Transcript Gra w szachy jako narzędzie stymulujące rozwój

Gra w szachy jako narzędzie
stymulujące rozwój intelektualny i
emocjonalny dziecka - wprowadzenie
Magdalena Zielińska
Stowarzyszenie HANZA
UMKS Jaćwież
Polski Związek Szachowy
Szachy są dyscypliną korelującą
humanistyczną fantazję z umiejętnościami
matematycznymi i kształceniem pozytywnych
postaw społecznych i emocjonalnych.
Wpływ szachów na ogólny rozwój
intelektualny dzieci i młodzieży
• Jak mawiał arcymistrz Emanuel Lasker, szachy
uczą samodzielności myślenia, a tym samym
stymulują kreatywność młodych ludzi i motywują
do samodzielnej pracy.
• Królewska gra rozwija i ćwiczy wyobraźnię
przestrzenną dziecka.
• Bez rozwiniętej wyobraźni przestrzennej
niemożliwa jest poprawna koordynacja ruchów,
człowiek nie jest w pełni zdolny do prawidłowego
funkcjonowania w przestrzeni, określania
odległości między przedmiotami, określania
stron świata i kierunków lewo – prawo itd.
• Szachy to żywa lekcja geometrii, która w sposób
często przez ucznia nieuświadamiany, pomoże mu na
Wykres 1. Wskaźnik procentowy badania
matematyce,
fizyce, nawet technice i geografii.
70
Wynik procentowy
60
50
dzieci objęte
programem
40
30
dzieci nie objęte
programem
20
10
0
w ysokie
średnie
niskie
Kategorie wyników
Wyniki dydaktyczne uczniów objętych programem nauki gry w szachy w trzech
pierwszych latach nauczania (A.Modzelan, SP13 Gorzów Wlkp.)
•Trening szachowy ukierunkowany jest między innymi
na rozwój, niejako na „powiększenie objętości” pamięci
Wykres 2. Wskaźnik procentowy badania
wzrokowej
Wynik procentowy
60
50
40
dzieci objęte programem
30
dzieci nie objęte
programem
20
10
0
w ybitna
dobra
średnia
słaba
bardzo
słaba
Kategorie wyników
Test pomiaru bezpośredniej pamięci wzrokowej uczniów objętych programem nauki gry
w szachy w trzech pierwszych latach nauczania (A.Modzelan, SP13 Gorzów Wlkp.)
•Szachy uczą logicznego myślenia według torów
przyczynowo-skutkowych, analizowania sytuacji i
Wykres 4. Wskaźnik procentowy badania
wyciągania wniosków
120
Wynik procentowy
100
80
wysoki
60
średnia
niski
40
20
0
dzieci
dzieci nie
dzieci
dzieci nie
dzieci
dzieci nie
objęte
objęte
objęte
objęte
objęte
objęte
programem programem programem programem programem programem
Test I
Test I
Test II
Test II
Test III
Test III
Numer testu
Wyniki testów mierzących poziom logicznego myślenia uczniów objętych programem
nauki gry w szachy w trzech pierwszych latach nauczania (A.Modzelan, SP13
Gorzów Wlkp.)
Wpływ szachów na psychikę oraz
kształtowanie osobowości dzieci i
młodzieży
• Dyscyplina ta rozwija takie cechy jak
opanowanie, koncentracja, determinacja,
cierpliwość, wytrwałość, odwaga.
• Uczy radzenia sobie ze stresem i zmęczeniem,
skutecznego działania pod presją, nie
poddawania się nawet w najtrudniejszej sytuacji.
• Trening szachowy kształtuje wolę walki i zwycięstwa,
co jest szczególnie ważne dla dzieci, które np. ze
względów zdrowotnych nie mogą uprawiać innych
dyscyplin sportu.
• Gra w szachy uczy zdrowej rywalizacji,
postępowania według zasad fair play i szacunku
wobec przeciwnika.
• W szachach nie ma miejsca na brutalność,
wyzwiska i wulgaryzmy, negatywne zachowania,
w które obfituje każde przyblokowe podwórko i
boisko.
• Młody szachista uczy się także nawiązywania i
utrzymywania dobrych, przyjacielskich
kontaktów z ludźmi, często z całego świata.
• W toku szkolenia i startów turniejowych dziecko
nabywa również inną umiejętność: uczy się, jak nie
przenosić sportowej walki z szachownicy do
codziennego, „turniejowego”, treningowego czy
szkolnego życia
• Niewiele rzeczy na świecie może tak jak królewska
gra nauczyć dziecko odpowiedzialności, ponoszenia
konsekwencji własnych decyzji.
• Dzięki temu nabywa ono odporności psychicznej,
poznaje własne reakcje na sytuacje stresowe, uczy
się, w jaki sposób najlepiej radzić sobie ze stresem i
tym samym łatwiej będzie mu reagować na sytuacje
stresowe w szkole, rodzinie, pracy.
Tigran Petrosjan, dziewiąty mistrz świata,
powiedział: Szachy – pod względem swej formy
są grą, pod względem treści sztuką, z punktu
widzenia trudności opanowania ich – nauką.
Warto pamiętać, że oprócz tych wszystkich
walorów edukacyjnych i wychowawczych,
szachy są również grą, rozrywką, świetną
zabawą i mogą stać się dla naszych uczniów
pasją i sposobem na życie.
Szachy – nie tylko dla „zdolnych”
Szachy są jak morze, w którym komar może się
napić,
a słoń – wykąpać się.
(przysłowie indyjskie)
• Dyslektycy
• Uczniowie z różnorodnymi deficytami fizycznymi
(niedosłyszący, niedowidzący, trwale unieruchomieni,
inne d. fizyczne)
• Uczniowie z różnymi problemami i doświadczeniami
traumatycznymi
• Uczniowie z ADHD
• Uczniowie z cechami autystycznymi (m.in. zespół
Aspergera)
• Uczniowie z FAS
• Upośledzeni umysłowo w stopniu lekkim
• Uczniowie o innych specjalnych potrzebach
edukacyjnych
Miejsce szachów w szkole
• nieobowiązkowe (dodatkowe) zajęcia
pozalekcyjne
• zajęcia sportowo - rekreacyjne dla uczniów
• treningi sekcji szachowej UKS-u
• klasa szachowa
• obowiązkowy przedmiot szkolny dla wszystkich
uczniów wszystkich klas danego poziomu (np.
zerówki, EW, klasy 1-4, cały cykl edukacyjny)
• obowiązkowe zajęcia wf dla uczniów ze
zwolnieniami lekarskimi z ćwiczeń
• alternatywna forma wf
Organizacja zajęć szachowych w
szkole
• zakup podstawowego sprzętu dla 20 uczniów to
ok. 800 zł,
• sprzęt jest trwały, może służyć wiele lat,
• dostępna jest dobra literatura metodyczna i
merytoryczna, w tym podręczniki szkolne i
materiały dla maluchów
• programy nauczania szachów na różnych
poziomach są udostępniane bezpłatnie lub w
formie niedrogich wydawnictw, także programy
dla niepełnosprawnych
• organizowanych jest wiele ogólnodostępnych
turniejów szachowych, również dla
początkujących, dla przedszkolaków, dla rodzin
Dla uczniów najmłodszych i początkujących
polecamy wydawaną przez Polski Związek
Szachowy serię podręczników
• Im młodsi uczniowie – tym bardziej uczyć
gry w szachy należy przez zabawę
• Stąd podręczniki dla najmłodszych obfitują
w kolorowanki, krzyżówki, quizy
• Stąd też pomysł przewodniego motywu:
średniowiecze, zamki, królestwa, rycerze
• I stąd zachęta, by ubarwiać dzieciom
naukę gry w szachy przez…
…pokazy rycerskie i rycerskoszachowe…
…inscenizacje szachowe i „żywe
szachy”…
…turnieje szachowe…
…bajki i filmy…
Geri’s Game
studia Pixar
Szachowe
dzieciństwo
…grę i zabawę szachami
plenerowymi…
…warsztaty plastyczne o tematyce
szachowej…
… i wiele, wiele innych…
___
*właścicielem praw autorskich użytych w prezentacji zdjęć są: M. Zielińska, P. Zieliński,
Stowarzyszenie HANZA i PZSzach. lub znajdują się one w domenie publicznej
**wykresy z pracy magisterskiej A. Modzelana wykorzystane za wiedzą i zgodą autora
Magdalena Zielińska
- Koordynator Ogólnopolskiego Projektu Polskiego Związku
Szachowego „Edukacja przez Szachy w Szkole”
- instruktor i sędzia szachowy (uprawnienia Ministerstwa Sportu i
PZSzach.)
- nauczyciel przedmiotu szachy w jednej ze stołecznych szkół
podstawowych (podyplomowe studia pedagogiczne)
- autorka serii podręczników dla najmłodszych „Grajmy w
szachy”
- wiceprezes Stowarzyszenia Promocji i Odtwórstwa Kultury i
Sportów Dawnych HANZA
- członek i wykładowca UMKS Jaćwież
Kontakt:
[email protected]
www.szachywszkole.pl