Transcript Tepkisiz Araştırma - Prof. Dr. Serdar ÖZTÜRK

TEPKİSİZ ARAŞTIRMA
DOÇ. DR. SERDAR ÖZTÜRK
Tepkisiz Araştırma
İnsanlara sorular sorulmaz bu araştırmada.
Pozitivist ilkelere yaslanır. Yorumlayıcı ve eleştirel
araştırmacılar da kullanır.
İnsanlar gözlenir ya da yazılı ve görsel belgeler incelenir.
Parklarda
televizyon
izleyenlerin
haberi
olmadan
gözlemlenmesi gibi. Kimler tv seyrediyor, seyretmeyenler
ne yapıyor?
Nesneler üzerinde de uygulanır. Örneğin çöpe atılan içki
şişelerinden alkol tüketimine dair bilgiler edinilir. Ya da
araba radyolarını dinleme alışkanlıklarını öğrenmek için
tamirhanelerde arabaların kanalları kontrol edilir. Duvar
yazılarından insanların ruhsal dünyasına dair bilgiler
edinilir.
Tepkisiz Ölçüm Örnekleri
Kitabınızın 465. sayfasına bakınız.
Fiziksel izler: Azalma, yıpranma, kütüphanede en çok
yıpranmış kitaplar. Bunlara bakmak nesnelerin çok
kullanıldığını gösterir. Artış: Çöp kutularında kağıtların
artışı çok çalışıldığını gösterir.
Arşivler: Evlenme kayıtları, karneler.
Gözlemleme: Dış görünüş, davranışlar, sayma, süre.
İÇERİK ANALİZİ
Metinlerin içeriğini toplama ve analiz etme.
İçerik, görsel, işitsel ve yazılı materyalleri içerir.
Sözcükler, resimler, semboller içeriktir.
İletişim araştırmalarında özellikle çok kullanılır.
İçerik Analizi
Nitel türleri de vardır. Nasıl?
İstatistiksel bilgiler, arşivler, belgeler incelenir. Ama
anlamsal ve yorumlayıcı çerçevede analiz yapılır.
Belgelerin hazırlandığı, dağıtıldığı ya da alındığı daha
genel bağlam da incelenir.
Örneğin bir reklam filmi, reklam filminin yaratıldığı
ekonomik bağlamdan, filmin yapılmasına, filmi yapılan
ürünü üreten şirkete, reklamcının niyetine, reklamın
yayınladığı kanallara ve izleyicilerce reklamın
alımlanmasına kadar geniş bağlam içinde incelenir. Yani
sadece sembollerle, içerikle sınırlı kalınmaz.
İçerik Analizi
İçerik analizi sayesinde bir metin içinde unsurlar ayrıntılı
olarak ortaya çıkarılır.
Veriler toplandığında istatiksel olarak analiz edilebilir.
İçerik Analizine Uygun Konular:
İçerik analizi her tür metin üzerinde uygulanabilir.
Gazetelerdeki makalelerin ideolojik tonu, dizilerde
kadınların temsil edilme biçimi, dergi kapakları,
propaganda afişleri incelenebilir.
İçerik analizi metnin içeriğini açığa çıkarır.
İçerik Analiziyle Üç Tür Araştırma
Sorunu Çözülür
1) Çok sayıda metni belirli kodlamalarla analiz etmek
için. Örneğin demokrasi teması etrafından yazılar
incelenebilir.
2) Bir konunun belirli bir mesafeden incelenmesi için.
Örneğin Anadolu Ajansı’nın bültenleri.
3) Metnin içinde hemen fark edilemeyen unsurları açığa
çıkarmak için. İnsanlar bir metni üretirken birçok şeyi
bilinçsizce koyabilir. İçerik analizi bu örtük anlamları
çıkarır. Örneğin bir filmde geleneksel cinsiyet rolleri
sergilenebilir. İçerik analiziyle bu temsil bulunmaya
çalışılır.
Ölçüm ve Kodlama
Genel Problemler: İncelenecek sorun iyi kavramlaştırılmalı
ve belirlenmeli. Televizyon dizilerinde sınıfsal meseleler
incelenecek diyelim. Burada sınıfsal sorun derken tam
olarak ne kast ettiğimiz belli olmalı. Patron-işçi ilişkilerinin
dizilere yansımalarından mı söz ediyoruz? Tam olarak
neyi ölçtüğümüzü bileceğiz. Bir sahneye bakmakla sınıfsal
sorun vardır ya da yoktur veya şu sınıfsal sorun işleniyor
diyeceğiz.
Örneğin bir sahneye baktığımızda sınıfsal gerilimlerde
hangi taraf olumlu, hangi taraf olumsuz gösteriliyor?
Gerçek yaşamda problemler yaşayanlar asıl olarak
çalışanlarsa; ancak dizilerde patronlar maddi sorunlarla
uğraşıyor olarak gösteriliyorsa sorun vardır. Ya da zenciler
dizilerde sürekli olumsuz olarak gösteriliyorsa bu analizle
açığa çıkarılır. Kodlama geliştirilir.
Ölçüm
Birim: Analiz birimi ne? Filmlerde sahneler mi?
Gazetelerde kelime mi, cümle mi, tema mı? Romanlarda
sayfalar mı? Gazete makalesi mi? 5. sayfa gazete
haberleri mi?
Ölçülen Ne? Kategoriler kesin olarak belirlenmeli,
birbirlerini dışlamalı.
Kodlama Sistemleri: Metin içeriğinin dört özelliğini
kodlarız: Sıklık, yönelim, yoğunluk ve alan.
Sıklık: Bir şeyin olup olmadığı, oluyorsa ne sıklıkta
olduğunu saymaktır. Örneğin Hanımın Çitfliği’nde her
hafta kaç işçi görüyoruz? Bütün karakterlerin yüzde
kaçını oluşturuyor işçiler? Ya da işçiler tüm tv dizilerinin
yüzde kaçında görünüyor?
Kodlama Sistemleri
Yönelim: Mesajların yönünü bulma. Örneğin olumludan
olumsuza sıralama. Hanımın Çiftliği’nde Zaloğlu’nun
davranış listesi çıkarılabilir: Olumlu: yardımsever, saf, iyi
niyetli. Olumsuz: kaba, fevri, bencil gibi.
Yoğunluk: Mesajların şiddeti ya da gücü. Zaloğlu’nun
olumlu niteliklerinin gücü nasıl gösteriliyor.? Örneğin
çocukların paraları olmamalarına karşın onları çadıra
alıp karagöz seyrettirme; parası olmamasına karşın diğer
fakir insanları sömüren Kabak isimli karakterin
eylemlerini önleme güçlü yardımseverlik göstergesi
sayılabilir.
Alan: Mesajın boyutları, ya da ona ayrılan yeri veya
hacmini kaydetme. Sözcükler, cümleler, paragraflar
sayılabilir; ya da fotoğrafın kapladığı yer santimetrekare
olarak ölçülür. Filmin zamanı ölçülür. Bir karakterin
dizide görülme süresi.
Kodlama Tipleri
Açık Kodlama: Görünür yüzeydeki içeriğin kodlanmasına
denir. Bir metinde geçen demokrasi sözcüğünün
sayılması; Issız Adam’da Adanın cinsel görüntülerinin
kaç defa veya kaç saniye olduğu. Ancak yan anlamlar
hesaba katılmaz açık kodlamada.
Örtük Kodlama: Alttaki derin, örtük anlam aranır. Filmin
tamamı okunur ve genel teması bulunur: Kodlayıcı iyi bir
dil ve toplumsal anlam bilgisine sahip olmalıdır. Bağlama
bağlı kalınır.
Her ikisini de kullanabiliriz. İkisi uyuşursa güvenirlik
fazladır.
Kodlamalarda asistanlar tutulabilir. Ancak asistanlar
arasında uyum sağlanmalıdır.
Görsel Materyallerde İçerik Analizi
Görsel imgeler birden fazla ve karışık anlamlar içerdiği için içerik
çözümlemesi daha zordur.
Anlamlar okunacak. Ancak mekanik okuma değil, kültürel bağlama
dayalı bir okuma. Nedeni, anlamın kültürel olarak inşa edilmesi.
Örneğin siyah, kendiliğinden matemi belirtmez, insanlar ona böyle
bir anlam verir. Bazı toplumlarda bu anlamda değildir. Üstelik
zamanla bu anlam da değişir.
Diğer taraftan toplumlar içinde farklı sınıflar bir görsel metni farklı
şekillerde okurlar. Bir sermayedarın banka reklamını okumasıyla
işçinin okuması farklı olabilir. İçerik analizi yapan bunun bilincinde
olmalı.
Semboller üzerinde de mücadele vardır. Örneğin dini bayramlardaki
bazı sembolik ritüeller dini anlam yanında bazıları tarafından daha
kültürel olarak yorumlanabilir. İmgeler çok katmanlıdır.
Hollywood filmlerinde çoğu görsel imge Amerika’nın güçlülüğünü,
ulus kimliğini, demokratlığını, özgürlüğünü inşa etmek amaçlıdır.
Hunger (Açlık, Steve McQuin)
filminden görüntüler- İçeriği nasıl
çözümleyeceğiz?
Aşağıdaki Görselleri (Esaretin
Bedeli filminden) çözümleyin.
The Last Castle (Son Kale)
filmindeki aşağıdaki kareyi
çözümleyin.
Nasıl Yürütülür?
Soru belirlenir. Örneğin Türk dizilerinde aile temsili nasıldır?
Analiz Birimleri: Tüm diziler, bazı günlerde yayınlanan diziler vs. Ya
da gazete makaleleri.
Örnekleme: Rastlantısal örnekleme. Belli bir süre boyunca
yayınlanan Şüphe dizisi, son iki ay boyunca yayınlanan birkaç dizi
gibi.
Değişkenler ve kodlama kategorilerinin oluşturulması (s. 475).
Dizilerde sınıfsal durumlarına göre karakterlerin olumlu veya olumsuz
temsil edilme biçimleriyle ilgileniyorum diyelim. Olumlu olarak kast
edilen nedir? Bunu işlevsel olarak tanımlıyorum.
Bir insanın kendi çıkarlarını göz önüne alarak ve her tür aracı mubah
sayarak zenginleşmesi olumlu mu?
Kitap okumak?
Küfürlü konuşmak?
Sanatsal faaliyetlerle uğraşmak.
Herkesin insanca yaşaması için mücadele etmek.
İkincil Analiz
İkincil kaynak, daha önceden oluşturulan bilgi
kaynaklarını içerir. Örneğin kitaplar, istatistikler, yıllıklar,
bültenler. Kişi, kendi araştırma sorusu dahilinde bunları
inceler. Sözgelimi Türkiye’de nüfus sayımlarında elde
edilen veriler kitaplaştırılır. Bunlarda pek çok bilgi vardır.
Araştırmacı örneğin sinema salonları üzerine çalışıyor.
Bunların sayılarını, hangi şehirlerde olduğunu v.s. ikincil
kaynaklardan elde edilebilir. Yani biz sinema salonlarını
tek tek dolaşarak bu bilgileri edinmeyiz.
Devlet kuruluşları ve özel kuruluşlar sistematik bilgi
toplar. Örneğin kadın kahvehaneleri konusunda çalışma
yapıyoruz. Kıraathaneler ile ilgili kuruluşlarda bunlarla
ilgili bilgiler bulunabilir. İstatiksel veriler de buralardan
bulunabilir.
İkincil Analiz
Zaman zaman yayınlanan enflasyon ve işsizlik
göstergeleriyle ilgili raporlar araştırmalar açısından
önemli.
Polisin yayınladığı suçla ilgili istatistikler de ikincil analiz
kaynakları arasında.
Belgelerin ve Varolan İstatistiklerin Yerini Belirleme:
Kütüphanelerde, Devlet İstatistik Enstitüsü’nde, Devlet
Arşivlerinde ulaşılabilir.
İkincil analiz, daha önce başkaları tarafından toplanmış
tarama verileri ya da baştan verilerin yeniden analizidir.
Örneğin birisi tv’nin etkileri üzerine çalışma yaptı.
Çalışmada anket sorularından veriler elde etti. Anket
soruları ve onlara verilen yanıtlar bizim araştırmamızda
yeniden analiz edilebilir.
Sınırlılıklar
Kişi, kendi araştırma sorusuna uygun olan tüm verileri istatistiklerde
bulamaz. Örneğin doktora tezimde kahvelerin 1930-1945
dönemindeki sayılarını öğrenmek için Devlet İstatistik Enstitüsü’ne
gittim. Burada hamamların, sinema salonlarının sayısı olsa bile
kahveler, gazinolar, park gibi mekanlar arasında diğer başlığı altında
değerlendirilmiştir. Buradan gerçek sayı bulunamaz. İkincisi, sadece
Ankara, İstanbul ve İzmir’deki sayılar vardı. Diğer yerlerdeki sayılara
ulaşamadım.
Geçerlilik: İkincil verilerden yararlandığımızda geçerlilik sorunları
ortaya çıkabilir. İstatistikler resmi raporlar olduğu için tanımlamalar
bilimselliğin tüm formatlarını içermeyebilir. Örneğin gazete okuma
davranışları üzerine araştırma yapıyoruz. Resmi istatistiklerde
Türkiye’de okur yazar oranına ve insanların gazete okuyup
okumadığına dair veriler var. Ama sorun şu: Bu veriler ne derece
geçerli ve güvenilir? Türkiye’de insanlara gazete okuyor musun? diye
sorulduğunda “evet” yanıtı verebilir. Ya da okuma-yazma sorusuna
da aynı şekilde. Evet yanıtı istatistiklere girdiğinde sorunlar oluşturur.
Tepkisiz Araştırma
Ya da okuryazarlık resmi tanımına göre okuma-yazma
bilme; bilimsel tanıma göre okuma-yazmaya hayatının
bir parçası haline getirme olarak tanımlanabilir.
Tanımlarda çakışmazlık vardır.
İşsizlik üzerine çalışma yapılıyorsa, resmi tanım kıt
kanaat geçinilebilen ya da iş aradığı halde iş bulamayan
ve yarı zamanlı orada burada çalışan insanları işsiz
olarak değerlendirmez. Resmi tanım, şu anda iş arayan
insanları işsiz olarak tanımlar. Oysa gazeteci olmak
istediği halde iş bulamamış bu yüzden iş aramayı
bırakıp diyelim balıkçıda yaşamına sürdüren kişi işsizdir.
Geçici işçi. (Sayfa 487).
Tepkisiz araştırma
Resmi raporlarda her şey yoktur. Örneğin hırsızlık ya da
cinsellik içerikli suçların tümü polise bildirilmez. Bu da
ayrı bir sorundur.
Güvenirliliği bozan unsurlardan birisini de önemsiz
kayıtlar, bilinçli yanlışlıklar oluşturur.
Ödev
Bir televizyon dizisinin bir bölümünü veya
bir sinema filmini ya da bir aynı yazarın
birkaç günlük makalesini niceliksel ve
niteliksel açıdan çözümleyin. (Bunlardan
herhangi birini, hepsini değil.)