Transcript YERFISTIĞI
YERFISTIĞI • • • • • • Tak: Rosales Fam: Fabaceae (Leguminosae) Cins: Arachis Tür: Arachis hypogaea L. n=20 İng: Groundnut Alm: Erdnus • Kökeni kesin olarak bilinmemektedir. Son yıllarda yapılan çalışmalar sonucunda, gen merkezi olarak Güney Amerika kıtası kabul edilmiştir. • Ülkemize 80-90 yıl önce Trakya ve Selanik’ e getirilerek ekildiği sanılmaktadır. KULLANIM ALANLARI • İyi bir ekim nöbeti bitkisidir. • Meyve kabukları suni tahta yapımında kullanılır. • Yağı sıvı ve margarin yemeklik yağ olarak kullanılır. • Düşük kalite yağları sabun sanayinde değerlendirilir. • Fıstık ezmesi yapımında kullanılır. • Kavrularak veya kavurmadan çerez olarak tüketilir. • Küspesi besleyici bir hayvan yemidir. BİTKİSEL ÖZELLİKLERİ • Tek yıllık, yazlık ve otsu yapıda bir yağ bitkisidir. • Vejetasyon süresi 150-180 gündür. • Meyve kabuğundaki işlemelerden dolayı arachis, meyvelerini toprak altında oluşturduğu için hypogaea ismini almıştır. KÖK • Kazık köklüdür ve kuvvetli yan kökleri vardır. • 90-100cm derine, 60-100cm yanlara gelişebilir. • Köklerinde farklı büyüklükte Rhizobium (R. trifolii) bakterilerinin oluşturduğu nodoziteler bulunur. SAP • Dik bir gövdesi vardır. • Bir anasap ve bu ana sapın yaprak koltuklarından çıkan yan dallar bulunur. • Saplar genç devrede köşeli ve içi boştur, olgunlaştıkça yuvarlaklaşır. • Bitki boyu 30-60cm arasında değişir. • Ekimden 1 ay sonra yan dallar ana ekseni geçerek daha uzun boylu olur. • Ana sapın üzeri tüylü veya tüysüz olabilir. • Sap ve dalların durumuna göre 3 formu bulunur. • Yatık Form: Sap, dal, yaprak ve çiçekler toprak yüzeyine çok yakın veya toprağa sürünerek gelişirler. • Yarı Yatık Form: Yatık ve dik formlar arasında geçiş özelliği gösterirler. • Dik Form: Sap ve yan dallar dikine bir büyüme gösterir. YAPRAK • Yaprakları bileşik yapıdadır. 4 yaprakçıktan oluşur. • Her iki yaprak karşılıklı dizilmişlerdir. • Her bir yaprakçığın kısa bir sapı vardır. • Rengi açık veya koyu yeşil olabilir. • Yaprakçık şekli oval, uzun oval, ters yumurtamsı veya ince uzun olup üzeri hafif tüylüdür. • Yaprakçıklar gündüz açık, gece ise karşılıklı kapanırlar. ÇİÇEK • Çiçekler yaprak koltuklarında oluşur. • 2-4 çiçek bir arada bulunur. • Genellikle ekimden 50-60 gün sonra çiçeklenme başlar. • Çiçekler bitkinin alt kısmında oluşup, tipik bir baklagil çiçeği yapısındadır. • Çiçekte en dış kısımda 5 tane ucu sivri çanak yaprak bulunur. • Taç yapraklar portakal sarısı renkte olup 5 tanedir. • Bir çiçekte 1 bayrak yaprağı, 2 kanatçık, 2 tane de kayıkçık bulunur. • 10 adet erkek organı olup, 8 tanesi fertildir. • Dişi organ bir tanedir ve stigma anterlerin seviyesini geçebilir. • Kendine döllenir. • Çiçek açıp döllendikten 10-12 gün sonra yumurtalığın altındaki meristem doku gelişerek bir uzantı oluşur. Bu uzantıya GİNOFOR (Gynophor) denir. • Ginoforlar geotropik yapıda olup yumurtalığın havadan toprak içerisine girmesini sağlar. • Ginoforların uç kısmındaki kallus denilen sert tabaka yardımıyla toprağın durumuna göre 4-8cm derine inebilir. • Toprağın içerisine giren ginoforların uç kısmında 8-10 gün sonra kapsüller oluşmaya başlar. • Toprak seviyesinden 15cm veya daha yukarıda oluşan ginoforlar toprağa giremezler. • Ginoforların toprağa girebilmesi için toprağın önceden kabartılması gerekir. • Açan çiçeklerin %60-75’i ginofor oluşturur. • Çiçeklenme aşağıdan yukarıya ve ortadan yanlara doğru olmaktadır. MEYVE • • • • Meyvesine kapsül denir. İlk oluşan kapsüller daha iridir. Kapsüller olgunlaşmayla açmazlar. Kapsül boyu 2-4.5 cm, eni 1-1.5 cm arasındadır. • Her kapsül 1-4 bölmeden, her bölmede de 1 tohum oluşur. • Meyve ağırlığının %20’sini kabuk oluşturur. TOHUM • Tohum rengi beyaz, pembe ve kahverengi olabilir. • Tohumun üzeri tohum zarı ile örtülmüştür. • Tohumun et rengi beyazdır. • Et rengi koyu olanların protein oranı yüksek, açık olanların ise yağı yüksektir. • Tohum şekli silindirik yumurtamsı veya ovaldir. Bin tane ağrılığı 300-700g dır. • Tohumun bileşiminde %55-60 yağ, %25-30 protein, %6-21 karbonhidrat bulunur.