Transcript D vitamini ve önemi - Suadiye Rotary Kulübü

D vitamini ve önemi
Prof. Dr. Faruk Alagöl
İ.Ü.İstanbul Tıp Fakültesi
İç Hastalıkları A.B.D.
Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı
Kalsiyum Metabolizması
0.4-1.5 g
PTH
PTH
vit. D
0.25-0.5 g
barsak
0.1-0.2 g
ECF
Ca 900 mg
vit D
0.25-0.5 g
0.25-0.5 g
kemik
0.35-1.0 g
böbrek
idrar
0.15-0.3 g
08.04.2015
2
D Vitamini ve önemi
Kalsiyum metabolizması başlıca üç
hormonun kontrolü altındadır:
• PTH
• D Vitamini
• Kalsitonin (önemsiz)
08.04.2015
3
D Vitamini ve önemi
• Epidermis ve dermis’de bulunan
7 DHK’den UVB (290-315 nm) aracılığı ile
previtamin D ve vitamin D3 oluşur
• Bu sırada lumisterol, tachysterol,
suprasterol, 5-6 transvitamin D gibi ara
ürünler de meydana gelir
• Biyolojik olarak inaktif olan bu ürünler D
vitamini fazlalığını ve hiperkalsemiyi
engeller
08.04.2015
4
D vitamini ve önemi
D vitamini ve önemi
D vitamini ve önemi
D vitamini ve önemi
D vitamini Metabolizması
• 1 MED solar radyasyon 10 000-20 000 IU D
vitamininin yapımını sağlar.
• 70 yaşın üstünde, bu miktarın % 30 daha azı
meydana gelir.
• Defalarca güneş ışığı ile karşılaşıldığında D
vitamini fazlalığı ve hiperkalsemi nasıl
önlenir ?
08.04.2015
9
D Vitamini Metabolizması
• UV tedavisi ile 0.045 nmol/gün/cm2 D vitamini
üretimi hesaplanmıştır
• % 5 deri yüzeyinin güneşe maruz kalması ile günde
10.9µg (435 IU) D vitamini üretilir
(25OHD 35 nmol/L)
Davie MW et al. Clin Sci 1982; 63:461-72
• UV’den uzak kalmak 25OHD düzeyinde azalmaya
neden olur: Denizaltı mürettebatında 2 ayda 30
nmol/L düşme
Dlugos DJ et al. Undersea Hyperb Med 1995;22:145-52
08.04.2015
11
D Vitamini ve önemi
• Deri renginin koyulaşması ile D vitamini yapımında
azalma meydana gelir (28 mJ/cm2 UVB
radyasyonu sonrası)
Matsuoka et al. Arch Dermatol 1991; 127:536-538
• USA’da yaşayan Afrikalı-Amerikalılar ve UK’da
yaşayan Asyalı göçmenler D vitamini yetersizliğine
daha fazla duyarlıdırlar
Holick et al. Lancet 1989; 2: 1104-1105
08.04.2015
12
D Vitamini Metabolizması
• Denizaltı çalışanları 3 ay süreyle güneş
ışınlarınlarından uzak kaldılar ve 600 IU D
vitamini kullandılar. Ancak personelde D
vitamini yetersizliği gelişti
• Denizaltıyı terkettikten sonra 25 OHD
düzeylerinde artış meydana geldi
Holick MF; Am J Clin Nutr 1994; 60:619-630
08.04.2015
13
D Vitamini Metabolizması
Aşırı güneşlenmeğe bağlı D vitamini fazlalığı
ve hiperkalsemiden iki mekanizma ile
korunur:
• İnaktif D vitamini metabolitlerinin yapımı
• Deride pigmentasyon artışı
08.04.2015
14
D Vitamini Metabolizması
• Coğrafik farklılıklar deride farklı miktarda D
vitamini sentezine yol açar
• Farklı enlemlerde yaşayanlarda D vitamini
düzeyleri değişiktir
• Mevsimler D vitamini düzeyini etkiler: yaz
sonu yüksek, kış sonu düşük
08.04.2015
15
D Vitamin Metabolizması
D vitamini yapımını etkileyen diğer
faktörler:
• Yaşlanma
• Örtünme (en fazla siyah-yün kumaş, en az
beyaz-pamuk kumaş koruyucudur*)
• Koruyucu güneş kremi kullanımı
*Robson & Diffey Photodermatol Photoimmunol Photomed 1990, 7:32-34
08.04.2015
17
D Vitamini Metabolizması
Genç ve yaşlılarda 1
MED/ D vitamini yanıtı
08.04.2015
18
D Vitamini Metabolizması
08.04.2015
19
D Vitamini Metabolizması
08.04.2015
20
D Vitamini Metabolizması
• D vitamini yetersizliği yaşlı ve bakım evinde
yaşayanlarda yüksektir: % 25-54
Omdahl JLet al.; Am J Clin Nutr, 1982; 36:1225-33/ Gloth FM et al. JAMA 1995;274:1683-6
• Hastanede yatan 290 hastanın 164’ünde (% 57) D
vitamini yetersizliği (≤ 15 ng/ml) saptanmıştır.
Bunların 65’i (% 22) ağır D vitamini yetersizliğidir
(≤ 8 ng/ml)
• Martta % 63; eylülde % 49 D vit. eksikliği
Thomas KM et al. N Engl J Med 1998; 338:777-83
08.04.2015
21
D vitamini ve önemi
D vitamini yetersizliği prevalansı (25OHD <25 nmol/L)
Dawodu A,Wagner CL. Arch Dis Child 2007;92(9):737-44
Ülke
Oran (%)
İngiltere
18
Birleşik Arap emirliği
25
İran
80
Kuzey Hindistan
42
Yeni Zelanda
61
Hollanda
60-84
Türkiye
Holick FM, 2007
D Vitamini Metabolizması
• Yeterli miktarda güneşlenen çocuk, genç ve orta
yaşlılarda 400 IU/gün D vitamini alımı genel olarak
ihtiyacı karşılar
• Eve bağımlı ve yaşlı kişilerde günde 400 IU D
vitamini ihtiyacı tam olarak karşılayamaz
• Günlük ihtiyaç 1200 IU’ye kadar çıkabilir
• Serum 25OHD düzeyi yeterli dozun tespiti için
takip edilmelidir
08.04.2015
27
D Vitamini Metabolizması
D Vitamininin tedavide kullanımı:
• Nutrisyonel raşitizm/osteomalasinin profilaksi
ve tedavisi
• Metabolik raşitizm/osteomalasi (kronik böbrek
yetmezliği gibi)
• Hipoparatiroidizm tedavisi
• Osteoporozun korunması ve tedavisi
08.04.2015
28
D vitamini ve önemi
• D vitamini eklenmesi düşme ve nonvertebral
kırıkları önler, bu etki doza bağımlıdır
• Yüksek doz (700-1000 IU/gün) D vitamini
eklenmesi düşme riskini % 19 azaltır
• 482-770 IU/gün D vitamini vertebra dışı
kırıkları % 20, kalça kırığını % 18 azaltır
• D vitamininin kırık önleyici etkisi 64-74yaş
(%33) ve bakım evinde kalanlarda (%29) daha
belirgindir
D vitamini ve önemi
• D vitamini verilmesi özellikle
yaşlılarda düşme ve kırık riskini
azaltır
D Vitamini Metabolizması
Memelilerde 1,25(OH)2 D reseptör dağılımı
kemik
beyin
meme
embriyonik karaciğer
embriyonik kas
barsak
böbrek
lenfositmonosit-makrofaj
over
pankreas
08.04.2015
paratiroid
parotis
hipofiz
plasenta
deri
mide
testis
timus
uterus
33
D Vitamini Metabolizması
Nonkalsemik etkiler
• 1,25 (OH)2D, tiroidit, ensefalomyelit
gelişmesini azaltır; transplantasyon yapılmış
deri allograft ömrünü uzatır
(Fournier C et al. Immunol Immunopatol 1990; 54:53-63)
• Keratinositlerin proliferasyonunu önler,
farklılaşmayı uyarır(Hosomi J et al. Endocrinology 1983; 113:1950-7)
• 1,25 (OH)2D ve analogları psoriasis
tedavisinde başarıyla kullanılır
(Perez A et al. Br J Dermatol 1996; 134:238-46)
08.04.2015
34
D Vitamini Metabolizması
Nonkalsemik etkiler
• 1,25(OH)2D promyeloid lösemi hücrelerini (M1)
makrofajlara farklılaştırmıştır (Abe E et al. Proc Natl Acad Sci USA
1981, 78:4990-4)
• 1,25(OH)2D kültür tümör hücrelerine (meme,
melanoma gibi) antiproliferatif etki göstermiştir
(Eisman JA)
• 1,25(OH)2D ile tip I DM (NOD farede) sıklığında
belirgin azalma gösterilmiştir (Mathieu C et al. Endocrinology
1994;136:866)
08.04.2015
35
D vitamini ve önemi
• D vitamininin bağışıklık sisteminin
düzenlenmesinde fizyolojik rolü
vardır
D vitamini ile Tuberküloz, Multiple
sclerosis, T1 ve T2 D. Mellitus, Crohn
hastalığı arasında ilişki vardır
D vitamini ve önemi
• Epidemiyolojik çalışmalar yüksek enlem
bölgelerinde yaşayanlarda bazı kanser
türlerinin (kolorektal, prostat, over, meme,
akciğer, özofagus) ve bunlara bağlı ölümlerin
daha fazla olduğunu göstermiştir
• D vitamini (Calcitriol ve analogları) Psoriasis
tedavisinde başarı ile kullanılmıştır
D vitamini ve önemi
• D vitamini yetersizliği olanlarda koroner kalb
hastalığı ve hipertansiyon sıklığı daha yüksek
bulunmuştur
• 25OHD yükselmesi sağlayacak UV (UV-B)
uygulama (3 ay) sistolik ve diastolik kan
basıncında 6 mmHg azalmaya neden olmuş
(UV-A’ da bu etki yok)
D Vitamini ve önemi
Öneriler
• Yaşlılarda haftada en az üç defa 5-30 dakika el,
önkol, yüzü içine alacak şekilde güneşlenme
• Yaşlılara 800 IU/gün (1 multivitamin, 1 D vitamini
tablet)
• D vitamini yetersizliği hafif ise(25OHD 8-15 ng/ml;
Ca normal) 800 IU D vit, 1500 mg Ca
• D vitamini yetersizliği ağır ise (25OHD < 8ng/ml ve
hipokalsemi) 50 000 IU/gün 1-3 hafta, haftada bir
ve ayda iki defa ile devam, hastalık düzelince
idame tedavisi
08.04.2015
39
D Vitamini ve önemi
Öneriler
• Tedavinin Ca, ALP, PTH ve idrar ca tayini ile
kontrol edilerek sürdürülmesi gerekir
• İdrarda kalsiyum atılımı 4mg/kg/gün’ü
geçmemelidir
• ALP ve PTH 3-4 ay sonra düzelmeye başlar,
nadiren 6-12 ay yüksek kalabilir
08.04.2015
40
D Vitamini Metabolizması
• Tavsiye edilen yeterli D vitamini alımı (1997)
19-50 yaş
200 IU
51-70 yaş
400 IU
≥71 yaş
600 IU
• Yeni birçok çalışma bu miktarların yeterli
olmadığını düşündürmektedir
08.04.2015
43
D vitamini ve önemi
Ross AC et al J Clin Endocrinol Metab 96:53-58, 2011
Önerilen Kalsiyum ve D vitamini alımı
Kalsiyum
D vitamini
Yaş ve cins
RDA (mg/d)
UL (mg/d)
RDA (IU/d) 25OHD (ng/ml) UL (IU/d)
1-3 (M+F)
4-8
9-13
14-18
19-30
31-50
51-70(M)
51-70(F)
71+(M+F)
Gebe/emzir
14-18
19-50
Süt çocuğu
0-6 ay
6-12 ay
700
1000
1300
1300
1000
1000
1000
1200
1200
2500
2500
3000
3000
2500
2500
2000
2000
2000
600
600
600
600
600
600
600
600
800
20
20
20
20
20
20
20
20
20
2500
3000
4000
4000
4000
4000
4000
4000
4000
1300
1000
3000
2500
600
600
20
20
4000
4000
200
260
1000
1500
400
400
20
20
1000
1500