Transcript Interna 2014 - Rozpuszczalniki, węglowodory

INTERNA 2014
Rozpuszczalniki, węglowodory
lek. med. Tomasz Kłopotowski
Rozpuszczalniki
 substancje ciekłe stosowane do otrzymywania
roztworów (mieszanina cieczy i ciał stałych):
– rozpuszczalniki jonizujące (woda)
– rozpuszczalniki niejonizujące – węglowodory
Węglowodory - określenie
 związki organiczne zbudowane z atomów węgla i wodoru
 zawierają alifatyczny łańcuch węglowy lub aromatyczny pierścień
węglowy
 szeroko rozpowszechnione – paliwa, znajdują się w
gospodarstwie domowym i są używane w przemyśle
 otrzymywane w wyniku destylacji ropy naftowej lub drewna
Węglowodory – podział
węglowodory
łańcuchowe
(alifatyczne)
pierścieniowe
(cykliczne)
nasycone
nienasycone
alicykliczne
aromatyczne
(areny)
alkany
(parafiny)
alkeny
alkiny
(olefiny) (acetyleny)
cykloparafiny
cykloolefiny
cykloacetyleny
jednopierścieniowe
wielopierścieniowe
Węglowodory – toksyczność
 funkcją indywidualnych właściwości fizykochemicznych związku:
– lepkość
– lotność
– napięcie powierzchniowe
– chemiczna aktywność każdej części łańcucha (podstawniki)
Węglowodory - toksyczność
 Dawka toksyczna
– już kilka mililitrów może wywołać chemiczne zapalenie płuc
– spożycie 10 - 20 ml niektórych, ogólnie działających
związków (czterochlorek węgla) może być przyczyną
śmiertelnego zatrucia
Węglowodory
objawy kliniczne
 Aspiracja do płuc:
– objawy natychmiast – kaszel, odruchy wymiotne, chrząkanie
– w ciągu kilku godzin – przyspieszenie oddechów, duszność,
chemiczne zapalenie płuc
Węglowodory patofizjologia
układ oddechowy
 toksyczność wynika zwykle z aspiracji lub dyfuzji węglowodoru
 słaba rozpuszczalność w wodzie, głęboka penetracja – skurcz
oskrzeli, odczyn zapalny
Węglowodory – patofizjologia
układ oddechowy
 w pęcherzykach płucnych – wypierają tlen, niszczą surfaktant –
rozlane zmiany wysiękowe, krwotoczne w pęcherzykach płucnych
– upośledzenie dyfuzji tlenu
 dysfunkcja pęcherzyków prowadzi do nieprawidłowego stosunku
wentylacji do perfuzji (V/Q) – niewydolność oddechowa
Węglowodory – patofizjologia
układ pokarmowy
 bezpośrednie podrażnienie błony śluzowej, są szybko absorbowane
przez śluzówkę;
 niektóre wywołują oparzenia chemiczne;
 objawy: piekący ból w jamie ustnej, gardle, bóle brzucha, nudności
wymioty, krwotoczna biegunka;
 wymioty zwiększają ryzyko aspiracji
Węglowodory – patofizjologia
układ nerwowy
 są lipofilne  powinowactwo do bogatolipidowej tkanki nerwowej;
 ogólnoustrojowa absorpcja  ostre i przewlekłe toksyczne
uszkodzenie ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego;
 niektóre 6-węglowe alifatyczne WW (np. n-heksan, metylo-n-
butyloketon)  metabolizm do związków zaburzających transport
aksonalny  obwodowa polineuropatia demielinizacyjna
Węglowodory – patofizjologia
układ nerwowy
 długotrwałe narażenie na WW w miejscu pracy lub nadużywanie
lotnych WW  przewlekłe bóle głowy, ataksja móżdżkowa,
upośledzenie funkcji poznawczych i innych wyższych czynności
nerwowych
 niektóre lotne WW (np. butan, benzen, toluen i ksylen)  działają
depresyjnie na OUN, ale także  działanie euforyczne
(podniecenie, drżenia, zawroty głowy)
Węglowodory – patofizjologia
układ krążenia
 wysokie stężenia WW  uwrażliwienie mięśnia sercowego na
działanie katecholamin  ryzyko wystąpienia u narażonych VT
lub VF (tzw. „nagła śmierć wąchaczy” - może wystąpić, kiedy
osoba nadużywająca zrobi nagle większy wysiłek fizyczny
krótko po intoksykacji WW)
 także – bloki przedsionkowo-komorowe i bradykardia
 niektóre mogą obniżać kurczliwość mięśnia sercowego i
zmniejszać obwodowy opór naczyniowy
Węglowodory
droga narażenia
 inhalacyjna
– bezpośrednie wdychanie par substancji lotnych (”sniffing”)
– inhalowanie par z materiału nasączonego lotną cieczą i
umieszczonego na twarzy (”huffing”)
– powtarzane wdychanie par z umieszczonego w plastikowej
torbie węglowodoru (”bagging”)
 pokarmowa
 przezskórna
 parenteralna
Węglowodory
przyczyny zatruć
 przypadkowe spożycie (najczęstsza przyczyna):
– typowe u dzieci <5 rż., które mają dostęp do WW bez
nadzoru rodzicielskiego
– u dorosłych i starszych osób, kiedy WW są przechowywane
w nieoznakowanych pojemnikach
 zamierzone nadużycie (młodzież i młodzi dorośli)
 przypadkowe narażenie w gospodarstwie domowym lub miejscu
pracy
 masywne spożycia doustne (próby samobójcze)
Węglowodory alifatyczne
 różnią się długością łańcucha węglowego oraz obecnością oraz
ilością wiązań;
 łańcuch do C4 – gaz;
 łańcuch od C5 do C18 – ciecz;
 łańcuch powyżej C18 – ciała stałe – woski parafinowe
Największe ryzyko zatrucia – ciekłe, łatwo parujące węglowodory
Węglowodory alifatyczne
n – Heksan – C6H14
 produkt destylacji ropy naftowej
 bezbarwna ciecz, nierozpuszczalna w wodzie, miesza się dobrze z
innymi rozpuszczalnikami organicznymi
 stosowany jako: odczynnik laboratoryjny, jest składnikiem
rozpuszczalników farb i atramentów, w małej ilości w benzynie
 wchłania się przez drogi oddechowe, w małym stopniu przez skórę
 w organiźmie ulega utlenieniu do neurotoksycznego heksanodionu
powodującego obwodowe neuropatie czuciowe uszkadzając osłonki
mielinowe nerwów
Węglowodory alifatyczne
n – Heksan - – C6H14
 w dużym stężeniu wywiera działanie narkotyczne, pojawia się
oczopląs, zawroty głowy, senność – ustępują po zakończeniu
narażenia
 po długotrwałym narażeniu – parestezje, neuropatia ruchowa rzadziej
czuciowa – zwolnienie przewodnictwa ruchowego
 objawy występują przy stężeniach powyżej 720mg/m3
 działa drażniąco na skórę i błony śluzowe
Węglowodory alifatyczne
benzyna
 mieszanina ciekłych węglowodorów, skład zmienny w zależności od





pochodzenia, sposobu otrzymania i stopnia rafinacji; może zawierać
małe domieszki węglowodorów aromatycznych, substancji
przeciwstukowych – tetraetylek ołowiu;
benzyna samochodowa,
benzyna lotnicza,
benzyna ekstrakcyjna – rozpuszczalnik,
benzyna lakowa – do produkcji lakierów, farb, past do podłóg
benzyna apteczna – nie zawiera węglowodorów aromatycznych i
nienasyconych
Węglowodory alifatyczne
benzyna








Zastosowanie:
paliwo płynne,
rozpuszczalnik,
do odtłuszczania,
do prania „na sucho”.
Zatrucia:
w przemyśle obuwniczym – stosowana jako rozpuszczalnik,
w pralniach,
przy czyszczeniu i naprawie świeżo opróżnionych zbiorników,
przypadkowe – doustne – wypadek w pracy.
Węglowodory alifatyczne
benzyna
 wchłania się drogą oddechową, w mniejszym stopniu drogą doustną,
gromadzi się w tkance tłuszczowej, wykazuje powinowactwo do
tkanki nerwowej, wydala się drogą oddechową
 zatrucie ostre:
– pobudzenie psychoruchowe, wesołkowatość, zaczerwienienie
twarzy, tachykardia – przypomina upojenie alkoholowe;
- zawroty i bóle głowy, nudności, wymioty, zaburzenia równowagi,
senność, śpiączka;
- przy stężeniu powyżej 20000mg/m3 – szybka utrata przytomności,
zgon
Węglowodory alifatyczne
benzyna
 zatrucie przewlekłe:
- zespół rzekomonerwicowy – bóle i zawroty głowy, nadmierna
drażliwość, zaburzenia snu, drżenia rąk
- niewielka niedokrwistość może wynikać z domieszek benzenu
 zachłyśnięcie:
- ogólne objawy toksyczne jak w zatruciu ostrym,
- odoskrzelowe zapalenie płuc z krwiopluciem, leukocytozą – ropień
płuca
Węglowodory alifatyczne
benzyna
Różnicowanie:
 zatrucie ostre – upojenie alkoholowe lub zatrucie innym
rozpuszczalnikiem organicznym – charakterystyczny zapach z ust (!)
 zatrucie przewlekłe – trudne do rozpoznania – konieczne śledzenie
dynamiki objawów i wiarygodna ocena narażenia – konieczność
konsultacji neurologicznej, psychiatrycznej, psychologicznej
Chlorowcopochodne
węglowodorów alifatycznych
-
-
Różnią się:
długością łańcucha węglowego,
obecnością i liczbą wiązań nienasyconych,
liczbą atomów chlorowca i miejscem ich połączenia.
Toksyczność wzrasta:
z długością łańcucha węglowego,
obecnością i liczbą wiązań nienasyconych,
liczbą atomów chlorowca .
Postać – gazy, łatwo parujące ciecze
Chlorowcopochodne
węglowodorów alifatycznych
chlorek metylu – chlorometan – CH3Cl
- w temperaturze pokojowej – gaz
- stosowany jako chłodziwo w lodówkach, chłodziarkach
- narażenie przy naprawie urządzeń chłodniczych
- wchłania się droga oddechową
- wydala się drogą oddechową niezmieniony a częściowo utlenia się
do kwasu mrówkowego – wydalany z moczem
Chlorowcopochodne
węglowodorów alifatycznych
chlorek metylu – chlorometan – CH3Cl
Zatrucie ostre:
- kilkunastogodzinny okres utajenia;
- zawroty i bóle głowy, osłabienie ostrości wzroku, podwójne
widzenie, chwiejny chód;
- nudności, wymioty, bóle brzucha
- dodatni objaw Romberga, upośledzenie koordynacji ruchów,
zaburzenia czynności mięśni okoruchowych
- w ciężkim zatruciu – niewydolność nerek, drgawki, śpiączka,
zgon(!)
Chlorowcopochodne
węglowodorów alifatycznych
chlorek metylu – chlorometan – CH3Cl
Zatrucie ostre:
- potwierdzeniem narażenia – kwas mrówkowy w moczu;
- próby wątrobowe,
- BOM,
- kreatynina, mocznik,
- badanie neurologiczne
Leczenie - szpitalne
Chlorowcopochodne
węglowodorów alifatycznych
chlorek metylenu – dichlorometan – CH2Cl2
 w temperaturze pokojowej – ciecz o temp. wrzenia – 40 st.C.
 Zastosowanie:
- rozpuszczalnik o wysokim stopniu lotności do usuwania niektórych
farb
 w kontakcie z płomieniem lub gorącym metalem – powstaje fosgen
 wchłania się przez płuca – utlenia się do CO(!!!)
 przy 6-cio godzinnym narażeniu - HbCO – do 40%
 T1/2 CO – 13 godzin (!!!)
Chlorowcopochodne
węglowodorów alifatycznych
chlorek metylenu – dichlorometan – CH2Cl2
 kontakt ze skórą może powodować oparzenia chemiczne
 narządem krytycznym jest OUN:
- bóle i zawroty głowy,
- drętwienie i mrowienie w kończynach,
- senność, utrata przytomności (CO),
- ma działanie hepatotoksyczne,
- zawał mięśnia sercowego,
- demencja
Chlorowcopochodne
węglowodorów alifatycznych
czterochlorek węgla - CCl4 – tetrachlorometan – tetra
 bezbarwna, łatwo parująca i niepalna ciecz o słodkawym zapachu;
 stosowany w przemyśle chemicznym do chlorowania węglowodorów
krótkołańcuchowych oraz w przemyśle gumowym, jest
rozpuszczalnikiem do produkcji leków, pestycydów oraz substancji
przeciwstukowych;
 w przeszłości – do produkcji gaśnic, rozpuszczalnik do prania
odzieży, wełny, do odtłuszczania metali i dezynsekcji;
 w kontakcie z płomieniem, gorącym metalem – powstaje fosgen
Chlorowcopochodne
węglowodorów alifatycznych
czterochlorek węgla - CCl4 – tetrachlorometan – tetra
 w postaci pary wchłaniany jest drogą oddechową,
 w postaci cieczy wchłania się przez skórę,
 przyjęty doustnie wchłania się z przewodu pokarmowego – zatrucia
przypadkowe, suicydalne; spożycie 5 ml może być śmiertelne ;
 50% CCl4 wydala się wolno w stanie niezmienionym przez drogi
oddechowe,
 wchłonięty CCl4 odkłada się w tkance tłuszczowej, wątrobie, szpiku,
mózgu, nerkach
 CCl4 ulega rozkładowi do chloru i wolnego rodnika
trichlorometylowego, a następnie do chlorowodoru i chlorku
karbonylu
Chlorowcopochodne
węglowodorów alifatycznych
czterochlorek węgla - CCl4 – tetrachlorometan – tetra
 zmiany narządowe dotyczą wątroby i nerek
 wątroba – zwyrodnienie tłuszczowe, nekroza hepatocytów w wyniku
peroksydacji lipidów i tworzenia wolnych rodników tlenowych;
 nerki – uszkodzenie i martwica kanalików I rzędu, w dużych
stężeniach – niedokrwienie całego nefronu – spadku przesączania
kłębuszkowego
 dowodem narażenia jest stwierdzenie tetrachlorometanu w powietrzu
wydechowym i we krwi – do 2 tygodni po przebyciu narażenia
Chlorowcopochodne
węglowodorów alifatycznych
czterochlorek węgla - CCl4 – tetrachlorometan – tetra
Zatrucie ostre:
I faza - podrażnienie spojówek, błon śluzowych nosa, gardła
- nudności, wymioty, zwężenie pola widzenia, diplopia
- objawy narkotyczne aż do śpiączki
II faza - pozorna poprawa
III faza- krwiste wymioty
- żółtaczka, hepatomegalia, skaza krwotoczna (protrombina)
- oliguria aż do niewydolności nerek
ZESPÓŁ WĄTROBOWO - NERKOWY
Chlorowcopochodne
węglowodorów alifatycznych
czterochlorek węgla - CCl4 – tetrachlorometan – tetra
Zatrucie ostre:
- ostry żółty zanik wątroby (!)
- stopniowa poprawa po kilku tygodniach … kilku miesiącach
- w nielicznych przypadkach rozwija się marskość wątroby
Chlorowcopochodne
węglowodorów alifatycznych
czterochlorek węgla - CCl4 – tetrachlorometan – tetra
Zatrucie przewlekłe:
- rzadko, w wyniku długotrwałego, umiarkowanego narażenia,
- nie występuje faza narkotyczna,
- cechy zespołu wątrobowo – nerkowego o mniejszym stopniu
nasilenia
- objawy ustępują po przerwaniu narażenia
- mogą wystąpić objawy uszkodzenia mózgu i móżdżku w wyniku
procesów demielinizacyjnych
Chlorowcopochodne
węglowodorów alifatycznych
czterochlorek węgla - CCl4 – tetrachlorometan – tetra
Badania pomocnicze:
-
tertrachlorometan w powietrzu wydechowym, we krwi,
pełny profil prób wątrobowych, ze wsk. protrombinowym, proteinogramem, badania
w kierunku infekcji WZW,
próby nerkowe, BOM,
elektrolity,
usg jamy brzusznej.
Różnicowanie:
- WZW,
- zespół sromotnikowy,
- inne zatrucia
Chlorowcopochodne
węglowodorów alifatycznych
czterochlorek węgla - CCl4 – tetrachlorometan – tetra
Leczenie:
- hiperwentylacja – respiratoroterapia,
- wymienne przetoczenie krwi, iHD, CRRT,
- antyoksydanty (acetylocysteina),
- silibinina (Legalon),
- wyrównanie zaburzeń wodno-elektrolitowych i RKZ,
- hiperbaria tlenowa (działanie hepatoprotekcyjne)
Chlorowcopochodne
węglowodorów alifatycznych
czterochlorek węgla - CCl4 – tetrachlorometan – tetra
Rokowanie:
- niepewne – zależy od stopnia narażenia, nasilenia i przebiegu
objawów;
- w ciężkich przypadkach zatrucie może zakończyć się zgonem;
- wyleczenie po długotrwałym leczeniu, rehabilitacji
Chlorowcopochodne
węglowodorów alifatycznych
Trichloroetylen (Cl2C=CHCl) - TRI
 bezbarwna ciecz o przyjemnym, aromatycznym zapachu, lotna;
 zastosowanie przy odtłuszczaniu metali, rozpuszczalnik farb, emalii,
smoły, gumy, do produkcji atramentów i materiałów przylepnych;
 dawniej szeroko stosowany w pralniach chemicznych do czyszczenia
na sucho;
 z uwagi na działanie odurzające stosowany przez wąchaczy
Chlorowcopochodne
węglowodorów alifatycznych
Trichloroetylen (Cl2C=CHCl) – TRI
 wchłania się głównie przez drogi oddechowe oraz przez skórę;
 większość wydala się w stanie niezmienionym przez płuca;
 w organiźmie utlenia się w wątrobie do chloralhydratu, który ulega
redukcji do trichloroetanolu (TCE) lub utlenieniu do kwasu
trichlorooctowego (TCA). Trójchloroetanol jest utleniany do TCA lub
po połączeniu z kwasem glukuronowym wydalany jest z moczem;
 biomarkerami narażenia na TRI są: TCE i TCA;
 TCE jest wczesnym biomarkerem – wydala się w pierwszych
godzinach
 TCA wydala się po kilkunastu godzinach, szczyt – 2 – 3 doba
Chlorowcopochodne
węglowodorów alifatycznych
Trichloroetylen (Cl2C=CHCl) – TRI
Zatrucie ostre:
- działanie drażniące na skórę i spojówki oka, może spowodować
uszkodzenie rogówki,
- zawroty głowy, uczucie upojenia, bóle głowy, nudności, zaburzenia
widzenia i koordynacji ruchowej, splątanie, utrata przytomności,
- zaburzenia rytmu serca – VES, FV – zgon,
- zaburzenia przewodnictwa w nn obwodowych i n.VII – może
utrzymywać się kilkanaście miesięcy,
- słabe działanie hepato- i nefrotoksyczne
Chlorowcopochodne
węglowodorów alifatycznych
Trichloroetylen (Cl2C=CHCl) – TRI
Zatrucie przewlekłe:
- uogólnione osłabienie, senność, brak łaknienia, zaburzenia węchu,
apatia, zaburzenia koncentracji uwagi, osłabienie pamięci,
- objawy polineuropatii, zwolnienie przewodnictwa w nerwach
obwodowych , zmiany w zapisie EEG,
- uznany jest za kancerogen – rak wątroby i chłoniak złośliwy
Chlorowcopochodne
węglowodorów alifatycznych
Trichloroetylen (Cl2C=CHCl) – TRI
Badania pomocnicze:
- TCE – narażenie bieżące
- TCA – odzwierciedla okres wcześniejszy – DSB – 20mg/l,
- próby wątrobowe,
- BOM, próby nerkowe,
- EKG,
- przewodnictwo nerwowe, EEG,
- konsultacje: neurologiczna, psychologiczna, psychiatryczna
Chlorowcopochodne
węglowodorów alifatycznych
Trichloroetylen (Cl2C=CHCl) – TRI
Różnicowanie zatrucia ostrego:
- upojenie alkoholowe,
- zatrucie innymi rozpuszczalnikami,
- zatrucie CO.
Różnicowanie zatrucia przewlekłego:
- zespół rzekomonerwicowy,
- polineuropatie np. cukrzycowa, alkoholowa
Chlorowcopochodne
węglowodorów alifatycznych
Trichloroetylen (Cl2C=CHCl) – TRI
Zatrucie ostre
najczęściej jest odwracalne i nie pozostawia trwałych nastepstw
Zatrucie przewlekłe:
może być odwracalne w okresie wczesnym,
objawy uszkodzenia układu nerwowego – polineuropatie mogą
utrzymywać się stale
Węglowodory aromatyczne
 zawierają w cząsteczce sześcioczłonowy pierścień aromatyczny lub




układ kilku skondensowanych pierścieni do których podłączone były
podstawniki alkilowe lub arylowe;
najprostszym węglowodorem aromatycznym jest benzen – C6H6;
otrzymuje się z ropy naftowej, smoły pogazowej i gazu ziemnego
znajdują za w wielu dziedzinach przemysłu, stanowią składnik paliw,
używane są jako rozpuszczalniki;
w technologiach przemysłowych występują jako mieszaniny
Węglowodory aromatyczne
benzen – C6H6
- lotna, bezbarwna, palna ciecz otrzymywana z destylacji ropy naftowej
- w przeszłości używany jako rozpuszczalnik farb, lakierów, klejów, w
przemyśle gumowym i skórzanym
- obecnie zastępowany jest mniej toksycznymi rozpuszczalnikami
- w benzynie może stanowić maksymalnie 1%
- ma zastosowanie w przemyśle chemicznym do syntezy barwników,
leków, detergentów, materiałów wybuchowych, fenoli, styrenu
Węglowodory aromatyczne
benzen – C6H6
- w postaci pary wchłania się przez drogi oddechowe,
- w postaci cieczy wchłania się przez nieuszkodzoną skórę,
- śmiertelna dawka doustna  100 ml
- 50% benzenu wydala się niezmienione przez płuca,
- 50% benzenu przechodzi do wątroby, szpiku kostnego, tkanki
tłuszczowej,
- w wątrobie pod wpływem oksydazy cytochromu P-450 ulega
utlenieniu do fenolu, katecholu i kwinolu;
- fenol po sprzężeniu z kwasem glukuronowym lub siarczanami
wydalany jest z moczem lub po rozerwaniu pierścienia węglowego
wydalany jest z moczem jako kwas mukonowy.
Węglowodory aromatyczne
benzen – C6H6
Zatrucie ostre:
- występują rzadko, w sytuacjach awaryjnych;
- bóle i zawroty głowy, nudności, odczucie zmęczenia, utrata
przytomności ,
- zaburzenia rytmu serca,
- następstwem mogą być trwałe uszkodzenia układu nerwowego,
zespół rzekomonerwicowy.
Węglowodory aromatyczne
benzen – C6H6
Zatrucie przewlekłe:
 zmiany w krwiotwórczym:
- początkowy okres - wzrost erytrocytów, leukocytów,
- okres depresji
- mierna leukopenia,
- spadek PLT – wydłużenie czasu krwawienia,
upośledzenie kurczliwości skrzepu,
- leukopenia, względna limfocytoza,
- spadek erytrocytów, hemoglobina w normie
Węglowodory aromatyczne
benzen – C6H6
Zatrucie przewlekłe:
- krwawienia z dziąseł , nosa, wynaczynienia po niewielkich urazach,
wydłużenie menstruacji;
- szpik ubogogrudkowy - zmniejszenie układu białokrwinkowego,
zahamowanie na etapie mielocytów,
- zahamowanie układu płytkowego,
- upośledzenie układu erytrocytarnego
- niedokrwistość aplastyczna;
Węglowodory aromatyczne
benzen – C6H6
Zatrucie przewlekłe:
 uszkodzenie układu nerwowego – zaburzenia behawioralne,
psychomotoryczne, uszkodzenie błędnika, nerwu przedsionkowego i
słuchowego;
 działanie genotoksyczne, aberracje chromosomalne;
 białaczka – ostra białaczka mieloblastyczna, erytroleukemia, białaczka
przewlekła – rzadziej – występują po kilku, kilkunastu latach od
przerwania narażenia;
- benzen jest uznanym przez IARC kancerogenem.
Węglowodory aromatyczne
benzen – C6H6
Badania pomocnicze:
- fenol w moczu – podstawowy biomarker narażenia
powinien być pobierany w drugiej połowie dniówki
- kwas fenylomerkapturowy i mukonowy czulszy biomarker
Fenol w moczu:
- do 10mg/l – fizjologiczne stężenie,
- do 20mg/l – DSB,
- powyżej 25mg/l – narażenie niewielkie,
- około 50mg/l odpowiada narażeniu około 32mg/m3 przez 8 godzin;
- około 100mg/l odpowiada narażeniu około 80mg/m3 przez 8 godzin
Węglowodory aromatyczne
benzen – C6H6
Badania pomocnicze:
- morfologia krwi z rozmazem,
- PLT,
- retikulocyty,
- biopsja szpiku,
- badania koagulologiczne,
- EKG,
- konsultacja neurologiczna
Węglowodory aromatyczne
benzen – C6H6
Różnicowanie zatrucia ostrego:
- upojenie alkoholowe,
- diagnostyka zaburzeń świadomości,
Różnicowanie zatrucia przewlekłego:
- pancytopenie o innej etiologii i idiopatyczne,
- inne białaczki
- polineuropatie
Węglowodory aromatyczne
benzen – C6H6
Rokowanie:
- pancytopenie przy przerwaniu narażenia są odwracalne;
- zaawansowana niedokrwistość aplastczna – rokowanie złe,
- białaczka – rokowanie jak w białaczkach niezależnie od narażenia.
Węglowodory aromatyczne
toluen – metylobenzen – C6H5CH3
- bezbarwna, palna, lotna ciecz o zapachu podobnym do benzenu;
- otrzymywany z ropy naftowej;
- używany jako rozpuszczalnik farb, lakierów, żywic, gumy, smoły,
asfaltu, celulozy,
- do produkcji trójnitrotoulenu – TNT, chloraminy, diizocyjanianu
toulenu, sacharyny.
Węglowodory aromatyczne
toluen – metylobenzen – C6H5CH3
- wchłania się przez układ oddechowy, ciekły w małej ilości przez
skórę;
- 20% - wydala się przez płuca;
- 40 – 60% ulega utlenieniu do kwasu benzoesowego, który po
połączeniu z glicyna daje kwas hipurowy wydalany z moczem (w
ciągu 24godzin);
- DSB toulenu we krwi – 300ug/l
Węglowodory aromatyczne
toluen – metylobenzen – C6H5CH3
Ostre zatrucie:
- bóle i zawroty głowy, podrażnienie spojówek, podrażnienie błon
śluzowych nosa, gardła, parestezje, niezborność ruchów, zaburzenia
świadomości, śpiączka;
- zaburzenia rytmu serca, blok AV, VES, FV, ostra niewydolność
lewokomorowa, zgon;
Przewlekłe zatrucie:
- osłabienie mięśniowe, bóle brzucha, zaburzenia móżdżkowe,
uszkodzenie n. II, neuropatia obwodowa, zaburzenia zachowania;
- uszkodzenie wątroby,
- uszkodzenia szpiku wynikają z domieszek benzenu.
Węglowodory aromatyczne
toluen – metylobenzen – C6H5CH3
Badania pomocnicze:
- biomarker narażenia – kwas hipurowy w moczu lub kwas ortokrezolowy w moczu,
DSB kwasu hipurowego w moczu – do 1500mg/l
DSB kwasu ortokrezolowego w moczu – 0,5mg/l
- morfologia z rozmazem, PLT,
- konsultacja neurologiczna i psychologiczna.
Rokowanie:
dobre przy przerwaniu narażenia
Węglowodory aromatyczne
ksylen – dimetylobenzen – C6H4(CH3)2
trzy formy izomeryczne – orto, meta, para
- bezbarwna, lotna, palna ciecz otrzymywana przez destylację ropy
naftowej;
- rozpuszczalnik farb, lakierów, klejów
- w przemyśle jako surowiec do produkcji żywic, kwasu
benzoesowego i ftalowego,
- w pracowniach histopatologicznych
Węglowodory aromatyczne
ksylen – dimetylobenzen – C6H4(CH3)2
- w postaci par wchłania się poprzez drogi oddechowe,
- ciekły – wchłania się przez skórę,
- gromadzi się w narządach bogatych w tłuszcze;
- metabolizuje do kwasu metylobenzoesowego, który łączy się z
glicyną – kwas metylohipurowy wydalany z moczem,
- niewielka część wydala się w postaci niezmienionej z powietrzem
wydechowym
Węglowodory aromatyczne
ksylen – dimetylobenzen – C6H4(CH3)2
Ostre zatrucie:
- ból i zawroty głowy, nudności, wymioty, senność, splątanie, utrata
przytomności,
- toksyczne uszkodzenie wątroby i nerek,
- wybroczyny w OUN
Przewlekłe zatrucie:
- uszkodzenie OUN – zespół psychoorganiczny – bóle i zawroty
głowy, drażliwość, zmęczenie, zaburzenia koordynacii ruchowej,
osłabienie pamięci,
- polineuropatie z zaburzeniami przewodnictwa w nn. obwodowych
Węglowodory aromatyczne
ksylen – dimetylobenzen – C6H4(CH3)2
Badania pomocnicze:
- biomarkerem narażenia jest kwas metylohipurowy;
- DSB kwasu metylhipurowego w moczu – do 1400mg/l,
- DSB kwasu hipurowego w moczu – do 1500mg/l
- morfologia z rozmazem, PLT,
- badanie przewodnictwa w nn.,
- konsultacja neurologiczna
Węglowodory
leczenie uwagi ogólne
 leczenie zatrucia WW jest podtrzymujące  brak jest
specyficznych odtrutek!!!
 obserwuj pacjentów bezobjawowych w poszukiwaniu oznak
zatrucia
 obserwuj wszystkich pacjentów przez minimum 6 h po ekspozycji
w poszukiwaniu objawów zatrucia
Węglowodory – leczenie
zapalenie płuc
 tlenoterapia, intubacja, mechaniczna wentylacja
 antybiotyki wskazane tylko w przypadku obecności infekcji
 sterydy – nie dowiedziono skuteczności we wczesnej fazie
zapalenia płuc wywołanego WW
Węglowodory – leczenie
zapalenie płuc
 metoda pozaustrojowego utlenowania
(ECMO - extracorporeal membrane oxygenation) – wykazano
jego skuteczność u dzieci
 wentylacja wysokimi częstotliwościami
(HFJV – high frequency jet ventilation) –
zapewnia właściwe utlenowanie przy mniejszych szczytowych
ciśnieniach wdechowych
Węglowodory – leczenie
zapobieganie wchłanianiu
 Prowokowanie wymiotów – przeciwwskazane
 Płukanie żołądka – tylko po zabezpieczeniu dróg oddechowych
przez intubację dotchawiczą!!!
Węglowodory – leczenie
zapobieganie wchłanianiu
 Aspiracja treści żołądkowej:
– po intubacji dotchawiczej u pacjentów podsypiających lub
zamroczonych, a wymagających dekontaminacji przewodu
pokarmowego,
– po spożyciu znacznej ilości toksycznych WW (np. próba
samobójcza),
– gdy nie wystąpiły spontaniczne wymioty,
– spożycie WW wysoce toksycznych (np. WW halogenowe, CCl4)
lub zawierających bardzo toksyczne dodatki (np. metale ciężkie,
pestycydy),
– skuteczna przy wykonaniu do 1 h od spożycia.
Węglowodory – leczenie
zapobieganie wchłanianiu
 Węgiel aktywowany
– absorbował naftę, terpentynę i benzen in vitro i na modelach
zwierzęcych,
– może sprowokować wymioty (ryzyko aspiracji u pacjentów po
spożyciu WW);
 wskazania:
– spożycie silnie toksycznych WW,
– spożycie WW zawierających bardzo toksyczne domieszki (np.
metale ciężkie, pestycydy),
– zatrucia mieszane z udziałem WW i innych absorbowalnych
trucizn.
Węglowodory – leczenie
zapobieganie wchłanianiu
W przypadku spożycia WW
konieczne podanie parafiny płynnej – 150 – 200ml p.o.
Bezwzględnie przeciwwskazane podanie:
mleka, tłuszczów i alkoholu
przyśpieszają wchłanianie WW