.
naśladowanie ziewania,
- duży wdech nosem i wydech ustami przy jednoczesnej artykulacji
/a/ i potem /o/.
BIBLIOGRAFIA:
1)
Datkun – Czerniak K. (2004), Logopedia.Jak usprawnić mowę
dziecka. Kielce, MAC
2)
Demelowa G. ( 1987), Elementy logopedii. Warszawa, WSiP
3)
Mystkowska H. ( 1972), Rozwijamy mowe i myslenie dziecka w
wieku przedszkolnym. Warszawa, PZWS
4)
Sachajska E. (1981), Uczymy poprawnej wymowy, Warszawa, WSiP
Opracowanie - Rzeźnik Marta