Transcript Nauka gry w szachy jako wsparcie terapii i

Nauka gry w szachy jako wsparcie
terapii i rewalidacji
Magdalena Zielińska
Stowarzyszenie HANZA
UMKS Jaćwież
Polski Związek Szachowy
Szachy – nie tylko dla „zdolnych”
Szachy są jak morze, w którym komar może się
napić,
a słoń – wykąpać się.
(przysłowie indyjskie)
Uczniowie „o specjalnych potrzebach
edukacyjnych”
• Potrzebują indywidualnego, szczególnego
podejścia, uwagi, cierpliwości i czasu, by
„zaufać” nauczycielowi
• Nie wyklucza to możliwości zarówno czerpania z
gry w szachy wielu pożytecznych umiejętności i
samej zabawy, jak i zostania dobrym szachistą.
• Przeciwnie, bardzo często to oni właśnie w
szachach znajdują dziedzinę, w której mogą być
równi innym lub nawet lepsi, która może ich
dowartościować i również bawić, oczywiście na
miarę ich możliwości i potrzeb.
Dyslektycy
• Co prawda:
– mają trudności z notacją szachową
– mają trudności z odczytywaniem i właściwą
interpretacją poleceń oraz z pytaniami
teoretycznymi
– lepiej sprawdzają się w partiach z dłuższym czasem
gry
• Za to zwykle:
– świetnie rozwiązują zadania graficzne
– preferują przedmioty ścisłe, w tym matematykę (i
szachy)
– bardzo chętnie i aktywnie uczestniczą w lekcjach
szachów, traktując właśnie szachy jako dziedzinę w
której to oni mogą „zabłysnąć” na tle grupy, klasy
Uczniowie z deficytami fizycznymi
• niedosłyszący, niedowidzący, trwale unieruchomieni,
inne deficyty fizyczne
• Szachy są kijem, przy pomocy którego paralityk może
pobić dwóch zupełnie zdrowych ludzi Ernst Grünfeld
• Specjalne szachy dla niewidomych i niedowidzących,
powiększane materiały itp.
• Zapewnienie dostępu dzieciom na wózkach / o kulach
• Indywidualne nauczanie
• Komputer (i internet) – narzędzie i asystent osoby
niepełnosprawnej
Uczniowie z różnymi traumatycznymi
doświadczeniami
• Warto zadać sobie trud odkrycia problemu, bo to zwykle
pozwala dziecko i jego reakcje zrozumieć oraz pomaga
nawiązać z nim kontakt.
• Często zachowanie takiego dziecka jest jego rozpaczliwą
próbą zwrócenia na siebie uwagi, zyskania odrobiny
uznania i ciepła.
• Często właśnie poświęcenie im uwagi (w sensie
pozytywnym), znalezienie chociaż drobiazgu, za który
można je pochwalić bardzo pomaga nie tylko w nawiązaniu
z nimi kontaktu, ale i „uspokojeniu” na lekcji. Jeśli
zachęcimy je do szachów, być może właśnie w nich
znajdzie swoje „bezpieczne miejsce”, niszę, w której będzie
mogło się realizować i dowartościować.
Uczniowie z ADHD
• To, że dziecko zachowuje się w sposób, który przeszkadza
w lekcji, nie znaczy wcale, że jest nią niezainteresowane,
niechętne przedmiotowi i nam, lub głupie czy złośliwe.
Często wprost przeciwnie.
• Szachy mogą takim dzieciom pomóc w ćwiczeniu
koncentracji, „wyciszeniu”.
• Zadania i polecania dla nich powinny być formułowane
możliwie prosto i konkretnie, najlepiej jedno na raz
• Dobrze jest umożliwić im jakąś formę aktywności fizycznej
w czasie zajęć.
• Warto nawiązać kontakt z rodzicem i/lub terapeutą
Uczniowie z FAS
• Potrzebują szczególnie dużo czasu na zaufanie nauczycielowi,
zaakceptowanie go
• Potrzebują poczucia bezpieczeństwa, przewidywalności rytmu
szkolnego, zajęć itp.
• Bodźce negatywne nie działają zupełnie, potrzebują dużo
wzmacniania, bodźców pozytywnych
• Ważne jest nawiązanie kontaktu z rodzicami i/lub terapeutą
• Element rywalizacji należy wprowadzać bardzo ostrożnie
• Szachy mogą dawać im wiele radości, być narzędziem do
nawiązywania kontaktów z rówieśnikami, cennym wsparciem
terapii psychologicznej/psychiatrycznej
Uczniowie z cechami autystycznymi
- szachy są dla nich świetną terapią, umożliwiają
oddziaływania społeczne i sportową walkę z
rzeczywistym przeciwnikiem, jednak bez kontaktu
fizycznego,
- w Holandii trening szachowy jest uznaną metodą
terapeutyczną w rewalidacji autystyków,
- często to oni właśnie w szachach znajdują dziedzinę, w
której mogą być najlepsi, która pozwala ich
nieharmonijnej inteligencji osiągać szczyty możliwości,
- Reprezentantem Polski, brązowym medalistą
Mistrzostw Świata Juniorów w Szachach (2009) jest
chłopiec z silnymi cechami autystycznymi, praca z nim
bywa trudna, lecz daje bardzo wiele satysfakcji.
Uczniowie upośledzeni umysłowo w
stopniu lekkim
• Konieczny kontakt z rodzicem i / lub terapeutą
• Daleko posunięta indywidualizacja nauczania staranne dostosowanie materiału i wymagań do
możliwości (i potrzeb dziecka)
• Wymagają wiele wsparcia emocjonalnego
• Wymagają nauczania indywidualnego lub w
bardzo małych grupach
• Szachy mogą stać się dla nich zarówno źródłem
zabawy i radości, jak wsparcie terapii ogólnej
Szachy jako wsparcie terapii i rewalidacji
• UMKS Jaćwież od marca 2010 prowadzi w Suwałkach
rewalidacyjne zajęcia szachowe dla dzieci z
orzeczeniami o niepełnosprawności, zajęcia są
prowadzone w dwóch dwuosobowych grupach,
• zajęcia te przełamują stereotyp, że w szachy mogą
grać tylko dzieci wybitnie zdolne,
• jedna z lepszych zawodniczek UMKS Jaćwież
przychodząc do szkoły była dzieckiem z „opinią”, po 6
latach nauki i zajęć szachowych jest dobrą uczennicą,
której do stopnia rejonowego konkursu
przedmiotowego zabrakło tylko 2 pkt.
• w Krakowie w szkole szpitala dziecięcego dla
długoterminowych małych pacjentów zajęcia
szachowe są uznaną i przynoszącą bardzo dobre
efekty formą terapii
Magdalena Zielińska
- Koordynator Ogólnopolskiego Projektu Polskiego Związku
Szachowego „Edukacja przez Szachy w Szkole”
- instruktor i sędzia szachowy (uprawnienia Ministerstwa Sportu i
PZSzach.)
- nauczyciel przedmiotu szachy w jednej ze stołecznych szkół
podstawowych (podyplomowe studia pedagogiczne)
- autorka serii podręczników dla najmłodszych „Grajmy w
szachy”
- wiceprezes Stowarzyszenia Promocji i Odtwórstwa Kultury i
Sportów Dawnych HANZA
- członek i wykładowca UMKS Jaćwież
Kontakt:
[email protected]
www.szachywszkole.pl