Transcript Glærur – Sigurvin Jónsson

1
10 ástæður fyrir
mikilvægi
þekkingar
á Biblíunni
Um mikilvægi guðfræðiþekkingar
• Grunnþekking á Biblíunni er nauðsynleg
hverri upplýstri manneskju.
• Er forsenda læsis á menningu okkar, sögu
og tungumál.
• Hver er staða kristnifræðikennslu í
grunnskólum?
• Er guðfræði er hvergi kennd á
framhaldsskólastigi á Íslandi?
Menningarlegar ástæður
• Íslensk menning hefur frá upphafi
landnáms verið undir kristnum áhrifum.
• Írskt vinnufólk sem hingað var tekið var kristið
• Völuspá og Gylfaginning eru
full af kristnum áhrifum.
• Íslendingasögur byggja á
biblíustefjum.
• Þjóðsöngur okkar er ortur
útfrá 90. Davíðssálmi
• Skjaldamerkið sækir
fyrirmynd í guðspjallamenn.
Menningarlegar ástæður
• Listasaga Evrópu byggir að miklu leyti á arfi
Biblíunnar. Og áhrif hennar birtast í:
– Bókmenntum
• Shakespeare, Dante, Milton, Tolstoy,
Kazantakis, Laxness ofl.
– Myndlist
• Da Vinci, Salvadore Dali,
– Högglist
• Michelangelo, Thorvaldsen, Einar Jónsson
– Tónlist
• Mozart, Bach,
– Kvikmyndium
• Narnia, Matrix, Passion of the Christ,
Kristnihald undir Jökli
Sagnfræðilegar ástæður
• Biblían er í senn merkileg sagnfræðileg heimild og
mótandi afl í sögunni.
• Gamla testamentið og hebreskar
bókmenntir eru mikilvæg heimild
um siðmenningar til forna.
– Hebrea, Egypta, Persa, Assýringa, Babýlóníumanna,
Grikkja ofl.
• Nýja testamentið og önnur frumkristin rit eru
mikilvægar heimildir um hugmyndir,
þjóðfélagsskipan og atburði í Rómarveldi og þeim
þjóðarbrotum sem því tilheyrði.
Sagnfræðilegar ástæður
• Fyrir siðbreytingu fóru samskipti Íslendinga við
Evrópu fram eftir boðleiðum kirkjunnar.
• Kirkjumunir og rit bárust hingað reglulega með
prestum og við uppbyggingu kirkna.
• Margar þjóðfélagsbreytingar á Íslandi verða
einungis skildar til fulls í ljósi kirkjusögulegrar
þróunar.
– T.d. þjóðfélagsbreytingar í kjölfar siðbreytingar
– almenn skólaganga barna, sem kemur til vegna áhrifa frá
píetistum á Norðurlöndum
– þróun heilbrigðiskerfis á Íslandi þar sem starf kaþólskra
systra skipti sköpum.
Bókmenntafræðilegar ástæður
Læsi á bókmenntaarf Íslendinga er óhugsandi án
þekkingar á ritum Biblíunnar og á það jafnt við um
eldri bókmenntir og nútímabókmenntir.
• Íslendingasögurnar
– Stef og kristin minni. Njálssaga
• Passíusálmar Hallgríms
Péturssonar
• Vídalínspostilla
• Halldór Laxness
Málsögulegar ástæður
Biblíuþýðingar hafa víða haft afgerandi áhrif á
þróun og varðveislu evrópumála.
• Má þar nefna ensku King James Biblíuna sem er
áhrifamesta ritverk enskrar tungu fyrr og síðar
• Þýsku biblíuþýðingu Lúthers sem lagði grunninn að
háþýsku.
Óvíst er hvort íslenska hefði varðveist sem
þjóðtunga okkar Íslendinga ef Biblíuþýðinga
hefði ekki notið við.
• Oddur Gottskálksson (Nýja testamenti Odds 1540)
• Guðbrandur Þorklákssona (Guðbrandsbiblía 1584)
Málsögulegar ástæður
Íslenska Biblían hefur sett staðal fyrir tungumál
okkar síðan og ekkert rit hefur haft eins mikil
áhrif á íslenska tungu.
Dæmi um íslenskt biblíumál:
– Dansa í kringum Gullkálfinn (2M 32.4)
– Salómonsdómur (1Kon 3.28)
– Hafa taum á tungu sinni (OK 10.19)
– Enginn er spámaður í eigin föðurlandi
– Hella úr skálum reiði sinnar (Op 15.7)
Heimild: Rætur Málsins
Jón G. Friðjónsson
(Mt 13.57)
Bókmenntalegar ástæður
• Mörg af fegurstu bókmenntaverkum
mannkynssögunnar eru varðveit í Biblíunni.
• Könnun sem gerð var árið 2000:
Yfir 100 þekktir rithöfunda af 54 þjóðernum voru
spurðir hvert væri stórbrotnasta bókmenntaverk
mannkynssögunnar.
• Í fyrsta sæti lenti Don Quixote eftir Cervates en
á hæla hennar fylgdi Jobsbók, það margbrotna
meistaraverk spekihefðarinnar.
Bókmenntalegar ástæður
– Í Biblíunni er að finna eitt fegursta ástarljóð sem ort
hefur verið, Ljóðaljóðin, mögulega fyrir utan
sonnetur Shakespeare en þar er hann m.a. að
vinna með þau.
– Orðskviðir Salómons (auk Síraksbókar og Speki
Salómons) hafa leiðsinnt kynslóðum og þaðan eru
mörg af spakmælum okkar og heilræðum komin.
Auk þessa innihalda frásögur Biblíunnar:
– spennusögur, morðgátur, stríðssögur,
fjölskyldudrama, grín, ferðasögur, myndlíkingar og
opinberanir svo eitthvað sé nefnt.
Trúarbragðafræðilegar ástæður
Biblían er útbreiddasta trúarbók veraldar og
grundvöllur margra ólíkra trúarbragða.
Gt. – Gyðingar (14 milljónir)
Gt.+Nt. – Kristnir menn (2100 milljónir)
Gt.+Nt.+Kóraninn – Múslimar (1300 milljónir)
Gt.+Nt.+Mormónsbók – Mormónar (13 milljónir)
Heimild:http://www.adherents.com/Religions_By_Adherents.html
Trúarbragðafræðilegar ástæður
• Læsi á textum Biblíunnar og ólíkur skilningur á
þeim er forsenda umræðu um þau trúarbrögð og
kirkjudeildir sem byggja á Biblíunni.
• Margar nýtrúarhreyfingar hafa hugmyndir um
persónu Jesú og Biblíuna. Dæmi um slíkar
nýtrúarhreyfingar eru:
–
–
–
–
Spíristismi
Guðspekihreyfingin
Vestræn afbrigði af Búddisma og hindúisma (Jóga)
Japanskar nýtrúarhreyfingar (t.d. Soka Gakkai
búddismi og MahiKari)
Stjórnmálafræðilegar ástæður
Mótun stjórnmálaumræðu og stjórnskipulags á
vesturlöndum hefur verið nátengd guðfræði.
• Mótun nútímahugmynda um ríkisvaldið.
– Á sér stað í kjölfar siðbótarinnar
– John Locke
• Kapítalismi (Auðvaldshyggja)
– Max Weber tengdi upphaf kapítalisma
mótmælendatrúnni. (The Protestant Ethic and the spirit of
Capitalism)
– Ósýnilega höndin (Guð?) í hugmyndum Adam Smith.
• Kommúnismi / Sósíalismi
– Höfundar kommúnismans höfnuðu guðdóminum og
kirkjunni en lögðu áherslu á samhjálparáherslu nýja
testamentisins.
– Verður til í kjölfar deilna mótmælenda og kaþólikka í
Þýskalandi (Karl Marx)
Stjórnmálafræðilegar ástæður
Stjórnmálaumræða samtímans er ekki minna lituð
af áhrifum trúarhefða.
• Áhrif kristinna kirkna í bandarískum stjórnmálum
• Þjóðernishreinsanir Serba í Kósóvó
• Deilur Ísraela og Palestínumanna
• Uppreisnin í Íran 1978 og klerkastjórnin þar
• Uppgangur íslamsks Fasisma og sjálfsmorðshryðjuverka
Fjölmenningarlegar ástæður
• Aukin fjölmenning í íslensku samfélagi kallar á
aukna þekkingu bæði um okkar trúarhefð og
trúarhefðir fólks sem hingað flytur.
– Kaþólikar: Pólverjar, Filipseyjingar ofl.
– Búddistar: Tælendingar ofl.
– Múslimar: Tyrkir, ofl.
• Í nágrannalöndum okkar eru átök milli múslima
og hinni vestrænu (kristnu) menningu daglegur
veruleiki og víða vantar upp á skilning.
• Gagnkvæm virðing er markmið
trúarbragðafræðslu en forsenda slíkrar fræðslu er
þekking á eigin trúarhefð.
Siðfræðilegar ástæður
• Siðferðisviðmið okkar eru svo nátengd
trúararfinum að fæstir eru meðvitaðir um hversu
víðtæk áhrif kristnar hugmyndir hafa haft á
Vestrænt siðferði.
– Franska byltingin: Hafnaði gildum kirkjunnar en hélt á lofti: Frelsi,
jafnrétti og bræðralag.
• (Kjarnagildi í kristinni trú)
– Mannréttindasáttmáli Sameinuðu Þjóðanna.
• Byggir á hugmyndum hinna kristnu þjóða um mannhelgi.
– Stjórnarskrá Evrópu (var hafnað 2005)
• Nefna ekki hinn kristna arf sem sameiginlegt gildismat Evrópuþjóða,
heldur menningarlega og húmaníska arfleifð Evrópu.
Siðfræðilegar ástæður
• Hugmyndir vestrænnar menningar um helgi lífsins, samábyrgð
með náunganum og virðingu fyrir einstaklingnum eiga rætur
sínar í kristinni trú þó að þær séu ekki alltaf settar í trúarlegt
samhengi.
• Þekking á Biblíunni og áhrifum hennar á menningu okkar gerir
nemendur upplýstari um samhengi siðferðisviðmiða og hvar
munurinn liggur við aðrar menningarhefðir.
• Margt af því sem við teljum sjálfgefin sannindi eru mun
bundnari við menningarlegt- og trúarlegt samhengi en við
gerum okkur grein fyrir.
Siðfræðilegar ástæður
• Siðfræðileg álitaefni samtímans verða ekki
rædd nema í samhengi trúarlegra viðhorfa.
– Fóstureyðingar
– Stofnfrumurannsóknir
– Líknardráp
– ofl.
Samfélagslegar ástæður.
• Fæst komumst við hjá því að mæta í
kirkju!
• Kirkjulegar athafnir og kirkjulíf eru
áberandi þáttur í íslensku þjóðlífi og
læsi á táknmál og hugtakanotkun
kirkjunnar er mikilvægt óháð
trúarskoðuðum.
– Kirkjulegar athafnir: Skírnir, fermingar,
brúðkaup og jarðafarir.
– Öll umgjörð kirkjunnar er hlaðin
táknmáli, frá skrúða prestsins til lita
kirkjuársins.
Samfélagslegar ástæður
• Dagatal okkar byggir á kristnum arfi.
– Jól
– Páskar
– Hvítasunna
– Öskudagur
– Uppstigningardagur
• Jafnvel hefðir sem berast okkur frá Ameríku eru kristnar:
• Valentínusardagurinn
• Hrekkjarvaka
Trúarlegar ástæður
• Virðing fyrir trú og menningu annara,
grundvallast á virðingu fyrir eigin trúararfi og
meðvitund um sína persónulegu trúarafstöðu.
• Líkt og það er markmið tónlistarkennara að
veita nemendum innsýn inn í heillandi heim
tónlistar og gera þau skynug á margbreytileika
og fegurð hennar…
• …er það markmið samfélagsfræði- og
kristnifræðkennara að gera nemendur skynug á
fegurð trúar- og trúariðkunnar.
Trúarlegar ástæður
• Biblían fjallar um leit mannsins að hinu
guðlega og um mót Guðs og manns.
– Án sanngjarnar framsetningu á þeirri staðreynd munu
nemendur ekki fá rétta mynd af tilurð og túlkun Biblíunnar.
• Leit mannsins að hinu guðlega er ekki hætt, eins og
ógrynni nútíma sjálfshjálpar bókmennta gefa
vísbendingu um. Þar er oft um biblíulegt efni að ræða
sem er sett í nýjan búning.
• Læsi á Biblíuna og kristin trúararf gerir nemendur
gagnrýnni og upplýstari á markaðstorgi guðanna.
10 ástæður fyrir mikilvægi
guðfræðiþekkingar:
• Menningarlegar
• Trúarbragðafræðilegar
• Sagnfræðilegar
• Stjórnmálafræðilegar
• Bókmenntafræðilegar
• Fjölmenningarlegar
• Málsögulegar
• Siðfræðilegar
• Samfélagslegar
• Bókmenntalegar
•Trúarlegar
Grundvallarspurningar.
• Hver er staða Biblíunnar í nútímanum?
• Hjúpuð dulúð, hunsuð og lítið þekkt.
• Hver er Biblía kristinna manna?
• Hvaðan kemur hún, hvernig er hún samsett, hverskonar
bækur tilheyra henni.
• Hver var boðskapur Jesú frá Galíleu og hvers
vegna hafði hann svona mikil áhrif?
• Hvernig gat hugmyndafræði þessa
minnihlutahóps orðið að ríkistrú í Róm á
rúmum 300 árum?
BIBLÍAN
• Hebreska Biblían
• TA - Torah (Lögmálið)
Mósebækur I-V
• NA - Nevi´him (Spámennirnir)
Jósúabók, Dómarabók, Samúelsbækur,
Konungabækur, Jesaja, Jeremía, Esekíel, 12
minni spámenn.
• CH - Ketuvim (Ritin)
Sálmar, Orðskviðir, Jobsbók, Ljóðaljóð, Rutarbók,
Harmljóðin, Prédikarinn, Esterarbók, Daníelsbók,
Esra-Nehemía, Kronikubækur.
27
BIBLÍAN
• LXX - Septuaginta
– Grísk þýðing á hebresku Biblíunni (Gamla
testamentinu) + apókrýfar bækur Gt.
– Apókrýfar bækur Gamla testamentisins voru í
íslenskum útgáfum Biblíunnar frá 1584 til
1859 (nema 1813), en síðan voru þær felldar
niður, af því að Hið breska og erlenda
biblíufélag styrkti ekki biblíuútgáfur þar sem
Apókrýfu bækurnar voru birtar.
30
BIBLÍAN
• Apókrýfar bækur Biblíunnar
– Tóbítsbók
– Júdítarbók
– Esterarbók hin gríska
– Speki Salómons
– Síraksbók
– Barúksbók
– Bréf Jeremía
– Viðaukar við Daníelsbók
– 1. & 2. Makkabeabók
– Bæn Manasse
31
Nýja testamentið
Nýja testamentið
• 27 bækur ritaðar á 1. og 2. öld sem
saman mynda regluritasafn kristinna
manna.
• Allar bækur Nt. eru ritaðar á grísku.
• Bækurnar eiga það eitt sameiginlegt að
hafa að umfjöllunarefni, hver Jesús er.
34