Transcript paremie_i_sentencje_lacinskie

Paremie i sentencje łacińskie
Absentem in criminibus damnari non oportet –
Nie należy skazywać za przestępstwo
nieobecnego.
Wyjaśnienie:
Podobnie w polskim procesie karnym,
obecność oskarżonego na rozprawie głównej
jest obowiązkowa (zob. art. 382 k.p.k.)
Accessio cedit principali (D. 34,2,19,13) –
Przyrost przypada temu co główne.
Wyjaśnienie:
Zasada rzymskiego prawa rzeczowego odnosząca się do
jednego z pierwotnych sposobów nabycia własności, a
mianowicie „połączenie i zmieszanie (Accessio)” oznacza,
iż własność rzeczy głównej rozciąga się na rzecz uboczną;
innymi słowy rzecz przyłączona do rzeczy głównej
przypada właścicielowi rzeczy głównej. Obecnie zasadę tę
w polskim prawie cywilnym wyraża między innymi art.
193§2 k.c.: „Gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość
znacznie większą niż pozostałe, to rzeczy o mniejszej
wartości stają się jej częściami składowymi”.
Actor sequitur forum rei (C. 3,19,3) – Powód
idzie za sądem pozwanego.
Wyjaśnienie:
Zasada właściwości miejscowej, według której
dla rozstrzygnięcia sporu właściwy jest sąd
miejsca zamieszkania bądź pobytu czasowego
pozwanego, czyli dla powoda sądem
właściwym do wytoczenia powództwa jest sąd
miejsca zamieszkania pozwanego. Zasada ta
obowiązuje także w prawie polskim.
zob. art. 27§1 k.p.c.
Actus simulatus nullius est momenti – Czynność
pozorna jest nieważna.
Wyjaśnienie:
Pozorność, czyli symulacja, zachodzi wtedy, gdy strony
dokonują czynności prawnej w sposób zewnętrznie
poprawny, ale pomiędzy sobą umawiają się, że skutki tej
czynności nie nastąpią. Czynność pozorna jako sprzeczna
z wolą nie ma znaczenia prawnego, ponieważ osoby
składające oświadczenie nie mają w takiej sytuacji woli
wywołania określonych skutków prawnych. W prawie
rzymskim przez takie acta simulata
próbowano
obchodzić różne zakazy, np. pozorowano zawarcie lub
rozwiązanie małżeństwa, po to, aby obejść zakaz
darowizn między małżonkami.
Adoptio naturam imitatur – Adopcja naśladuje
naturę.
Wyjaśnienie:
Zasada
rzymskiego
prawa
rodzinnego
oznaczająca,
iż
stosunki
między
przysposabiającymi
a
przysposobionymi
powinny być ukształtowane na podobieństwo
stosunków między naturalnymi rodzicami i
dziećmi.
Alteri stipulari nemo potest – Nikt nie może
zawrzeć stypulacji w zastępstwie drugiego.
Wyjaśnienie:
Odmiennie w prawie polskim, gdzie zasadą
jest, że czynności prawnej można dokonać
przez przedstawiciela (zob. art. 95§1 k.c.)
Ambulatoria est voluntas testatoris usque ad
mortem (Ambulatoria est voluntas defuncti
usque ad vitae supremum exitum) (D. 34,4,4) –
Wola testatora może być zmieniana aż do śmierci.
Wyjaśnienie:
Testament jest jednostronną czynnością prawną,
aktem „ostatniej woli”(ultima voluntas) testatora,
tzn. że jest odwołalny aż do śmierci i skuteczny
dopiero po śmierci. Oznacza to zatem, iż testator
może swobodnie zmieniać swoje dyspozycje w
testamencie aż do chwili śmierci.
Audiatur et altera pars (Audi alteram partem) – Niech
będzie wysłuchana i druga strona.
Wyjaśnienie:
Zasada rzymskiego prawa procesowego oznaczająca
zakaz wydawania wyroku bez wysłuchania obu stron,
wszystkich argumentów za i przeciw. Sąd zobowiązany
jest dążyć do wszechstronnego zbadania wszystkich
okoliczności sprawy (zob. art. 3§3 k.p.c. oraz art. 4
k.p.k.). Zasada kontradyktoryjności dająca stronie
oskarżonej szansę na skuteczna obronę. W odniesieniu
do procesu karnego cesarze Sewerus i Karakalla pisali
(D. 48,17,1 pr.): „aby nieobecni nie byli skazywani –
wymóg słuszności nie pozwala bowiem, aby ktokolwiek
został skazany bez wysłuchania sprawy.”
• Bis de eadem re agere non licet (Bis de eadem re agi
non potest) (ad Gaium 4,107) – Nie można procesować
się dwa razy o to samo.
Wyjaśnienie:
Sentencja oparta na wypowiedzi Gaiusa oznacza, że nie
można wytaczać ponownego powództwa w sprawie,
już raz rozstrzygniętej prawomocnym wyrokiem.
Paremię tę uzasadnia powaga sądu. Podobnie w prawie
polskim: ponowne dochodzenie tego samego
roszczenia od tej samej osoby uzasadnia odrzucenie
pozwu w procesie cywilnym (zob. art. 199§1 pkt. 2
k.p.c.), a wszczęcie ponownego postępowania karnego
co do tego samego czynu tej samej osoby jest
podstawą dla umorzenia postępowania (zob. art. 17§1
pkt. 7 k.p.k.)
Casum sentit dominus –
Właściciel rzeczy ponosi skutki zdarzenia
przypadkowego (powodującego uszkodzenie
lub zniszczenie rzeczy).
Casus est maior vis cui humana infirmitas
resistere non potest (D. 44,7,1,4) –
Siłą wyższą jest zdarzenie , któremu słabość
ludzka oprzeć się nie może.
Clara non sunt interpretanda – To co jasne
nie wymaga interpretacji.
Wyjaśnienie:
Rzymska premia w myśl której jasne przepisy
prawa
nie
wymagają
interpretacji.
Przedmiotem wykładni powinny być tylko
teksty prawne, które budzą wątpliwości.
Cogitationis poenam nemo patitur – Nikt nie
ponosi kary za myślenie.
Wyjaśnienie:
Sam zamiar nie uzasadnia pociągnięcia do
odpowiedzialności. Sam zamiar popełnienia
kradzieży nie czyni jeszcze złodziejem.
Commodum eius esse debet, cuius est
periculum (I. 3,23,3,) – Korzyść musi
przypadać temu, kto ponosi ryzyko.
Wyjaśnienie:
Zasada rzymskiego prawa zobowiązań
dotycząca rozliczania korzyści i strat między
wierzycielem a dłużnikiem.
Commodum eius esse debet, cuius est
periculum (I. 3,23,3,) – Korzyść musi
przypadać temu, kto ponosi ryzyko.
Wyjaśnienie:
Zasada rzymskiego prawa zobowiązań
dotycząca rozliczania korzyści i strat między
wierzycielem a dłużnikiem.
• Compensatio est debiti et credit inter se
contributio (D. 16,2,1) – Potrącenie jest
wzajemnym
zaliczeniem
długu
i
wierzytelności.
• Confessio est regina probationum
Przyznanie się jest królową dowodów
–
Confessus pro iudicato est – Ten, kto się przyznał
uważany jest za zasądzonego.
Wyjaśnienie:
Ten kto się przyznał do zarzucanego mu czynu
jest uważany za osądzonego. Sprawę kończy
prawomocny wyrok, który przyjmuje się jako
prawdę (res iudicata pro veritate accipitur –
rzecz osądzona przyjmuje się za prawdę).
Contractus ab initio voluntatis est, ex post
facto necessitatis (C. 4,10,5) – Zawarcie
kontraktu jest dobrowolne, ale wykonanie
przymusowe.
Conventio omnis intellegitur rebus sic stantibus (Rebus sic
stantibus omnis promissio intellegitur) – Każda umowa jest
pojmowana jako obowiązująca tylko w danych, oznaczonych
warunkach.
Wyjaśnienie:
Reguła pochodzi z pism Seneki, była znana również prawu
rzymskiemu. Dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z
treścią umowy, w sposób odpowiadający celowi społeczno –
gospodarczemu tejże umowy oraz zasadom współżycia
społecznego. W taki sam sposób powinien współdziałać przy
wykonaniu zobowiązania wierzyciel (art. 354 k.c.) W/w zasada
pozwala na modyfikację świadczenia tylko z powodu nadzwyczajnej
zmiany stosunków. Jeżeli spełnienie świadczenia zgodnie z zawartą
umową prowadziłoby do znacznego pokrzywdzenia dłużnika lub
wierzyciela, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z
zasadami współżycia społecznego oznaczyć inny sposób wykonania
zobowiązania, zmienić wysokość świadczenia, a nawet orzec
rozwiązanie umowy (art. 357 k.c.)
• Crimina morte extinguuntur – Przestępstwa
ulegają wymazaniu przez śmierć (sprawcy)
• Da mihi factum, dabo tibi ius – Daj mi
okoliczności faktyczne, a ja ci wskażę prawo.
• Dies interpelat pro homine – Termin wzywa za
człowieka
• Dolus non praesumitur (ad D. 22,3,18,1) –
Złego zamiaru nie domniemuje się
• Dolus semper praestatur – Za podstęp zawsze
się odpowiada
• Dominus soli est dominus coeli et inferorum –
Właściciel gruntu jest właścicielem nieba i
podziemi
• Dura lex sed lex (D. 40,9,12,1) – Twarde
prawo, ale prawo
• Ei incumbit probatio qui dicit, non qui negat
(D. 22,3,2) – Ciężar dowodu spoczywa na tym,
kto twierdzi, a nie na tym, kto przeczy
• Eius est tollere legem, cuius est condere – Ten
może uchylić ustawę, kto może ją uchwalić
• Errantis nulla voluntas est – Działający pod
wpływem błędu nie wyraża woli
• Et non facere, facere est – Powstrzymanie się
od działania jest także działaniem
• Genus perire non censetur – Uważa się, że
gatunek nie ginie
• Hereditas est successio in universum ius, quod
defunctus habuerit – Dziedziczenie jest
wejściem w ogół praw, jakie posiadał zmarły
• Hereditas viventis non datur – Nie przyznaje
się spadku po żyjącym
• Hominum causa omne ius constitutum sit (D.
1,5,2) – Wszelkie prawo powinno być
ustanawiane ze względu na człowieka
• Id quod interest, non solum ex damno dato
constat, sed etiam ex lucro cessante (C. 7,47,1,2)
– Przy odszkodowaniu bierze się pod uwagę nie
tylko wyrządzoną szkodę, lecz także utracony
zysk.
• Ignorantia iuris nocet, ignorantia facti non nocet
(ad D. 22,6,9 pr.) – Nieznajomość prawa szkodzi,
nieznajomość faktu nie szkodzi
• Impossibilium nulla obligatio est (D. 50,17,185) –
Nie ma zobowiązania, gdy (świadczenie) jest
niemożliwe
• In conventionibus contrahentium voluntas potius
quam verba spectanda sunt (D. 50,16,219) – Przy
zawieraniu umów uwzględnia się bardziej wolę
stron niż ich słowa.
• Indigno aufertur hereditas – Niegodnemu odbiera
się spadek.
• In dubio pro reo (ad D. 50,17,125) – W razie
wątpliwości (należy rozstrzygać) na korzyść
pozwanego
• In pari causa melior est conditio possidentis – W
jednakowej sytuacji lepsza jest pozycja posiadacza
• In poenam heres non succedit – Dziedzic
(spadkobierca) nie dziedziczy kary (nałożonej na
spadkodawcę)
• In testamentis plenius testatoris intentionem
scrutamur (D. 50,17,12) – W testamencie należy
badać zamiar spadkodawcy.
• Invitus agere nemo cogitur – Nikogo nie można
zmusić do wszczęcia procesu wbrew jego woli.
• Iura non in singulas personas, sed generaliter
constituuntur (D. 1,3,8) – Prawa są stanowione
nie ze względu na konkretne osoby, lecz dla
wszystkich.
• Iuris praecepta sunt haec: honeste vivere, alteruj
non ladere, suum cuique tribuere – Nakazy prawa
są nastepujące: żyć uczciwie, drugiemu nie
szkodzić, każdemu oddać to, co mu się należy
• Iuris prudentia est divinarum atque humanarum
rerum notitia, iusti atque iniusti scientia (D.
1,1,10,2) – Nauka prawa jest znajomością spraw
boskich i ludzkich oraz wiedzą o tym co
sprawiedliwe, a co niesprawiedliwe
• Ius civile vigilantibus scriptum est (D. 42,8,24) –
Prawo cywilne jest tworzone dla osób starannych
• Ius est ars boni et aequi (D. 1,1,1 pr.) – Prawo jest
umiejętnością stosowania tego, co dobre i słuszne
• Ius publicum privatorum pactis mutari non potest
(D. 2,14,38) – Prawo publiczne nie może być
zmieniane umowami (osób) prywatnych
• Iustitia est constans et perpetua voluntas ius
suum cuique tribuendi (D. 1,1,10 pr) –
Sprawiedliwość jest niezmienną i trwałą wolą
zagwarantowania każdemu jego prawa
• Legem brevem esse oportet (Seneca, ep. 94,
38) – Ustawa powinna być zwięzła
• Leges ab omnibus intellegi debent (C. 1,14,9)
– Ustawy powinny być zrozumiałe dla
wszystkich
• Leges bonae ex malis moribus procreantur
(Macrobius, sat. 3,17,10) – Dobre ustawy
rodzą się ze złych obyczajów
• Leges omnium salutem singulorum saluti
anteponunt – Ustawy przedkładają dobro
ogółu nad dobro jednostek
• Lex lege tollitur – Ustawę uchyla się ustawą
• Lex non distinquit – Ustawa nie rozróżnia (np.
między biednymi a bogatymi, dobrymi a złymi
itp.)
• Lex non obligat nisi promulgata – Ustawa nie
obowiązuje, jeżeli nie została ogłoszona
• Lex posterior derogat legi priori (ad D. 1,4,4) –
Ustawa późniejsza uchyla wcześniejszą
• Lex prospicit, non respicit – Ustawa patrzy
naprzód, a nie wstecz
• Lex retro non agit (ad C. 1,14,7) – Ustawa nie
działa wstecz
• Lex specialis derogat legi generali – Ustawa
szczególna uchyla ustawę ogólną
• Lex superior derogat legi inferiori – Ustawa
wyższej rangi uchyla ustawę niższej rangi
• Libera matrimonia esse antiquitus placuit (C.
8,38,2) – Z dawna już postanowiono, że
małżeństwa są wolne
• Libertas inaestimabilis res est ( D. 50,17,106) –
Wolność jest rzeczą bezcenną
• Magna neglegentia culpa est, magna culpa dolus
est – Wielkie niedbalstwo jest winą, wielką winą
jest podstęp (oszustwo)
• Mala fides superveniens non nocet – Późniejsza
zła wiara nie szkodzi
• Male nostro iure uti non debemus (Gaius 1,53) –
Nie powinniśmy źle korzystać (z przysługującego)
nam prawa
• Malitia supplet aetatem – Natężenie zła uzupełnia
wiek.
• Manifestum non eget probatione – To, co
oczywiste nie wymaga dowodu
• Mater semper certa est, pater est quem
nuptiae demonstrant – Matka jest zawsze
pewna, ojcem jest ten, na kogo wskazuje
małżeństwo
• Minime sunt mutanda, quae interpretationem
certam semper habuerunt (D. 1,3,23) – Jak
najmniej należy zmieniać to, co zawsze miało
jednoznaczną interpretację
• Mora trahit periculum – Zwłoka pociąga za
sobą ryzyko
• Mors omnia iura solvit – Śmierć rozwiązuje
wszystkie prawa
• Nasciturus pro iam nato habetur, quotiens de
commodis eius agitur – Dziecko poczęte
uważa się za już urodzone, ilekroć chodzi o
jego korzyści
• Ne eat iudex ultra petita partium – Niech
sędzia nie wychodzi ponad żądania stron.
• Ne quis absens puniatur (D. 48,17,1 pr.) –
Nieobecny niech nie będzie karany
• Neglegentia culpa est – Zaniedbanie jest winą
• Neminem captivabimus nisi iure victum (na
podstawie przywilejów Władysława Jagiełły z lat
1430 – 1433) – Nikogo nie uwięzimy, o ile nie
zostanie pokonany prawem
• Neminem laedit , qui suo iure utitur – Nikomu nie
wyrządza szkody ten, kto wykonuje swoje prawo
• Nemo enim in persequendo deteriorem causam,
sed meliorem facit (D. 50, 17,87) – Dochodzenie
sprawy przed sądem nie może pogorszyć, lecz
jedynie polepszyć sytuację powoda
• Nemo est iudex in propria causa (ad C. 3,5,1) –
Nikt nie może być sędzią we własnej sprawie
• Nemo ex consilio obligatur – Nikt nie
zobowiązuje się przez samo udzielenie rady
• Nemo ex suo delicto meliorem suam
conditionem facere potest – Nikt nie może
polepszyć swojej sytuacji wyniku własnego
czynu bezprawnego
• Nemo plus commodi heredi suo relinquit
quam ipse habuit – Nikt nie może swojemu
dziedzicowi pozostawić więcej korzyści niż sam
miał
• Nemo plus iuris ad alium transferre potest,
quam ipse habet (D. 50,17,54) – Nie można
przenieść na drugą osobę więcej praw niż się
ma samemu
• Nemo pro parte testatus pro parte intestatus
decedere potest – Nikt nie może umrzeć,
rozrządzając częściowo w testamencie,
częściowo na mocy ustawy
• Nemo prudens punit, quia peccatum est, sed
ne peccetur – Nikt rozumny nie karze dlatego,
że popełniono przewinienie, lecz dlatego, by
nie popełniano
• Nemo sibi ipse causam possessionis mutare
potest – Nikt sam wewnętrznym aktem woli
nie może zmienić podstawy posiadania
• Nemo tenetur seipsum accusare – Nikt nie jest
zmuszany do oskarżania samego siebie.
• Non omne quod licet honestum est (D.
50,17,144 pr.) – Nie wszystko co dozwolone
jest uczciwe
• Non sunt iudicandae leges – Ustawy nie
podlegają osądzeniu
• Nostrum est iudicare secundum allegata et
probata (ad D. 1,18,6,1) – Powinniśmy sądzić
zgodnie z przedłożonymi i pewnymi dowodami
• Notoria non eget probatione – Okoliczności
powszechnie znane nie wymagają dowodu
• Nulla iniuria est, quae in volentem fiat (D.
47,10,1,5) – Nie wyrządza się krzywdy
chcącemu
• Nulla pactione effici potest, ne dolus
praestetur (D. 2,14, 27,3) – Umową nie można
wyłączyć odpowiedzialności za podstęp
• Nulla poena sine lege (ad D. 50,16,131,1) –
Nie ma kary bez ustawy
• Nulli res sua servit – Nie można mieć
służebności na rzeczy własnej
• Nullum crimen sine lege – Nie ma
przestępstwa bez ustawy
• Nullus idoneus testis in re sua intellegitur (D.
22,5,10) – Nikt nie może być wiarygodnym
świadkiem we własnej sprawie
• Nullus videtur dolo facere, qui suo iure utitur
(D. 50,17,55) – Uważa się, że nie działa
podstępnie ten, kto korzysta ze swego prawa
• Nuptias non concubitus, sed consensus facit –
Małżeństwo tworzy nie faktyczne pożycie, lecz
zgodne porozumienie stron
• Obligatio est iuris vinculum quo necessitate
adstringimur alicuius solvendae rei secundum
nostrae civitatis iura (I. 3,13 pr) –
Zobowiązanie jest węzłem prawnym, który
zmusza nas do świadczenia według praw
naszego państwa.
• Omni obligationi fideiussor accedere potest
(D. 46,1,8,6) – Poręczyciel może przystąpić do
każdego zobowiązania.
• Omnis definitio in iure civili periculosa est:
parum est enim, ut non subverti posset (D.
50,17,202) – Wszelka definicja w prawie
cywilnym jest niebezpieczna, ponieważ rzadko
się zdarza, by nie można było jej podważyć
• Optima est legum interpres consuetudo (D.
1,3,37) – Zwyczaj jest najlepszą wykładnią
prawa
• Pacta sunt servanda (ad D. 2,14,7,7) – Umów
należy dotrzymywać
• Pater est quem nuptiae demonstrant – Ojcem
jest ten na kogo wskazuje małżeństwo
• Periculum est emptoris (D. 18,6,8 pr.) – Ryzyko
ponosi nabywca
• Placuit in omnibus rebus praecipuam esse
iustitiae aequitatisque quam stricti iuris
rationem (C. 3,1,8) – We wszystkich sprawach
powinna
mieć
pierwszeństwo
zasada
sprawiedliwości i słuszności nad zasadą
ścisłego prawa
• Poena
constituitur
in
emendationem
hominum – Kara ustanowiona jest w celu
poprawienia ludzi
• Poena ex delicto defuncti heres teneri non
debet – Kara za przestępstwo popełnione
przez zmarłego nie może obciążać jego
dziedzica
• Prior tempore potior iure (C. 8,17,3) –
Pierwszy w czasie lepszy w prawie
• Qui curat, non curatur – Kto sam podlega
opiece, nie może jej sprawować nad inną
osobą
• Qui iure suo utitur, neminem laedit – Kto nie
przekracza przysługującego mu prawa, nie
narusza praw drugiego
• Qui munus publice mandatum accepta
pecunia ruperunt, crimine repetundarum
postulantur (D. 48,11,9) – Dopuszcza się
zdzierstwa ten, kto sprawując funkcję
publiczną
przyjmuje
pieniądze
od
zainteresowanych
• Qui testamento heres instituitur, in eodem
testamento testis esse non potest (D. 28,1,20
pr) – Kto jest w testamencie dziedzicem, nie
może w tym samym testamencie występować
jako świadek.
• Quod ad ius naturale attinet, omnes homines
aequales sunt (D. 50,17,32) – Zgodnie z
prawem naturalnym wszyscy ludzie są równi
• Quod arrae nomine datur , argumentum est
emptionis
et
venditionis
contractae
(Gai.3,139) – Co daje się pod nazwą zadatku,
stanowi dowód zawarcia umowy kupna –
sprzedaży.
• Quod initio vitiosum est, non potest tractu
temporis convalescere (D. 50,17, 29) – To, co
od początku jest wadliwe, nie może być
uzdrowione przez upływ czasu
• Quot generationes tot gradus – Ile urodzeń,
tyle stopni
• Reformatio in peius iudici appellato non licet
(ad D. 49,1,1 pr.) – Sędziemu apelacyjnemu
nie wolno zmieniać (wyroku) na niekorzyść
(odwołującego się)
• Res iudicata ius facit inter partes –
Rozstrzygnięcie sądowe określa stan prawny
między stronami
• Res iudicata pro veritate accipitur (D.
50,17,207)
–
Rozstrzygnięcie
sądowe
przyjmuje się za prawdziwe
• Res nullius cedit primo occupanti – Rzecz
niczyja przypada temu, kto pierwszy ją objął w
posiadanie
• Reus in exceptione actor est (D. 44,1,1) –
Pozwany w zakresie zarzutu procesowego
staje się powodem
Salus populi suprema lex esto (Cicero, de leg.
3,8) – Dobro Rzeczypospolitej niechaj będzie
najwyższym prawem.
Wyjaśnienie:
Najwyższą powinnością prawa jest pomyślność
państwa. Nie oznacza to jednak, aby, mając w
polu widzenia interes publiczny, zapominać o
interesach jednostki. Wręcz przeciwnie, cały
porządek prawny ma na względzie także
ochronę interesów pojedynczego obywatela.
Satius enim esse impunitum relinqui facinus
nocentis quam innocentem damnari (D.
48,19,5 pr.) – Lepiej pozostawić bezkarnym
występek złoczyńcy, niż skazać niewinnego.
Wyjaśnienie:
Jeżeli istnieją jakiekolwiek wątpliwości co do
winy oskarżonego, lepiej takiego oskarżonego
uniewinnić lub wymierzyć łagodniejszą karę,
niż skazać niewinnego człowieka.
Scire leges non hoc est verba earum tenere,
sed vim ac potestatem (D. 1,3,17) – Znać
prawa to nie znaczy trzymać się słów ustawy,
ale jej treści i mocy działania.
Wyjaśnienie:
Prawnik powinien doszukiwać się sensu
przepisów, a nie trzymać się ich dosłownego
brzmienia. Ta premia jest wytyczna do
stosowania prawa.
• Secundum naturam est commoda cuiusque rei
eum sequi, quem sequentur incommoda (D.
50,17,10) – Naturalne jest, aby ten czerpał
korzyści z rzeczy, kto ponosi związane z nią
ciężary
• Semel heres semper heres – Kto raz został
dziedzicem jest nim na zawsze
• Sensum, non verba spectamus – Patrzymy na
sens, a nie na słowa
• Sententia facit ius inter partes (ad D. 5,2,17,1)
– Wyrok tworzy prawo między stronami
• Separata esse debet possessio a proprietate –
Posiadanie winno być odróżnione od
własności
• Servitus in faciendo consistere nequit (D.
8,1,15,1) – Służebność nie może polegać na
działaniu
• Servitus servitutis esse non potest – Nie
można ustanowić służebności na służebności
• Servitutibus civiliter utendum est –
Służebności należy wykonywać w sposób
oględny
• Servitutis causa debet esse perpetua (D.
8,2,28) – Służebności powinny przynosić
gruntowi władnącemu trwałe korzyści
• Si in ius vocat ito (Ustawa XII tablic) – Kto
został wezwany przed sąd, niech się stawi
• Species perit ei cui debetur – Rzecz
indywidualnie oznaczona ginie na szkodę
wierzyciela
• Summum ius summa iniuria (Cicer, de off.
1,33) – Najwyższe prawo (bywa) najwyższym
bezprawiem
• Superficies solo cedit – To, co znajduje się na
powierzchni gruntu, przypada gruntowi
• Testis unus , testis nullus – Jeden świadek,
żaden świadek
• Ubi eadem legis ratio, ibi eadem legis
dispositio (ad D. 9,2,32 pr.) – W takich samych
okolicznościach należy stosować takie same
rozwiązania prawne
• Ubi ius, ibi remedium – Gdzie prawo, tam i
środek do jego realizacji
• Ubi ius incertum, ibi ius nullum - Gdzie prawo
jest niepewne, tam nie panuje żadne prawo
• Utilitas publica privatae praeferri debet –
Dobro ogółu powinno być stawiane przed
dobrem prywatnym
• Vim vi repellere licet (D. 43,16,1,27) – Siłę
wolno odeprzeć siłą
• Volenti non fit iniuria – Chcącemu nie dzieje
się krzywda